0:00:00.774,0:00:02.515
ამ წამს

0:00:02.515,0:00:05.989
თქვენ თავში ფილმია გაშვებული.

0:00:05.989,0:00:08.516
ეს საოცარი მრავალნაკადიანი ფილმია.

0:00:08.516,0:00:11.840
ის სამგანზომილებიანია, სივრცული ხმით,

0:00:11.840,0:00:14.476
იმაზე რასაც ხედავთ და გესმით ამჟამად.

0:00:14.476,0:00:16.795
მაგრამ ეს მხოლოდ დასაწყისია.

0:00:16.795,0:00:21.978
თქვენს ფილმს აქვს სუნი, გემო და შეხება.

0:00:21.978,0:00:24.530
მას აქვს თქვენი სხეულის შეგრძნება,

0:00:24.530,0:00:28.849
ტკივილი, შიმშილი, ორგაზმი.

0:00:28.849,0:00:30.890
მას აქვს ემოციები,

0:00:30.890,0:00:34.426
სიბრაზე და ბედნიერება.

0:00:34.426,0:00:38.220
მას აქვს მეხსიერება.[br]მაგალითად თქვენი ბავშვობის მოგონებები,

0:00:38.220,0:00:40.920
რომელიც გახსენდებათ.

0:00:40.920,0:00:45.375
და მას ახლავს მუდმივი ხმა,

0:00:45.375,0:00:49.751
ცნობიერების თქვენ ნაკადში.

0:00:49.751,0:00:54.824
ამ ფილმის შუაგულში თქვენ ხართ,

0:00:54.824,0:00:59.189
რომელიც ამ ყველაფერს უშუალოდ გამოცდით.

0:00:59.189,0:01:04.881
ეს ფილმი თქვენი ცნობიერების ნაკადია.

0:01:04.881,0:01:06.188
სუბიექტი,

0:01:06.188,0:01:11.326
რომელიც გონებას და მსოფლიოს შეიგრძნობს.

0:01:11.326,0:01:13.631
ცნობიერება ადამიანის არსებობის,

0:01:13.631,0:01:15.648
ერთ-ერთი ფუნდამენტური ფაქტია.

0:01:15.648,0:01:18.580
ყოველი ჩვენგანი ცნობიერია.

0:01:18.580,0:01:21.309
ჩვენ ყველას გვაქვს საკუთარი შიდა ფილმი.

0:01:21.309,0:01:24.040
თქვენც, თქვენც და თქვენც,

0:01:24.040,0:01:27.760
სხვა არაფერთან გვაქვს ამაზე უშუალო შეხება.

0:01:27.760,0:01:31.232
სულ ცოტა საკუთარ ცნობიერებასთან [br]უშუალო შეხებაში ვარ,

0:01:31.232,0:01:35.230
დარწმუნებული არ ვარ თქვენ ცნობიერებაზე.

0:01:35.230,0:01:38.658
ცნობიერება ასევე ისაა,[br]რაც ღირებულს ხდის ცხოვრებას.

0:01:38.658,0:01:42.358
ცნობიერები რომ არ ვიყოთ,[br]არაფერს ექნებოდა აზრი და ფასი

0:01:42.358,0:01:45.723
ჩვენ ცხოვრებაში.

0:01:45.723,0:01:46.889
მაგრამ ამავე დროს,

0:01:46.889,0:01:51.059
ცნობიერება[br]ყველაზე იდუმალი მოვლენაა სამყაროში.

0:01:51.059,0:01:54.432
რატომ ვართ ცნობიერები?

0:01:54.432,0:01:55.973
რატომ გვაქვს ეს შიდა ფილმი?

0:01:55.973,0:01:58.226
რატომ არ ვართ უბრალოდ რობოტები,

0:01:58.226,0:02:00.469
რომლებიც ყველა შემავალ სიგნალს ამუშავებენ

0:02:00.469,0:02:02.486
და საპასუხო რეაქციას აბრუნებენ,

0:02:02.486,0:02:06.341
რამე შიდა ფილმის შეგრძნების გარეშე?

0:02:06.341,0:02:08.850
ამჟამად ამ კითხვებზე პასუხი

0:02:08.850,0:02:10.596
არავინ იცის.

0:02:10.596,0:02:14.305
მინდა გითხრათ, რომ ცნობიერების[br]მეცნიერებაში ინტეგრირებისთვის,

0:02:14.305,0:02:19.000
გარკვეული რადიკალური იდეები[br]შეიძლება იყოს საჭირო.

0:02:19.000,0:02:21.966
ზოგი ამბობს,[br]რომ ცნობიერების მეცნიერული შესწავლა

0:02:21.966,0:02:23.918
შეუძლებელია.

0:02:23.918,0:02:27.686
მეცნიერება თავისი არსით ობიექტურია.

0:02:27.686,0:02:31.111
ცნობიერება კი, თავისი არსით - სუბიექტური.

0:02:31.111,0:02:35.560
ამიტომ შეუძლებელია არსებობდეს[br]ცნობიერების მეცნიერება.

0:02:35.560,0:02:38.780
მე-20 საუკუნეში უმეტესად[br]ეს მოსაზრება დომინირებდა.

0:02:38.780,0:02:42.598
ფსიქოლოგები ქცევებს ობიექტურად იკვლევდნენ,

0:02:42.598,0:02:46.660
ნეირომეცნერები ტვინს ობიექტურად იკვლევდნენ

0:02:46.660,0:02:50.210
და ცნობიერებას არავინ არც კი ახსენებდა.

0:02:50.210,0:02:52.966
30 წლის წინაც კი, როცა TED შეიქმნა,

0:02:52.966,0:02:55.348
ძალიან ცოტა სამეცნიერო მასალა

0:02:55.348,0:02:57.900
არსებობდა ცნობიერებაზე.

0:02:57.900,0:02:59.605
დაახლოებით 20 წლის წინ,

0:02:59.605,0:03:02.578
ამ ყველაფრის ცვლილება დაიწყო.

0:03:02.578,0:03:05.355
ფრანსის კრიკისნაირმა ნეირომეცნიერებმა

0:03:05.355,0:03:08.111
როჯერ პენროუზისნაირმა ფიზიკოსებმა თქვეს,

0:03:08.111,0:03:10.351
რომ დროა მეცნიერებამ

0:03:10.351,0:03:13.127
ცნობიერებას შეუტიოს.

0:03:13.127,0:03:15.447
მას შემდეგ, ცნობიერებაზე

0:03:15.447,0:03:17.784
სამეცნიერო მუშაობის

0:03:17.784,0:03:19.048
ნამდვილი ბუმი დაიწყო.

0:03:19.048,0:03:21.087
ეს მუშაობა შესანიშნავი და დიდებულია,

0:03:21.087,0:03:23.175
მაგრამ მას ასევე ზოგიერთი ფუნდამენტური

0:03:23.175,0:03:27.000
შეზღუდვა ახასიათებს ჯერ-ჯერობით.

0:03:27.000,0:03:28.658
ბოლო წლებში

0:03:28.658,0:03:31.478
ცნობიერების მეცნიერებაში[br]მთავარი მიმართულება

0:03:31.478,0:03:33.973
არის კორელაციების ძიება.

0:03:33.973,0:03:37.102
კორელაციების ძიება[br]ტვინის გარკვეულ უბნებს

0:03:37.102,0:03:41.120
და ცნობიერების[br]გარკვეულ მდგომარეობებს შორის.

0:03:41.120,0:03:42.210
ჩვენ ეს ვნახეთ,

0:03:42.210,0:03:43.970
ნენსი კენვიშერის შესანიშნავ ნაშრომში,

0:03:43.970,0:03:47.246
რომელიც მან[br]რამდენიმე წუთის წინ წარმოადგინა.

0:03:47.246,0:03:50.809
ამჟამად ჩვენ ბევრად უკეთ ვიცით, მაგალითად,

0:03:50.809,0:03:53.126
ტვინის ის ნაწილები,[br]რომლებიც სახეების დანახვის

0:03:53.126,0:03:56.497
ცნობიერ შეგრძნებებს შეესბამება,

0:03:56.497,0:03:59.617
ან ტკივილის შეგრძნებებს,

0:03:59.617,0:04:02.106
ან ბედნიერების განცდებს.

0:04:02.106,0:04:04.922
მაგრამ ეს ისევ კორელაციების მეცნიერებაა.

0:04:04.922,0:04:08.278
ეს არაა ახსნების მეცნიერება.

0:04:08.278,0:04:10.901
ჩვენ ვიცით, რომ ტვინის ეს ნაწილები

0:04:10.901,0:04:14.825
გარკვეულ ცნობიერ გამოცდილებას შეესაბამება,

0:04:14.825,0:04:18.461
მაგრამ არ ვიცით რატომაა ასე.

0:04:18.461,0:04:20.786
ამაზე ვამბობ ხოლმე,

0:04:20.786,0:04:24.183
რომ ასეთი ნეირომეცნიერება

0:04:24.183,0:04:25.929
პასუხსობს ზოგიერთ კითხვებს,

0:04:25.929,0:04:27.734
რომლებიც გაგვაჩნია ცნობიერებაზე.

0:04:27.734,0:04:31.507
კითხვებს იმაზე,[br]თუ რას აკეთებენ ტვინის გარკვეული უბნები

0:04:31.507,0:04:33.616
და რასთან არიან კორელაციაში,

0:04:33.616,0:04:36.772
მაგრამ გარკვეული აზრით,[br]ეს მარტივი პრობლემებია.

0:04:36.772,0:04:39.213
ნეირომეცნიერებს არ ვაკნინებ.

0:04:39.213,0:04:41.964
სინამდვილეში ცნობიერებაში[br]არ არსებობს მარტივი პრობლემები,

0:04:41.964,0:04:46.425
მაგრამ ეს კვლევები არ ეხმიანება[br]რეალურ იდუმალებას,

0:04:46.425,0:04:48.355
რომელიც მთავარია ამ საკითხში:

0:04:48.355,0:04:52.575
რატომ უნდა ახლავდეს ტვინში

0:04:52.575,0:04:55.500
ყველა ფიზიკური პროცესს[br]საერთოდ ცნობიერება?

0:04:55.500,0:04:58.706
რატომ არსებობს ეს შიდა სუბიექტური ფილმი?

0:04:58.706,0:05:01.960
ამჟამად ჩვენ[br]ნამდვილად არ გვაქვს წარმოდგენა ამაზე.

0:05:01.960,0:05:03.993
თქვენ შეიძლება თქვათ,

0:05:03.993,0:05:07.548
მივცეთ ნეირომეცნიერებას რამდენიმე წელი[br]და აღმოჩნდება,

0:05:07.548,0:05:11.328
რომ ეს ელემენტებისგან წარმოქმნილი[br]მორიგი გაუთვალისწინებელი მოვლენაა,

0:05:11.328,0:05:16.210
როგორც საცობები, ან ქარიშხალი,

0:05:16.210,0:05:18.831
როგორც სიცოცხლე და ასე გავარკვევთ.

0:05:18.831,0:05:22.062
ასეთი გაუთვალისწინებელი[br]მოვლენის კლასიკური შემთხვევები

0:05:22.062,0:05:24.280
ყველა ქცევითია,

0:05:24.280,0:05:26.627
როგორ იქცევა საცობი,

0:05:26.627,0:05:28.123
როგორ ფუნქციონირებს ქარიშხალი,

0:05:28.123,0:05:30.316
როგორ მრავლდებიან ცოცხალი ორგანიზმები,

0:05:30.316,0:05:33.905
როგორ განიცდიან ადაპტაციას[br]და მეტაბოლიზმს.

0:05:33.905,0:05:36.188
ყველა კითხვა ობიექტურ ფუნქციონირებაზეა.

0:05:36.188,0:05:39.010
შეიძლება ეს ადამიანის ტვინზე გამოიყენო,

0:05:39.010,0:05:39.829
რაღაც ქცევების

0:05:39.829,0:05:41.542
და ადამიანის ტვინის ფუნქციების,

0:05:41.542,0:05:43.951
როგორც გაუთვალისწინებელი[br]მოვლენის ასახსნელად:

0:05:43.951,0:05:48.349
როგორ დავდივართ, როგორ ვლაპარაკობთ,[br]როგორ ვთამაშობთ ჭადრაკს,

0:05:48.349,0:05:50.529
ქცევების შესახებ[br]ყველა ამ კითხვის საპასუხოდ.

0:05:50.529,0:05:52.726
მაგრამ როცა საქმე ცნობიერებაზე მიდგება,

0:05:52.726,0:05:54.255
კითხვები ქცევაზე,

0:05:54.255,0:05:57.180
მარტივ პრობლემებს ეკუთვნის.

0:05:57.180,0:05:59.037
როცა საქმე რთულ პრობლემაზე მიდგება,

0:05:59.037,0:06:01.154
ანუ კითხვაზე თუ რატომ ახლავს

0:06:01.154,0:06:02.965
ყველა ამ ქცევას

0:06:02.965,0:06:05.810
სუბიექტური გამოცდილება?

0:06:05.810,0:06:07.665
და აქ უკვე გაუთვალისწინებელი მოვლენის

0:06:07.665,0:06:09.411
სტანდარტული პარადიგმა,

0:06:09.411,0:06:12.358
ასევე ნეირომეცნიერების[br]სტანდარტული პარადიგმებიც,

0:06:12.358,0:06:16.801
ხელშესახებს ვერაფერს გვეუბნება.

0:06:16.801,0:06:20.446
მე სულით მეცნიერ-მატერიალისტი ვარ.

0:06:20.446,0:06:24.473
მსურს არსებობდეს[br]ცნობიერების მეცნიერული თეორია,

0:06:24.473,0:06:26.802
რომელიც მუშაობს

0:06:26.802,0:06:29.209
და დიდი ხნის მანძილზე

0:06:29.209,0:06:30.650
კედელს ვურტყამდი თავს,

0:06:30.650,0:06:32.787
რომ ცნობიერების თეორია შემექმნა,

0:06:32.787,0:06:34.543
წმინდა ფიზკურ ტერმინებში,

0:06:34.543,0:06:35.870
რომელიც იმუშავებდა.

0:06:35.870,0:06:37.933
მაგრამ საბოლოოდ იმ დასკვნამდე მივედი,

0:06:37.933,0:06:41.798
რომ ეს[br]სისტემატური პრობლემების გამო არ გამოდის.

0:06:41.798,0:06:43.733
ეს გრძელი ისტორიაა,

0:06:43.733,0:06:46.450
მაგრამ ძირითადი აზრი ისაა,

0:06:46.450,0:06:48.790
რომ გამამარტივებელი ახსნები

0:06:48.790,0:06:51.434
ფიზკიკურ ტერმინებში,[br]ტვინის ტერმინებში,

0:06:51.434,0:06:53.549
არის სისტემის ფუნქციონირებაზე,

0:06:53.549,0:06:55.675
მის სტრუქტურაზე და დინამიკაზე,

0:06:55.675,0:06:57.667
ქცევაზე რომელსაც ის წარმოშობს,

0:06:57.667,0:07:00.047
მშევნიერია[br]მარტივი პრობლემების გადასაჭრელად...

0:07:00.047,0:07:02.245
როგორ ვიქცევით, როგორ ვფუნქციონირებთ,

0:07:02.245,0:07:05.698
მაგრამ როცა[br]საქმე სუბიექტურ გამოცდილებას ეხება...

0:07:05.698,0:07:09.259
რატომ ვგრძნობთ ამას,[br]როგორც რაღაცას შიგნიდან?

0:07:09.259,0:07:11.334
ეს რაღაც ფუნდამენტურად ახალია

0:07:11.334,0:07:15.227
და ყოველთვის ჩნდება ახალი კითხვა.

0:07:15.227,0:07:20.640
ამიტომ ვფიქრობ გარკვეულ ჩიხში ვართ.

0:07:20.640,0:07:23.855
ჩვენ მიჩვეული ვართ[br]ახსნების შესანიშნავ ჯაჭვს,

0:07:23.855,0:07:27.455
როცა ფიზიკა ხსნის ქიმიას,

0:07:27.455,0:07:30.695
ქიმია ხსნის ბიოლოგიას,

0:07:30.695,0:07:34.542
ბიოლოგია ხსნის ფსიქოლოგიის ნაწილებს,

0:07:34.542,0:07:36.000
მაგრამ ცნობიერება

0:07:36.000,0:07:38.771
ამ სურათში ვერ თავსდება.

0:07:38.771,0:07:40.661
ერთის მხრივ, მოცემულობაა,

0:07:40.661,0:07:42.630
რომ ჩვენ ცნობიერები ვართ.

0:07:42.630,0:07:43.916
მეორეს მხრივ, ჩვენ არ ვიცით

0:07:43.916,0:07:47.894
როგორ ჩავსვათ ის[br]მსოფლიოს ჩვენ მეცნიერულ წარმოდგენაში.

0:07:47.894,0:07:49.841
ვფიქრობ, რომ ამჟამად ცნობიერება

0:07:49.841,0:07:52.304
გარკვეული ანომალიაა.

0:07:52.304,0:07:54.340
ისეთი, რომლის ინტერგაციაც

0:07:54.340,0:07:58.240
მსოფლიოს ჩვენეულ წარმოდგენაში[br]უნდა მოვახდინოთ მაგრამ ჯერ არ ვიცით როგორ.

0:07:58.240,0:08:00.168
როცა ასეთ ანომალიას ვეჯახებით,

0:08:00.168,0:08:03.407
რადიკალური იდეები შეიძლება გახდეს საჭირო.

0:08:03.407,0:08:06.412
და მგონი გვჭირდება ერთი-ორი ისეთი იდეა,

0:08:06.412,0:08:08.852
რომელიც თავიდან გიჟური ჩანს

0:08:08.852,0:08:11.788
სანამ ცნობიერებას

0:08:11.788,0:08:13.880
მეცნიერულად ავხსნით.

0:08:13.880,0:08:15.479
არსებობს ამ გიჟური აზრების

0:08:15.479,0:08:17.975
რამდენიმე კანდიდატი.

0:08:17.975,0:08:22.317
ჩემს მეგობარს დენ დენეტს,[br]რომელიც აქ არის, აქვს ასეთი იდეა.

0:08:22.317,0:08:24.714
მისი გიჟური იდეაა, რომ არ არსებობს

0:08:24.714,0:08:26.457
ცნობიერების რთული პრობლემა.

0:08:26.457,0:08:29.820
შიდა სუბიექტური ფილმის მთელი იდეა

0:08:29.820,0:08:34.432
რაღაც ტიპის ილუზიით,[br]ან გაუგებრობითაა განპირობებული.

0:08:34.432,0:08:36.330
რისი ახსნაც ჩვენ სინამდვილეში გვჭირდება

0:08:36.330,0:08:39.337
არის ობიექტური ფუნქციონალობა[br]და ტვინის ქცევა

0:08:39.337,0:08:41.362
და ყველაფერი ახსნილი იქნება,

0:08:41.362,0:08:43.837
რისი ახსნაცაა საჭირო.

0:08:43.837,0:08:46.446
მე მას წარმატებას ვუსურვებდი.

0:08:46.446,0:08:48.460
ეს ისეთი რადიკალური იდეაა,

0:08:48.460,0:08:50.384
რომელიც უნდა გამოვიკვლიოთ,

0:08:50.384,0:08:52.723
თუ გვინდა, რომ ტვინის დონეზე დაყვანილი

0:08:52.723,0:08:56.273
ცნობიერების თეორია გვქონდეს.

0:08:56.273,0:08:58.344
ამავდროულად, ჩემთვის და სხვა ბევრისთვის,

0:08:58.344,0:09:00.171
ეს წარმოდგენა ზემდეტად ახლოსაა

0:09:00.171,0:09:02.192
ცნობიერების მოცემულობის უარყოფასთან,

0:09:02.192,0:09:04.005
იმისთვის რომ ამით დავკმაყოფილდეთ.

0:09:04.005,0:09:06.763
ამიტომ მე სხვა მიმართულებით მივდივარ.

0:09:06.763,0:09:07.949
დარჩენილ დროში,

0:09:07.949,0:09:10.948
მინდა ორი გიჟური იდეა განვიხილო,

0:09:10.948,0:09:14.665
რომლებიც ვფიქრობ[br]გარკვეული იმედის მომცემია.

0:09:14.665,0:09:16.285
პირველი გიჟური იდეაა,

0:09:16.285,0:09:20.910
რომ ცნობიერება ფუნდამენტური მოვლენაა.

0:09:20.910,0:09:23.751
ფიზიკოსები ზოგჯერ[br]სამყაროს ზოგიერთ ასპექტს,

0:09:23.751,0:09:25.911
მის ფუნდამენტურ შემადგენელ ნაწილად იღებენ:

0:09:25.911,0:09:29.660
სივრცე, დრო და მასა.

0:09:29.660,0:09:33.270
ისინი აყალიბებენ ფუნდამენტურ კანონებს,[br]რომელიც მათ მართავს,

0:09:33.270,0:09:37.160
როგორც გრავიტაციის კანონი,[br]ან ქვანტური მექანიკა.

0:09:37.160,0:09:39.470
ეს ფუნდამენტური თვისებები და კანონები,

0:09:39.470,0:09:42.687
არ აიხსნება რამე უფრო საბაზისო დონეზე,

0:09:42.687,0:09:45.427
არამედ ისინი მიღებულია, როგორც პირიმიტიული

0:09:45.427,0:09:48.806
და შემდეგ მასზე აგებ სამყაროს სურათს.

0:09:48.806,0:09:53.905
პერიოდულად, ამ ფუნდამენტური სიდიდეების[br]რაიდენობა იზრდება.

0:09:53.905,0:09:56.362
მე-19 საუკუნეში მაქსველმა აღმოაჩინა,

0:09:56.362,0:09:59.530
რომ ელექტრომაგნიტური მოვლენის ახსნა

0:09:59.530,0:10:01.881
არსებული ფუნდამენტური სიდიდეებით,

0:10:01.881,0:10:04.950
სივრცით, დროით, მასით, ნიუტონის კანონებით,[br]შეუძლებელია.

0:10:04.950,0:10:07.521
ამიტომ მან ჩამოაყალიბა ელექტრომაგნიტურობის

0:10:07.521,0:10:09.335
ფუნდამენტური კანონები

0:10:09.335,0:10:11.746
და ელექტრული მუხტი,

0:10:11.746,0:10:13.514
როგორც ფუნდამენტური ელემენტი,

0:10:13.514,0:10:16.473
რომელსაც ეს კანონები მართავენ.

0:10:16.473,0:10:19.756
ვფიქრობ, ეს მდგომარეობა გვაქვს

0:10:19.756,0:10:21.366
ცნობიერებასთან მიმართებაშიც.

0:10:21.366,0:10:23.851
თუ ცნობერებას ვერ ვხსნით

0:10:23.851,0:10:26.269
არსებული ფუნდამენტური სიდიდეებით

0:10:26.269,0:10:28.940
სივრცე, დრო, მასა, მუხტი...

0:10:28.940,0:10:32.370
მაშინ ლოგიკის ძალით,[br]ეს სია უნდა გავაფართოვოთ.

0:10:32.370,0:10:34.846
ბუნებრივი იქნებოდა ცნობიერება,

0:10:34.846,0:10:38.102
თავად მიგვეღო,[br]როგორც ფუნდამენტური მოვლენა.

0:10:38.102,0:10:41.134
ბუნების ფუნდამენტური სტრუქტურის ნაწილი.

0:10:41.134,0:10:44.102
ეს არ ნიშნავს,[br]რომ მას მეცნიერებაში ვეღარ გამოიყენებ.

0:10:44.102,0:10:47.700
ეს მისი მეცნიერულად შესწავლის გზას ხსნის.

0:10:47.700,0:10:49.604
ამის შემდეგ ჩვენ გვჭირდება

0:10:49.604,0:10:52.557
ცნობიერების მმართავი[br]ფუნდამენტური კანონების შესწავლა.

0:10:52.557,0:10:54.937
კანონების, რომელიც ცნობიერებას აკავშირებს

0:10:54.937,0:10:57.738
სხვა ფუნდამენტურ სიდიდეებთან:[br]სივრცე, დრო, მასა,

0:10:57.738,0:11:00.674
ფიზიკურ პროცესებთან.

0:11:00.674,0:11:02.856
ფიზიკოსები ზოგჯერ ამბობენ,

0:11:02.856,0:11:05.736
რომ ფუნდამენტური კანონები[br]ისეთი მარტივი უნდა იყოს,

0:11:05.736,0:11:09.538
რომ მათი დაწერა მაისურზე შეიძლებოდეს.

0:11:09.538,0:11:11.699
ვფიქრობ, დაახლოებით ეს მდგომარეობა გვაქვს

0:11:11.699,0:11:13.127
ცნობიერებასთან მიმართებაში.

0:11:13.127,0:11:15.877
ისეთი მარტივი[br]ფუნდამენტური კანონები უნდა აღმოვაჩინოთ,

0:11:15.877,0:11:17.964
რომ მათი დაწერა მაისურზე შეიძლებოდეს.

0:11:17.964,0:11:19.539
ჩვენ ჯერ არ ვიცით ეს კანონები,

0:11:19.539,0:11:23.566
მაგრამ ესაა, რასაც ვეძებთ.

0:11:23.566,0:11:25.983
შემდეგი გიჟური იდეაა,

0:11:25.983,0:11:29.461
რომ ცნობიერება შეიძლება უნივესრალური იყოს.

0:11:29.461,0:11:32.522
ყველა სისტემას შეიძლება ჰქონდეს

0:11:32.522,0:11:35.747
ცნობიერება რაღაც დოზით.

0:11:35.747,0:11:39.208
ამ წარმოდგენას[br]ზოგჯერ პანფსიქიზმს უწოდებენ:

0:11:39.208,0:11:42.210
"პან" - ყველა და "ფსიქ" - გონება,

0:11:42.210,0:11:43.981
ყველა სისტემა ცნობიერია,

0:11:43.981,0:11:48.228
არა მხოლოდ ადამიანები, ძაღლები, თაგვები,[br]ბუზები,

0:11:48.228,0:11:50.805
არამედ რობ ნაითის მიკრობებიც კი,

0:11:50.805,0:11:52.992
ელემენტარული ნაწილაკები.

0:11:52.992,0:11:55.705
ფოტონებსაც კი აქვთ რაღაც დოზით ცნობიერება.

0:11:55.705,0:11:59.484
ეს იმას არ ნიშნავს,[br]რომ ფოტონებს ინტელექტი აქვთ,

0:11:59.484,0:12:00.561
ან აზროვნებენ.

0:12:00.561,0:12:01.991
ისე არ არის, რომ ფოტონი

0:12:01.991,0:12:03.436
მღელვარებისგან განადგურებულია,

0:12:03.436,0:12:06.728
რადგან ფიქრობს: "აჰ, მე ყოველთვის[br]სინათლის სიჩქარით დავფრინავ.

0:12:06.728,0:12:09.720
ვერასდროს ვანელებ, რომ ვარდები დავყნოსო."

0:12:09.720,0:12:11.864
არა, ასე არ არის.

0:12:11.864,0:12:14.912
მაგრამ აზრი ისაა, რომ ფოტონებს

0:12:14.912,0:12:17.535
შეიძლება რაღაც დოზით ჰქონდეთ[br]სუბიქეტური გრძნობები.

0:12:17.535,0:12:21.687
რაღაც პრიმიტიული წინაცნობიერების მაგვარი.

0:12:21.687,0:12:24.541
ეს შეიძლება ცოტა სულელურად ჟღერდეს.

0:12:24.541,0:12:27.324
რატომ უნდა ფიქრობდეს ვიღაც[br]ასეთ გიჟურ რამეს?

0:12:27.324,0:12:30.884
ამის ნაწილობრივი მიზეზია[br]პირველი გიჟური იდეა,

0:12:30.884,0:12:33.030
რომ ცნობიერება ფუნდამენტურია.

0:12:33.030,0:12:37.405
თუ ფუნდამენტურია,[br]როგორც სივრცე, დრო და მასა,

0:12:37.405,0:12:40.070
ბუნებრივია ვივარაუდოთ,[br]რომ შეიძლება უნივერსალურიც იყოს,

0:12:40.070,0:12:41.970
როგორც ისინი.

0:12:41.970,0:12:43.919
ასევე უნდა აღვნიშნოთ,[br]რომ მართალია ეს იდეა

0:12:43.919,0:12:45.943
არაინტუიციურად გვეჩვენება,

0:12:45.943,0:12:48.687
მაგრამ ის ნაკლებად არაინტუიციურია

0:12:48.687,0:12:50.418
სხვა კულტურების ხალხისთვის,

0:12:50.418,0:12:51.938
სადაც ადამიანის ტვინი

0:12:51.938,0:12:55.010
გაცილებით უფრო შერწყმულია ბუნებასთან.

0:12:55.010,0:12:57.834
ამ იდეის უფრო სიღრისეული მიზეზია,

0:12:57.834,0:13:00.753
რომ ალბათ ცნობიერების[br]ფიზიკურ პროცესებთან დამაკავშირებელი

0:13:00.753,0:13:02.987
ფუნდამენტური კანონების აღმოჩენის

0:13:02.987,0:13:04.967
ყველაზე მარტივი და ქმედითი გზა,

0:13:04.967,0:13:08.062
ცნობიერების ინფორმაციასთან დაკავშირებაა.

0:13:08.062,0:13:10.073
სადაც ინფორმაციის დამუშავება ხდება,

0:13:10.073,0:13:11.138
იქაა ცნობიერებაც.

0:13:11.138,0:13:13.678
ინფორმაციის რთული დამუშავება,[br]როგორც ადამიანში,

0:13:13.688,0:13:15.220
რთულ ცნობიერებას შეესაბამება.

0:13:15.220,0:13:17.349
მარტივი ინფორმაციის დამუშავება,

0:13:17.349,0:13:19.307
მარტივ ცნობიერებას.

0:13:19.307,0:13:21.638
განსაკუთრებით სასიხარულოა,[br]რომ ბოლო წლებში

0:13:21.638,0:13:24.903
ნეირომეცნიერმა, ჯულიო ტონონიმ,

0:13:24.903,0:13:26.146
მსგავსი თეორია აიტაცა

0:13:26.146,0:13:28.221
და მათემატიკურ თეორიასთან

0:13:28.221,0:13:30.070
მისი დეტალური შერწყმა განახორციელა.

0:13:30.070,0:13:31.587
მან ინფორმაციის ინტეგრაციის

0:13:31.587,0:13:33.317
მათემატიკური ზომა შემოიღო,

0:13:33.317,0:13:35.236
რომელსაც "ფი" დაარქვა,

0:13:35.236,0:13:36.843
რომელიც სისტემაში ინტეგრირებულ

0:13:36.843,0:13:38.463
ინფორმაციის რაოდენობას ზომავს.

0:13:38.463,0:13:40.832
ტონონი ვარაუდობს რომ "ფი"

0:13:40.832,0:13:42.630
ცნობიერების დონეებს შეესაბამება.

0:13:42.630,0:13:44.111
მაგალითად, ადამიანის ტვინი,

0:13:44.111,0:13:46.380
არის წარმოუდგენლად დიდი[br]ინფორმაციის ინტეგრაცია

0:13:46.380,0:13:48.144
და "ფი"-ს სიდიდეც მაღალია,

0:13:48.144,0:13:49.693
უმაღალესი დონის ცნობიერებით.

0:13:49.693,0:13:53.386
თაგვში, საშუალო ინფორმაციის ინტეგრაციაა,

0:13:53.386,0:13:54.405
მაინც მნიშვნელოვანია,

0:13:54.405,0:13:56.430
საკმაო ცნობიერებით.

0:13:56.430,0:13:58.695
მაგრამ როცა ქვედა დონეზე ჩადიხართ,[br]ჭიების,

0:13:58.695,0:14:02.172
ან მიკრობების, ნაწილაკების დონეზე,

0:14:02.172,0:14:03.706
"ფი"-ს სიდიდე ეცემა.

0:14:03.706,0:14:06.139
ინფორმაციის ინტეგრაცია ეცემა,

0:14:06.139,0:14:08.007
მაგრამ ნოლი მაინც არ არის.

0:14:08.007,0:14:09.526
ტონონის თეორიის თანამხად,

0:14:09.526,0:14:11.733
ცნობიერების დონე,

0:14:11.733,0:14:13.562
მაინც არანულოვანი იქნება.

0:14:13.562,0:14:16.101
პრაქტიკულად ის გვთავაზობს

0:14:16.101,0:14:19.485
ცნობიერების ფუნდამენტურ კანონს:[br]მაღალი "ფი" - მაღალი ცნობიერება.

0:14:19.485,0:14:22.107
არ ვიცი ეს თეორია სწორია თუ არა,

0:14:22.107,0:14:25.318
მაგრამ ეს ალბათ ცნობიერების მეცნიერებაში

0:14:25.318,0:14:26.704
წამყვანი თეორიაა ამჟამად

0:14:26.704,0:14:28.935
და ის მთელი რიგი მეცნიერული მონაცემების

0:14:28.935,0:14:31.662
ინტეგრირებისთვის გამოიყენება

0:14:31.662,0:14:33.945
და მაისურზე დასაწერადაც

0:14:33.945,0:14:37.060
საკმარისად მარტივია.

0:14:37.060,0:14:39.685
კიდევ ერთი საბოლოო მიზეზი იმისა,

0:14:39.685,0:14:41.736
რომ პანფსიქიმზი შეიძლება დაგვეხმაროს

0:14:41.736,0:14:44.950
ცნობიერების ფიზიკურ სამყაროში[br]ინტეგრირებისთვის.

0:14:44.950,0:14:48.127
ფიზიკოსები და ფილოსოფოსები[br]ხშირად ამჩნევენ,

0:14:48.127,0:14:50.568
რომ ფიზიკა საოცრად აბსტრაქტულია.

0:14:50.568,0:14:52.716
ის ფორმულების გროვით

0:14:52.716,0:14:54.800
აღწერს რეალობას,

0:14:54.800,0:14:57.824
თუმცა არაფერს გვეუბნება იმაზე,

0:14:57.824,0:14:59.392
თუ რა უდევს საფუძვლად.

0:14:59.392,0:15:01.289
როგორც სტივენ ჰოკინდი ამბობს:

0:15:01.289,0:15:05.343
"რა აცოცხლებს ამ ფორმულებს?"

0:15:05.343,0:15:07.961
პანფსიქიზმის გადმოსახედიდან,

0:15:07.961,0:15:10.600
ფიზიკის ფორმულები[br]შეგვიძლია დავტოვოთ როგორც არის

0:15:10.600,0:15:12.164
და გამოვიყენოთ ისინი

0:15:12.164,0:15:13.838
ცნობიერების ნაკადის აღსაწერად.

0:15:13.838,0:15:15.876
ესაა რასაც ფიზიკა საბოლოო ჯამში აკეთებს.

0:15:15.876,0:15:18.205
აღწერს ცნობიერების ნაკადს.

0:15:18.205,0:15:19.858
ამ წარმოდგენით,

0:15:19.858,0:15:24.104
ცნობიერება აცოცხლებს ფორმულებს.

0:15:24.104,0:15:25.764
ამ წარმოდგენით ცნობიერება არ გადის

0:15:25.764,0:15:27.440
ფიზიკური სამყაროს გარეთ,

0:15:27.440,0:15:28.858
როგორც რაღაც გარეშე მოვლენა.

0:15:28.858,0:15:32.314
ის იქვეა მის შუაგულში.

0:15:32.314,0:15:35.188
ვფიქრობ პანფსიქიზმს

0:15:35.188,0:15:38.489
აქვს პოტენციალი შეცვალოს[br]ბუნების მიმართ

0:15:38.489,0:15:39.984
ჩვენი დამოკიდებულება.

0:15:39.984,0:15:42.679
მას შეიძლება საკმაოდ სერიოზული სოციალური

0:15:42.679,0:15:45.912
და ეთიკური შედეგებიც მოყვეს.

0:15:45.912,0:15:48.071
ზოგიერთი მათგანი[br]შეიძლება არაინტუიციური იყოს.

0:15:48.071,0:15:51.142
მე ვფიქრობდი,[br]რომ არ უნდა მეჭამა ისეთი რამ,

0:15:51.142,0:15:53.604
რასაც ცნობიერება გააჩნია.

0:15:53.604,0:15:56.208
შესაბამისად ვეგეტარიანელი უნდა ვიყო.

0:15:56.208,0:15:58.775
მაგრამ თუ პანფსიქისტი ხართ[br]და იგივე წარმოდგენა გაქვთ,

0:15:58.775,0:16:01.505
ძალიან მშიერი დარჩებით.

0:16:01.505,0:16:02.793
ამიტომ, რომ დავფიქრეთ,

0:16:02.793,0:16:04.960
ეს ჩვენს წარმოდგენებს შეცვლის,

0:16:04.960,0:16:07.203
ეთიკური და მორალური მსჯელობისას,

0:16:07.203,0:16:08.477
მნიშვნელობა ექნება

0:16:08.477,0:16:11.554
არა იმდენად ცნობიერების ფაქტს,

0:16:11.554,0:16:15.510
არამედ მის ხარისხს და სირთულეს.

0:16:15.510,0:16:17.788
ასევე ბუნებრივია[br]დავინტერესდეთ ცნობიერებით

0:16:17.788,0:16:20.498
სხვა სისტემებშიც, მაგალითად კომპიუტერში.

0:16:20.498,0:16:22.287
ხელოვნური ინტელექტის სისტემებში

0:16:22.287,0:16:25.729
ფილმში "ის", სამანტა

0:16:25.729,0:16:27.129
ცნობიერია?

0:16:27.129,0:16:28.270
თუ ინფორმაციულ,

0:16:28.270,0:16:29.740
პანფსიქიკურ ხედვას იზიარებთ,

0:16:29.740,0:16:33.211
მას ნამდვილად აქვს[br]რთული ინფორმაციის დამუშავება

0:16:33.211,0:16:34.632
და ინტეგრაცია,

0:16:34.632,0:16:37.299
პასუხიც დიდი ალბათობით იქნება,[br]რომ დიახ, ის ცნობიერია.

0:16:37.299,0:16:40.237
თუ ეს მართალია,

0:16:40.237,0:16:42.602
ეს სერიოზულ ეთიკურ პრობლემებს აღძრავს

0:16:42.602,0:16:46.123
როგორც ინტელექტის მქონე[br]კომპიუტერების შექმნის

0:16:46.123,0:16:48.859
ისე მათი გამორთვის საქმეში.

0:16:48.859,0:16:51.359
ბოლოს, შეიძლება ვიკითხოთ

0:16:51.359,0:16:53.241
მთელი ჯგუფების ცნობიერებაზე,

0:16:53.241,0:16:55.078
პლანეტის ცნობიერებაზე.

0:16:55.078,0:16:58.001
აქვს თუ არა კანადას[br]მისი საკუთარი ცნობიერება?

0:16:58.001,0:17:00.100
ან უფრო ლოკალურ დონეზე,

0:17:00.100,0:17:01.308
ურთიერთქმედ ჯგუფს,

0:17:01.308,0:17:03.571
როგორც TED კონფერეცნიის მაყურებლებს.

0:17:03.571,0:17:07.020
გვაქვს ამ წამს[br]კოლექტიური TED ცნობიერება,

0:17:07.020,0:17:08.513
შიდა ფილმი

0:17:08.513,0:17:10.959
კოლექტიური TED ჯგუფისთვის,

0:17:10.959,0:17:12.999
რომელიც განსხვავდება თითოეული ჩვენგანის

0:17:12.999,0:17:14.088
შიდა ფილმისგან?

0:17:14.088,0:17:16.243
მე არ ვიცი პასუხი ამ კითხვაზე,

0:17:16.253,0:17:17.624
მაგრამ ვფიქრობ ღირს მაინც,

0:17:17.624,0:17:20.098
ის სერიოზულად მივიღოთ.

0:17:20.098,0:17:22.435
მაშ, ეს პანფსიქიკური ხედვა

0:17:22.435,0:17:24.248
რადიკალურია

0:17:24.248,0:17:26.462
და არ ვიცი სწორია თუ არა.

0:17:26.462,0:17:28.315
მე პრინციპში დარწმუნებული

0:17:28.315,0:17:29.948
უფრო პირველ გიჟურ იდეაში ვარ,

0:17:29.948,0:17:32.117
რომ ცნობიერება ფუნდამენტურია,

0:17:32.117,0:17:33.920
ვიდრე მეორეში,

0:17:33.920,0:17:36.141
რომ ის უნივერსალურია.

0:17:36.141,0:17:38.219
ეს ხედვა უამრავ კითხვას

0:17:38.219,0:17:39.760
და უამრავ გამოწვევას აღძრავს,

0:17:39.760,0:17:41.480
როგორც მაგალითად, როგორ ერთიანდებიან

0:17:41.480,0:17:43.140
ეს თითოეული პატარა ცნობიერებები

0:17:43.140,0:17:45.157
დიდ რთულ ცნობიერებაში,

0:17:45.157,0:17:47.480
რომელიც ჩვენ ვიცით და გვიყვარს.

0:17:47.480,0:17:49.290
თუ ჩვენ ამ კითხვებს ვუპასუხებთ,

0:17:49.290,0:17:50.445
მაშინ ვფიქრობ

0:17:50.445,0:17:53.532
ცნობიერების[br]სერიოზული თეორიის შექმნის გზაზე ვიქნებით,

0:17:53.532,0:17:56.920
თუ არა და ეს ალბათ ყველაზე რთული პრობლემაა

0:17:56.920,0:17:58.764
მეცნიერებასა და ფილოსოფიაში.

0:17:58.764,0:18:02.209
შეუძლებელია მისი ერთ ღამეში გადაწყვეტა,

0:18:02.209,0:18:05.749
მაგრამ ვფიქრობ საბოლოოდ მას გადავწყევტთ.

0:18:05.749,0:18:08.736
ცნობიერების ახსნა,[br]ვფიქრობ, საკვანძო საკითხია,

0:18:08.736,0:18:11.188
როგორც სამყაროს,

0:18:11.188,0:18:13.718
ისე საკუთარი თავის შეცნობისთვის.

0:18:13.718,0:18:16.621
შეიძლება ამისთვის[br]მხოლოდ ერთი სწორი გიჟური იდეა დაგვჭირდეს.

0:18:16.621,0:18:18.612
მადლობა

0:18:18.612,0:18:20.300
(აპლოდისმენტები)