WEBVTT

00:00:01.580 --> 00:00:05.261
[2016 ж. 3 сәуірінде деректердің
кеңінен таралып кетуіне куә болдық.]

00:00:06.061 --> 00:00:08.892
[Панама құжаттары бай және
беделді адамдарды әшкереледі]

00:00:08.932 --> 00:00:11.382
[олар оффшорларда қомақты
ақшаларын жасырған еді.]

00:00:11.828 --> 00:00:14.338
[Бұл нені білдіреді?]

00:00:15.312 --> 00:00:18.212
[Біз Global Witness-тен Роберт
Палмерге хабарластық.]

NOTE Paragraph

00:00:20.852 --> 00:00:25.804
Осы аптада біз өте көп
оқиғаға куә болдық,

00:00:25.828 --> 00:00:29.124
таралып кеткен 11 миллион құжат

00:00:29.148 --> 00:00:33.572
Mossack Fonseca деп аталатын
Панамадағы заң фирмасынан бастау алды.

00:00:33.596 --> 00:00:39.378
Панамадан шыққан құжаттар


00:00:39.402 --> 00:00:41.640
оффшор әлеміндегі сырдың кішкене
бөлігін ашады.

00:00:41.664 --> 00:00:46.972
Біз клиенттер, банктер және
заңгерлер

00:00:46.996 --> 00:00:49.024
Mossack Fonseca сияқты фирмаға
барып

00:00:49.048 --> 00:00:51.555
"Бізге аноним компания керек,
соны бере аласыз ба?"

00:00:51.579 --> 00:00:52.971
деуіне түсінік аламыз.

00:00:52.995 --> 00:00:54.805
Сіз шынымен электронды
хаттарды,

00:00:54.829 --> 00:00:56.792
хабарламаларды көре аласыз,

00:00:56.816 --> 00:00:59.891
қалай жұмыс істейтінінің
механизмін, қалай

00:00:59.915 --> 00:01:01.316
ұйымдастырылатынын
көресіз.

NOTE Paragraph

00:01:01.340 --> 00:01:05.393
Басталғаннан кейін оның
салдары бірден көрінеді.

00:01:05.417 --> 00:01:08.018
Исландияның Премьер Министрі
қызметінен кетті.

00:01:08.042 --> 00:01:09.257
Жаңалықтарда

00:01:09.281 --> 00:01:14.324
Сирия диктаторының одақтасы
Башар Ал-Асадтың да

00:01:14.348 --> 00:01:16.903
оффшор компаниялары
бар екені айтылды.

00:01:16.927 --> 00:01:22.156
$2 млрд ақшаның ізі

00:01:22.180 --> 00:01:26.083
Ресей Президенті Владимир
Путинге апарады,

00:01:26.107 --> 00:01:28.568
ол жастық шақтағы досы,

00:01:28.592 --> 00:01:30.820
виолончель тартатын досы
арқылы жүрген.

00:01:30.844 --> 00:01:33.444
Ол жерде өте көп
бай адамдар бар,

00:01:33.468 --> 00:01:37.786
келесі оқиғалар легі мен
таралып кеткен

00:01:37.810 --> 00:01:40.363
келесі құжаттар легі
бойынша абыржитындар да бар.

NOTE Paragraph

00:01:40.387 --> 00:01:44.573
Қазір бұл шпион туралы триллер
сюжеті сияқты немесе

00:01:44.597 --> 00:01:46.260
Джон Гришемнің
романы сияқты.

00:01:46.284 --> 00:01:50.300
Бұл мен, сіз сияқты жай
адамдардан алыс нәрсе.

00:01:50.324 --> 00:01:52.832
Неге біз бұл туралы
ойлануымыз керек?

00:01:52.856 --> 00:01:57.099
Бірақ шындық мынада,
егер бай және беделді адамдар

00:01:57.123 --> 00:01:59.777
өз ақшаларын оффшорда
сақтаса,

00:01:59.801 --> 00:02:02.288
төлейтін салықтарын төлемесе,

00:02:02.312 --> 00:02:06.406
бұл қоғамдық маңызы бар
қызметтерге: денсаулық сақтау,

00:02:06.430 --> 00:02:09.783
білім беру, жол салуға ақша
аз бөлінеді деген сөз.

00:02:09.807 --> 00:02:12.128
Ал бұның бәрімізге қатысы бар.

NOTE Paragraph

00:02:12.152 --> 00:02:14.868
Менің Global Witness деп аталатын
компанияма

00:02:14.892 --> 00:02:18.954
бұл әшкерелеу таңқаларлық
әсер етті.

00:02:18.978 --> 00:02:23.466
Бізде әлем медиасы мен
саяси көшбасшылар

00:02:23.490 --> 00:02:28.145
жеке адамдардың оффшорды
қолдану сырларын,

00:02:28.169 --> 00:02:30.564
активтерін жасыру мен бүркеу
жолдарын талқылауда -

00:02:30.588 --> 00:02:35.372
осыны біз жылдар бойы талқылап,
әшкерелеуге тырыстық.

NOTE Paragraph

00:02:35.396 --> 00:02:40.031
Менің ойымша, осының бәрі
біраз адамды абдыратып, есін шығарды,

00:02:40.055 --> 00:02:44.520
оффшор әлемі қалай жұмыс істейтінін
түсіну қиын.

00:02:44.544 --> 00:02:47.376
Бұны мен орыс қуыршағына ұқсатамын.

00:02:47.400 --> 00:02:50.859
Яғни бір компанияны екіншісінің ішіне
тығып қойған,

00:02:50.883 --> 00:02:52.994
ол оның ішінде тағы бір компания,

00:02:53.018 --> 00:02:57.429
осындай жағдайда осы жүйенің
артында шынымен кім

00:02:57.453 --> 00:02:59.680
тұрғанын түсіну мүмкін емес.

00:02:59.704 --> 00:03:02.617
Құқық қорғау органдарына,

00:03:02.641 --> 00:03:05.604
салық органдарына, журналистерге,
қоғам белсенділеріне,

00:03:05.628 --> 00:03:07.890
не болып жатқанын түсіну оңай емес.

NOTE Paragraph

00:03:08.318 --> 00:03:09.755
Сонымен бірге бір қызығы,

00:03:09.779 --> 00:03:12.986
бұл мәселе Америка Құрама
штаттарын аз қамтыды.

00:03:13.010 --> 00:03:16.773
Мүмкін Американың кейбір
беделді адамдарының есімдері

00:03:16.797 --> 00:03:21.335
бұл жанжалда аталмаған,
әшкереленбегендіктен болар.

00:03:21.359 --> 00:03:25.294
Бұл өз байлықтарын оффшорда тығатын

00:03:25.318 --> 00:03:28.128
бай америкалықтардың
жоқтығынан емес.

00:03:28.152 --> 00:03:31.974
Бұл оффшорлардың жұмыс
істеу тәсіліне байланысты,

00:03:31.998 --> 00:03:35.488
Mossack Fonseca-ның америкалық
клиентері өте аз.

00:03:35.512 --> 00:03:38.768
Егер біз Кайман аралдарынан
ақпараттың тарауын көрсек

00:03:38.792 --> 00:03:42.443
немесе Делауер штатынан,
не Уайоминг, не Невададан,

00:03:42.467 --> 00:03:48.259
онда америкалықтармен
байланысты көп мысал көрер едік.

NOTE Paragraph

00:03:48.283 --> 00:03:54.201
Кейбір АҚШ штаттарында
сізге аз ақпарат керек,

00:03:54.225 --> 00:03:58.399
яғни компания ашуға қажет ақпарат
кітапхана билетін

00:03:58.423 --> 00:04:01.216
алуға қажет ақпараттан азырақ
екенін атап өтейін.

00:04:01.240 --> 00:04:07.022
Америкадағы осындай құпиялар
аймақтағы мектеп қызметкерлеріне

00:04:07.046 --> 00:04:08.952
оқушыларды бопсалауға мүмкіндік берді.

00:04:08.976 --> 00:04:13.872
Кейбір алаяқтарға осалдау инвесторлардың
ақшасын алуға мүмкіндік берді.

00:04:14.452 --> 00:04:18.142
Бұл бәрімізге әсер етіп, шет
қалдырмайтын нәрселер.

NOTE Paragraph

00:04:18.166 --> 00:04:20.037
Қазір Global Witness-те біз

00:04:20.061 --> 00:04:23.322
тәжірибеде бұл шын мәнінде
қалай көрініс табатынын көргіміз келеді.

00:04:23.346 --> 00:04:25.759
Шын мәнінде бұл қалай жұмыс істейді?

00:04:25.783 --> 00:04:26.958
Біздің істегеніміз:

00:04:26.982 --> 00:04:33.219
Манхеттеннің 13 заң фирмасына
жасырын тергеушілерді жібердік.

00:04:33.763 --> 00:04:37.537
Тергеушіміз өзін Африка 
министрімін деп таныстырды,

00:04:37.561 --> 00:04:41.688
ол күмәнді ақшаларын АҚШ-қа
аударғысы келетінін,

00:04:41.712 --> 00:04:44.851
бұл ақшаға үй, яхта, ұшақ
сатып алғысы келетінін айтады.

00:04:45.288 --> 00:04:50.349
Бізді таң қалдырғаны заңгерлердің
біреуінен басқасының бәрі

00:04:50.373 --> 00:04:54.966
тергеушімізге күмәнді қаражатты
қалай аударуға

00:04:54.990 --> 00:04:56.954
болатыны туралы ұсыныстар айтқан.

00:04:56.978 --> 00:04:58.790
Бұның бәрі алдын ала
кездесулер болатын және

00:04:58.814 --> 00:05:01.086
бірде-бір заңгер бізді
клиент етіп алмады,

00:05:01.110 --> 00:05:03.399
ешқандай ақша қолдан
қолға жүрмеді,

00:05:03.423 --> 00:05:06.881
бірақ бұл жүйеде проблема
бар екенін көрсетеді.

NOTE Paragraph

00:05:06.905 --> 00:05:08.824
Сонымен бірге маңызды нәрсе

00:05:08.848 --> 00:05:12.214
бұл мысалды жеке жағдай
ретінде қарамауымыз керек.

00:05:12.238 --> 00:05:14.451
Бұл тек қана жасырын
тергеушімізбен сөйлесіп

00:05:14.475 --> 00:05:18.329
ұсыныс айтқан жеке заңгер
туралы емес.

00:05:18.353 --> 00:05:21.208
Бұл тек қана жоғары шенді
жанжалға қалған

00:05:21.232 --> 00:05:22.861
саясаткер туралы емес.

00:05:22.885 --> 00:05:25.941
Бұл жүйенің қалай жұмыс
істейтіні туралы,

00:05:25.965 --> 00:05:31.908
жемқорлық, салық төлеуден қашу,
кедейлік және тұрақсыздық туралы.

00:05:31.932 --> 00:05:33.747
Бұны жеңу үшін біз

00:05:33.771 --> 00:05:35.442
ойынды өзгертуіміз керек.

00:05:35.466 --> 00:05:37.988
Біз ойынның ережесін өзгертуіміз
керек, сол арқылы

00:05:38.012 --> 00:05:40.004
осындай әрекеттерді тоқтатамыз.

NOTE Paragraph

00:05:40.028 --> 00:05:42.972
Бір қарағанда бұның бәрі
пессимизм тудыратын сияқты,

00:05:42.996 --> 00:05:44.917
біз бұнымен ешнәрсе істей
алмайтындаймыз,

00:05:44.941 --> 00:05:46.571
ешнәрсе ешқашан өзгермейтіндей,

00:05:46.595 --> 00:05:49.931
әркез бай және ықпалды
адамдар болатындай.

00:05:49.955 --> 00:05:52.402
Бірақ оптимист ретінде

00:05:52.426 --> 00:05:55.904
болып жатқан оң өзгерістерді
көріп отырмын.

NOTE Paragraph

00:05:55.928 --> 00:05:57.803
Соңғы жылдары
ашықтық бағытында істеліп

00:05:57.827 --> 00:06:01.495
жатқан жұмыстар көрініс тапты,
әсіресе компания меншігі

00:06:01.519 --> 00:06:03.353
туралы сұрақтарда.

00:06:03.755 --> 00:06:06.092
Бұл сұрақты саяси кестеге

00:06:06.116 --> 00:06:08.610
Ұлыбритания Премьер министрі
Дэвид Камерон

00:06:08.634 --> 00:06:13.394
үлкен G8 саммитінде Солтүстік
Ирландияда 2013 жылы қойды.

00:06:13.872 --> 00:06:18.222
Содан бері Еуропа одағы
ұлттық деңгейде орталық

00:06:18.246 --> 00:06:20.403
регистрлер құрып жатыр,
шын мәнінде

00:06:20.427 --> 00:06:23.834
Еуропадағы компаниялардың
иесін және басшыларын білу үшін.

NOTE Paragraph

00:06:23.858 --> 00:06:28.537
АҚШ артта қалып жатқаны
шынымен қынжылтады.

00:06:28.958 --> 00:06:31.658
Қабылданған екі партиялы заң

00:06:31.682 --> 00:06:33.585
Палата мен Сенатқа кіргізілсе де,

00:06:33.609 --> 00:06:36.766
біз көргіміз келгендей нәтижелерге
әкелмеді.

00:06:36.790 --> 00:06:39.877
Яғни біз Панама құжаттарын,

00:06:39.901 --> 00:06:43.695
осындай зор оффшор әлемінің
ақпаратын көргіміз келеді, оны

00:06:43.719 --> 00:06:48.771
АҚШ ашықтығының тәсілі
ретінде қолдануға болатын еді.

NOTE Paragraph

00:06:48.795 --> 00:06:53.585
Global Witness үшін бұл
өзгеріс кезеңі.

00:06:53.950 --> 00:06:57.698
Бізге жай адамдардың

00:06:57.722 --> 00:07:00.975
құпия компаниялар арқылы
өз тұлғаларын жасырған адамдарға

00:07:00.999 --> 00:07:02.912
ашуланғаны керек.

00:07:02.936 --> 00:07:06.523
Бізге бизнес көшбасшыларының

00:07:06.547 --> 00:07:09.831
"Құпиялылық - бизнес үшін
жақсы емес" деп айтқандары керек.

00:07:09.855 --> 00:07:14.235
Бізге саяси көшбасшылардың
мәселені мойындап,

00:07:14.259 --> 00:07:19.266
құпияны ашу үшін заңды өзгертуге
міндеттеме алғаны керек.

NOTE Paragraph

00:07:19.639 --> 00:07:22.918
Бірігіп біз өсіп-өркендеу үшін

00:07:22.942 --> 00:07:25.999
салықтан қашу, жемқорлық, ақшаның
ізін жасыру сияқты

00:07:26.019 --> 00:07:30.019
құпияларға тоқтау салуымыз керек.