0:00:00.114,0:00:04.507
Të kuptosh ngjajshmëritë dhe dallimet etnike dhe fetare

0:00:04.538,0:00:08.256
në shtetin apo regjionin që dikurë quhej Jugosllavi[br]mund të jetë mjaft konfuze.

0:00:08.271,0:00:11.318
Por, ajo që dua të bëjë në këtë video është të mundohem të jap një lloj hyrjeje .

0:00:11.318,0:00:14.528
Është në të vërtetë qelësi për të kuptuar disa nga shkaktarët e Luftës së Parë Botërore

0:00:14.528,0:00:19.205
dhe natyrisht, të kuptojmë shpërbërjen e Jugosllavisë, që ishte mjaftë e shëmtuar

0:00:19.226,0:00:24.528
gjatë rënies së komunizmit në fund të 80-ve dhe në fillim të 90-ve.

0:00:24.528,0:00:26.704
Para së gjithash, është një ide e mirë ta kuptojmë

0:00:26.704,0:00:30.443
prej nga rrjedh fjala Jugosllavi.

0:00:30.443,0:00:33.867
Në të vërtetë iu referohet shteteve Sllave të Jugut

0:00:33.867,0:00:35.971
Pra "Jugo" nënkupton Jugun

0:00:35.971,0:00:38.635
dhe "slavia" flet për shtetet sllave.

0:00:38.635,0:00:41.278
Kur njerëzit flasin për gjuhët sllave, ata flasin për

0:00:41.278,0:00:43.612
gjuhët që fliten në këtë regjion, por gjithashtu

0:00:43.612,0:00:48.781
edhe në pjesën më të madhe të Evropës Lindore dhe Rusinë.

0:00:48.781,0:00:54.302
Tani, këtu me të kaltër kemi hijëzuar vendet ku

0:00:54.302,0:00:58.984
flitet gjuha serbo-kroate.

0:00:58.984,0:01:05.305
që është gjuha që dominon në këtë regjion.

0:01:05.305,0:01:08.156
Dhe, ekzistojnë disa dialekte, disa njerëz do të thonin

0:01:08.156,0:01:12.308
" kjo është kroatishte, malazeze, apo serbishte" apo qfardo qoftë.

0:01:12.308,0:01:15.311
Por, shumica e gjuhëtarëve thonë që ato janë mjaft të përafërta njëra me tjetrën.

0:01:15.311,0:01:17.823
Dhe ju mund ti kategorizoni ato disi si një gjuhë e vetme,

0:01:17.823,0:01:20.823
si serbo-kroatishte.

0:01:20.823,0:01:22.977
Dhe ju e shihni që ajo flitet tani në kohën moderne në

0:01:22.977,0:01:28.156
Kroaci, Bosnie e Hercegovinë, Serbi dhe Mal të Zi.

0:01:28.156,0:01:33.648
Kjo këtu është ngjajshmëria, ajo që e mbanë të lidhur këtë regjion.

0:01:33.648,0:01:37.489
Tani në krye të kësajë, gjuha sllovene poashtu është sllave

0:01:37.489,0:01:40.757
është ngusht e lidhur me serbo-kroatishten.

0:01:40.757,0:01:43.225
Në Maqedoni poashtu flitet një gjuhë sllave.

0:01:43.225,0:01:46.313
që është e përafërt me bullgarishten, por i ka ca lidhje të ngushta,

0:01:46.313,0:01:48.896
nuk është krejtësisht e ndryshme nga serbo-kroatishtja.

0:01:48.896,0:01:52.429
Pra ju keni këtë lidhje gjuhësore përgjatë kësaj zone.

0:01:52.429,0:01:57.822
Tani, ajo që e ndanë këtë zonë në të vërtetë është religjioni dhe historia.

0:01:57.822,0:02:00.419
Pra, kjo zonë, nëse kthehemi qindra vite pas,

0:02:00.419,0:02:03.561
ishte nën kontrollin e peranorive të ndryshme.

0:02:03.561,0:02:06.089
Perandoria Austro-Hungareze, Perandoria Osmane.

0:02:06.089,0:02:09.397
Me Perandorinë Austro-Hungareze ju nënkuptoni

0:02:09.397,0:02:10.564
një Perandori Romano Katolike.

0:02:10.564,0:02:12.219
Kur ju flisni për Osmanët,

0:02:12.219,0:02:13.477
ju keni të bëni me Perandori Muslimane.

0:02:13.477,0:02:17.895
Dhe ata zotëruan pjesë të ndryshme të këtij territori për qindra vite me rradhë.

0:02:17.895,0:02:22.293
Dhe ajo që mbetet pas është një përzierje e vërtetë e religjioneve,

0:02:22.293,0:02:27.762
dhe kjo shpesh lidhet me atë që njerëzit e perceptojnë si përkatësi etnike.

0:02:27.762,0:02:32.308
Dhe kjo që unë kam këtu është një lloj ndarje fetare

0:02:32.308,0:02:36.219
e ish Jugosllavisës.

0:02:36.219,0:02:39.490
Pra, me ngjyrë të purpurt këtu, kemi zonat që janë të

0:02:39.490,0:02:41.478
banuara kryesisht me të krishterë romak.

0:02:41.478,0:02:43.154
Dhe unë po them kryesisht sepse me të vërtetë janë

0:02:43.154,0:02:44.971
të gjitha të përziera.

0:02:44.971,0:02:47.821
Pra, Sllovenia, Kroacia, kryesisht të krishterë romak.

0:02:47.821,0:02:53.645
Nëse e shikoni Serbinë, dhe Malin e Zi, kryesishtë ortodoksë lindorë.

0:02:53.645,0:03:00.489
Në Kosovë, kemi një shumicë të fortë muslimane, mu aty.

0:03:00.489,0:03:05.021
Dhe Kosova, para shpërbërjes ishte disi pjesë e

0:03:05.021,0:03:10.355
Serbisë dhe Malit të Zi, pavarësisht kësaj ngjyre krejt të ndryshme religjioze.

0:03:10.355,0:03:14.287
Dhe pastaj Bosnja dhe Hercegovina është vendi ku me të vërtetë gjërat përzihen.

0:03:14.287,0:03:19.156
Afërsisht gjysma e popullsisë, dhe ka lëvizur gjatë shekujve,

0:03:19.156,0:03:23.229
por feja që dominon atje është Islami.

0:03:23.229,0:03:25.419
Dhe, në përgjithësi kjo është pika ku krijohet konfuzion.

0:03:25.419,0:03:30.888
Kur njerëzit flasin pë boshnjak, ata flasin për

0:03:30.888,0:03:35.800
një musliman boshnjak.

0:03:35.800,0:03:40.574
Por, Bosnia dhe Hercegovina ka poashtu fraksione të konsiderueshme të

0:03:40.574,0:03:44.368
serbve, që janë ortodoks lindorë, dhe për këtë arsye

0:03:44.368,0:03:46.966
po e vë të kaftën edhe këtu, është pothuaj një e treta e popullsisë

0:03:46.966,0:03:50.117
dhe poashtu ka një popullsi të konsiderueshmetë krishterëve romak

0:03:50.117,0:03:53.300
ose ne mund të themi boshnjak-kroatë.

0:03:53.300,0:03:55.899
Pra, sa për ta sqaruar këtu - mund të jetë mjaft e ngatërruar, madje edhe kur dëgjoni

0:03:55.899,0:03:58.236
një tregim për të, ose kur e dëgjoni në lajme - më kujtohet në

0:03:58.236,0:04:01.232
vitet e 90-ta, kur dëgjoja lajmet dhe ngatërrohesha fare.

0:04:01.232,0:04:04.368
Nëse dikush flet për një boshnjak musliman, apo një boshnjak,

0:04:04.368,0:04:07.839
fjala është për një musliman që jeton në Bosnjë, këtë e mendojnë ata

0:04:07.839,0:04:10.172
kur i referohen atyre. Nëse ata thonë

0:04:10.172,0:04:19.171
boshnjak-kroat, ky do të jetë një kroat etnik, i cili

0:04:19.171,0:04:24.235
jeton në Bosnjë. Dhe ata zakonisht janë të krishterë romak.

0:04:24.235,0:04:30.103
Dhe nëse keni një serb boshnjak, ky është dikush që

0:04:30.103,0:04:34.833
etnikisht e identifikon veten si serb,

0:04:34.833,0:04:39.235
i cili jeton në Bosnjë dhe Hercegovinë, por që me siguri

0:04:39.235,0:04:42.173
është ortodoks lindorë.

0:04:42.173,0:04:44.242
Pra, ju mund ta imagjinoni, ju keni këto gjuhë të fuqishme

0:04:44.242,0:04:50.830
madje edhe lidhjet etnike, por në njëfar pike, për shkak të religjionit,

0:04:50.830,0:04:53.983
dhe ndryshimeve në dialekt, ekziston edhe një numër i

0:04:53.983,0:04:56.634
konsiderueshëm i dallimeve këtu, sidomos kur gjërat shkuan keq,

0:04:56.634,0:04:59.120
siq ishte rënia e komunizmit.

0:04:59.120,0:05:01.366
Pra, të shpresojmë që kjo bazë të paraqes ngjajshmërit

0:05:01.366,0:05:03.166
dhe dallimet këtu.

0:05:03.166,0:05:06.298
Dhe do të na ndihmojë të kuptojmë çka na futi në Luftën e Parë Botërore,

0:05:06.298,0:05:08.431
apo çka e shkaktoi Luftën e Parë Botërore, dhe gjithashtu disa

0:05:08.431,0:05:11.785
shëmti që janë parë në fillim të 90-ve.

0:05:11.785,0:05:14.901
Dhe për ta përmbledhur, me vetëm pakëz kontest,

0:05:14.901,0:05:19.633
ky nuk ishte një shtet i unifikuar deri në Luftën e Parë Botërore,

0:05:19.633,0:05:22.705
në njëfar mase kjo u përshpejtua nga dëshira për të krijuar këtë shtet të unifikuar.

0:05:22.705,0:05:28.914
Ky grupim etnik, ky grupim gjuhësorë, ishte i prirur për tu

0:05:28.914,0:05:31.923
shkëputur nga Perandoria Austro-Hungareze, nga Perandoria Osmane,

0:05:31.923,0:05:34.699
duke hyrë në Luftën e Parë Botërore kemi një rënie të

0:05:34.699,0:05:38.919
Perandorisë Osmane e cila filloi ti lejojë këta njerëz

0:05:38.919,0:05:43.700
të kenë më shumë energji për realizimin e dëshirës së tyre për krijimin e shtetit të unifikuar.

0:05:43.700,0:05:46.042
Lufta e Parë Botërore ishte në thelb katalizatori që lejoi

0:05:46.042,0:05:49.496
unifikimin e shtetit të Jugosllavisë.

0:05:49.496,0:05:53.767
Dhe, në forma të ndryshme, qëndroi i unifikuar deri në rënien e komunizmit.

0:05:53.767,0:05:57.507
Dhe, edhe pse ishte një shtet socialist, një shtet komunist,

0:05:57.507,0:06:01.588
gjatë Luftës së Ftohtë, në të vërtetë gjithmonë ka pasur një

0:06:01.588,0:06:04.435
lidhje të çuditshme dhe të largët me Bashkimin Sovjetik

0:06:04.435,0:06:07.699
Por, pas rënies së komunizmit, gjë që e mbante disi të bashkuar,

0:06:07.699,0:06:10.366
sidomos këto dallime fetare,

0:06:10.366,0:06:14.976
dhe këto dallime etnike dhe religjioze e shpërbënë atë.