WEBVTT 00:00:00.114 --> 00:00:04.507 Rozumienie etnicznych i religijnych podobieństw i różnic 00:00:04.538 --> 00:00:08.256 w państwie, albo w regionie, który był kiedyś Jugosławią może być całkiem mylące. 00:00:08.271 --> 00:00:11.318 Ale w tym filmiku chcę się na tym skupić. 00:00:11.318 --> 00:00:14.528 Jest to kluczowe do zrozumienia przyczyn I wojny światowej 00:00:14.528 --> 00:00:19.205 i oczywiście zrozumienia rozpadu Jugosławi, co było okropnym wydarzeniem 00:00:19.226 --> 00:00:24.528 podczas upadku komunizmu pod koniec lat 80tych i na początku lat 90tych. 00:00:24.528 --> 00:00:26.704 WIięc przede wszystkim dobrze jest zrozumieć 00:00:26.704 --> 00:00:30.443 skąd pochodzi słowo Jugosławia. 00:00:30.443 --> 00:00:33.867 Dosłownie odnosi się ono do południowych państw słowiańskich. 00:00:33.867 --> 00:00:35.971 "Jugo" odnosi się do południa 00:00:35.971 --> 00:00:38.635 a "sławia" do krajów słowiańskich. 00:00:38.635 --> 00:00:41.278 Kiedy ludzie mówią o językach słowiańskich, to mówią o 00:00:41.278 --> 00:00:43.612 językach używanych w tym regionie, ale również 00:00:43.612 --> 00:00:48.781 w większości Europy wschodniej i obecnej Rosji. 00:00:48.781 --> 00:00:54.302 Na niebiesko mamy zaznaczony obszar 00:00:54.302 --> 00:00:58.984 gdzie posługiwano się serbsko-chorwackim. 00:00:58.984 --> 00:01:05.305 Jest to dominujący język w tym regionie. 00:01:05.305 --> 00:01:08.156 I jest wiele dialektów, niektórzy ludzie mówią 00:01:08.156 --> 00:01:12.308 "to jest chorwacki, to czarnogórski albo serbski" albo cokolwiek. 00:01:12.308 --> 00:01:15.311 Ale większość językoznawców twierdzi, że są one bardzo bliskie. 00:01:15.311 --> 00:01:17.823 I możemy je skategoryzować jako jeden język, 00:01:17.823 --> 00:01:20.823 jako serbsko-chorwacki. 00:01:20.823 --> 00:01:22.977 I widzicie, że obecnie używa się go w dzisiejszej 00:01:22.977 --> 00:01:28.156 Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Serbii i Czarnogórze. 00:01:28.156 --> 00:01:33.648 To jest właśnie ta wspólna rzecz, która łączy cały ten region. 00:01:33.648 --> 00:01:37.489 Język słoweński jest również językiem słowiańskim 00:01:37.489 --> 00:01:40.757 jest blisko związany z serbsko-chorwackim. 00:01:40.757 --> 00:01:43.225 W Macedodii również używa się jezyka słowiańskiego. 00:01:43.225 --> 00:01:46.313 Jest bliższy bułgarskiemu, ale ma pewne związki z 00:01:46.313 --> 00:01:48.896 serbsko-chorwackim. 00:01:48.896 --> 00:01:52.429 Więc mamy to językowe połączenie w tym obszarze. 00:01:52.429 --> 00:01:57.822 To co dzieli ten obszar to religia i historia. 00:01:57.822 --> 00:02:00.419 Więc ten obszar, jeśli cofniemy się setki lat, 00:02:00.419 --> 00:02:03.561 był kontrolowany przez różne imperia. 00:02:03.561 --> 00:02:06.089 Imperium Austro-Węgierskie, Imperium Osmańskie. 00:02:06.089 --> 00:02:09.397 Jeśli chodzi o Imperium Austro-Węgierskie to mówimy o 00:02:09.397 --> 00:02:10.564 Imperium Rzymskiego Kościoła Katolickiego. 00:02:10.564 --> 00:02:12.219 Kiedy mówimy o Imperium Osmańskim 00:02:12.219 --> 00:02:13.477 to mamy do czynienia z Imperium Muzułmańskim. 00:02:13.477 --> 00:02:17.895 I miały one w posiadaniu różne części tego obszaru przez setki lat. 00:02:17.895 --> 00:02:22.293 Więc mamy tutaj miks religii 00:02:22.293 --> 00:02:27.762 i to często powiązane jest z poczuciem etniczności. 00:02:27.762 --> 00:02:32.308 Więc mamy tutaj pewnego rodzaju religijny rozpad 00:02:32.308 --> 00:02:36.219 byłej Jugosławii. 00:02:36.219 --> 00:02:39.490 Więc na różowo zaznaczyłem obszary 00:02:39.490 --> 00:02:41.478 gdzie dominował Kościół Rzymsko-katolicki. 00:02:41.478 --> 00:02:43.154 I mowię dominował bo tak naprawdę 00:02:43.154 --> 00:02:44.971 to wszystko jest ze sobą pomieszane. 00:02:44.971 --> 00:02:47.821 Więc Słowenia, Chorwacja - katolicy. 00:02:47.821 --> 00:02:53.645 Jeśli spojrzymy na Serbię i Czarnogórę to jest tam Cerkiew prawosławna. 00:02:53.645 --> 00:03:00.489 W Kosowie mamy muzułmańską większość, tutaj. 00:03:00.489 --> 00:03:05.021 I Kosowo, przed rozpadem było 00:03:05.021 --> 00:03:10.355 częścią Serbii i Czarnogóry, pomimo tego, że miało inną religię 00:03:10.355 --> 00:03:14.287 A w Bośni i Hercegowinie mamy prawdziwy miks. 00:03:14.287 --> 00:03:19.156 Połowa populacji, i to zmieniało się przez wieki, 00:03:19.156 --> 00:03:23.229 wyznaje Islam. 00:03:23.229 --> 00:03:25.419 I to tutaj wszystko zaczyna byc mylące. 00:03:25.419 --> 00:03:30.888 Jeśli ludzie mówią o Bośniaku, to mówią 00:03:30.888 --> 00:03:35.800 o bośniackim Muzułmaninie. 00:03:35.800 --> 00:03:40.574 Ale Bośnia i Hercegowina ma również znaczące frakcje 00:03:40.574 --> 00:03:44.368 Serbów, którzy należą do Cerkwi prawosławnej, i to dlatego 00:03:44.368 --> 00:03:46.966 mamy tutaj również brązowy kolor, jest to jedna trzecia populacji 00:03:46.966 --> 00:03:50.117 i tutaj znajduje się także całkiem spora populacja wyznania katolickiego 00:03:50.117 --> 00:03:53.300 albo możemy powiedzieć bośniackich Chorwatów. 00:03:53.300 --> 00:03:55.899 Więc to może być bardzo mylące, nawet jeśli słyszycie 00:03:55.899 --> 00:03:58.236 jej historię, albo słyszycie to w wiadomościach. 00:03:58.236 --> 00:04:01.232 Pamiętam, że jak słyszałem o tym w latach 90tych to było to bardzo mylące. 00:04:01.232 --> 00:04:04.368 Jeśli ktoś mówi o bośniackim Muzułmaninie, albo o Bośniaku 00:04:04.368 --> 00:04:07.839 to jest to Muzułmanin mieszkający w Bośni, właśnie do tego 00:04:07.839 --> 00:04:10.172 się odnoszą. Jeśli mówią 00:04:10.172 --> 00:04:19.171 bośniacki Chorwat, to będzie to etnicznie Chorwat, który 00:04:19.171 --> 00:04:24.235 mieszka w Bośni. I zazwyczaj jest katolikiem. 00:04:24.235 --> 00:04:30.103 I jeśli mamy bośniackiego Serba, to jest to ktoś 00:04:30.103 --> 00:04:34.833 kto etnicznie identyfikuje się jako Serb, 00:04:34.833 --> 00:04:39.235 który żyje w Bośni i Hercegowinie, ale prawdopodobnie należy 00:04:39.235 --> 00:04:42.173 do Cerkwi prawosławnej. 00:04:42.173 --> 00:04:44.242 Więc możecie sobie wyobrazić, że mamy te silne językowe 00:04:44.242 --> 00:04:50.830 i nawet etniczne więzi, ale w pewnym momencie z powodu religii 00:04:50.830 --> 00:04:53.983 i zmian w dialekcie, mamy również znaczącą 00:04:53.983 --> 00:04:56.634 ilość różnic, zwłaszcza jeśli spawy przybierają nieprzyjemny obrót. 00:04:56.634 --> 00:04:59.120 tak jak w przypadku upadku komunizmu. 00:04:59.120 --> 00:05:01.366 Więc mam nadzieję, że to jest podstawą podobieństw 00:05:01.366 --> 00:05:03.166 i różnic w tym obszarze. 00:05:03.166 --> 00:05:06.298 I pomoże nam to w zrozumieniu tego co doprowadziło nas do I wojny światowej 00:05:06.298 --> 00:05:08.431 albo co ją wywołało, jak również te okropieństwa 00:05:08.431 --> 00:05:11.785 które widzieliśmy na początku lat 90tych. 00:05:11.785 --> 00:05:14.901 I aby skończyć z odrobiną kontekstu 00:05:14.901 --> 00:05:19.633 to nie był zjednoczony kraj przed I wojną światową. 00:05:19.633 --> 00:05:22.705 Wojna przyspieszyła to pragnienie aby zjednoczyć ten kraj. 00:05:22.705 --> 00:05:28.914 Te grupy etniczne, językowe były rozdzielone 00:05:28.914 --> 00:05:31.923 pomiędzy Imperium Austro-Węgierskie i Osmańskie, 00:05:31.923 --> 00:05:34.699 Tuż przed I wojną światową mieliśmy upadek 00:05:34.699 --> 00:05:38.919 Imperium Osmańskiego, które zezwoliło ludziom 00:05:38.919 --> 00:05:43.700 na utworzenie zjednoczonego państwa. 00:05:43.700 --> 00:05:46.042 I wojna światowa była katalizatorem, który zezwolił 00:05:46.042 --> 00:05:49.496 Jugosławii na zjednoczenie się. 00:05:49.496 --> 00:05:53.767 I było ona zjednoczona w różnych postaciach aż do upadku komunizmu. 00:05:53.767 --> 00:05:57.507 I mimo że było to państwo socjalistyczne, komunistyczne 00:05:57.507 --> 00:06:01.588 podczas Zimnej Wojny, to zawsze miało dziwną 00:06:01.588 --> 00:06:04.435 i daleką relację ze Związkiem Radzieckim. 00:06:04.435 --> 00:06:07.699 Ale po upadku komunizmu, który trzymał ją razem, 00:06:07.699 --> 00:06:10.366 zwłaszcza te różnice religijne 00:06:10.366 --> 00:06:14.976 i te etniczne i religijne różnice doprowadziły do jej rozpadu.