1
00:00:00,841 --> 00:00:04,572
Wiem, że TED skupia się
na rzeczach wielkich,

2
00:00:04,596 --> 00:00:08,126
a ja chcę wam opowiedzieć
o czymś bardzo małym.

3
00:00:08,150 --> 00:00:10,308
Tak małym, że zawiera się w jednym słowie.

4
00:00:11,093 --> 00:00:12,649
To słowo to "odmieniec".

5
00:00:13,347 --> 00:00:16,966
To jedno z moich ulubionych słów, 
ponieważ jest tak dosłowne.

6
00:00:17,403 --> 00:00:21,349
Mam na myśli osobę, 
która nie do końca pasuje.

7
00:00:21,752 --> 00:00:24,048
lub osobę, która jest dopasowana źle.

8
00:00:24,658 --> 00:00:27,581
Albo: "osobę,
która jest słabo przystosowana

9
00:00:27,605 --> 00:00:30,473
do nowych sytuacji i środowiska".

10
00:00:31,298 --> 00:00:33,520
Jestem odmieńcem.

11
00:00:34,307 --> 00:00:37,140
Jestem tutaj dla innych 
odmieńców na tej sali,

12
00:00:37,164 --> 00:00:38,975
bo nigdy nie jestem jedyna.

13
00:00:39,995 --> 00:00:41,880
Opowiem wam odmienną historię,

14
00:00:43,237 --> 00:00:45,769
Niedługo po skończeniu trzydziestki

15
00:00:45,793 --> 00:00:49,355
marzenie o zostaniu pisarką 
przyszło pod moje drzwi.

16
00:00:49,498 --> 00:00:51,802
Właściwie przyszło
do mojej skrzynki pocztowej.

17
00:00:51,826 --> 00:00:55,485
w formie listu, który mówił, 
że wygrałam ogromną literacką nagrodę

18
00:00:55,509 --> 00:00:57,434
za nowelę, którą napisałam.

19
00:00:58,183 --> 00:01:01,944
Ta nowela opowiadała
o moim życiu zawodowej pływaczki,

20
00:01:02,632 --> 00:01:04,687
o moim gównianym życiu domowym,

21
00:01:05,258 --> 00:01:10,155
i troszkę o tym, jak smutek i strata 
mogą doprowadzić do szaleństwa.

22
00:01:11,829 --> 00:01:15,912
Nagrodą była wycieczka do Nowego Jorku
na spotkanie z wielkimi redaktorami,

23
00:01:15,912 --> 00:01:17,850
agentami i innymi autorami.

24
00:01:18,278 --> 00:01:21,342
Marzenie każdego pisarza, prawda?

25
00:01:22,573 --> 00:01:25,413
Wiecie, co zrobiłam po otrzymaniu listu?

26
00:01:26,037 --> 00:01:27,835
Ponieważ jestem sobą,

27
00:01:27,859 --> 00:01:30,056
położyłam list na kuchennym stole,

28
00:01:30,080 --> 00:01:33,522
nalałam sobie wielką szklankę wódki

29
00:01:33,922 --> 00:01:36,292
z lodem i limonką,

30
00:01:36,722 --> 00:01:40,926
i siedziałam tak w samej bieliźnie
przez cały dzień,

31
00:01:40,950 --> 00:01:43,032
gapiąc się tylko na list.

32
00:01:44,608 --> 00:01:47,753
Myślałam o wszystkich sposobach,
na jakie psułam sobie życie.

33
00:01:47,777 --> 00:01:50,951
Kim ja do cholery jestem, 
żeby jechać do Nowego Jorku

34
00:01:50,975 --> 00:01:52,705
i udawać pisarkę?

35
00:01:53,681 --> 00:01:55,046
Kim byłam?

36
00:01:55,070 --> 00:01:56,268
Powiem wam.

37
00:01:56,745 --> 00:01:57,912
Byłam odmieńcem.

38
00:01:58,625 --> 00:02:00,988
Jak wiele innych dzieci

39
00:02:01,908 --> 00:02:04,276
pochodziłam z toksycznej rodziny,

40
00:02:04,300 --> 00:02:06,956
skąd ledwo uszłam z życiem.

41
00:02:07,727 --> 00:02:12,218
Mam za sobą dwa
epicko nieudane małżeństwa.

42
00:02:12,242 --> 00:02:15,208
Zawaliłam studia nie raz, a dwa

43
00:02:15,232 --> 00:02:18,424
i może nawet trzy, 
ale o tym wam nie powiem.

44
00:02:18,448 --> 00:02:20,258
(Śmiech)

45
00:02:20,582 --> 00:02:24,243
Miałam epizod na odwyku narkotykowym

46
00:02:24,795 --> 00:02:29,245
i dwa urocze pobyty w więzieniu.

47
00:02:30,228 --> 00:02:32,132
Więc wyjątkowo tu pasuję.

48
00:02:33,680 --> 00:02:35,770
(Śmiech)

49
00:02:36,744 --> 00:02:40,237
Ale prawdziwym powodem,
dla którego uważam się za odmieńca,

50
00:02:40,261 --> 00:02:43,523
jest to, że moja córka zmarła 
w dniu w którym się urodziła,

51
00:02:43,547 --> 00:02:46,666
i wciąż nie wiem, jak z tym żyć.

52
00:02:48,233 --> 00:02:53,360
Po śmierci córki długo byłam bezdomna,

53
00:02:53,384 --> 00:02:55,328
mieszkałam pod wiaduktem

54
00:02:55,352 --> 00:02:59,570
w stanie głębokiego żalu i straty,

55
00:02:59,594 --> 00:03:02,108
który niektórzy napotykają na swej drodze.

56
00:03:02,132 --> 00:03:04,863
Może nawet każdy,
jeśli żyje wystarczająco długo.

57
00:03:06,240 --> 00:03:10,237
Bezdomni są najbardziej
heroicznymi odmieńcami,

58
00:03:10,261 --> 00:03:13,357
bo zaczynali jak my.

59
00:03:14,670 --> 00:03:20,088
Zawaliłam każdą z tych kategorii:

60
00:03:20,112 --> 00:03:24,580
córki, żony, matki, studentki.

61
00:03:25,474 --> 00:03:27,973
Marzenie zostania pisarką

62
00:03:27,997 --> 00:03:33,438
było jak mały smutny kamyczek w gardle.

63
00:03:34,906 --> 00:03:38,375
Trochę wbrew sobie wsiadłam do samolotu

64
00:03:38,399 --> 00:03:40,786
i poleciałam do Nowego Jorku,

65
00:03:40,810 --> 00:03:42,366
gdzie są pisarze.

66
00:03:43,168 --> 00:03:46,843
Inni odmieńcy,
prawie widzę, jak świecą wam głowy.

67
00:03:46,867 --> 00:03:48,779
Mogę wskazać was na tej sali.

68
00:03:48,803 --> 00:03:51,241
Początek wyjazdu by się wam podobał.

69
00:03:51,265 --> 00:03:54,217
Trzeba wybrać trzech sławnych pisarzy,
których chcecie spotkać,

70
00:03:54,241 --> 00:03:56,599
i ktoś ich dla was znajdzie.

71
00:03:56,623 --> 00:03:59,413
Dostajecie pokój w Gramercy Park Hotel,

72
00:03:59,437 --> 00:04:02,071
gdzie pijecie szkocką późną nocą

73
00:04:02,095 --> 00:04:04,586
z fajnymi, bystrymi szpanerami.

74
00:04:04,610 --> 00:04:09,119
Trzeba udawać, że też jesteście
fajni, bystrzy i szpanerscy.

75
00:04:09,143 --> 00:04:12,331
Poznajecie kilku redaktorów,
autorów i agentów

76
00:04:12,355 --> 00:04:16,418
na bardzo, bardzo wystawnych
lunchach i kolacjach.

77
00:04:17,377 --> 00:04:19,005
Spytajcie, jak wystawnych.

78
00:04:19,735 --> 00:04:21,696
Widownia: Jak wystawnych?

79
00:04:22,077 --> 00:04:26,395
Lidia Yuknavitch: Przyznam się:
ukradłam trzy lniane serwetki

80
00:04:26,419 --> 00:04:27,990
(Śmiech)

81
00:04:28,014 --> 00:04:29,671
z trzech różnych restauracji.

82
00:04:30,430 --> 00:04:32,696
I wpakowałam menu do spodni.

83
00:04:32,720 --> 00:04:34,796
(Śmiech)

84
00:04:34,820 --> 00:04:38,526
Chciałam tylko jakieś pamiątki,
żebym po powrocie do domu

85
00:04:38,550 --> 00:04:41,145
mogła uwierzyć, że to
naprawdę mi się przydarzyło.

86
00:04:41,241 --> 00:04:42,470
Wiecie?

87
00:04:43,467 --> 00:04:45,131
Pisarki, które chciałam spotkać,

88
00:04:45,155 --> 00:04:47,964
to Carole Maso,
Lynne Tilman i Peggy Phelan.

89
00:04:48,496 --> 00:04:51,550
To nie były sławne autorki bestsellerów,

90
00:04:51,574 --> 00:04:54,881
ale dla mnie to gigantki pisarstwa.

91
00:04:55,700 --> 00:04:59,262
Książka Carole Maso stała się
moją artystyczną biblią.

92
00:05:00,056 --> 00:05:02,557
Lynne Tillman pozwoliła mi wierzyć,

93
00:05:02,581 --> 00:05:06,062
że jest szansa, aby moje historie
były częścią świata.

94
00:05:06,839 --> 00:05:08,793
A Peggy Phelan przypomniała mi,

95
00:05:08,817 --> 00:05:13,826
że mózg może być ważniejszy od piersi.

96
00:05:15,500 --> 00:05:18,184
To nie były czołowe pisarki,

97
00:05:18,208 --> 00:05:21,985
ale wytyczały ścieżkę do głównego nurtu

98
00:05:22,009 --> 00:05:23,342
przez swoje historie.

99
00:05:24,294 --> 00:05:28,429
Coś na podobieństwo
wody drążącej Wielki Kanion.

100
00:05:29,371 --> 00:05:31,082
Radość prawie mnie rozniosła,

101
00:05:31,106 --> 00:05:34,947
spędzanie czasu z tymi trzema 
ponad 50-letnimi pisarkami.

102
00:05:34,971 --> 00:05:37,897
Roznosiło mnie,

103
00:05:37,921 --> 00:05:40,384
bo nigdy dotąd nie doznałam
takiej przyjemności.

104
00:05:40,384 --> 00:05:42,350
Nigdy nie byłam w takim towarzystwie.

105
00:05:42,350 --> 00:05:44,618
Moja matka nigdy nie poszła na studia.

106
00:05:44,747 --> 00:05:47,236
Moja kariera twórcza do tego momentu

107
00:05:47,260 --> 00:05:51,712
była czymś małym, smutnym, poronionym.

108
00:05:53,394 --> 00:05:56,673
Przez te pierwsze noce w Nowym Jorku
właściwie chciałam umrzeć.

109
00:05:56,697 --> 00:06:00,137
To było jak: "Zabij mnie teraz. 
Jest mi dobrze. To jest piękne".

110
00:06:01,187 --> 00:06:04,335
Niektórzy z was zrozumieją,
co stało się potem.

111
00:06:04,935 --> 00:06:09,230
Najpierw zabrali mnie do biur 
Farrar, Straus i Giroux.

112
00:06:09,863 --> 00:06:13,038
Farrar, Straus i Giroux
to wydawcy jak z wypasionego snu.

113
00:06:13,062 --> 00:06:16,753
Tam publikują się T.S. Eliot
i Flannery O'Conor.

114
00:06:17,418 --> 00:06:21,793
Główny redaktor posadził mnie
i długo do mnie mówił,

115
00:06:21,817 --> 00:06:24,135
próbując przekonać mnie
do napisania książki

116
00:06:24,159 --> 00:06:25,864
o moim życiu pływaczki.

117
00:06:26,498 --> 00:06:27,785
Coś jak życiorys.

118
00:06:28,630 --> 00:06:30,866
Gdy tak do mnie mówił,

119
00:06:30,890 --> 00:06:34,595
siedziałam, uśmiechałam się 
i przytakiwałam, jak drętwa idiotka,

120
00:06:35,509 --> 00:06:37,361
ze skrzyżowanymi ramionami,

121
00:06:37,385 --> 00:06:42,302
niezdolna wykrztusić słowa.

122
00:06:43,875 --> 00:06:47,242
Na koniec poklepał mnie po ramieniu

123
00:06:47,266 --> 00:06:48,847
jak trener pływacki.

124
00:06:49,580 --> 00:06:51,415
Życzył mi szczęścia,

125
00:06:51,439 --> 00:06:53,877
dał kilka darmowych książek

126
00:06:53,901 --> 00:06:55,692
i odprowadził do drzwi.

127
00:06:57,588 --> 00:07:00,855
Potem zabrali mnie do biura W.W. Nortona,

128
00:07:00,879 --> 00:07:03,579
gdzie spodziewałam się,
że zaraz mnie wyrzucą

129
00:07:03,603 --> 00:07:05,492
za noszenie Martensów.

130
00:07:06,190 --> 00:07:07,639
Ale tak się nie stało.

131
00:07:08,512 --> 00:07:10,941
Wizyta w biurze Nortona

132
00:07:10,965 --> 00:07:15,437
była jak sięganie nieba w nocy
i dotykanie księżyca,

133
00:07:15,461 --> 00:07:19,098
podczas gdy gwiazdy w kosmosie
układają się w litery twojego imienia.

134
00:07:19,599 --> 00:07:21,744
To była dla mnie olbrzymia rzecz.

135
00:07:21,768 --> 00:07:22,949
Łapiecie?

136
00:07:23,567 --> 00:07:26,065
Ich główna redaktorka, Carol Houck Smith,

137
00:07:26,089 --> 00:07:30,432
pochyliła się nade mną ze swoimi
paciorkowatymi, jasnymi, groźnymi oczami

138
00:07:30,456 --> 00:07:33,566
i powiedziała:
"Wyślij mi coś natychmiast!".

139
00:07:34,328 --> 00:07:36,620
Większość ludzi, zwłaszcza na TED,

140
00:07:36,644 --> 00:07:38,984
pobiegłoby do skrzynki, prawda?

141
00:07:39,651 --> 00:07:42,929
Zajęło mi dekadę samo wyobrażenie sobie,

142
00:07:42,953 --> 00:07:46,830
że wkładam coś do koperty i liżę znaczek.

143
00:07:48,741 --> 00:07:50,315
W ostatniego wieczora

144
00:07:50,339 --> 00:07:53,608
miałam duży odczyt 
dla Narodowego Klubu Poezji.

145
00:07:54,342 --> 00:07:56,289
Pod koniec odczytu

146
00:07:56,313 --> 00:08:00,616
Katharine Kidde z agencji literackiej
Kidde, Hoyt & Picard

147
00:08:00,640 --> 00:08:03,227
podeszła, uścisnęła mi dłoń

148
00:08:03,251 --> 00:08:06,429
i z miejsca oświadczyła,
że chce mnie reprezentować.

149
00:08:08,558 --> 00:08:11,545
Stałam jak ogłuszona.

150
00:08:11,569 --> 00:08:13,155
Mieliście tak kiedyś?

151
00:08:13,703 --> 00:08:15,815
Prawie się rozpłakałam,

152
00:08:15,839 --> 00:08:19,764
bo wszystkie osoby w sali
były tak pięknie ubrane,

153
00:08:19,788 --> 00:08:22,941
Wydusiłam z siebie tylko:

154
00:08:22,965 --> 00:08:26,075
"Nie wiem. Muszę to przemyśleć".

155
00:08:26,805 --> 00:08:31,097
Ona odpowiedziała: "OK" i odeszła.

156
00:08:32,884 --> 00:08:39,403
Wszystkie te wyciągnięte do mnie dłonie, 
ten mały, smutny kamyczek w gardle...

157
00:08:39,427 --> 00:08:43,365
Staram się powiedzieć wam coś 
o ludziach takich jak ja.

158
00:08:43,389 --> 00:08:47,442
My, odmieńcy, nie zawsze wiemy,
jak zaufać albo powiedzieć "tak"

159
00:08:47,466 --> 00:08:49,077
lub wybrać to, co ważne,

160
00:08:49,101 --> 00:08:51,247
nawet jeśli stoi nam przed nosem.

161
00:08:51,271 --> 00:08:52,890
To wstyd, który w sobie nosimy.

162
00:08:52,914 --> 00:08:54,905
To wstyd pragnienia czegoś dobrego.

163
00:08:54,929 --> 00:08:56,921
To wstyd czucia czegoś dobrego.

164
00:08:56,945 --> 00:09:01,327
To wstyd za niewiarę w to, że zasługujemy
na przebywanie w jednym pokoju

165
00:09:01,351 --> 00:09:03,468
z ludźmi, których podziwiamy.

166
00:09:04,472 --> 00:09:07,398
Gdybym mogła, cofnęłabym czas
i pouczyła sama siebie.

167
00:09:07,422 --> 00:09:11,765
Byłabym jak te 50-letnie kobiety,
które mi pomogły.

168
00:09:11,789 --> 00:09:13,690
Nauczyłabym siebie, jak chcieć czegoś,

169
00:09:13,714 --> 00:09:16,054
jak wstać i poprosić o to.

170
00:09:16,078 --> 00:09:20,384
Powiedziałabym, "Ty! Tak, ty! 
Też tu przynależysz".

171
00:09:20,408 --> 00:09:22,680
Ten blask spada na każdego z nas

172
00:09:22,704 --> 00:09:25,615
i jesteśmy niczym bez siebie nawzajem.

173
00:09:27,041 --> 00:09:30,313
Zamiast tego, poleciałam
z powrotem do Oregonu,

174
00:09:30,337 --> 00:09:36,029
znów patrzyłam na zieleń i deszcz,

175
00:09:36,053 --> 00:09:40,345
wypiłam wiele samolotowych buteleczek 
trunku "żal mi samej siebie".

176
00:09:41,491 --> 00:09:46,333
Myślałam o tym, że jestem
jakąś dziwną pisarką.

177
00:09:47,244 --> 00:09:48,153
Chodzi o to,

178
00:09:48,153 --> 00:09:50,431
że wróciłam do Oregonu
bez żadnego kontraktu,

179
00:09:50,455 --> 00:09:51,606
bez agenta,

180
00:09:51,630 --> 00:09:54,115
tylko z głową i sercem 
pełnymi wspomnień o tym,

181
00:09:54,139 --> 00:09:57,287
Jak siedziałam sobie

182
00:09:57,311 --> 00:09:59,581
obok pięknych pisarek.

183
00:10:00,278 --> 00:10:03,684
Pamięć była jedyną nagrodą, 
na jaką sobie pozwoliłam.

184
00:10:05,175 --> 00:10:08,304
I teraz, w domu, w ciemności,

185
00:10:09,272 --> 00:10:10,835
z powrotem w samej bieliźnie,

186
00:10:11,788 --> 00:10:13,518
wciąż słyszę ich głosy.

187
00:10:14,264 --> 00:10:18,305
Mówią: "Nie słuchaj nikogo, 
kto chce cię uciszyć

188
00:10:18,329 --> 00:10:19,880
lub zmienić twoją historię".

189
00:10:20,861 --> 00:10:24,540
Mówią: "Daj głos historii, 
którą tylko ty potrafisz opowiedzieć".

190
00:10:24,564 --> 00:10:26,994
Mówią: "Czasami opowiadanie historii

191
00:10:27,018 --> 00:10:30,064
ratuje ci życie".

192
00:10:31,703 --> 00:10:35,393
Teraz, jak widzicie, 
jestem po pięćdziesiątce.

193
00:10:36,278 --> 00:10:37,453
I jestem pisarką.

194
00:10:38,516 --> 00:10:39,743
I matką.

195
00:10:40,441 --> 00:10:41,978
Zostałam też nauczycielką.

196
00:10:42,970 --> 00:10:45,742
Zgadnijcie, kim są
moi ulubieni uczniowie.

197
00:10:46,604 --> 00:10:48,232
Choć nie stało się to dnia,

198
00:10:48,256 --> 00:10:50,510
w którym dostałam wymarzony list,

199
00:10:50,534 --> 00:10:52,207
napisałam życiorys

200
00:10:52,231 --> 00:10:54,064
pod tytułem "Chronologia Wody".

201
00:10:54,889 --> 00:10:59,588
Są w nim historie o tym,
ile razy musiałam się odrodzić

202
00:10:59,612 --> 00:11:02,016
z ruin swoich wyborów,

203
00:11:02,575 --> 00:11:07,985
historie o tym, jak moje pozorne porażki
były tak naprawdę dziwnymi drogami

204
00:11:08,009 --> 00:11:09,531
do czegoś pięknego.

205
00:11:10,309 --> 00:11:13,761
Musiałam tylko dać głos historii.

206
00:11:15,552 --> 00:11:19,798
Jest taki mit w większości kultur
o tym, żeby podążać za marzeniami.

207
00:11:20,664 --> 00:11:22,385
Nazywa się to podróżą bohatera.

208
00:11:23,679 --> 00:11:25,503
Ale ja wolę inny mit,

209
00:11:25,527 --> 00:11:27,306
z nieco innej strony

210
00:11:27,330 --> 00:11:28,487
lub pod powierzchnią.

211
00:11:29,089 --> 00:11:30,941
Jest to mit odmieńca.

212
00:11:31,763 --> 00:11:33,028
I idzie tak:

213
00:11:33,623 --> 00:11:35,878
nawet w chwili niepowodzenia,

214
00:11:35,902 --> 00:11:38,480
właśnie wtedy, jesteś pięknem.

215
00:11:39,585 --> 00:11:40,737
Jeszcze tego nie wiesz,

216
00:11:40,761 --> 00:11:43,938
ale możesz się odradzać

217
00:11:43,962 --> 00:11:45,160
w nieskończoność.

218
00:11:45,184 --> 00:11:46,778
To właśnie twoje piękno.

219
00:11:47,694 --> 00:11:49,210
Możesz być pijakiem,

220
00:11:49,234 --> 00:11:51,583
pochodzić z toksycznego środowiska,

221
00:11:51,607 --> 00:11:53,043
możesz być byłym więźniem,

222
00:11:53,067 --> 00:11:54,565
nie mieć domu,

223
00:11:54,589 --> 00:11:57,867
stracić pieniądze, pracę lub męża

224
00:11:57,891 --> 00:12:00,305
albo żonę, albo najgorsze ze wszystkiego

225
00:12:00,329 --> 00:12:01,479
- dziecko.

226
00:12:01,864 --> 00:12:03,917
Możesz nawet stracić rozum.

227
00:12:03,941 --> 00:12:08,010
Możesz stać po środku swojej porażki,

228
00:12:08,034 --> 00:12:10,912
a ja wciąż jestem tu po to,

229
00:12:10,936 --> 00:12:13,049
żeby mówić o twoim pięknie.

230
00:12:13,073 --> 00:12:15,372
Twoja historia zasługuje na to,

231
00:12:15,396 --> 00:12:19,669
żeby ktoś o niej usłyszał,
bo jesteś fenomenalnym odmieńcem,

232
00:12:19,693 --> 00:12:21,949
nowym gatunkiem,

233
00:12:22,568 --> 00:12:24,537
wyjątkiem,

234
00:12:24,561 --> 00:12:26,177
który może opowiedzieć historię

235
00:12:26,201 --> 00:12:28,609
w swoim własnym stylu.

236
00:12:29,710 --> 00:12:31,220
I ja będę słuchała.

237
00:12:32,863 --> 00:12:34,039
Dziękuję.

238
00:12:34,063 --> 00:12:45,423
(Brawa)