Ko te kōrero hītoria, he kōrero tuku iho, he kura huna kia whakapakari i te tuakiri o te tamaiti, o ngā tamariki, ki a aro atu hoki ki tō rātou ahurea, ā, ki tō tāua ahurea Māori. Ahakoa nō hea te tamaiti, Māori mai, Pākehā mai me mātua mōhio te tamaiti, tuatahi, ki ngā kōrero o tēnei takiwā, o tēnei rohe. Ahakoa nō iwi kē atu, he pai hoki tērā he oranga hoki kei roto mōnā. Tērā pea, ko tērā kōrero rā hei tomokanga mōnā, kia hoki atū ra ki tōnā ake iwi ki te whaiwhai atu ērā kōrero o tōna iwi. Ka tika hoki, i te mea rā, i te nuinga o te wā, ko ngā kōrero hītoria i ahu mai i tāwāhi, mai i ngā pukapuka me wētahi atu o ngā kōrero, arā, nā ngā Pākehā i tā. Engari ki au nei, ko te kōrero Māori me te kōrero ā-iwi, nō roto mai i ngā kōrero o ngā tūpuna. Ahakoa, ka titiro nei, ka nohotahi nei tāua ki roto i tēnei whare, ā, taku titiro ki te poutokomana o te whare he rerekē ki tētahi atu e noho ki tērā atu taha. Ahakoa kei te titiro tahi māua ki tētahi mea, arā, ki te poutokomanawa o te whare, kei reira tonu he tirohanga ki taua take, ki taua kaupapa rā. Nā reira, ki au nei he pai, he nui hoki te kōrero Māori me te kōrero ā-iwi. Me mōhio rā ngā whakaaro o iwi kē atu, pērā i ngā mahi o tauiwi mā me kī rā, me ngā mea e aru ana e rātou, me o rātou taputapu, me kī ngā rākau a te Pākeha, ērā momo mea rā o te colonisation rā, ngā 3 C’s of colonisation. E ai ki nga korero, Commerce, Christianity and Civilisation. Engari, wētahi o ērā tools of colonisation rā kei te mahi tonu ērā momo mea i roto i tēnei ao, engari ērā mahi e āhua huna ana. Me maranga te iwi, kia mataara, ki ētehi o aua āhuatanga e rere tonu ana i roto i tēnei ao. Rapu, nē. He kōrero a tā tēnā, tā tēnā, tā tēnā, pērā hoki i ngā kārangatanga e taiāwhio ana i te Rotorua, te moana o Rotorua nei. Ahakoa ko Mokoia kei te pokapū o te moana, he kōrero tō mātou o Ngāti Whakaaue, he kōrero nō ērā atu kārangatanga ōku Ngāti Uenukukōpako, Rangiteaorere, a Rangiwewehi hoki. Nā reira he kōrero anō tā tēnā, tā tēnā, tā tēnā, he mea nui tērā. Heoi, me ū, me mau ki ngā kupu a ō mātua. Heoi, kaua e whakahē atu tētahi atu kōrero, nē, me mōhio he kōrero anō tā tēnā, tā tēnā. Taku mōhio, kāre anō te iwi kia āta wānanga ko ēhea o ngā kōrero me noho mō te iwi anake. Mō wētahi, āe, me puta atu, me whākī atu, me whakamōhio atu ki tēnā, ki tēnā, ā, tae noa ki ngā general public. Ā, ki au nei wētahi o ngā mea, āe, pai ki te tuku atu. Kāre i te mea hei tae māmā i aua kōrero rā, engari me mōhio hoki te ia o te kōrero, koirā te mea nui ki au, kia mārama te tangata e pā ana ki aua kōrero rā. He maha hoki ngā tangata e mātau ana ki ngā kōrero engari kāore anō kia hou o rātou rongo e pā ana ki ō rātou mōhiotanga ki ērā kōrero. Ngā kuia me ngā koroua, kei rātou hoki ngā kōrero i te wā e noho ana rātou, pērā i ngā mea e noho ana ki te kāinga nei, ki te pā nei o Ōhinemutu. Maumahara rātou i te wā i hoki mai ngā hōia i te Pakanga Tuarua o te Ao, i reira rātou i rongo ki ngā kōrero me ērā momo mea katoa. Nā reira, he pai rātou, ā, me kī, he tohunga rātou ki o rātou nā ao. He mea nui tērā, ka mate rātou ka mate hoki ērā kōrero.