1
00:00:00,000 --> 00:00:07,000
Mirëmëngjes. Si jeni? Ka qenë mrekullueshëm, apo jo?

2
00:00:07,000 --> 00:00:11,000
Unë jam magjepsur nga e tëra kjo.

3
00:00:11,000 --> 00:00:15,000
Në fakt, unë tani po largohem. (Qeshje)

4
00:00:15,000 --> 00:00:19,000
Ishin tri tema, apo jo,

5
00:00:19,000 --> 00:00:23,000
gjatë kësaj konference të cilat janë relevante

6
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
me atë për të cilën unë dua të flas sot.

7
00:00:25,000 --> 00:00:29,000
Njëra është dëshmia e kreativitetit të jashtzakonshëm njerëzor

8
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
në të gjitha prezentimet që kishim

9
00:00:32,000 --> 00:00:35,000
dhe në të gjithe njerëzit këtu. Vetë llojllojshmëria

10
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
dhe gama e tij (kreativitetit). E dyta është që

11
00:00:38,000 --> 00:00:41,000
ai (kreativiteti) na vendos në një vend ku nuk e kemi idenë se çdo të ndodh

12
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
në kuptimin e së ardhmes. Pa asnje ide

13
00:00:43,000 --> 00:00:45,000
se si do të zhvillohet mëtej

14
00:00:45,000 --> 00:00:48,000
Une interesohem për edukimin --

15
00:00:48,000 --> 00:00:51,000
në fakt, unë mendoj se ne të gjithë interesohemi mbi edukimin.

16
00:00:51,000 --> 00:00:53,000
Apo jo? Unë e konsideroj këtë shumë interesante.

17
00:00:53,000 --> 00:00:56,000
Nëse ndodheni në një darkë, dhe ju thoni

18
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
se ju punoni në arsim --

19
00:00:59,000 --> 00:01:06,000
në fakt, nëse punoni në arsim shumë rrallë ftoheni nëpër darka.

20
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
(Qeshje) Ngase nuk ftoheni.

21
00:01:09,000 --> 00:01:14,000
E çuditërisht herën e dytë edhe më hiq. Kjo është e çuditshme.

22
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Por nëse jeni të ftuar, dhe i thuani dikujt

23
00:01:16,000 --> 00:01:18,000
e dini, ata pyesin "Çfarë punë bëni ju?"

24
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
dhe ju i thoni se punoni në arsim

25
00:01:20,000 --> 00:01:24,000
ju mund të shihni zbehjen në fytyrat e tyre. Pastaj thonë në vehte:

26
00:01:24,000 --> 00:01:30,000
"Oh Zot", e dini, "Ku më qëlloi mua? Unë që dal vetëm një herë në javë."(Qeshje)

27
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
Por, nëse i pyesni ata mbi arsimin,

28
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
ju i vendosni me shpatulla pas murit. Sepse ajo është një prej atyre gjërave

29
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
që qëndron thellë tek njerëzit, apo jo?

30
00:01:37,000 --> 00:01:40,000
Sikurse feja, paraja e gjërat tjera.

31
00:01:40,000 --> 00:01:44,000
Une interesohem së tepermi për asimin, dhe mendoj se ne të gjithë e bëjmë.

32
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
Ne kemi një interes të madh personal për të,

33
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
pjesërisht pasi arsimi është ai që

34
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
do të na çojë në këtë të ardhme të cilën nuk po mund t'a kapim.

35
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
Paramendoni, fëmijët që fillojnë shkollën sivjet,

36
00:01:55,000 --> 00:02:01,000
do të dalin në pension në vitin 2065. Askush nuk e di --

37
00:02:01,000 --> 00:02:04,000
përkundër gjithë përvojës që u parashtrua këtu këto katër ditë --

38
00:02:04,000 --> 00:02:06,000
se si do të duket bota

39
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
pas pesë vitesh. Dhe prapë ne mendojmë

40
00:02:08,000 --> 00:02:11,000
se jemi duke i arsimuar ata për këtë. Prandaj paparashikueshmëria, mendoj unë,

41
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
është e jashtëzakonshme.

42
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
Dhe pjesa e trete e kesaj është që

43
00:02:15,000 --> 00:02:20,000
ne të gjithë pajtohemi se megjithatë

44
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
fëmijët kanë kapacitetet të jashtëzakonshme --

45
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
kapacitete inovative. Mendoj se Sirena mbrëmjen e kaluar ishte e mahnitshme,

46
00:02:25,000 --> 00:02:28,000
apo jo? Vetëm të shihnit se çfarë ajo mund të bënte.

47
00:02:28,000 --> 00:02:33,000
Dhe ajo është e jashtëzakonshme, por unë mendoj se ajo nuk ishte, në përgjithësi,

48
00:02:33,000 --> 00:02:36,000
e jashtëzakonshme në tërësinë e fëmijërisë.

49
00:02:36,000 --> 00:02:39,000
Çka keni ju atje është një person me dedikim të jashtëzakonshëm

50
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
e cila e ka gjetur talentin. Dhe pretendimi im është se,

51
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
të gjithë fëmijët kanë talente të hatashme.

52
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
Dhe ne ua shkapërderdhim ato, në mënyre mjaft të ashpër.

53
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
Prandaj unë dëshiroj të diskutoj mbi arsimin dhe

54
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
dëshiroj në të njëjtën kohë të diskutoj mbi kreativitetin. Qëndrimi im është se

55
00:02:51,000 --> 00:02:54,000
kreativiteti tashmë është po aq i rëndesishëm në arsim sikurse shkrim-leximi,

56
00:02:54,000 --> 00:02:58,000
prandaj ne duhet ti trajtojmë me të njëjtin status

57
00:02:58,000 --> 00:03:06,000
(duartrokitje) Ju falemderit. Kjo ishte e tëra, prandaj.

58
00:03:06,000 --> 00:03:10,000
Ju faleminderit shumë. (Qeshje) Kështu, më kane mbetuar edhe 15 minuta.

59
00:03:10,000 --> 00:03:17,000
Kështu, unë kam lindur me.... -- jo. (Qeshje)

60
00:03:17,000 --> 00:03:21,000
Kohëve të fundit dëgjova një histori të veqantë -- Kam shumë qejf ta tregoj --

61
00:03:21,000 --> 00:03:25,000
për një vajzë të vogël në orën e saj te vizatimit. Ajo ishte gjashtë vjeq

62
00:03:25,000 --> 00:03:27,000
dhe qëndronte në prapavijë, duke vizatuar

63
00:03:27,000 --> 00:03:29,000
dhe mësuesja tha se kjo vajzë e vogël gati asnjëherë

64
00:03:29,000 --> 00:03:33,000
nuk ishte e vëmendshme, përveqse në orën e vizatimit.

65
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
Mësuesja ishte e habitur dhe iu afrua asaj

66
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
dhe e pyeti, "Çfarë je duke vizatuar?"

67
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
Dhe vajza iu përgjigj, "Jam duke vizatuar portretin e Zotit."

68
00:03:41,000 --> 00:03:44,000
Dhe mësuesja tha, "Por askush nuk e di se si duket Zoti."

69
00:03:44,000 --> 00:03:51,000
Dhe vajza u përgjigj, "Do t'a dinë shumë shpejt"

70
00:03:51,000 --> 00:03:52,000
(Qeshje)

71
00:03:52,000 --> 00:03:57,000
Kur djali im ishte katër vjeq në Angli --

72
00:03:57,000 --> 00:04:00,000
në fakt ai ishte katër vjeq kudo, për të qenë i sinqertë. (qeshje)

73
00:04:00,000 --> 00:04:06,000
Nëse tregohemi strikt për këtë gjë, kudo që të shkonte, ai ishte kater vjec ate vit.

74
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
Ai luante në teatër pjesën 'Nativity' (Lindja e Krishtit)

75
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
A ju kujtohet ajo histori? Jo? Ishte e madhe.

76
00:04:11,000 --> 00:04:14,000
Ishte një histori e madhe. Mel Gibson bëri vazhdimin.

77
00:04:14,000 --> 00:04:19,000
Ndoshta ju e keni parë atë: "Nativity II". Por Jamesi luante rolin e Jozefit.

78
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
për të cilin gjë ne të gjithë ishim të emocionuar.

79
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
Ne e konsideronim këtë si një nga rolet kryesore.

80
00:04:24,000 --> 00:04:26,000
Ne e mbushëm banesën plot me agjentë të veshur me T-shirts ku shkruhej:

81
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
"James Robinson është Jozefi" (qeshje)

82
00:04:29,000 --> 00:04:31,000
Ai nuk duhet të fliste, por ju e dini pjesen

83
00:04:31,000 --> 00:04:34,000
kur tre mbreterit vijnë. Ata vinë duke sjellur dhurata,

84
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
Ata sollën flori, mëlmesa dhe ëmbëlsira.

85
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
Kjo ka ndodhur me të vërtetë. Ne ishim ulur atje

86
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
dhe mendoj se ata sapo kishin dalë nga sekuenca

87
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
sepse ne biseduam me djaloshin e vogël pastaj dhe i thamë,

88
00:04:42,000 --> 00:04:44,000
"A je mirë me këtë?" Kurse ai tha, "Po, pse, ishte keq?"

89
00:04:44,000 --> 00:04:46,000
Ato vetëm sa ndërruan vendet, kjo qe e tëra

90
00:04:46,000 --> 00:04:47,000
Sidoqoftë, tre djelmoshat hynë brenda,

91
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
katër vjeqarët me lecka qaji në kokat e tyre --

92
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
dhe ata i vendosën kutiat e tyre poshtë,

93
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
dhe djaloshi i parë tha: "Unë të solla flori"

94
00:04:54,000 --> 00:04:57,000
dhe djaloshi i dytë tha: "Unë të solla ëmbëlsira"

95
00:04:57,000 --> 00:05:11,000
dhe djaloshi i tretë tha: "Franku t'i dërgoi këto" (qeshje)

96
00:05:11,000 --> 00:05:13,000
Çka kanë të përbashkët këto gjëra është se fëmijët do ta provojnë fatin.

97
00:05:13,000 --> 00:05:16,000
Nëse nuk e dinë, ata do ta provojnë.

98
00:05:16,000 --> 00:05:19,000
A kam të drejtë? Ata nuk kanë frikë nga të gabuarit.

99
00:05:19,000 --> 00:05:24,000
Tani, unë nuk po them se të jesh gabim është e barasvlefshme me të qenurit kreativ.

100
00:05:24,000 --> 00:05:25,000
Ajo çka ne dimë është

101
00:05:25,000 --> 00:05:28,000
se nëse nuk je i përgaditur për të qenë gabim,

102
00:05:28,000 --> 00:05:31,000
nuk do të arrish të krijosh asgjë origjinale.

103
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
Nëse nuk je i përgatitur për të bërë gabime. Dhe kur të rriten,

104
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
shumica e këtyre fëmijeve kanë humbur këtë kapacitet.

105
00:05:36,000 --> 00:05:39,000
Ata kane frikë nga të qenurit gabim.

106
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
Për më tepër, ne në këtë mënyrë i udhëheqim ndërrmarjet tona,

107
00:05:41,000 --> 00:05:44,000
Ne i stigmatizojmë gabimet. Dhe tashmë ne jemi duke drejtuar

108
00:05:44,000 --> 00:05:47,000
sisteme kombetare edukimi ku

109
00:05:47,000 --> 00:05:50,000
gabimet janë gjëja më e keqe që mund të bësh.

110
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
Dhe si rezultat po i edukojmë njerezit jashtë

111
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
kapacitetit të tyre kreativ. Pikaso njëherë patë thënë këtë:

112
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
Ai tha se të gjithë fëmijët janë artist të lindur.

113
00:05:59,000 --> 00:06:03,000
Problemi është si të mbesim artist teksa rritemi. Unë e besoj këtë me plotë pasion,

114
00:06:03,000 --> 00:06:05,000
se ne nuk bëhemi më kreativ duke u rritur,

115
00:06:05,000 --> 00:06:08,000
por përkundrazi. Ose më saktë, ne edukohemi jashtë tij.

116
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
Pse është kështu?

117
00:06:10,000 --> 00:06:14,000
Une jetoja në Stratfort-on-Avon deri para pesë viteve.

118
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
Në fakt, në u shpërngulem nga Statford ne Los Angeles.

119
00:06:16,000 --> 00:06:20,000
Mund t'a imagjinoni çfarë tranzicioni pa brenga ka qenë.

120
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
(Qeshje) Në të vërtetë,

121
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
në jetonim në një vend të quajtur Snitterfield,

122
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
në periferi të Stratfordi, vendi ku

123
00:06:26,000 --> 00:06:31,000
babai i Shekspirit kishte lindur. A ju erdhi nje mendim i ri ndërmend? Mua me erdhi.

124
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
Ju nuk e mendonit se Shekspiri ka pasur baba, apo jo?

125
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
Apo jo? Sepse ju nuk e paramendoni

126
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
Shekspirin si fëmijë, apo jo?

127
00:06:37,000 --> 00:06:40,000
Shekspirin shtatë vjeq? Unë nuk e kam menduar këtë. Domethënë, ai ka

128
00:06:40,000 --> 00:06:42,000
qenë shtatë vjeq dikur. Ai ishte nxënës

129
00:06:42,000 --> 00:06:51,000
në klasës e Anglishtës së dikujt, apo jo? Sa e bezdishme duhet të ketë qene?

130
00:06:51,000 --> 00:07:05,000
(Qeshje) Mësuesi "Duhet të punosh më shumë." Të dërgohej në shtrat nga babi i tij, e dini,

131
00:07:05,000 --> 00:07:08,000
duke i thënë Shekspirit, "Shko në shtrat, menjeherë,"

132
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
Duke i thënë William Shekspirit, "dhe hiqe nga dora ate pendë.

133
00:07:10,000 --> 00:07:18,000
Dhe mjaft fole ashtu. Po i ngatërron të gjithë."

134
00:07:18,000 --> 00:07:23,000
(Qeshje)

135
00:07:23,000 --> 00:07:26,000
Sidoqoftë, ne u zhvendosëm nga Stratford në Los Angeles,

136
00:07:26,000 --> 00:07:30,000
dhe une dua të them vetem pak fjalë për tranzicionin në fakt.

137
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
Djali im nuk donte të vinte.

138
00:07:33,000 --> 00:07:36,000
Unë kam dy fëmijë. Djali është 21 vjec tashmë; vajza 16.

139
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Djali nuk dëshironte të vinte në Los Angeles. E dashuronte qytetin,

140
00:07:38,000 --> 00:07:43,000
por ai kishte një të dashur në Angli. Ajo ishte dashuria e jetës së tij, Sarah.

141
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
Dhe e njihte atë prej një muaji.

142
00:07:45,000 --> 00:07:48,000
Kini kujdes, ato sapo kaluan përvjetorin e tyre të katërt,

143
00:07:48,000 --> 00:07:52,000
sepse koha është mjaft e gjatë kur je 16 vjeq.

144
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
Gjithësesi, ai ishte mjaft i mërzitur në aeroplan,

145
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
dhe tha, "Une kurrë nuk do të gjej një vajzë tjetër si Sarah."

146
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
Dhe ne ishim mjaft të kënaqur me këtë fakt, sinqerisht,

147
00:07:58,000 --> 00:08:10,000
pasi ajo ishte arsyeja kryesore pse ne po iknim nga vendi.

148
00:08:10,000 --> 00:08:13,000
(Qeshje)

149
00:08:13,000 --> 00:08:16,000
Por ka diqka që të bën përshtypje kur vjen në Amerikë

150
00:08:16,000 --> 00:08:18,000
dhe kur udhëton nëpër botë :

151
00:08:18,000 --> 00:08:22,000
Çdo sistem edukimi në Tokë ka të njëjtën hierarki lëndësh.

152
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Secili. Nuk ka rëndësi se ku shkon.

153
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Do mendoni se është ndryshe, por nuk është.

154
00:08:26,000 --> 00:08:29,000
Në krye janë matematika dhe gjuhët,

155
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
më pas shkencat shoqërore dhe në fund fare vijnë artet.

156
00:08:31,000 --> 00:08:33,000
Në çdo vend të botës.

157
00:08:33,000 --> 00:08:36,000
Dhe pothuajse në çdo sistem,

158
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
ekziston edhe një hierarki brenda artit.

159
00:08:38,000 --> 00:08:40,000
Arti dhe muzikës zakonisht i jepet një status më i lartë në shkolla

160
00:08:40,000 --> 00:08:43,000
e më pas vijnë drama dhe vallëzimi. Nuk ekziston sistem edukimi në planet

161
00:08:43,000 --> 00:08:45,000
që u mëson fëmijëve vallëzim çdo ditë

162
00:08:45,000 --> 00:08:48,000
në të njëjtën menyrë sesi ju mësojmë matematikën. Pse?

163
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
Pse jo? Unë mendoj se kjo është goxha e rëndësishme.

164
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
Unë mendoj se matematika është mjaft e rëndësishme, por edhe vallëzimi poashtu.

165
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
Fëmijët kërcejnë gjatë gjithë kohës nëse ua lejojmë, të gjithe do kishim bërë, apo jo!.

166
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
Të gjithë ne kemi trupat tanë, apo jo? Apo e kam humbur një takim?

167
00:08:59,000 --> 00:09:03,000
(Qeshje) Sinqerisht, ajo çka ndodh është se,

168
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
ndërsa fëmijët rriten, ne fillojme ti edukojmë ata

169
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
në mënyrë progresive prej belit e lart. Dhe më pas fokusohemi tek kokat e tyre.

170
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
Dhe paksa në njërën anë.

171
00:09:10,000 --> 00:09:14,000
Sikur te ishit duke vizituar edukimin, si nje alien,

172
00:09:14,000 --> 00:09:17,000
dhe te pyesesh "Per cfare shërben edukimi publik?"

173
00:09:17,000 --> 00:09:19,000
Mendoj se do te arrinit në përfundimin - nese do te shihnit rezultatet

174
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
se kush arrin suksesin me kete,

175
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
kush e ben te gjithe ate qe duhet bere,

176
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
kush fiton te gjithe piket, kush jane ata qe fitojne --

177
00:09:26,000 --> 00:09:29,000
une mendoj se do te arrinit ne perfundimin se i gjithe synimi i edukimit publik

178
00:09:29,000 --> 00:09:30,000
neper te gjithe boten

179
00:09:30,000 --> 00:09:34,000
eshte te prodhoj profesor universitetesh. Apo jo?

180
00:09:34,000 --> 00:09:36,000
Ata jane njerezit qe arrijne majen.

181
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
Edhe une isha nje prej atyre, prandaj. (Qeshje)

182
00:09:40,000 --> 00:09:44,000
Edhe mua me pelqejne profesoret e universiteteve, megjithate,

183
00:09:44,000 --> 00:09:48,000
ne nuk duhet ti mbajme ata si simboli me i larte i te gjithe arritjeve njerezore.

184
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
Ata jane thjeshte nje forme jete,

185
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
thjeshte nje forme tjeter jete. Por ata jane mjaft te çuditshem,

186
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
dhe e them kete fale simpatise qe kam per ta.

187
00:09:54,000 --> 00:09:57,000
Sipas eksperiences sime, ka dicka te çuditshme tek profesoret --

188
00:09:57,000 --> 00:10:00,000
jo tek te gjithe, por zakonisht -- ata jetojne ne kokat e tyre.

189
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
Ata jetojne atje larte dhe paksa ne nje ane.

190
00:10:02,000 --> 00:10:06,000
Ata jane pa trupa, sic e dini, ne nje kuptim te drejteperdrejte.

191
00:10:06,000 --> 00:10:08,000
Ata e shikojnë trupin e tyre

192
00:10:08,000 --> 00:10:17,000
si nje forme transporti per kokat e tyre, apo jo?

193
00:10:17,000 --> 00:10:24,000
(Qeshje) Është menyrë e dergimit te kokave te tyre neper mbledhje

194
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
Nese deshironi nje deshmi te vertet per eksperiencen jasht-trupore,

195
00:10:27,000 --> 00:10:30,000
gjeje menyren, futu brenda ne nje konference rezidentale

196
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
te akademikeve te moshuar,

197
00:10:32,000 --> 00:10:35,000
dhe shkoni ne diskoteken e tyre ne naten e fundit.

198
00:10:35,000 --> 00:10:39,000
(Qeshje) Dhe aty do te shihni -- burra dhe gra te rritur

199
00:10:39,000 --> 00:10:43,000
duke u rrenqethur ne menyre te pakontrollueshme, jashte ritmit,

200
00:10:43,000 --> 00:10:47,000
duke pritur qe ajo te mbaroje ne menyre te tille qe ata te shkojne ne shtepi dhe te shkruajne mbi te.

201
00:10:47,000 --> 00:10:53,000
Tashme sistemi yn edukativ parashtrohet si ideja e aftesises akademike.

202
00:10:53,000 --> 00:10:56,000
Dhe ka nje arsye.

203
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
I gjithe sistemi edukativ eshte i shpikur -- ne te gjithe boten, nuk ka pasur

204
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
sisteme arsimi publike, me te vertete, perpara shekullit te 19-te.

205
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
Te gjitha u zhvilluan

206
00:11:03,000 --> 00:11:04,000
per te permbushur nevojat e industrializimit.

207
00:11:04,000 --> 00:11:07,000
Prandaj edhe hierarkia eshte ndare ne dy ide.

208
00:11:07,000 --> 00:11:11,000
E para, ajo e cila thote se lendet pershtatshme per pune

209
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
jane ne krye. Prandaj ty te kane larguar me dashamiresi

210
00:11:13,000 --> 00:11:15,000
nga gjerat ne shkolle qe ne femijeri, gjera te cilat ti i pelqeje,

211
00:11:15,000 --> 00:11:17,000
me pretekstin se ti kurre

212
00:11:17,000 --> 00:11:20,000
nuk do te mund te gjeje nje pune duke bere ate gje. Apo jo?

213
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
Mos u merr me muzike, ti nuk do te besh nje muzikant;

214
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
mos u merr me art, ti nuk do te behesh nje artist.

215
00:11:25,000 --> 00:11:29,000
Keshillat dashamirese -- tashme thellesisht te gabuara. E gjithe bota

216
00:11:29,000 --> 00:11:30,000
eshte e perfshire ne nje revolucion.

217
00:11:30,000 --> 00:11:33,000
Dhe e dyta, eshte aftesia akademike, e cila me te vertete qe ka arritur te dominoj

218
00:11:33,000 --> 00:11:34,000
pikepampjen tone mbi inteligjencen,

219
00:11:34,000 --> 00:11:37,000
pasi universitetet krijojnje sistemin sipas imazhit te tyre.

220
00:11:37,000 --> 00:11:39,000
Nese e mendoni mire, i gjithe sistemi

221
00:11:39,000 --> 00:11:41,000
i edukimit publik perreth botes eshte nje proces i zgjatur

222
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
drej hyrjes ne univeristet.

223
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
Dhe pasoja eshte se shume persona jashtezakonisht te talentuar

224
00:11:46,000 --> 00:11:48,000
briliant dhe kreativ mendojne se nuk jane te tille,

225
00:11:48,000 --> 00:11:50,000
pasi lendet ne te cilat ata ishin te mire ne shkolle

226
00:11:50,000 --> 00:11:54,000
nuk iu jepej rendesi, ose ishin shpesh te stigmatizuara.

227
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
Dhe une mendoj se nuk mund te vazhdojme ne kete rruge.

228
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
Ne 30 vitet e ardhshme, sipas UNESCO-s,

229
00:11:58,000 --> 00:12:01,000
me shume njerez ne te gjithe boten do te diplomohen

230
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
fale edukimit sesa ndonjehere, qe nga fillimi i historise.

231
00:12:03,000 --> 00:12:05,000
Me shume njerez, dhe ky eshte kombinimi

232
00:12:05,000 --> 00:12:07,000
i te gjithe gjerave per te cilat folem --

233
00:12:07,000 --> 00:12:10,000
tekonologjia dhe efekti i saj transformues ne pune, demografia

234
00:12:10,000 --> 00:12:12,000
dhe shperthimi gjigant ne popullsi.

235
00:12:12,000 --> 00:12:15,000
Papritur, diplomat nuk vlejn më. A nuk eshte kjo e vertete?

236
00:12:15,000 --> 00:12:19,000
Kur une isha student, nese ti kishe nje diplome, ti kishe nje pune.

237
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
Nese ti nuk kishe nje pune, kjo vinte prej faktit se ti nuk e doje nje te tille.

238
00:12:22,000 --> 00:12:25,000
Dhe sinqerisht, une nuk e doja nje.(qeshje)

239
00:12:25,000 --> 00:12:30,000
Por tani, femijet me nje diplome shpesh

240
00:12:30,000 --> 00:12:31,000
shkojne ne shtepi per te luajtur me video lojra,

241
00:12:31,000 --> 00:12:34,000
pasi te duhet nje Master per nje pune ku me pare kerkohej vetem nje diplome baçelor.

242
00:12:34,000 --> 00:12:37,000
dhe nje Doktorature per tjetren.

243
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
Ky është një proces i inflacionit akademik

244
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
Dhe kjo tregon se e gjithe struktura e edukimit

245
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
po leviz poshte kembeve tona. Ne duhet te rishikojme ne menyre radikale

246
00:12:43,000 --> 00:12:44,000
pikepamjen tone mbi intelegjencen.

247
00:12:44,000 --> 00:12:46,000
Ne dime tre gjera per intelegjencen.

248
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
Nje, ajo eshte e shumellojshme. Ne mendojme mbi boten ne te gjitha menyrat

249
00:12:49,000 --> 00:12:51,000
permes se cilave e perjetojme ate. Ne mendojme vizualisht,

250
00:12:51,000 --> 00:12:54,000
ne mendojme me ane te tingujve, ne mendojne kinestetikisht.

251
00:12:54,000 --> 00:12:57,000
Ne mendojme ne terma abstrakt. Ne mendojme ne levizje.

252
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
Se dyti, intelegjenca eshte dinamike.

253
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Nese shihni nderveprimet ne trurin njerezor, sic degjuam

254
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
dje ne nje numer prezantimesh,

255
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
intelegjenca eshte interaktive, ne menyre te mrekullueshme.

256
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
Truri nuk eshte i ndare ne dhoma.

257
00:13:10,000 --> 00:13:13,000
Ne fakt, kreativiteti -- te cilin une e cilesoj si procesi

258
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
i te paturit ide origjinale te cilat kane vlere --

259
00:13:15,000 --> 00:13:18,000
shpesh del ne pah fale nderveprimit

260
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
te menyrave apo disciplinave te ndryshme me ane te te cilave ne i shohim gjerat.

261
00:13:21,000 --> 00:13:23,000
Truri eshte qellimisht.. -- meqe ra fjala,

262
00:13:23,000 --> 00:13:26,000
ekziston nje grumbull nervash qe bashkon te dy hemisferat e trurit

263
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
i cili quhet corpus callosum. Eshte me i trashe tek femrat.

264
00:13:28,000 --> 00:13:30,000
Duke vazhduar nga Helena dje, une mendoj

265
00:13:30,000 --> 00:13:34,000
se kjo eshte arsyeja pse grate jane me te afta per te bere disa pune njeheresh.

266
00:13:34,000 --> 00:13:36,000
Pasi ju jeni me te zonja, apo jo?

267
00:13:36,000 --> 00:13:39,000
Ekziston nje grumbull kerkimesh, por une e di prej eksperiences sime personale.

268
00:13:39,000 --> 00:13:41,000
Nese gruaja im eshte duke gatuar nje vakt ne shtepi --

269
00:13:41,000 --> 00:13:45,000
c'ka nuk ndodh shpesh, fatmiresisht. (Qeshje)

270
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
Por, ajo po e ben -- jo, ajo eshte me te vertete e mire per disa gjera --

271
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
por, nese ajo eshte duke gatuar, sic mund ta dini,

272
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
ajo merret edhe me njerezit ne telefon,

273
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
flet me femijet, lyen tavanin,

274
00:13:55,000 --> 00:13:58,000
ndersa eshte duke bere nje operacion me zemer te hapur ne anen tjeter.

275
00:13:58,000 --> 00:14:01,000
Nese une jam duke gatuar, dera eshte e mbyllur, femijet jane jashte,

276
00:14:01,000 --> 00:14:04,000
telefoni eshte i mbyllur, nese ajo futet brenda une inatosem.

277
00:14:04,000 --> 00:14:17,000
Dhe them "Terri, te lutem, une po perpiqem te fergoj nje veze ketu. Me le rehat." (Qeshje)

278
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
Ne fakt, ju mund ta njihni kete thenie e vjeter filozofike,

279
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
nese nje peme bie ne nje pyll dhe asnje nuk e degjon,

280
00:14:22,000 --> 00:14:25,000
a ka ndodhur? Iu kujtohet ai tregimi i vjeter?

281
00:14:25,000 --> 00:14:28,000
Shume pak kohe me pare pashe nje T-shirt te mrekullueshme ku thuhej "Nese nje burre jep nje mendim

282
00:14:28,000 --> 00:14:31,000
ne nje pyll, dhe asnje grua nuk e degjon,

283
00:14:31,000 --> 00:14:40,000
a e ka prape gabim ai?" (Qeshje)

284
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
Dhe gjeja e trete qe ka te beje me intelegjencen

285
00:14:43,000 --> 00:14:45,000
eshte se ajo eshte e veqant. Une po shkruaj nje liber te ri per momentin

286
00:14:45,000 --> 00:14:47,000
te quajtur "Epifani", i cli bazohet ne nje seri

287
00:14:47,000 --> 00:14:49,000
intervistash me njerez persa i perket menyres sesi ato zbuluan

288
00:14:49,000 --> 00:14:51,000
talentin e tyre. Jam magjepsur nga menyra sesi njerezit kane arritur aty ku jane.

289
00:14:51,000 --> 00:14:54,000
Me erdhi ideja nga nje bashkebisedim qe pata

290
00:14:54,000 --> 00:14:56,000
me nje grua te mrekullueshme per te cilen shumica

291
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
ndoshta nuk ka degjuar kurre, te quajtur Gillian Lynne,

292
00:14:58,000 --> 00:15:00,000
keni degjuar per te? Disa kane. Ajo eshte nje koreografe

293
00:15:00,000 --> 00:15:02,000
dhe te gjithe e njohin punen e saj.

294
00:15:02,000 --> 00:15:04,000
Ajo ka bere "Cats" and "Fantazmen e Operas."

295
00:15:04,000 --> 00:15:08,000
Ajo eshte e mrekullueshme. Njerhere e nje kohe isha pjese e bordit te Baletit Mbreteror, ne Angli,

296
00:15:08,000 --> 00:15:10,000
sic mund ta shihni.

297
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
Gjithsesi, Gillian dhe une hengrem dreke nje dite dhe une i thashe,

298
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
"Gillian, si arrite te behesh nje kercimtare?" Dhe ajo me tha

299
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
se ishte mjaft interesante, se kur ishte ne shkolle,

300
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
ajo ishte me te vertete e pashprese. Dhe shkolla, ne vitete 30-te

301
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
i shkroi prinderve te saj duke i thene "Ne mendojme se

302
00:15:21,000 --> 00:15:23,000
Gillian ka nje problem me te mesuarin". Ajo nuk mund te perqendrohej,

303
00:15:23,000 --> 00:15:25,000
ajo nervozohej. Mendoj se ne ditet e sotme ata do te thonin

304
00:15:25,000 --> 00:15:29,000
se ajo ka ADHD. Nuk do te thonit keshtu ju? Por behet fjale per vitet 30-te,

305
00:15:29,000 --> 00:15:32,000
dhe ADHD nuk ishte shpikur ne ate pike.

306
00:15:32,000 --> 00:15:35,000
Nuk ishte nje semundje e disponueshme. (Qeshje)

307
00:15:35,000 --> 00:15:39,000
Njerezit nuk e dinin se mund ta kishin ate.

308
00:15:39,000 --> 00:15:43,000
Gjithsesi, ajo shkoi te takonte nje specialist. Keshtu, ne nje dhome prej lisi,

309
00:15:43,000 --> 00:15:46,000
ne te cilen shkoi me te emen,

310
00:15:46,000 --> 00:15:49,000
ajo u drejtua dhe u ul ne nje karrige ne fund,

311
00:15:49,000 --> 00:15:51,000
dhe ul mbi duart e saj per 20 minuta ndersa

312
00:15:51,000 --> 00:15:53,000
ky burre bisedonte me te emen per te gjitha

313
00:15:53,000 --> 00:15:57,000
problemet qe Gillian po kalonte ne shkolle. Dhe ne fund te kesaj --

314
00:15:57,000 --> 00:15:59,000
pasi ajo po bezdiste njerezit,

315
00:15:59,000 --> 00:16:01,000
nuk i bente detyrat ne kohe dhe keshtu me rradhe,

316
00:16:01,000 --> 00:16:04,000
nje femije i vogel tete vjecar, ne fund, doktori shkoi dhe u ul

317
00:16:04,000 --> 00:16:06,000
afer Gillian dhe i tha, "Gillian,

318
00:16:06,000 --> 00:16:08,000
i degjova te gjithe keto gjera qe mama jote

319
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
me tha, dhe duhet te flas me te privatisht."

320
00:16:10,000 --> 00:16:13,000
Ai i tha, "Prit ketu, ne do te kthehemi, nuk do te largohemi per shume."

321
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
dhe ato u larguan dhe e lane vetem ate.

322
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
Por, ndersa dilnin jashte dhomes, ai e kyqi radion

323
00:16:17,000 --> 00:16:19,000
qe rrinte mbi tavolinen e tij te punes. Ndersa ata

324
00:16:19,000 --> 00:16:21,000
dolën jashte dhomes, ai i tha se emes,

325
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
"Qendroni dhe shikojeni ate". Ne momentin e pare kur ata dolen nga dhoma,

326
00:16:24,000 --> 00:16:28,000
ajo tha, u ngrit ne kembe dhe levizi sipas muzikes.

327
00:16:28,000 --> 00:16:30,000
Ata e pane per disa minuta,

328
00:16:30,000 --> 00:16:33,000
dhe ai u kthye drejt se emes dhe i tha,

329
00:16:33,000 --> 00:16:37,000
"Zonja Lynne, Gillian nuk eshte semure, ajo eshte nje kercimatre.

330
00:16:37,000 --> 00:16:39,000
Dergoje ne nje shkolle kercimi."

331
00:16:39,000 --> 00:16:41,000
Une e pyeta, "Çfare ndodhi?

332
00:16:41,000 --> 00:16:44,000
Ajo me tha, "Ajo e beri. Nuk mund te te pershkruaj sesa e mrekullueshme ishte.

333
00:16:44,000 --> 00:16:46,000
Shkuam ne ate klase dhe ajo ishte plote

334
00:16:46,000 --> 00:16:49,000
me njerez si une. Njerez qe nuk mund te qendronin ne nje vend.

335
00:16:49,000 --> 00:16:52,000
Njerez qe duhet te leviznin per te menduar". Qe duhet te leviznin per te menduar.

336
00:16:52,000 --> 00:16:54,000
Ata benin balet, ata benin tap (lloj kercimi), ata benin jazz,

337
00:16:54,000 --> 00:16:56,000
ata benin kercim modern, ata benin kercim bashkekohor.

338
00:16:56,000 --> 00:16:59,000
Perfundimisht ajo beri nje audicion per Shkollen e Baletit Mbreteror,

339
00:16:59,000 --> 00:17:01,000
u be nje soliste dhe pati nje karriere te mrekullueshme

340
00:17:01,000 --> 00:17:03,000
tek Baleti Mbreteror. Me pas u diplomua

341
00:17:03,000 --> 00:17:05,000
nga Shkolla e Baletit Mbreteror dhe

342
00:17:05,000 --> 00:17:08,000
themeloi kompanine e vet - Kompania e Kercimit te Gillian Lynne --

343
00:17:08,000 --> 00:17:11,000
dhe takoi Andrew Lloyd Weber. Ajo ka qene pergjegjese per

344
00:17:11,000 --> 00:17:13,000
disa nga produksionet me te sukseshme

345
00:17:13,000 --> 00:17:18,000
te teatrit muzikor ne histori, ajo i ka kenaqur miliona,

346
00:17:18,000 --> 00:17:21,000
dhe tashme ajo eshte nje multi-milionere. Dikush tjeter

347
00:17:21,000 --> 00:17:25,000
mund ti kishte dhene ilace dhe ti thoshte

348
00:17:25,000 --> 00:17:27,000
qe te qetesohej.

349
00:17:27,000 --> 00:17:30,000
Tani, une mendoj.... (Duartrokitje) Une mendoj se :

350
00:17:30,000 --> 00:17:32,000
Al Gore foli naten e kaluar

351
00:17:32,000 --> 00:17:35,000
per ekologjine, dhe revolucionin i cili u shkaktua nga Rachel Carson.

352
00:17:35,000 --> 00:17:39,000
Une besoj se e vetmja shprese e jona per te ardhmen

353
00:17:39,000 --> 00:17:42,000
eshte adoptimi i nje koncepti te ri mbi ekologjine njerezore,

354
00:17:42,000 --> 00:17:46,000
nje revolucion me ane te te cilit ne riformulojme konceptin tone

355
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
mbi pasurine e kapacitet njerezor.

356
00:17:48,000 --> 00:17:52,000
Sistemi yn edukues i ka minuar mendjet tona ne te njejten menyre

357
00:17:52,000 --> 00:17:54,000
sikurse ne qe jemi duke eksploatuar token; per nje komoditet te caktuar

358
00:17:54,000 --> 00:17:57,000
Dhe ne te ardhmen, nuk do do te na sherbej neve.

359
00:17:57,000 --> 00:18:00,000
Ne duhet te rimendojme principet themelore

360
00:18:00,000 --> 00:18:02,000
me ane te te cilave ne po edukojme femijet tane. Ekziston

361
00:18:02,000 --> 00:18:06,000
nje shprehje e mrekullueshme nga Jonas Salk, i cili tha, "Nese te gjithe insektet

362
00:18:06,000 --> 00:18:09,000
do te zhdukeshin nga toka,

363
00:18:09,000 --> 00:18:12,000
brenda 50 viteve e gjithe jeta ne Toke do te mbaronte.

364
00:18:12,000 --> 00:18:15,000
Nese te gjitha qeniet njerezore do te zhdukeshin nga toka,

365
00:18:15,000 --> 00:18:19,000
brenda 50 viteve te gjithe format e jetes do te lulezonin."

366
00:18:19,000 --> 00:18:21,000
Dhe ai ka te drejte.

367
00:18:21,000 --> 00:18:24,000
Ajo c'ka TED feston eshte dhurata e imagjinates njerezore.

368
00:18:24,000 --> 00:18:28,000
Duhet te tregohemi te kujdesshem qe ta perdorim kete dhurate

369
00:18:28,000 --> 00:18:31,000
me menquri dhe te shmangim disa nga keto skenare,

370
00:18:31,000 --> 00:18:34,000
skenare per te cilet kemi folur. Dhe e vetmja menyre

371
00:18:35,000 --> 00:18:38,000
per ta bere eshte duke i pare kapacitet tona krijuese

372
00:18:38,000 --> 00:18:40,000
si pasurite qe ato jane dhe duke pare

373
00:18:40,000 --> 00:18:43,000
femijet tane si shpresa qe ata jane. Dhe detyra jone

374
00:18:43,000 --> 00:18:46,000
eshte te edukojme te gjithe qenien e tyre, ne menyre te tille qe ata te mund te perballojne te ardhmen.

375
00:18:46,000 --> 00:18:49,000
Me qe ra fjala -- ne ndoshta nuk do ta shohim kete te ardhme,

376
00:18:49,000 --> 00:18:52,000
por ata po. Dhe puna jone eshte qe ti ndihmojme

377
00:18:52,000 --> 00:18:54,000
ata qe te krijojne dicka me te. Ju faleminderit shume