Bonzour. Ki manier? (Riye) Tousala extra, non? Mo mem mo sou lemosion. Ofet, mo bizin ale. (Riye) Trwa tem finn revini dan sa konferans la ki an rapor avek saki mo anvi koze. Premie, se sa prev extraordiner de kreativite dan tou bann prezantasion ki nounn gete ek dan tou bann dimounn ki isi. Nek get sa kalite variete la. Deziem zafer, sa met nou dan enn sitiasion kot nou pa kone ki kapav arive dan lefitir. Aukenn lide kouma tousala kapav deroule. Mo interese dan ledikasion. Ofet, mo trouve ki tou dimounn interese ek ledikasion. Pa ou? Mo trouv sa bien interesan. Kan ou dan enn dine, ek ou dir ki ou travay dan ledikasion -- ofet, ou pa tro souvan invite a bann dine. (Riye) Si ou travay dan ledikasion, personn napa invit ou. (Riye) Ousua personn pa reinvit ou. Mo trouv sa bien etranz. Si samem ou ka, ek ou dir sa kikenn, ou kone, zot dimande, "Ki ou fer dan lavi?", ek ou reponn ki ou dan ledikasion, ou trouv disan desann depi zot figir. Zot pense, "Ayo bondie, kifer mwa?" (Riye) "Sel zour mo sorti sa semenn la." (Riye) Si ou poz zot kestion lor ledikasion, zot irite. Parski se enn size bien sansib pou dimounn, pa vre? Kouma relizion ek larzan. Alor mo bien interese ek ledikasion, ek mo panse ki nou tou interese. Nou ena enn gran lintere ladan an parti parski se ledikasion ki sipoze gid nou dan sa fitir ki nou pa ankor konpran la. Si ou reflesi, bann zanfan ki pe koumans lekol sa lane la pou pran zot retret an 2065. Personn pa kone, malgre tou sa lexpertiz ki nounn finn trouve sa kat dernie zour la, ki lemond pou resanble dan sink an. Me nou sipoze edik zot pu fer fas sa lemond la. Sa inprediktabilite la, li extraordiner. Troiziem zafer lor ki nou tou dakor seki bann zanfan ena bann kapasite extraordiner -- bann kapasite pou inove. Yer, Sirena ti extra, pa vre? Dan nek gete ki li kapav fer. Li li exsepsionel, me mo pa panse ki li exsepsionel parmi tou bann zanfan. Se zis enn dimounn avek enn dedikasion extraordiner ki finn trouv so talan. Ek mwa mo dir ki tou zanfan ena bann gran talan, me nou gaspiy sa san aukenn pitie. Alor, mo anvi koz lor ledikasion ek mo anvi koz lor kreativite. Mo konba se ki kreativite zordizour bizin osi inportan ki alfabetism ek ki nou bizin tret li avek mem linportans. (Aplodisman) Mersi. (Aplodisman) Bon, samem tou. Mersi bokou. (Riye) Mo res 15 minit. (Riye) Alor, monn ne -- non. (Riye) Monn fek tann enn zoli zistwar ek mo kontan rerakont li. Li lor enn tifi dan enn klas desin. Li ena sizan ek pe asiz derier, pe desine. So profeser dir ki zame li atentiv sof dan klas desin. Profeser la inn fasine. Alor linn al dimann li, "Ki to pe desine?" Tifi la reponn, "Mo pe desinn bondie." Profeser dir, "Me personn napa kone bondie kouma resanble." Li reponn, "Zot pou kone dan enn ti moman." (Riye) Kan mo garson ti ena katran dan Langleter -- ofet, li ti ena katran partou. (Riye) Bon, nimport kotsa li ti ete, li ti ena katran sa lane la. Li ti pe zwe dan spektak Nativite. Zot rapel so zistwar? (Riye) Se enn gran zistwar. Mel Gibson inn fer so laswit, kapav zot inn gete. (Riye) "Nativite 2". James tinn gagn rol Zozef: nou ti bien kontan. Nou ti konsider sa kouma enn bann rol prinsipal. Lasal ti rampli ar bann azan ar bann t-shirt ki dir "James Robinson LIMEM Zozef!" (Riye) Li pa ti ena pou koze, me zot konn sa parti kot trwa lerwa vini la? Zot vini avek kado, lor ek lobann. Sa inn vremem arive. A enn moman mo panse ki zot inn bliye enn sekans parski kan nounn dimann ti garson la apre, "Tou korek?", linn reponn, "Wi, kifer? Sa pa ti bon?" Zot inn zis fer melanz. Trwa garson ti rantre. Zot ena katran, ar zot ti serviet lor latet. Zot poz bann bwat anba, ek premie la dir, "Monn amenn lor." Deziem la dir, "Monn amenn lobann." Trwaziem la dir, "Frank inn avoy sa." (Riye) Saki bann zanfan la ena an komun, seki zot oze. Si zot pa kone, zot nek seye. Pa vre? Zot pa per tansion zot pena rezon. Mo pa pe dir ki pena rezon se mem zafer ki et kreatif. Saki nou kone se ki si ou pa pre pou pena rezon, zame ou pa pou fer kitsoz orizinal. Si ou pa pre pou fer erer. Letan grandi vinn adilt, laplipar zanfan perdi sa kapasite la. Zot per tansion zot fer "fot". Koumsa mem ki nou diriz konpani. Nou stigmatiz erer. Ek aster nou diriz nou sistem ledikasion nasional avek lide ki erer se pir zafer ki ou kapav fer. Rezilta, se ki nou pe edik dimounn pou pa servi zot kapasite kreatif. Picasso ti dir ki tou zanfan ne artis. Saki difisil se res enn artis letan nou grandi. Mo vremem krwar sa, ki nou pa aprann me blie kouma vinn kreatif. Ou plito nou ledikasion fer nou bliye. Kifer sa? Ena sink an, mo ti pe viv Stratford-on-Avon. Ofet nounn bouze al Los Angeles depi Stratford. Zot kav imazine kouma sa tranzision la ti fasil. (Riye) Ofet, ou ti dan enn landrwa apel Snitterfield zis andeor Stratford, kot Shakespeare so papa ti ne. Aster la zot pe realize? Ek mwasi ti parey. Ki Shakespeare ti ena enn papa? Parski zame zot inn panse ki Shakespeare ti enn zanfan, non? Mazinn Shakespeare a set an? Zame monn pans sa. Anfin, li ti ena 7 an a enn moman. Li ti dan kikenn so klas angle, pa vre? (Riye) Sa ti bizin amerdan, non? (Riye) "Fer plis zefor." (Riye) So papa dir li al dormi, "William, al dormi aster la mem! Poz sa kreyon la." (Riye) "Ek aret koz koumsa." (Riye) "Personn napa pe konpran." (Riye) Bon, nounn bouz depi Stratford pu al Los Angeles, ek mo zis anvi dir kitsoz lor sa tranzision la. Mo garson pa ti anvi vini. Mo ena de zanfan: mo garson ena 21 an, mo tifi ena 16 an. Li pa ti anvi vinn Los Angeles. Li ti pou kontan, me li ti ena enn kopinn Langleter. Ti lamour so lavi, Sarah. Li ti konn li depi enn mwa. (Riye) Tansion, zot ti fek fet zot katriem laniverser, ek se boukou kan ou ena 16 an. Anfin, li ti bien boude dan avion. Li dir, "Zame pou trouv enn lot tifi kouma Sarah." Ek sa ti fer nou ase kontan, onetman -- (Riye) Parski li ti prinsipal rezon kifer nou ti pe kit pei. (Riye) Enn zafer frap ou kan ou vinn Lamerik ek kan ou voyaze dan lemond: tou sistem ledikasion ena mem yerarsi dan bann size. Tou sistem. Nimport kotsa dan lemond. Ou panse lekontrer vre, me ofet non. Lao ou trouv matematik ek langaz, answit sians imenn, ek enba net bann size artistik. Partou lor later. Ek dan sak sistem ena mem enn lot yerasi ant sak size artistik. Desin ek lamizik ena plis prestiz ki teat ek danse. Pena enn sistem ledikasion dan lemond ki ansegn danse toulezour kouma li ansegn matematik. Kifer? Kifer non? Mo panse ki li ase inportan. Mo panse matematik bien inportan, me danse osi. Zanfan danse toultan si nou les zot, nousi parey. Nou tou ena enn lekor, non? Ou eski monn rat kitsoz? (Riye) Anverite, saki arive, se ki kan nou edik zanfan, nou koumans depi zot lipie nou mont ziska zot latet. Apre nou nek konsantre lor latet. Ek impe zis lor kote gos la. Si ou enn alienn ek ou vizit sistem la ek ou dimande, "Ledikasion piblik ki servi?", mo panse ou konklizion, si ou get rezilta, get bann ki resi dan sistem, bann ki fer tou kouma bizin, bann ki gagn tou bon pwin, bann gagnan -- mo panse konklizion se ki rol ledikasion piblik, a traver lemond, se prodir bann profeser liniversite. Pa vre? Zot mem ki ariv lao net. Mo mem mo ti profeser. (Riye) Mo kontan bann profeser liniversite, me ou kone, nou pa oblize pran zot kouma meyer mezir pou reysit. Zot zis enn form lavi, enn lot kalite form lavi. Me zot ase etranz, ek mo pe dir sa parski mo bien kontan zot. Ena kitsoz etranz ar bann profeser, dapre mwa -- pa zot tou, me boukou, viv dan zot latet. Zot viv lao isi, ek inpe lor kote gos la. Zot pena lekor, ou kone, ase literalman. Pou zot, zot lekor li enn form transpor pou zot latet. (Riye) Pa vre? Se enn fason amenn zot latet dan bann reunion. (Riye) Si ou le kit prev lor bann lexperians andeor lekor, nek al dan enn konferans avek bann akademik senior, ek al dan enn diskotek dernie zour. (Riye) Lerla zot pou trouve. Bann misie ek madam ki pe zigile san aukenn ritm. (Riye) Nek atann, kouma zot al lakaz zot pou ekrir enn lartik lor la. (Riye) Nou sistem ledikasion baze lor capasite akademik. Ena enn rezon pou sa. Dan lemond, pa ti ena okenn sistem ledikasion piblik avan dizneviem siek. Tousala finn arive akoz lindistrializasion ti bizin sa. Alor sa yerarsi la baze lor de lide. Premie, se ki bann size pli itil pu lao net. Akoz samem kapav ou finn detourne depi bann zafer ki ou ti kontan kan ou ti zanfan, parski sanse pa pou gagn travay ou lavi avek sa, pa vre? Pa pran lamizik, to pa pou vinn mizisien; pa pran art, to pa pou vinn artis. Bann konsey ki bien kouran -- me antor. Lemond antie pe pas dan enn revolision. Deziem lide, se ki capasite akademik finn vinn definir saki nou apel lintelizans, parski linversite finn kre sa sistem la dapre zot mem. Kan ou panse, tou sistem ledikasion piblik dan lemond, se enn long prosesis pou rant dan liniversite. So konsekans se ki boukou dimounn ki ena talan, ki briyan ek kreatif, zot pa panse ki zot koumsa akoz sel zafer dan ki zot ti bon dan lekol pa ti ena valer ou ti stigmatize. Mo pa panse nou kapav kontinie koumsa. UNESCO dir ki dan 30 an, plis dimounn ankor pou gradwe depi ledikasion piblik dan antie listwar. Plis dimounn, ek se sa konbinezon de tou saki nounn koze -- teknolozi ek kouma li pe transform travay ek demografi avek enn lexplozion popilasion. Toutakou, diplom pa pou vo nanye. Pa vre? Kan mo ti etidian, si ou ti ena diplom, ou ti ena travay. Si ou pa ti ena travay, se parski ou pa ti anvi travay. Ek mwa mo pa ti anvi. (Riye) Me aster bann zanfan diplome souvan pe retourn kot paran pou kontign zwe video game, akoz ou bizin enn MA kot avan ti bizin enn BA, ek aster pe bizin PhD. Se enn prosesis inflasion akademik. Ek sa montre kouma striktir ledikasion pe bouze anba nou lipie. Nou bizin sanz nou definision lintelizans. Nou konn trwa zafer lor lintelizans. Premie, se ki li divers. Nou persepsion lemond depann lor nou lexperians. Nou reflesi vizwelman, avek son, avek nou sans touse. Nou reflesi de fason abstre ou an mouvman. Deziem, lintelizans li dinamik. Si ou get bann interaksion dan servo, kouma nounn tande yer depi ennta prezantasion, lintelizans extra interaktif. Nou servo pa divize an konpartiman. Anfet, kreativite -- ki mo defini kouma prosess kot ou gagn bann lide orizinal ki ena valer -- le pli souvan arive atraver interaksion ant diferan fason get bann zafer. An pasan, ena bann ner ki relie de lemisfer nou servo ki apel "corpus callosum". Li pli epe kot bann madam. Yer, dapre Helen, se kitfwa akoz sa mem bann madam multi-task pli bien. Parski zot kapav, pa vre? Boukou resers lor la, me mo konn sa depi lexperians personel. Si mo madam pe kwi lakaz -- ki pa ariv souvan, erezman. (Riye) Non, ena zafer li fer bien, me kan li pe kwi, an mem tan li lor telefonn, li pe koz ek zanfan, li pe penn plafon, li pe fer loperasion leker. Si mwa mo pe kwi, laport ferme, zanfan deor, telefonn debranse, ek si li rantre mo agase. Mo dir, "Terry, enn servis, mo pe sey frir enn dizef la." (Riye) "Les mwa trankil." (Riye) Ofet, ou konn sa proverb ki dir si enn pie tombe dan bwa ek personn pa tande, eski linn vremem pase? Ou rapel sa zistwar la? Monn trouv enn zoli tshirt resaman ki dir "Si enn misie dir laverite dan enn bwa ek okenn madam pa tann li, eski li ena kan mem tor?" (Riye) Trwaziem zafer lor lintelizans se ki li ena plizir form. Mo pe ekrir enn liv ki apel "Epifani" lor enn seri interview avek bann dimounn lor kouma zot finn dekouver zot talan. Mo fasine par kouma zot inn arive dan lavi. Lide la inn ne apre enn konversasion avek enn madam extraordiner ki bokou dimounn pa kone, Gillian Lyne. Ounn deza tande? Ena wi. Dan domenn koregrafi, zot tou konn so travay. Linn fer "Cats" ek "Phantom of the Opera". Li extraordiner. Avan, mo ti lor bord Royal Ballet, kouma ou kav trouve. Pandan enn dezene avek Gillian, monn dimann li, "Kouma tonn al vinn enn danser?" Sa ti bien interesan. Kan li ti lekol, pa ti ena okenn lespwar pou li. So lekol dan bann lane 30 ti finn ekrir so paran pou dir ki Gillian bizin ena enn problem aprantisaz. Li pa ti pe kav konsantre: nek li bouzbouze. Zordizour zot ti pou dir li ena ADHD, non? Me sa ti dan bann lane 30, ek ADHD pa ti ankor invante. Alor pa ti enn condision disponib. (Riye) Dimounn pa ti kone zot ti kapav gagn sa. (Riye) Bon, linn al get enn spesialis. Dan enn pies kouver ek dibwa sen, linn ale ek so mama, kot zot inn fer li asiz lor enn sez dan fon lasal ek kot linn asiz lor so lame pandan 20 minit pandan ki misie la koz ek so mama lor bann problem ki Gillian ti pe gagne lekol. Parski li ti pe deranz lezot; li ti pe rann devwar an retar, etc -- sa ti zanfan 8 an la. A la fin, dokter la leve ek al asiz akot Gillian ek dir li, "Monn ekout tou saki tou mama inn dir mwa, me mo bizin koz avek li an prive. Atann isi, nou pou revini dan pa lontan", ek zot inn kit li. Me avan zot sorti, linn alim radio ki ti lor so latab. Ek kan zot inn sorti, li dir mama la, "Nek deboute gete." Kouma zot inn sorti, tifi la inn debout, li koumans danse. Zot obzerv li pandan kelke minit ek dokter la dir so mama, "Madam Lynne, Gillian pa malad, li enn danser. Amenn li lekol de dans." Mo dimann li, "Lerla kinn arive?" Li reponn, "Samem linn fer. Mo pa kav dir ou kouma sa ti merveye. Nounn rant dan enn lasal kot zot tou ki kouma mwa. Bann dimounn ki pa kav asiz trankil, dimounn ki bizin bouze pou reflesi." Ki bizin bouze pou reflesi. Zot inn aprann bale, tap, jazz, dans modern, dans contanporenn. Linn al odision pou Royal Ballet School; linn vinn danser solo -- linn fer enn bel karyer kot Royal Ballet. Finalman linn kit Royal Ballet School, ek linn fond Gillian Lynne Dance Company, linn zwen Andrew Lloyd Webber. Li mem deryer bokou bann prodiksion teat mizikal dan listwar, linn fer bokou dimounn kontan, ek li enn multi-milioner. Enn lot dimounn ti kav donn li medsinn ek dir li kalme. (Aplodisman) Vwala saki mo panse: lot zour Al Gore ti koz lor ekolozi ek revolision ki ti deklanse par Rachel Carson. Mo panse nou sel lespwar pou le fitir se ki nou bizin adopte enn nouvo konsepsion ekolozi imenn, kot nou rekonstrir nou konsepsion depi larises kapasite imenn. Nou sistem ledikasion inn minn nou lespri dan mem fason ki nou explwat later: pou enn komodite an partikilie. Dan le fitir, sa pa pou servi nou. Nou bizin repans bann prinsip fondamantal ar ki nou pe edik nou bann zanfan. Ena enn zoli sitasion par Jonas Salk ki dir, "Si tou bann insek disparet depi later, an mwins ki 50 an, tou lavi lor later pou disparet. Si tou dimounn disparet depi later, an mwins ki 50 an, tou lavi lor later pou epanwi." Ek li ena rezon. Saki TED selebre se le kado de limazinasion imenn. Nou bizin fer atansion ki nou servi sa kado la avek sazes ek ki nou evit bann senario ki nounn koze talerla. Sel fason nou kav fer sa se an rekonesan larises de nou bann kapasite kreatif ek an rekonesan nou bann zanfan kouma nou sours lespwar. Nou travay se edik zot de fason olistik, pou ki zot kav afront fitir la. Kapav nou nou pa pou trouv sa fitir la, me zot wi. Nou devwar se ed zot fer kitsoz ar li. Mersi boukou. (Aplodisman)