WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:04.678 Bonzour. Ki manier? 00:00:04.702 --> 00:00:05.912 (Riye) 00:00:05.936 --> 00:00:08.249 Tousala extra, non? 00:00:08.273 --> 00:00:10.729 Mo mem mo sou lemosion. 00:00:10.753 --> 00:00:12.245 Ofet, mo bizin ale. 00:00:12.269 --> 00:00:17.836 (Riye) 00:00:18.015 --> 00:00:21.222 Trwa tem finn revini dan sa konferans la 00:00:21.246 --> 00:00:23.753 ki an rapor avek saki mo anvi koze. 00:00:23.777 --> 00:00:28.467 Premie, se sa prev extraordiner de kreativite 00:00:28.491 --> 00:00:30.904 dan tou bann prezantasion ki nounn gete 00:00:30.928 --> 00:00:32.729 ek dan tou bann dimounn ki isi. 00:00:32.753 --> 00:00:35.404 Nek get sa kalite variete la. 00:00:36.158 --> 00:00:38.301 Deziem zafer, sa met nou dan enn sitiasion 00:00:38.325 --> 00:00:40.822 kot nou pa kone ki kapav arive 00:00:40.846 --> 00:00:42.237 dan lefitir. 00:00:42.261 --> 00:00:44.976 Aukenn lide kouma tousala kapav deroule. 00:00:45.000 --> 00:00:46.892 Mo interese dan ledikasion. 00:00:46.916 --> 00:00:51.048 Ofet, mo trouve ki tou dimounn interese ek ledikasion. 00:00:51.072 --> 00:00:52.210 Pa ou? 00:00:52.234 --> 00:00:53.715 Mo trouv sa bien interesan. 00:00:53.739 --> 00:00:55.496 Kan ou dan enn dine, 00:00:55.596 --> 00:00:57.858 ek ou dir ki ou travay dan ledikasion -- 00:00:57.882 --> 00:01:00.846 ofet, ou pa tro souvan invite a bann dine. 00:01:00.870 --> 00:01:04.666 (Riye) 00:01:04.690 --> 00:01:07.118 Si ou travay dan ledikasion, personn napa invit ou. 00:01:07.142 --> 00:01:10.233 (Riye) 00:01:10.257 --> 00:01:13.976 Ousua personn pa reinvit ou. Mo trouv sa bien etranz. 00:01:14.000 --> 00:01:16.475 Si samem ou ka, ek ou dir sa kikenn, ou kone, 00:01:16.499 --> 00:01:18.276 zot dimande, "Ki ou fer dan lavi?", 00:01:18.300 --> 00:01:19.976 ek ou reponn ki ou dan ledikasion, 00:01:20.000 --> 00:01:22.076 ou trouv disan desann depi zot figir. 00:01:22.100 --> 00:01:24.380 Zot pense, "Ayo bondie, kifer mwa?" 00:01:24.404 --> 00:01:26.041 (Riye) 00:01:26.065 --> 00:01:27.688 "Sel zour mo sorti sa semenn la." 00:01:27.712 --> 00:01:30.322 (Riye) 00:01:30.346 --> 00:01:33.587 Si ou poz zot kestion lor ledikasion, zot irite. 00:01:33.611 --> 00:01:37.078 Parski se enn size bien sansib pou dimounn, pa vre? 00:01:37.194 --> 00:01:40.535 Kouma relizion ek larzan. 00:01:40.559 --> 00:01:44.911 Alor mo bien interese ek ledikasion, ek mo panse ki nou tou interese. 00:01:44.935 --> 00:01:46.827 Nou ena enn gran lintere ladan 00:01:46.851 --> 00:01:50.171 an parti parski se ledikasion ki sipoze gid nou dan sa fitir 00:01:50.195 --> 00:01:51.714 ki nou pa ankor konpran la. 00:01:51.873 --> 00:01:55.372 Si ou reflesi, bann zanfan ki pe koumans lekol sa lane la 00:01:55.396 --> 00:01:58.920 pou pran zot retret an 2065. 00:02:00.209 --> 00:02:01.843 Personn pa kone, 00:02:01.867 --> 00:02:05.311 malgre tou sa lexpertiz ki nounn finn trouve se kat dernie zour la, 00:02:05.450 --> 00:02:07.976 ki lemond pou resanble dan sink an. 00:02:08.000 --> 00:02:10.294 Me nou sipoze edik zot pu fer fas sa lemond la. 00:02:10.318 --> 00:02:12.868 Sa inprediktabilite la, li extraordiner. 00:02:12.892 --> 00:02:14.259 Troiziem zafer 00:02:14.283 --> 00:02:16.320 lor ki nou tou dakor 00:02:16.344 --> 00:02:21.649 seki bann zanfan ena bann kapasite extraordiner -- 00:02:21.673 --> 00:02:24.007 bann kapasite pou inove. 00:02:24.031 --> 00:02:26.542 Yer, Sirena ti extra, pa vre? 00:02:26.566 --> 00:02:28.176 Dan nek gete ki li kapav fer. 00:02:28.200 --> 00:02:32.976 Li li exsepsionel, me mo pa panse 00:02:33.000 --> 00:02:36.956 ki li exsepsionel parmi tou bann zanfan. 00:02:36.980 --> 00:02:39.776 Se zis enn dimounn avek enn dedikasion extraordiner 00:02:39.800 --> 00:02:41.067 ki finn trouv so talan. 00:02:41.091 --> 00:02:43.700 Ek mwa mo dir ki tou zanfan ena bann gran talan, 00:02:43.800 --> 00:02:45.776 me nou gaspiy sa san aukenn pitie. 00:02:45.800 --> 00:02:47.976 Alor, mo anvi koz lor ledikasion 00:02:48.000 --> 00:02:49.872 ek mo anvi koz lor kreativite. 00:02:49.896 --> 00:02:55.915 Mo konba se ki kreativite zordizour bizin osi inportan ki alfabetism 00:02:55.939 --> 00:02:58.803 ek ki nou bizin tret li avek mem linportans. 00:02:58.827 --> 00:03:00.798 (Aplodisman) Mersi. 00:03:00.822 --> 00:03:05.167 (Aplodisman) 00:03:05.485 --> 00:03:06.744 Bon, samem tou. 00:03:06.768 --> 00:03:07.771 Mersi bokou. 00:03:07.795 --> 00:03:09.910 (Riye) 00:03:09.934 --> 00:03:11.611 Mo res 15 minit. 00:03:11.635 --> 00:03:14.571 (Riye) 00:03:14.595 --> 00:03:16.487 Alor, monn ne -- non. 00:03:16.511 --> 00:03:19.543 (Riye) 00:03:19.567 --> 00:03:22.312 Monn fek tann enn zoli zistwar ek mo kontan rerakont li. 00:03:22.336 --> 00:03:25.051 Li lor enn tifi dan enn klas desin. 00:03:25.075 --> 00:03:27.210 Li ena sizan ek pe asiz derier, pe desine. 00:03:27.234 --> 00:03:30.034 So profeser dir ki zame li atentiv 00:03:30.058 --> 00:03:31.844 sof dan klas desin. 00:03:31.868 --> 00:03:33.208 Profeser la inn fasine. 00:03:33.232 --> 00:03:35.994 Alor linn al dimann li, "Ki to pe desine?" 00:03:36.018 --> 00:03:38.509 Tifi la reponn, "Mo pe desinn bondie." 00:03:39.642 --> 00:03:42.960 Profeser dir, "Me personn napa kone bondie kouma resanble." 00:03:42.984 --> 00:03:45.072 Li reponn, "Zot pou kone dan enn ti moman." 00:03:45.096 --> 00:03:51.878 (Riye) 00:03:56.662 --> 00:03:58.929 Kan mo garson ti ena katran dan Langleter -- 00:03:59.413 --> 00:04:01.604 ofet, li ti ena katran partou. 00:04:01.628 --> 00:04:03.295 (Riye) 00:04:03.404 --> 00:04:06.791 Bon, nimport kotsa li ti ete, li ti ena katran sa lane la. 00:04:06.815 --> 00:04:09.453 Li ti pe zwe dan spektak Nativite. Zot rapel so zistwar? 00:04:09.477 --> 00:04:10.696 (Riye) 00:04:10.720 --> 00:04:12.547 Se enn gran zistwar. 00:04:12.571 --> 00:04:14.876 Mel Gibson inn fer so laswit, kapav zot inn gete. 00:04:14.900 --> 00:04:16.161 (Riye) 00:04:16.185 --> 00:04:17.495 "Nativite 2". 00:04:17.519 --> 00:04:21.654 James tinn gagn rol Zozef: nou ti bien kontan. 00:04:21.678 --> 00:04:24.215 Nou ti konsider sa kouma enn bann rol prinsipal. 00:04:24.239 --> 00:04:26.716 Lasal ti rampli ar bann azan ar bann t-shirt ki dir 00:04:26.740 --> 00:04:28.976 "James Robinson LIMEM Zozef!" (Riye) 00:04:29.000 --> 00:04:30.607 Li pa ti ena pou koze, 00:04:30.631 --> 00:04:33.069 me zot konn sa parti kot trwa lerwa vini la? 00:04:33.093 --> 00:04:35.824 Zot vini avek kado, lor ek lobann. 00:04:35.848 --> 00:04:36.962 Sa inn vremem arive. 00:04:36.986 --> 00:04:40.076 A enn moman mo panse ki zot inn bliye enn sekans 00:04:40.100 --> 00:04:42.876 parski kan nounn dimann ti garson la apre, 00:04:42.900 --> 00:04:45.776 "Tou korek?", linn reponn, "Wi, kifer? Sa pa ti bon?" 00:04:45.800 --> 00:04:46.876 Zot inn zis fer melanz. 00:04:46.900 --> 00:04:48.076 Trwa garson ti rantre. 00:04:48.100 --> 00:04:50.287 Zot ena katran, ar zot ti serviet lor latet. 00:04:50.311 --> 00:04:51.802 Zot poz bann bwat emba, 00:04:51.826 --> 00:04:53.875 ek premie la dir, "Monn amenn lor." 00:04:53.899 --> 00:04:56.037 Deziem la dir, "Monn amenn lobann." 00:04:56.061 --> 00:04:58.065 Trwaziem la dir, "Frank inn avoy sa." 00:04:58.089 --> 00:05:00.989 (Riye) 00:05:10.711 --> 00:05:13.801 Saki bann zanfan la ena an komun, seki zot oze. 00:05:13.825 --> 00:05:16.433 Si zot pa kone, zot nek seye. 00:05:16.457 --> 00:05:19.994 Pa vre? Zot pa per tansion zot pena rezon. 00:05:20.893 --> 00:05:24.400 Mo pa pe dir ki pena rezon se mem zafer ki et kreatif. 00:05:24.886 --> 00:05:27.976 Saki nou kone se ki si ou pa pre pou pena rezon, 00:05:28.000 --> 00:05:30.367 zame ou pa pou fer kitsoz orizinal. 00:05:30.391 --> 00:05:32.476 Si ou pa pre pou fer erer. 00:05:32.877 --> 00:05:37.010 Letan grandi vinn adilt, laplipar zanfan perdi sa kapasite la. 00:05:37.406 --> 00:05:39.926 Zot per tansion zot fer "fot". 00:05:39.950 --> 00:05:41.640 Koumsa mem ki nou diriz konpani. 00:05:41.664 --> 00:05:43.316 Nou stigmatiz erer. 00:05:43.340 --> 00:05:45.642 Ek aster nou diriz nou sistem ledikasion nasional 00:05:45.666 --> 00:05:48.012 kot erer se pir zafer ou kapav fer. 00:05:48.700 --> 00:05:51.908 Rezilta se ki nou pe edik dimounn 00:05:51.932 --> 00:05:54.223 pou pa servi zot kapasite kreatif. 00:05:54.247 --> 00:05:58.725 Picasso ti dir ki tou zanfan ne artis. 00:05:58.749 --> 00:06:01.971 Saki difisil se res enn artis kan nou grandi. 00:06:01.995 --> 00:06:05.076 Vremem mo krwar sa, ki nou pa aprann me blie 00:06:05.100 --> 00:06:06.956 kouma vinn kreatif. 00:06:06.980 --> 00:06:08.863 Ou plito nou ledikasion fer nou bliye. 00:06:09.247 --> 00:06:10.720 Kifer sa? 00:06:10.826 --> 00:06:14.907 Ena sink an, mo ti pe viv Stratford-on-Avon. 00:06:14.931 --> 00:06:17.184 Ofet nounn bouze al Los Angeles depi Stratford. 00:06:17.872 --> 00:06:20.536 Zot kav imazine kouma tranzision la ti fasil. 00:06:20.560 --> 00:06:21.976 (Riye) 00:06:22.000 --> 00:06:24.376 Nou ti pe res dan enn landrwa apel Snitterfield 00:06:24.400 --> 00:06:25.651 zis andeor Stratford, 00:06:25.675 --> 00:06:27.836 kot Shakespeare so papa ti ne. 00:06:28.082 --> 00:06:30.457 Aster zot pe realize? Mwa osi ti parey. 00:06:30.481 --> 00:06:33.076 Zame zot inn panse ki Shakespeare ena enn papa, non? 00:06:33.100 --> 00:06:36.976 Parski zame zot inn panse ki Shakespeare ti enn zanfan, non? 00:06:37.000 --> 00:06:38.567 Mazinn Shakespeare a set an? 00:06:38.591 --> 00:06:39.840 Zame monn pans sa. 00:06:39.864 --> 00:06:41.548 Anfin, li ti ena 7 an a enn moman. 00:06:41.572 --> 00:06:43.882 Li ti dan kikenn so klas angle, pa vre? 00:06:43.906 --> 00:06:50.693 (Riye) 00:06:50.717 --> 00:06:52.046 Sa ti bizin amerdan, non? 00:06:52.070 --> 00:06:55.070 (Riye) 00:06:59.729 --> 00:07:00.764 "Fer plis zefor." 00:07:00.788 --> 00:07:04.688 (Riye) 00:07:04.712 --> 00:07:08.176 So papa dir li al dormi, "Shakespeare, al dormi, aster la mem! 00:07:08.200 --> 00:07:10.628 Poz sa kreyon la." 00:07:10.652 --> 00:07:11.726 (Riye) 00:07:11.750 --> 00:07:13.305 "Ek aret koz koumsa." 00:07:13.329 --> 00:07:17.220 (Riye) 00:07:17.244 --> 00:07:18.568 "Personn pa pe konpran." 00:07:18.592 --> 00:07:23.715 (Riye) 00:07:23.739 --> 00:07:29.077 Bon, nounn bouz depi Stratford pu al Los Angeles, 00:07:29.101 --> 00:07:31.542 ek mo zis anvi dir kitsoz lor sa tranzision la. 00:07:31.566 --> 00:07:32.976 Mo garson pa ti anvi vini. 00:07:33.000 --> 00:07:35.976 Mo ena de zanfan: mo garson ena 21 an, mo tifi ena 16 an. 00:07:36.000 --> 00:07:38.044 Li pa ti anvi vinn Los Angeles. 00:07:38.068 --> 00:07:41.024 Li ti pou kontan, me li ti ena enn kopinn Langleter. 00:07:41.048 --> 00:07:44.651 Ti lamour so lavi, Sarah. 00:07:44.761 --> 00:07:46.136 Li ti konn li depi enn mwa. 00:07:46.160 --> 00:07:47.510 (Riye) 00:07:47.534 --> 00:07:49.790 Tansion, zot ti fek fet zot katriem laniverser, 00:07:49.814 --> 00:07:52.753 ek se boukou kan ou ena 16 an. 00:07:52.777 --> 00:07:54.438 Li ti bien boude dan avion. 00:07:54.462 --> 00:07:56.923 Li dir, "Zame pou trouv enn lot tifi kouma Sarah." 00:07:56.947 --> 00:07:59.325 Ek sa ti fer nou ase kontan, onetman -- 00:07:59.349 --> 00:08:02.249 (Riye) 00:08:07.395 --> 00:08:10.276 Parski li ti prinsipal rezon kifer nou ti pe kit pei. 00:08:10.300 --> 00:08:13.300 (Riye) 00:08:16.059 --> 00:08:18.401 Enn zafer frap ou kan ou vinn Lamerik 00:08:18.425 --> 00:08:19.791 ek kan ou voyaze dan lemond: 00:08:19.815 --> 00:08:23.193 tou sistem ledikasion ena mem yerarsi dan bann size. 00:08:23.537 --> 00:08:25.492 Tou sistem. Nimport kotsa dan lemond. 00:08:25.516 --> 00:08:27.786 Ou panse lekontrer vre, me ofet non. 00:08:27.810 --> 00:08:29.776 Lao ou trouv matematik ek langaz, 00:08:29.800 --> 00:08:32.234 answit sians imenn, ek enba lezar. 00:08:32.258 --> 00:08:33.376 Partou lor later. 00:08:33.400 --> 00:08:37.495 Ek mem dan sak sistem ena enn yerarchi dan lezar. 00:08:37.519 --> 00:08:40.376 Art ek lamizik zot stati pli o dan lekol 00:08:40.400 --> 00:08:41.567 ki drama ek ladans. 00:08:41.591 --> 00:08:43.847 Pena enn sistem ledikasion dan lemond 00:08:43.871 --> 00:08:45.929 ki anseyn ladans toulezour 00:08:45.953 --> 00:08:48.000 kouma nou anseyn matematik. Kifer? 00:08:48.524 --> 00:08:51.225 Kifer non? Mo panse se ase inportan. 00:08:51.249 --> 00:08:53.552 Mo panse matematik bien inportan, me ladans osi. 00:08:53.576 --> 00:08:56.476 Zanfan danse toultan si nou les zot, nou osi parey. 00:08:56.500 --> 00:08:58.976 Nou tou ena lekor, non? Ou eski monn rat kit linformasion? 00:08:59.000 --> 00:09:02.338 (Riye) 00:09:02.510 --> 00:09:04.845 Anverite, saki arive se ki, kan zanfan pe grandi, 00:09:04.869 --> 00:09:07.637 nou anseyn zot depi zot lerin peti a peti. 00:09:07.661 --> 00:09:09.286 answit nou konsantre lor zot latet. 00:09:09.310 --> 00:09:10.800 Ek entipe sir lekote. 00:09:11.319 --> 00:09:13.976 Si ou vizit ledikasion kouma enn alien, 00:09:14.000 --> 00:09:16.976 ek ou dimande, "Kiete sa ledikasion piblik?" 00:09:17.000 --> 00:09:19.776 Mo panse ou konklizion si ou get rezilta, 00:09:19.800 --> 00:09:21.176 bann seki resi ladan, 00:09:21.200 --> 00:09:22.976 bann seki fer tou kouma bizin, 00:09:23.000 --> 00:09:25.731 seki gagn tou bann bon pwin, bann gagnan -- 00:09:25.755 --> 00:09:29.094 mo panse konklizion se ki bit ledikasion piblik 00:09:29.118 --> 00:09:30.215 a traver lemond 00:09:30.239 --> 00:09:32.192 se prodwir profeser liniversite. 00:09:32.216 --> 00:09:33.527 Nespa? 00:09:33.551 --> 00:09:35.534 Zot mem ki ariv an o. 00:09:35.558 --> 00:09:37.737 Mo mem mo ti profeser. 00:09:37.761 --> 00:09:40.397 (Riye) 00:09:40.421 --> 00:09:43.522 Mo kontan bann profeser liniversite, me ou kone, 00:09:43.546 --> 00:09:45.021 nou pa oblize pran zot 00:09:45.045 --> 00:09:47.976 kouma meyer mezir pou lareusit. 00:09:48.000 --> 00:09:49.976 Zot zis enn form lavi, 00:09:50.000 --> 00:09:51.560 enn lot kalite form lavi. 00:09:51.584 --> 00:09:54.882 Me zot ase kirie, ek mo pe dir sa parski mo bien kontan zot. 00:09:54.906 --> 00:09:57.876 Ena enn zafer kirie apropo bann profeser dapre mwa -- 00:09:57.900 --> 00:10:00.576 pa zot tou, me bokou viv dan zot latet. 00:10:00.600 --> 00:10:02.743 Zot viv isi, ek inpe sir lekote. 00:10:03.495 --> 00:10:06.869 Zot pena lekor, ou kone, ase literalman. 00:10:06.893 --> 00:10:09.986 Pou zot, zot lekor se enn form transportasion pou zot latet. 00:10:10.010 --> 00:10:16.176 (Riye) 00:10:16.200 --> 00:10:17.216 Nespa? 00:10:17.240 --> 00:10:19.462 Se enn fason amenn zot latet dan bann reunion. 00:10:19.486 --> 00:10:24.998 (Riye) 00:10:25.022 --> 00:10:28.852 Si ou le kit prev lor bann lexperians andehor lekor, 00:10:28.876 --> 00:10:32.362 nek al dan enn konferans avek bann akademik senior, 00:10:32.386 --> 00:10:34.629 ek al dan diskotek dernie zour. 00:10:34.653 --> 00:10:37.454 (Riye) 00:10:37.478 --> 00:10:38.834 Lerla zot pou trouve. 00:10:38.858 --> 00:10:42.976 Bann misie ek madam ki pe danse dan enn fason inkontrolab, san ritm. 00:10:43.000 --> 00:10:45.867 (Riye) 00:10:45.891 --> 00:10:49.216 Nek atann, kouma zot al lakaz zot pou ekrir enn lartik lor la. 00:10:49.240 --> 00:10:51.144 (Riye) 00:10:51.168 --> 00:10:55.011 Nou sistem ledikasion baze lor abilite akademik. 00:10:55.035 --> 00:10:56.276 Ena enn rezon pou sa. 00:10:56.300 --> 00:10:59.856 Dan lemond, pa ti ena okenn sistem ledikasion piblik, 00:10:59.880 --> 00:11:01.986 avan dizneviem siek. 00:11:02.010 --> 00:11:04.967 Tousala finn arive akoz lindistrializasion ki ti pe dimann sa. 00:11:05.269 --> 00:11:07.432 Donk sa ierarsi la baze lor de lide. 00:11:07.456 --> 00:11:12.053 Premie, se ki bann size pli importan pou travay lao net. 00:11:12.077 --> 00:11:14.108 Akoz samem probableman ou finn detourne depi 00:11:14.132 --> 00:11:17.066 bann zafer ki ou ti kontan kan ou ti zanfan, 00:11:17.090 --> 00:11:20.476 parski sanse ou pa pou gagn travay ou lavi avek sa, pa vre? 00:11:20.500 --> 00:11:22.881 Pa pran lamizik, to pa pou vinn mizisyen; 00:11:22.905 --> 00:11:24.706 pa pran art, to pa pou vinn artist. 00:11:24.730 --> 00:11:28.150 Bann konsey bien kouran -- me bien entor. 00:11:28.174 --> 00:11:30.319 Lemond antie dan enn revolision. 00:11:30.343 --> 00:11:32.440 Deziem se abilite akademik, 00:11:32.464 --> 00:11:35.349 ki finn vinn definir saki nou apel lintelizans, 00:11:35.373 --> 00:11:38.276 parski linversite finn kre sa sistem la dapre zot mem. 00:11:38.300 --> 00:11:41.794 Kan ou panse, antie sistem ledikasion piblik dan lemond 00:11:41.818 --> 00:11:44.044 se enn long prosesis pou rant dan liniversite. 00:11:44.068 --> 00:11:46.401 Ek so konsekans se ki bokou dimounn ki ena talan, 00:11:46.425 --> 00:11:48.860 ki briyan, kreatif zot panse ki zot pa koumsa, 00:11:48.884 --> 00:11:51.022 akoz sel zafer dan lekel zot ti bon dan lekol 00:11:51.046 --> 00:11:53.154 pena valer, ou alor ti stigmatize. 00:11:53.383 --> 00:11:55.679 Mo panse nou pa kapav kontinie koumsa. 00:11:55.703 --> 00:11:58.167 Dan 30 prosenn lane, dapre UNESCO, 00:11:58.191 --> 00:12:01.001 pou ena enkor plis dimounn ki pou gradwe 00:12:01.025 --> 00:12:03.571 a traver ledikasion piblik dan listwar. 00:12:03.595 --> 00:12:07.276 Plis dimounn, ek se sa konbinezon de tou saki nounn koze -- 00:12:07.300 --> 00:12:10.348 teknolozi ek kouma li pe transform travay, ek demografi 00:12:10.372 --> 00:12:12.176 avek enn gro lexplozion popilasion. 00:12:12.200 --> 00:12:15.065 Toutakou, diplom pa pou vo nanye. 00:12:15.089 --> 00:12:16.469 Pa vre? 00:12:16.723 --> 00:12:19.476 Kan mo ti etidian, si ou ti ena diplom, ou ti ena travay. 00:12:19.500 --> 00:12:22.276 Si ou pa ti ena travay, se parski ou pa ti anvi travay. 00:12:22.300 --> 00:12:24.976 Ek mwa mo pa ti anvi. (Riye) 00:12:25.000 --> 00:12:29.074 Me aster bann zanfan ek diplom 00:12:29.098 --> 00:12:32.143 souvan pe retourn kot paran pou kontinie zwe video game, 00:12:32.167 --> 00:12:35.365 ek akoz ou bizin enn MA kot avan ti bizin enn BA, 00:12:35.389 --> 00:12:37.176 ek aster pe bizin PhD. 00:12:37.200 --> 00:12:38.976 Se enn prosesis inflasion akademik. 00:12:39.000 --> 00:12:41.376 Ek sa montre kouma striktir ledikasion 00:12:41.400 --> 00:12:42.833 pe bouze anba nou lipie. 00:12:42.857 --> 00:12:45.477 Nou bizin sanz nou definision lintelizans. 00:12:45.501 --> 00:12:47.496 Nou konn trwa zafer lor lintelizans. 00:12:47.520 --> 00:12:48.747 Premie se ki li divers. 00:12:48.771 --> 00:12:51.776 Nou persepsion lemond depann lor nou lexperians. 00:12:51.800 --> 00:12:54.776 Nou reflesi vizwelman, avek son, avek nou sans du toucher. 00:12:54.800 --> 00:12:57.101 Nou reflesi de fason abstre, nou reflesi an mouvman. 00:12:57.246 --> 00:12:59.000 Deziem zafer se ki lintelizans li dinamik. 00:12:59.587 --> 00:13:01.976 Si ou get bann interaksion dan servo, 00:13:02.000 --> 00:13:04.976 kouma nounn tande yer depi ennta prezantasion, 00:13:05.000 --> 00:13:06.976 lintelizans extra interaktif. 00:13:07.000 --> 00:13:09.238 Nou servo pa divize an konpartiman. 00:13:09.873 --> 00:13:12.976 Anfet, kreativite -- ki mo defini kouma prosess 00:13:13.000 --> 00:13:15.325 kot ou gagn bann lide orizinal ki ena valer -- 00:13:15.349 --> 00:13:18.001 le pli souvan arive atraver interaksion 00:13:18.025 --> 00:13:21.025 ant diferan fason vwar lechoz. 00:13:22.310 --> 00:13:25.976 An pasan, ena bann ner ki zwen de lemisfer nou servo 00:13:26.000 --> 00:13:27.491 ki apel "corpus callosum". 00:13:27.515 --> 00:13:28.781 Li pli epe kot bann madam. 00:13:29.088 --> 00:13:30.829 Dapre Helen yer, 00:13:30.853 --> 00:13:33.976 se probableman akoz sa ki bann madam multi-task pli fasilman. 00:13:34.000 --> 00:13:35.817 Parski zot kapav, nespa? 00:13:35.841 --> 00:13:39.048 Ena ennta resers lor la, mais mo konn sa depi mo lexperians personel. 00:13:39.738 --> 00:13:44.976 Si mo madam pe kwi lakaz -- ki pa ariv souvan, erezman. 00:13:45.000 --> 00:13:47.854 (Riye) 00:13:47.878 --> 00:13:50.376 Non, ena zafer li fer bien, me si li pe kwi, 00:13:50.400 --> 00:13:52.276 an mem tan li lor telefonn, 00:13:52.300 --> 00:13:54.856 li pe koz ek nou zanfan, li pe penn plafon, 00:13:54.880 --> 00:13:57.976 li pe fer loperasion leker. 00:13:58.000 --> 00:14:00.976 Si mwa mo pe kwi, laport ferme, zanfan deor, 00:14:01.000 --> 00:14:03.976 telefonn debranse, ek si li rantre mo ankoler. 00:14:04.000 --> 00:14:07.071 Mo dir, "Terry, silteple, mo pe esey frir enn dizef la." 00:14:07.095 --> 00:14:13.825 (Riye) 00:14:14.254 --> 00:14:15.454 "Les mwa trankil." 00:14:15.478 --> 00:14:17.198 (Riye) 00:14:17.222 --> 00:14:19.721 Ofet, ou kone sa proverb la ki dir 00:14:19.745 --> 00:14:22.998 si enn pie tombe dan enn lafore ek personn pa tande, eski sa inn vremem pase? 00:14:23.252 --> 00:14:24.581 Ou rapel sa zistwar la? 00:14:24.605 --> 00:14:27.014 Monn trouv enn zoli tshirt resaman ki dir 00:14:27.038 --> 00:14:30.976 "Si enn misie dir laverite dan enn lafore, ek okenn madam pa tand li, 00:14:31.000 --> 00:14:32.396 eski li ena kan mem tor?" 00:14:32.420 --> 00:14:38.026 (Riye) 00:14:39.976 --> 00:14:41.976 Trwaziem zafer lor lintelizans se ki 00:14:42.000 --> 00:14:43.369 li diferan. 00:14:43.754 --> 00:14:46.327 Mo pe ekrir enn liv an se moman ki apel "Epifani", 00:14:46.351 --> 00:14:48.825 ki baze lor enn seri interview avek bann personalite 00:14:48.849 --> 00:14:50.769 lor kouma zot finn dekouver zot talan. 00:14:50.793 --> 00:14:52.962 Mo fasine par kouma zot inn arive dan lavi. 00:14:52.986 --> 00:14:56.176 Sa lide la inn vini apre enn konversasion avek enn madam extraordiner 00:14:56.200 --> 00:14:58.876 ki bokou dimounn pa kone, ki apel Gillian Lyne. 00:14:58.900 --> 00:15:00.530 Ounn deza tande? Ena wi. 00:15:00.554 --> 00:15:03.076 Li enn koregraf, zot tou konn so travay. 00:15:03.100 --> 00:15:05.101 Linn fer "Cats" ek "Phantom of the Opera". 00:15:05.125 --> 00:15:06.103 Li extraordiner. 00:15:06.127 --> 00:15:08.273 Avan mo ti lor bord Royal Ballet, 00:15:08.297 --> 00:15:09.498 kouma ou kav trouve. 00:15:09.522 --> 00:15:11.922 Pandan enn dezene avek Gillian enn zour, monn dimann li, 00:15:12.047 --> 00:15:13.847 "Kouma tonn vinn enn danser?" 00:15:13.976 --> 00:15:14.976 Sa ti bien interesan. 00:15:15.000 --> 00:15:17.350 Kan li ti lekol, li pa ti ena oken lespwar. 00:15:17.374 --> 00:15:20.976 So lekol dan lezane 30 finn ekrir so paran pou dir 00:15:21.000 --> 00:15:23.000 ki zot panse Gillian ena enn problem aprantisaz. 00:15:23.024 --> 00:15:25.166 Li pa ti pe kapav konsantre; nek li bouzbouze. 00:15:25.190 --> 00:15:28.480 Zordizour zot ti pou dir li ena ADHD, ki zot panse? 00:15:28.504 --> 00:15:32.563 Me sa sete lezane 30, ek ADHD pa ti ankor invante. 00:15:32.587 --> 00:15:34.976 Donk pa ti enn opsion disponib. 00:15:35.000 --> 00:15:37.737 (Riye) 00:15:37.761 --> 00:15:39.821 Dimounn pa ti kone zot ti kapav gagn sa. 00:15:39.845 --> 00:15:41.979 (Riye) 00:15:42.003 --> 00:15:46.281 Bon, linn al get enn spesialist. 00:15:46.305 --> 00:15:50.027 Dan enn pies kouver ek dibwa sen, linn ale ek so mama, 00:15:50.051 --> 00:15:52.528 kot zot inn fer li asiz lor en sez dan fon lasal la, 00:15:52.552 --> 00:15:56.191 ek kot linn asiz lor so lame pandan 20 minit pandan ki misie la koz ek so mama 00:15:56.215 --> 00:15:58.543 lor bann problem ki Gillian ti pe gagne lekol. 00:15:58.567 --> 00:16:02.244 Parski li ti pe deranz lezot; li ti pe rann devwar an retar, etc -- 00:16:02.268 --> 00:16:03.364 sa ti zanfan 8 an la. 00:16:03.388 --> 00:16:06.443 A la fin, dokter la leve ek al asiz akot Gillian ek dir li, 00:16:06.467 --> 00:16:09.172 "Monn ekout tou saki tou mama inn dir mwa, 00:16:09.196 --> 00:16:10.815 me mo bizin koz avek li an prive. 00:16:10.839 --> 00:16:13.215 Atann isi, nou pou revini dan pa lontan", 00:16:13.239 --> 00:16:15.564 ek zot inn kit li. 00:16:15.588 --> 00:16:17.224 Me avan zot sorti, 00:16:17.248 --> 00:16:19.748 linn alim radio ki ti lor so latab. 00:16:20.342 --> 00:16:23.772 Ek kan zot inn sorti, li dir mama la, "Nek deboute gete." 00:16:24.000 --> 00:16:26.991 Kouma zot inn sorti, 00:16:27.015 --> 00:16:29.499 tifi la inn debout, li koumans danse. 00:16:29.523 --> 00:16:32.976 Zot obzerv li pandan kelke minit ek dokter la dir so mama, 00:16:33.000 --> 00:16:36.976 "Madam Lynne, Gillian pa malad, li enn danser. 00:16:37.000 --> 00:16:38.976 Amenn li lekol de dans." 00:16:39.000 --> 00:16:40.976 Mo dimann li, "Lerla kinn arive?" 00:16:41.000 --> 00:16:43.976 Li reponn, "Samem linn fer. Mo pa kav dir ou kouma sa ti merveye. 00:16:44.000 --> 00:16:46.753 Nounn rant dan enn lasal kot zot tou ki kouma mwa. 00:16:46.777 --> 00:16:48.976 Bann dimounn ki pa kav asiz trankil, 00:16:49.000 --> 00:16:53.587 dimounn ki bizin bouze pou reflesi." Ki bizin bouze pou reflesi. 00:16:53.746 --> 00:16:57.376 Zot inn aprann bale, tap, jazz, dans modern, dans contanporenn. 00:16:57.400 --> 00:17:00.220 Linn al odision pou Royal Ballet School; 00:17:00.244 --> 00:17:03.543 linn vinn danser solo -- linn fer enn bel karyer kot Royal Ballet. 00:17:03.567 --> 00:17:06.175 Finalman linn kit Royal Ballet School, 00:17:06.200 --> 00:17:08.175 ek linn fond Gillian Lynne Dance Company, 00:17:08.200 --> 00:17:09.443 linn zwen Andrew Lloyd Webber. 00:17:09.568 --> 00:17:10.977 Li mem deryer 00:17:11.001 --> 00:17:14.146 bokou bann prodiksion teat mizikal dan listwar, 00:17:14.172 --> 00:17:17.243 linn fer bokou dimounn kontan, ek li enn multi-milioner. 00:17:17.269 --> 00:17:21.339 Enn lot dimounn ti kav donn li medsinn ek dir li kalme. 00:17:21.364 --> 00:17:28.146 (Aplodisman) 00:17:28.575 --> 00:17:30.176 Vwala saki mo panse: 00:17:30.200 --> 00:17:31.976 lot zour Al Gore ti koz 00:17:32.000 --> 00:17:36.269 lor ekolozi ek revolision ki ti deklanse par Rachel Carson. 00:17:37.111 --> 00:17:39.277 Mo panse nou sel lespwar pou le fitir 00:17:39.301 --> 00:17:43.134 se ki nou bizin adopte enn nouvo konsepsion ekolozi imenn, 00:17:43.158 --> 00:17:45.976 kot nou rekonstrir nou konsepsion 00:17:46.000 --> 00:17:47.976 depi larises kapasite imenn. 00:17:48.000 --> 00:17:51.499 Nou sistem ledikasion inn minn nou lespri 00:17:51.523 --> 00:17:54.799 dan mem fason ki nou explwat later: pou enn komodite an partikilie. 00:17:55.188 --> 00:17:57.672 Dan le fitir, sa pa pou servi nou. 00:17:57.696 --> 00:17:59.976 Nou bizin repans bann prinsip fondamantal 00:18:00.000 --> 00:18:01.968 ar ki nou pe edik nou bann zanfan. 00:18:02.087 --> 00:18:04.761 Ena enn zoli sitasion par Jonas Salk ki dir, 00:18:04.785 --> 00:18:09.824 "Si tou bann insek disparet depi later, 00:18:09.848 --> 00:18:12.689 an mwins ki 50 an, tou lavi lor later pou disparet. 00:18:13.688 --> 00:18:16.760 Si tou dimounn disparet depi later, 00:18:16.784 --> 00:18:19.418 an mwins ki 50 an, tou lavi lor later pou epanwi." 00:18:20.244 --> 00:18:21.529 Ek li ena rezon. 00:18:22.291 --> 00:18:25.925 Saki TED selebre se le kado de limazinasion imenn. 00:18:26.417 --> 00:18:28.488 Nou bizin fer atansion 00:18:28.512 --> 00:18:30.767 ki nou servi sa kado la avek sazes 00:18:30.791 --> 00:18:34.020 ek ki nou evit bann senario ki nounn koze talerla. 00:18:34.044 --> 00:18:37.976 Sel fason nou kav fer sa se an rekonesan larises 00:18:38.000 --> 00:18:39.610 de nou bann kapasite kreatif 00:18:39.634 --> 00:18:42.816 ek an rekonesan nou bann zanfan kouma nou sours lespwar. 00:18:42.840 --> 00:18:45.238 Nou travay se edik zot de fason olistik, 00:18:45.262 --> 00:18:46.746 pou ki zot kav afront fitir la. 00:18:46.770 --> 00:18:48.976 Kapav nou nou pa pou trouv sa fitir la, 00:18:49.000 --> 00:18:50.430 me zot wi. 00:18:50.454 --> 00:18:53.533 Nou rol se ed zot fer kitsoz ar li. 00:18:53.557 --> 00:18:54.557 Mersi bokou. 00:18:54.581 --> 00:18:57.581 (Aplodisman)