0:00:00.000,0:00:07.000
Magandang umaga. Kamusta kayo? Magaling, di ba?

0:00:07.000,0:00:11.000
Natangay ako ng buong pangyayari.

0:00:11.000,0:00:15.000
Sa totoo, ako'y aalis na. (Tawanan)

0:00:15.000,0:00:19.000
Merong naging tatlong paksa, di ba?

0:00:19.000,0:00:23.000
na inikutan ng komperensya, na may kinalaman

0:00:23.000,0:00:25.000
sa aking nais talakayin.

0:00:25.000,0:00:29.000
Una, ang pambihirang katibayan ng pagkamalikhain ng tao

0:00:29.000,0:00:32.000
sa lahat ng pagtatanghal na nakita natin

0:00:32.000,0:00:35.000
at sa lahat ng mga tao na narito. Iba-iba nga lang

0:00:35.000,0:00:38.000
at ang lawak nito. Ang pangalawa ay

0:00:38.000,0:00:41.000
tayo'y nasa sitwasyong di natin alam kung anong mangyayari

0:00:41.000,0:00:43.000
sa hinaharap. Walang ideya

0:00:43.000,0:00:45.000
kung anong kalalabasan.

0:00:45.000,0:00:48.000
Ako ay interesado sa edukasyon --

0:00:48.000,0:00:51.000
talaga, natuklasan ko na ang lahat ay interesado sa edukasyon.

0:00:51.000,0:00:53.000
Kayo rin 'di ba? Nakakatuwang malaman.

0:00:53.000,0:00:56.000
Kung ikaw ay nasa handaang panghapuntan, at sinabi mong

0:00:56.000,0:00:59.000
nagtra-trabaho ka sa edukasyon --

0:00:59.000,0:01:06.000
katunayan, hindi ka madalas sa mga handaang panghapunan, kung dito ka nagtratrabaho.

0:01:06.000,0:01:09.000
(Tawanan) Hindi ka iimbitahan.

0:01:09.000,0:01:14.000
At di ka na iimbitahain pang muli, kataka-taka. Iyon ay kakaiba sa akin.

0:01:14.000,0:01:16.000
Subalit kung ikaw ay naimbitahan, at sinabi mo sa iba,

0:01:16.000,0:01:18.000
alam mo, tatanong nila, "Anong trabaho mo?"

0:01:18.000,0:01:20.000
at sasabihin mong nagtratrabaho ka sa edukasyon,

0:01:20.000,0:01:24.000
makikita mo ang pamumutla ng kanilang mukha. Na parang,

0:01:24.000,0:01:30.000
"Dios ko," alam mo, "Bakit ako? Kaisa-isang gabi ko sa isang linggo." (Tawanan)

0:01:30.000,0:01:32.000
Kung itatanong mo ang kanilang edukasyon,

0:01:32.000,0:01:34.000
ku-kwelyuhan ka na nila. Dahil isa ito sa mga bagay

0:01:34.000,0:01:37.000
na maselang usapin, tama?

0:01:37.000,0:01:40.000
Parang relihiyon, at pera at ibang bagay.

0:01:40.000,0:01:44.000
May malaki akong interes sa edukasyon, at sa tingin ko lahat tayo.

0:01:44.000,0:01:46.000
May malaki tayong personal na interes dito,

0:01:46.000,0:01:49.000
marahil dahil ang edukasyon ang nakatakdang

0:01:49.000,0:01:52.000
magdadala sa atin sa bukas na di natin alam.

0:01:52.000,0:01:55.000
Kung iisipin mo, ang mga batang papasok sa paaralan sa taong ito

0:01:55.000,0:02:01.000
ay mag-reretiro sa 2065. Walang nakakaalam--

0:02:01.000,0:02:04.000
sa kabila ng lahat ng ating namalas sa nakaraang apat na araw--

0:02:04.000,0:02:06.000
kung ano ang magiging itsura ng mundo

0:02:06.000,0:02:08.000
sa loob ng limang taon. At subalit dapat na

0:02:08.000,0:02:11.000
tinuturuan natin sila para doon. Kaya ang walang kaalaman

0:02:11.000,0:02:13.000
ay pambihira.

0:02:13.000,0:02:15.000
At ang ikatlong bahagi nito ay

0:02:15.000,0:02:20.000
tayong lahat ay sumasang-ayon, gayunman, na

0:02:20.000,0:02:23.000
ang mga bata ay may pambihirang kapasidad na taglay --

0:02:23.000,0:02:25.000
kapasidad sa bagong bagay. Ibig kong sabihin, Si Sirena kagabi ay kamangha-mangha,

0:02:25.000,0:02:28.000
di ba? Ang makita ang kanyang kakayanan.

0:02:28.000,0:02:33.000
siya ay bukod-tangi, subalit hindi lamang sya ang

0:02:33.000,0:02:36.000
bukod-tangi sa mundo ng kabataan.

0:02:36.000,0:02:39.000
Ang ating natunghayan ay isang tao na may kakaibang dedikasyon

0:02:39.000,0:02:41.000
nalaman ang talento. Sa aking palagay,

0:02:41.000,0:02:43.000
lahat ng mga bata ay talento

0:02:43.000,0:02:45.000
At atin itong nilulustay, ng walang pakundangan.

0:02:45.000,0:02:48.000
Kaya nais kong talakayin ang edukasyon at

0:02:48.000,0:02:51.000
nais kong pagusapan ang pagkamalikhain. Ako ay naninniwala na

0:02:51.000,0:02:54.000
magkasing-halaga ang karunungan bumasa at sumulat sa pagkamalikhain,

0:02:54.000,0:02:58.000
at dapat natin itong ituring sa parehong estado.

0:02:58.000,0:03:06.000
(Palakpakan) Salamat. Yun na yun, sya nga pala.

0:03:06.000,0:03:10.000
Maraming salamat. (Tawanan) Labing-limang minuto pa.

0:03:10.000,0:03:17.000
Well, Ako ay ipinanganak.... hindi (Tawanan)

0:03:17.000,0:03:21.000
Kamakailan ay may narinig akong kwento -- Gustong-gusto ko itong kinukwento --

0:03:21.000,0:03:25.000
isang batang babae sa leksiyon ng pagguhit. Anim na taon

0:03:25.000,0:03:27.000
at sya ay nasa may likuran ng klase, gumuguhit,

0:03:27.000,0:03:29.000
at sabi ng guro ang maliit na batang babae ito ay bibihirang

0:03:29.000,0:03:33.000
nagbibigay pansin, at sa leksiyon ng pagguhit na ito siya ay nagbigay pansin.

0:03:33.000,0:03:35.000
Nabighani ang guro at lumapit siya sa kanya

0:03:35.000,0:03:38.000
at nagtanong, "Anong ginagawa mo?"

0:03:38.000,0:03:41.000
At ang sabi ng batang babaek, "Gumuguhit ako ng larawan ng Diyos."

0:03:41.000,0:03:44.000
At sabi ng guro, "Pero walang nakaka-alam ng itsura ng Dios"

0:03:44.000,0:03:51.000
At sabi ng batang babae, "Maya-maya lang malalaman nila"

0:03:51.000,0:03:52.000
(Tawanan)

0:03:52.000,0:03:57.000
Noong ang aking anak ay apat na taon sa Inglatera --

0:03:57.000,0:04:00.000
katunayan siya ay apat na taon kahit saan, para maging matapat (Tawanan)

0:04:00.000,0:04:06.000
Kung kami'y magiging strikto tungkol dito, kahit saan siya pumunta, apat na taon siya noong taon na iyon.

0:04:06.000,0:04:08.000
Siya ay nasa Nativity play.

0:04:08.000,0:04:11.000
Naaalala ninyo pa ba ang kwento? Hindi, ito ay napakalaki.

0:04:11.000,0:04:14.000
Ito ay napakalaking kwento. Ginawaan nga ito ng karugtong ni Mel Gibson.

0:04:14.000,0:04:19.000
Maaaring napanood nyo na: "Nativity II." Pero nakuha ni James ang parte ni Joseph,

0:04:19.000,0:04:22.000
na aming lubos na ikinasiya.

0:04:22.000,0:04:24.000
Ibinilang namin itong isa sa mga pangunahing bahagi.

0:04:24.000,0:04:26.000
Siksik ang lugar ng mga naka T-shirt ng:

0:04:26.000,0:04:29.000
"James Robinson ay si Joseph!" (Tawanan)

0:04:29.000,0:04:31.000
Hindi nya kailangan magsalita, alam nyo

0:04:31.000,0:04:34.000
yung papasok ang tatlong hari. May mga bitbit na mga regalo,

0:04:34.000,0:04:36.000
at bitbit nila ang ginto, kamanyang at mira.

0:04:36.000,0:04:38.000
Ito ay talagang nangyari. Nakaupo kami

0:04:38.000,0:04:40.000
tingin ko hindi nila nasunod ang pagkasunod-sunod

0:04:40.000,0:04:42.000
dahil tinanong namin ang isang batang lalake pagkatapos,

0:04:42.000,0:04:44.000
"OK ba sa iyo 'yun?" At sabi nya, "Oo, bakit? May Mali ba ?"

0:04:44.000,0:04:46.000
Nagkapalit lang sila, yun lang.

0:04:46.000,0:04:47.000
Kahit papaano, pumasok ang tatlong lalaki --

0:04:47.000,0:04:49.000
apat na taong mga bata na may putong sa kanilang mga ulo--

0:04:49.000,0:04:52.000
at ibinaba ang kanilang mga kahon,

0:04:52.000,0:04:54.000
at sabi ng unang bata, "Bitbit ko ay ginto."

0:04:54.000,0:04:57.000
At sabi ng ikalawang bata, "Ako naman ay mira"

0:04:57.000,0:05:11.000
At sabi ng ikatlong bata, "ipinadala ito ni Frank." (Tawanan)

0:05:11.000,0:05:13.000
Sa lahat ng ito kita ang kahandaan ng mga batang kunin ang pagkakataon.

0:05:13.000,0:05:16.000
Kung di nila alam, gagawan nila ng paraan.

0:05:16.000,0:05:19.000
Tama ba ako? Hindi sila takot magkamali.

0:05:19.000,0:05:24.000
Ngayo, hindi ko sinasabing ang pagkakamali ay tulad rin ng pagiging malikhain.

0:05:24.000,0:05:25.000
Ang alam natin ay,

0:05:25.000,0:05:28.000
kung di ka nakahandang magkamali,

0:05:28.000,0:05:31.000
hindi ka makakagawa ng bagay na orihinal.

0:05:31.000,0:05:34.000
Kung di ka nakahandang magkamali. At sa panahong sila ay mga malalaki na,

0:05:34.000,0:05:36.000
marami sa mga bata ay wala ng kapasidad.

0:05:36.000,0:05:39.000
Sila ay naging matatakutin ng magkamali.

0:05:39.000,0:05:41.000
At ganitong natin pinatatakbo ang ating mga kumpanya, maiba ako.

0:05:41.000,0:05:44.000
Pinapaging malaking kasalanan ang pagkakakmali. At tayo ngayon ay pinapatakbo

0:05:44.000,0:05:47.000
ang nasyonal na sistema ng edukasyon kung saan

0:05:47.000,0:05:50.000
ang pagkakamali ang masahol mong magagawa.

0:05:50.000,0:05:53.000
At ang resulta nito ay inaalisan natin

0:05:53.000,0:05:56.000
ng pagiging malikhain ang mga tao. Nasambit minsan ito ni Picasso.

0:05:56.000,0:05:59.000
Sinabi niya ang lahat ng mga bata ay isinilang na artista.

0:05:59.000,0:06:03.000
Ang problema ay kung paano mapapanatili ito sa paglaki. Lubhang aniniwala ako dito,

0:06:03.000,0:06:05.000
na hindi tayo lumalaki sa pagkamalikhain,

0:06:05.000,0:06:08.000
nawawalan tayo nito. O kaya, tumitigil sa pagkatuto.

0:06:08.000,0:06:10.000
Bakit ganito?

0:06:10.000,0:06:14.000
Nanirahan ako sa Stratford-on-Avon sa nakaraang limang taon.

0:06:14.000,0:06:16.000
Sa katunayan, mula sa Stratford kami ay lumipat sa Los Angeles.

0:06:16.000,0:06:20.000
Maiisip nyo ang kawalan ng koneksyon ng paglipat na iyon.

0:06:20.000,0:06:22.000
(Tawanan) Sa katunayan,

0:06:22.000,0:06:24.000
kami ay nakatira sa Snitterfield,

0:06:24.000,0:06:26.000
sa labas ng Stratford, kung saan

0:06:26.000,0:06:31.000
ipinanganak ang tatay ni Shakespeare. Nakakagulat ba?

0:06:31.000,0:06:33.000
Di nyo akalaing si Shakespeare ay may tatay, ano?

0:06:33.000,0:06:35.000
Di ba? Dahil hindi nyo maisip

0:06:35.000,0:06:37.000
Si Shakespeare sa kanyang kabataan? Di ba?

0:06:37.000,0:06:40.000
Pitong taong Shakespeare? Hindi ko inisip. Ibig kong sabihin, siya ay

0:06:40.000,0:06:42.000
naging pitong taong gulang kahit papaano. Siya ay

0:06:42.000,0:06:51.000
kasali rin sa klase ng English, hindi ba? Naisip nyo ba kung gaano nakakainis yun?

0:06:51.000,0:07:05.000
(Tawanan) "Kailangan mong galingan." S'ya ay pinapatulog din ng tatay niya, alam niyo,

0:07:05.000,0:07:08.000
sinasabihan syang "Matulog na"

0:07:08.000,0:07:10.000
kay William Shakespeare, "at bitiwan na ang lapis.

0:07:10.000,0:07:18.000
At tigilan na ang pagsasalita ng ganyan. Dahil nakakagulo ito sa lahat."

0:07:18.000,0:07:23.000
(Tawanan)

0:07:23.000,0:07:26.000
Kahit papaano, lumipat kami mula Stratford patungo sa Los Angeles,

0:07:26.000,0:07:30.000
at ang isang bagay ukol sa paglipat na iyon.

0:07:30.000,0:07:33.000
Ayaw sumama ng aking anak na lalaki.

0:07:33.000,0:07:36.000
Dalawa ang aking anak. Ang lalake ay 21 na; ang babae ay 16.

0:07:36.000,0:07:38.000
Ayaw niyang sumama sa Los Angeles. Gusto nya,

0:07:38.000,0:07:43.000
pero sya ay may kasintahan sa Inglatera, Ang mahal niya sa buhay, si Sarah.

0:07:43.000,0:07:45.000
Nakilala nya siya ng isang buwan.

0:07:45.000,0:07:48.000
Isipin mo, sila ay nagdiwang ng kanilang ika-apat na anibersaryo,

0:07:48.000,0:07:52.000
dahil mahaba ang panahon kapag ikaw ay 16.

0:07:52.000,0:07:54.000
Siya ay talagang inis habang nasa eroplano,

0:07:54.000,0:07:56.000
At sabi nya, "di na ko makahahanap pa ng tulad ni Sarah."

0:07:56.000,0:07:58.000
At sa totoo lang kami ay masaya sa bagay na iyon,

0:07:58.000,0:08:10.000
sapagkat siya ang pinaka dahilan kung bakit kami aalis ng bansa.

0:08:10.000,0:08:13.000
(Tawanan)

0:08:13.000,0:08:16.000
Peor isang bagay na kapansin-pansin sa paglipat sa Amerika

0:08:16.000,0:08:18.000
at kung bibiyahe ka sa buong mundo:

0:08:18.000,0:08:22.000
Ang bawat sistema ng edukasyon sa mundo ay may pare-pareho ng bahagdan ng mga asignatura.

0:08:22.000,0:08:24.000
Lahat. Kahit saan ka magpunta.

0:08:24.000,0:08:26.000
Aakalain mong hindi ganuon, subalit ganun talaga.

0:08:26.000,0:08:29.000
At ang mga nasa taas ay matematika at lengguwahe,

0:08:29.000,0:08:31.000
sunod ay "humanities", at pinakahuli ang mga "sining."

0:08:31.000,0:08:33.000
Kahit saan sa mundo.

0:08:33.000,0:08:36.000
At karamihan ng bawat sistema din,

0:08:36.000,0:08:38.000
may antas ng bahagdan sa sining.

0:08:38.000,0:08:40.000
Ang sining at musika ay nasa mataas na antas ng mga eskwela

0:08:40.000,0:08:43.000
kaysa drama at sayaw. Walang sistema ng edukasyon sa planeta

0:08:43.000,0:08:45.000
na nagtuturo ng sayaw araw-araw sa mga bata

0:08:45.000,0:08:48.000
tulad ng pagtuturo natin ng matematika. Bakit?

0:08:48.000,0:08:50.000
Bakit hindi? Sa palagay ko ito ay mahalaga.

0:08:50.000,0:08:53.000
Sa tingin ko ang matematika ay napakahalaga, ganoon din ang sayaw.

0:08:53.000,0:08:56.000
Ang mga bata ay sasayaw kahit anong oras kung papayagan sila, tayo rin.

0:08:56.000,0:08:59.000
Tayong lahat ay may katawan, di ba? May nakalimutan ba akong pagtitipon?

0:08:59.000,0:09:03.000
(Tawanan) Ang katotohanan, ang nangyayari ay,

0:09:03.000,0:09:05.000
habang lumalaki ang mga bata, tinuturuan sila

0:09:05.000,0:09:08.000
mula baywang pataas. At tumitigil tayo sa ulo.

0:09:08.000,0:09:10.000
At bahagya sa isang bahagi.

0:09:10.000,0:09:14.000
Kung ikaw ay bibisita sa edukasyon, bilang isang dayuhan,

0:09:14.000,0:09:17.000
at magtatanong "Para saan ito, pampublikong edukasyon?"

0:09:17.000,0:09:19.000
Sa isip ko kailangan mong magpasya -- kung titingin ka sa kalalabasan,

0:09:19.000,0:09:21.000
ang talagang nagtatagumpay ay,

0:09:21.000,0:09:23.000
ang gumagawa ng lahat ng dapat gawin,

0:09:23.000,0:09:26.000
ang nakakakuha ng mga puntos, kung sino ang mga nananalo --

0:09:26.000,0:09:29.000
Palagay ko'y masasabi nating ang layunin ng pampublikong edukasyon

0:09:29.000,0:09:30.000
sa buong mundo

0:09:30.000,0:09:34.000
ay upang lumikha ng mga propesor sa unibersidad. Hindi ba?

0:09:34.000,0:09:36.000
Sila ang mga taong lumalabas na nangunguna.

0:09:37.000,0:09:40.000
At ako'y isa doon dati, kaya ganun. (Tawanan)

0:09:40.000,0:09:44.000
At gusto ko ang mga propesor sa unibersidad, pero alam ninyo,

0:09:44.000,0:09:48.000
hindi sila dapat itanghal na pinakamataas na karangalan ng tagumpay ng tao.

0:09:48.000,0:09:50.000
Sila ay isa ring uri ng buhay,

0:09:50.000,0:09:52.000
ibang uri ng buhay. Ngunit mas mausisa,

0:09:52.000,0:09:54.000
at sinasabi ko itong may puso para sa kanila.

0:09:54.000,0:09:57.000
May bagay na kausi-usisa sa mga propesor sa aking karanasan --

0:09:57.000,0:10:00.000
hindi lahat sila, pero karamihan -- ay nabubuhay sa kanilang isip.

0:10:00.000,0:10:02.000
Sila ay nabubuhay doon, at bahagya sa ibang bahagi.

0:10:02.000,0:10:06.000
Para silang kalas-kalas na katawan, alam nyo, sa literal na paraan,

0:10:06.000,0:10:08.000
Ang tingin nila sa kanilang katawan

0:10:08.000,0:10:17.000
ay daanan ng impormasyon patungo sa kanilang ulo, hindi ba sila?

0:10:17.000,0:10:24.000
(Tawanan) Upang may madala sila sa mga pagtitipon.

0:10:24.000,0:10:27.000
Kung gusto ninyo ng tunay na ebidensya ng "out-of-body" na karanasan,

0:10:27.000,0:10:30.000
maiba ako, pumunta kayo sa isang tahanang pagpupulong

0:10:30.000,0:10:32.000
ng mga pang-akademiyang sinyor,

0:10:32.000,0:10:35.000
at dumating kayo sa diskotek sa huling gabi.

0:10:35.000,0:10:39.000
(Tawanan) At doon makikita ninyo -- mga lalake at babae

0:10:39.000,0:10:43.000
namimilipit ng husto, wala sa tyempo,

0:10:43.000,0:10:47.000
naghihintay matapos upang sila ay makauwi at makapagsulat ukol sa kaganapan.

0:10:47.000,0:10:53.000
Ngayon ang ating sistema ng edukasyon ay nakabase sa pang-akademyang abilidad.

0:10:53.000,0:10:56.000
At ito'y may dahilan.

0:10:56.000,0:10:58.000
Ang buong sistema ay na-imbento -- sa buong mundo, mayroon

0:10:58.000,0:11:00.000
noong walang pampublikong sistema ng edukasyon, bago ang ika-19 na siglo.

0:11:00.000,0:11:03.000
Ito ay naisakatuparan lamang

0:11:03.000,0:11:04.000
dahil sa pangangailangan ng industriyalismo.

0:11:04.000,0:11:07.000
Kaya ang sistema ay naka-ugat sa dalawang ideya.

0:11:07.000,0:11:11.000
Una, ang kagamit-gamit na asignatura sa pagtra-trabaho

0:11:11.000,0:11:13.000
ay nasa taas. Kaya maaring bahagyang napalayo kayo

0:11:13.000,0:11:15.000
sa mga bagay at eskwelahan noong bata pa kayo, mga bagay na gusto ninyo,

0:11:15.000,0:11:17.000
sa kadahilanang hindi ka

0:11:17.000,0:11:20.000
magkakatrabaho kapag iyon ang iyong ginawa. Tama ba?

0:11:20.000,0:11:22.000
Huwag musika, hindi ka magiging musikero;

0:11:22.000,0:11:24.000
Huwag sining, hindi ka magiging artist.

0:11:25.000,0:11:29.000
Lihis na payo -- ngayon, malaking pagkakamali. Ang buong mundo

0:11:29.000,0:11:30.000
ay nababalot ng rebolusyon.

0:11:30.000,0:11:33.000
At ang pangalawa ay ang pang-akademyang abilidad, na tunay na nangingimbabaw

0:11:33.000,0:11:34.000
sa 'ting pananaw ng intelihensya,

0:11:34.000,0:11:37.000
dahil ganito dinesenyo ng mga unibersidad ang sistema.

0:11:37.000,0:11:39.000
Kung iyong iisipin, ang buong sistema

0:11:39.000,0:11:41.000
ng pampublikong edukasyon ay nakabatay sa pinalawig na proseso

0:11:41.000,0:11:43.000
ng pagpasok sa unibersidad.

0:11:43.000,0:11:46.000
At ang resulta ay maraming puno ng talentong,

0:11:46.000,0:11:48.000
magagaling, malikhaing indibidwal ang hindi naniniwala sa sarili,

0:11:48.000,0:11:50.000
dahil ang bagay kung saan sila magaling sa paaralan

0:11:50.000,0:11:54.000
ay di binigyang halaga, o sanhi ng kanilang kahihiyan.

0:11:54.000,0:11:56.000
At hindi natin maaaring hayaan ito.

0:11:56.000,0:11:58.000
Sa susunod na 30 taon, ayon sa UNESCO,

0:11:58.000,0:12:01.000
maraming tao sa buong mundo ang magtatapos

0:12:01.000,0:12:03.000
sa edukasyon na di pa nangyayari simula noon.

0:12:03.000,0:12:05.000
Maraming tao, at ito ay kombinasyon

0:12:05.000,0:12:07.000
ng lahat ng bagay na ating tinalakay --

0:12:07.000,0:12:10.000
ang teknolohiya at ang epekto nito sa trabaho, at demograpiya

0:12:10.000,0:12:12.000
at ang lawak ng pagsabog ng populasyon.

0:12:12.000,0:12:15.000
Bigla nalang, ang mga titulong nakamit ay walang halaga. Di ba ito totoo?

0:12:15.000,0:12:19.000
Noong ako'y mag-aaral, kung ikaw ay may natapos, may trabaho ka.

0:12:19.000,0:12:22.000
Kung ikaw ay walang trabaho yan ay dahil ayaw mo.

0:12:22.000,0:12:25.000
At ayaw ko ng trabaho, sa totoo lang. (Tawanan)

0:12:25.000,0:12:30.000
Subalit ngayong kadalasan ang mga batang nagsipagtapos

0:12:30.000,0:12:31.000
ay umuuwi upang ipagpatuloy ang paglalaro ng "video games,"

0:12:31.000,0:12:34.000
dahil kailangan ng "MA" sa dating BA lang ang kailangan

0:12:34.000,0:12:37.000
ngayon kailangan ng PhD sa iba.

0:12:37.000,0:12:39.000
Ito ay proseso ng pagbintog ng akademya.

0:12:39.000,0:12:41.000
At ito'y nagpapahiwatig na ang buong istraktura ng edukasyon

0:12:41.000,0:12:43.000
ay nagbabago. Kailangan nating pag-isipang muli

0:12:43.000,0:12:44.000
ang ating pananaw ukol sa intelehensya.

0:12:44.000,0:12:46.000
Tatlong bagay ang alam natin sa intelehensya.

0:12:46.000,0:12:49.000
Una, ito'y iba-iba. Tulad ng pagtanaw natin sa mundo

0:12:49.000,0:12:51.000
sa karanasan natin dito. Napapaisip tayo ng ating nakikita,

0:12:51.000,0:12:54.000
ng ating naririnig, sa paraang "kinesthetic".

0:12:54.000,0:12:57.000
Tayo'y nag-iisip sa paraang abstract, nag-iisip sa pagkilos.

0:12:57.000,0:12:59.000
Ikalawa, ang intelihensya ay buhay.

0:12:59.000,0:13:02.000
Kung titingnan natin ang pakikipagniig ng utak ng tao, tulad ng ating narinig

0:13:02.000,0:13:05.000
kahapon mula sa iba't ibang pagtatanghal,

0:13:05.000,0:13:07.000
kamangha-mangha ang pakikipag-ugnayan ng intelihensya.

0:13:07.000,0:13:10.000
Ang utak ay di nahahati sa kompartamento.

0:13:10.000,0:13:13.000
Sa katunayan, ang pagkamalikhain -- ay ang proseso

0:13:13.000,0:13:15.000
ng pagkakaroon ng mga orihinal na ideya na may halaga --

0:13:15.000,0:13:18.000
na madalas na nakakamit sa pakikipagniig

0:13:18.000,0:13:21.000
ng iba't-ibang pamamaraan ng pagtingin sa mga bagay bagay

0:13:21.000,0:13:23.000
Ang utak ay intensyonal -- sya nga pala,

0:13:23.000,0:13:26.000
may tangkay ng "nerves" na nag-uugnay sa dalawang kalahati ng utak

0:13:26.000,0:13:28.000
na tinatawag na "corpus callusum". Mas makapal sa mga babae.

0:13:28.000,0:13:30.000
Tulad ng sinabi ni Helen kahapon, aking palagay

0:13:30.000,0:13:34.000
marahil dahil dito kaya ang mga babae ay magaling sa "multi-task".

0:13:34.000,0:13:36.000
Dahil kayo ay ganun, di ba?

0:13:36.000,0:13:39.000
Maraming pagsasaliksik, subalit batid ko mula sa karanasan.

0:13:39.000,0:13:41.000
Kung ang aking asawa nagluluto ng pagkain --

0:13:41.000,0:13:45.000
na hindi kadalasan, salamat. (Tawanan)

0:13:45.000,0:13:48.000
Pero alam nyo, sya'y totoong magaling sa mga bagay --

0:13:48.000,0:13:50.000
kung siya'y nagluluto, alam nyo,

0:13:50.000,0:13:52.000
may kausap sya sa telepono,

0:13:52.000,0:13:55.000
kausap ang mga bata. nagpipintura ng kisame,

0:13:55.000,0:13:58.000
sya ay nag-oopera ng puso sa gawi rito.

0:13:58.000,0:14:01.000
Kung ako'y nagluluto, nakapinid ang pinto, nasa labas ang mga bata,

0:14:01.000,0:14:04.000
nakapirmi ang telepono, nayayamot ako pag pumasok ang asawa ko.

0:14:04.000,0:14:17.000
Sinasabi ko, "Terry, paki-usap lang? Nag pi-pirito ako ng itlog dito. Pwede ba? (Tawanan)

0:14:17.000,0:14:19.000
Alam nyo ba yung matandan kasabihan,

0:14:19.000,0:14:22.000
kapag ang isang puno ay natumba sa kakahuyan at walang nakarinig nito,

0:14:22.000,0:14:25.000
nangyari ba ito? Naalala nyo ba ang lumang chestnut?

0:14:25.000,0:14:28.000
May t-shirt na nakasulat, "Kung magsasabi ng nilalaman ng kanyang isip ang lalaki

0:14:28.000,0:14:31.000
sa kakahuyan, at walang babaeng nakakarinig sa kanya,

0:14:31.000,0:14:40.000
may mali pa kaya sya?" (Tawanan)

0:14:40.000,0:14:42.000
Ikatlong bagay ukol sa intelihensya ay,

0:14:43.000,0:14:45.000
ito'y kakaiba. Nagsusulat ako ng bagong aklat sa kasalukuyan

0:14:45.000,0:14:47.000
na tinatawag na "Epiphany", base sa isang series ng

0:14:47.000,0:14:49.000
pakikipagpanayam sa mga tao ukol sa paano nila nadiskubre

0:14:49.000,0:14:51.000
ang kanilang talento. Nakakatuwa kung paano nila nadidiskubre.

0:14:51.000,0:14:54.000
Ito ay sadyang umudyok ng pakikipagusap ko

0:14:54.000,0:14:56.000
sa isang kahanga-hangang babae na maaring ang karamihan

0:14:56.000,0:14:58.000
ay hindi sya nakikilala, sya ay si Gillian Lynne,

0:14:58.000,0:15:00.000
kilala nyo ba sya? Siya a isang "choreographer"

0:15:00.000,0:15:02.000
at lahat ay kilala ang kanyang trabaho.

0:15:02.000,0:15:04.000
Ginawa nya ang "Cats," at ang "Phantom of the Opera."

0:15:04.000,0:15:08.000
Siya ay kahanga-kahanga. Minsan akong naging bahagi ng Royal Ballet, sa Inglatera,

0:15:08.000,0:15:10.000
tulad ng nakikita nyo.

0:15:10.000,0:15:12.000
Kahit papaano, si Gillian at ako ay nananghalian ng isang araw at sabi ko sa kanya,

0:15:12.000,0:15:14.000
"Gillian, pa'no ka ba naging isang mananayaw?" At sabi nya

0:15:14.000,0:15:16.000
nakakatuwa, nung sya ay nasa paaralan,

0:15:16.000,0:15:19.000
sya'y walang pag-asa. At ang paaralan, nung dekada '30,

0:15:19.000,0:15:21.000
ay sumulat sa kanyang mga magulang at sinabing, "Sa aming palagay

0:15:21.000,0:15:23.000
si Gillian ay may pag-aaral na disorder." Di sya makapag-concentrate,

0:15:23.000,0:15:25.000
sya ay makilos. Ngayon tatawagin syang

0:15:25.000,0:15:29.000
may ADHD. Di ba? Subalit ito ay nasa 1930.

0:15:29.000,0:15:32.000
at ang ADHD ay di pa naiimbento noon.

0:15:32.000,0:15:35.000
Di pa sya pwedeng sa ganung condition (Tawanan)

0:15:35.000,0:15:39.000
Di pa alam ng mga tao na pwede nilang makuha ang ganito.

0:15:39.000,0:15:43.000
Kahit papaano, sya ay ipinatingin sa espesyalista. Kaya, itong silid,

0:15:43.000,0:15:46.000
sya at ang kanyang nanay,

0:15:46.000,0:15:49.000
at siya ay ginabayan at pinaupon sa dulo ng upuan,

0:15:49.000,0:15:51.000
at inupuan nya ang kanyang kamay ng 20 minute habang

0:15:51.000,0:15:53.000
ang taong ito'y nakikipagusap sa kanyang nanay sa lahat

0:15:53.000,0:15:57.000
ng mga problema ni Gillian sa paaralan. At pagkatapos --

0:15:57.000,0:15:59.000
dahil nagagambala nya ang mga tao,

0:15:59.000,0:16:01.000
palagi syang huli sa takdang aralin, at marami pang iba,

0:16:01.000,0:16:04.000
batang walong taong gulang-- nilapitan ng doctor at naupo

0:16:04.000,0:16:06.000
katabi ni GIlllian at sabi ,"Gillian,

0:16:06.000,0:16:08.000
Napakinggan ko ang lahat ng sinabi ng iyong nanay

0:16:08.000,0:16:10.000
at kailangan ko syang makausap ng sarilinan"

0:16:10.000,0:16:13.000
Sabi nya, "Dito ka lang, babalik kami, di kami magtatagal."

0:16:13.000,0:16:15.000
at sila ay umalis at iniwan sya.

0:16:15.000,0:16:17.000
Bago tuluyang lumabas, pinatugtog nya ang radio

0:16:17.000,0:16:19.000
na nasa kanyang lamesa. At ng sila

0:16:19.000,0:16:21.000
ay makalabas, sabi nya sa nanay,

0:16:21.000,0:16:24.000
"Tayo ka at panoorin mo sya." Sa sandaling lumabas sila

0:16:24.000,0:16:28.000
sabi nya, sya ay tumayo, at nagsimulang gumalaw kasabay ng tugtog.

0:16:28.000,0:16:30.000
At sila ay nanood ng ilang minuto

0:16:30.000,0:16:33.000
at tumingin sya sa nanay at nagsabi,

0:16:33.000,0:16:37.000
"Ginang Lynne, si Gillian ay walang sakit, sya ay mananayaw.

0:16:37.000,0:16:39.000
Dalhin mo sya sa isang dance school."

0:16:39.000,0:16:41.000
Sabi ko, "Anong nangyari?"

0:16:41.000,0:16:44.000
Sabi nya, "Ginawa nya. Hindi ko maipaliwanag kung gaano kamangha-mangha ito.

0:16:44.000,0:16:46.000
Pumasok kami sa silid na ito at ito ay puno ng

0:16:46.000,0:16:49.000
mga kagaya ko. Hindi makatagal na nakaupo lang.

0:16:49.000,0:16:52.000
Mga taong kailangang kumilos para makapag-isip." Kailangang gumalaw para mag-isip.

0:16:52.000,0:16:54.000
Nag-ballet, nag-tap, nag-jazz,

0:16:54.000,0:16:56.000
nag-modern, nag-contemporary.

0:16:56.000,0:16:59.000
Di kalaunan sya ay nag-odisyon sa Royal Ballet School,

0:16:59.000,0:17:01.000
siya ay naging isang soloista, nagkaroon ng magandang career

0:17:01.000,0:17:03.000
at sa Royal Ballet. Sya ay nagtapos

0:17:03.000,0:17:05.000
mula sa Royal ballet School at

0:17:05.000,0:17:08.000
nagtayo ng sariling kumpanya -- Gillian Lynne Dance Company --

0:17:08.000,0:17:11.000
nakilala si Andrew Lloyd Weber. Sya rin ang responsable sa

0:17:11.000,0:17:13.000
ilan sa mga matagumpay na pagtatanghal na teatrong musikal

0:17:13.000,0:17:18.000
na produksyon sa kasaysayan, million ang napasaya nya,

0:17:18.000,0:17:21.000
at siya ay isang multi-millionaire. May isang tao

0:17:21.000,0:17:25.000
dapat magbigay sa kanya ng gamot upang sya ay

0:17:25.000,0:17:27.000
manahimik.

0:17:27.000,0:17:30.000
Sa aking palagay.. (Palakpakan) Ang kalalabasan nito ay:

0:17:30.000,0:17:32.000
Si Al gore ay nagsalit noong isang gabi

0:17:32.000,0:17:35.000
ukol sa ekolohiya, at sa rebolusyon na pinasimulan ni Rachel Carson

0:17:35.000,0:17:39.000
Naniniwala ako na ang pag-asa sa kinabukasan

0:17:39.000,0:17:42.000
ay ang gumamit ng bagong konsepto ng "human ecology",

0:17:42.000,0:17:46.000
isa na syang magsisimulang magpanibago ang ating pagkaunawa

0:17:46.000,0:17:48.000
ukol sa yaman ng kapasidad ng tao.

0:17:48.000,0:17:52.000
Ang sistema ng edukasyon ang nagmimina ng ating kaisipan kung saan

0:17:52.000,0:17:54.000
inalisan nating ang mundo: ng isang natatanging kalakal.

0:17:54.000,0:17:57.000
At sa kinabukasan, hindi ito makakabuti sa atin.

0:17:57.000,0:18:00.000
Pag-isipan nating muli ang mga pangunahing batayan

0:18:00.000,0:18:02.000
na ipinanghuhubog sa ating kabataan. May isang

0:18:02.000,0:18:06.000
magandang sinabi si Jonas Salk, "Kung ang mga insekto

0:18:06.000,0:18:09.000
ay mawawala sa mundo,

0:18:09.000,0:18:12.000
sa 50 taon lahat ng buhay sa mundo ay magwawakas.

0:18:12.000,0:18:15.000
Kung ang lahat ng tao ay mawawala sa mundo

0:18:15.000,0:18:19.000
sa 50 taon lahat ng buhay sa mundo ay sasagana."

0:18:19.000,0:18:21.000
At tama sya.

0:18:21.000,0:18:24.000
Ang ipinagdiriwang ng TED ay ang kaloob ng maglikhaing-isip.

0:18:24.000,0:18:28.000
Kailangang mag ingat sa paggamit ng kaloob na ito

0:18:28.000,0:18:31.000
husayan, upang tayo ay kumawala sa mga senaryo

0:18:31.000,0:18:34.000
senaryo na ating natalakay. At ang tanging paraan

0:18:35.000,0:18:38.000
ay makita natin ang ating malikhaing kakayanang

0:18:38.000,0:18:40.000
sa yamang taglay nito, at makita

0:18:40.000,0:18:43.000
natin ang pagasang meron ang mga bata. Tungkulin natin

0:18:43.000,0:18:46.000
linangin ang kanilang buong katauhan, para sa kinabukasan.

0:18:46.000,0:18:49.000
Maaring di natin makita ang hinaharap,

0:18:49.000,0:18:52.000
subalit makikita nila. Trabaho nating tulungan

0:18:52.000,0:18:54.000
silang makalikha mula sa mga ito. Maraming salamat.