0:00:00.000,0:00:07.000
Egun on. Zer moduz? Izugarria izan da, ezta?

0:00:07.000,0:00:11.000
Guzti honek gaindituta nauka.

0:00:11.000,0:00:15.000
Egia esan, hemendik hanka egitekotan nago (barreak)

0:00:15.000,0:00:19.000
Nik azaldu nahi dudanarekin erlazio

0:00:19.000,0:00:23.000
estua duten hiru gai jorratu dira

0:00:23.000,0:00:25.000
hitzaldi saio hauetan.

0:00:25.000,0:00:29.000
Lehena, orain arte izandako hitzaldi guztiek

0:00:29.000,0:00:32.000
agerian jarri duten

0:00:32.000,0:00:35.000
giza sormenaren aparteko erakustaldia da. Izandako barietatea

0:00:35.000,0:00:38.000
eta aukera ezberdinak alegia. Bigarrenez,

0:00:38.000,0:00:41.000
etorkizuna guztiz ezezaguna den eszenario batetan kokatu gaituzte.

0:00:41.000,0:00:43.000
Ideiarik ez

0:00:43.000,0:00:45.000
guzti hau nola garatu daitekeen.

0:00:45.000,0:00:48.000
Interesa dut hezkuntzan --

0:00:48.000,0:00:51.000
egia esan, konturatu naiz guztiok dugula interesa hezkuntzan.

0:00:51.000,0:00:53.000
Ezta egia? Oso interesgarria deritzot.

0:00:53.000,0:00:56.000
Afari batetan bazaude, eta hezkuntzan lan

0:00:56.000,0:00:59.000
egiten duzula esanez gero --

0:00:59.000,0:01:06.000
beno, hezkuntzan lan eginten baduzu ez zara afari askotan egongo.

0:01:06.000,0:01:09.000
(Barreak) Inork ez zaitu gonbidatzen.

0:01:09.000,0:01:14.000
Ezta, aldiz, inoiz gonbidatu ezkero, berriz deitzen ere. Arraroa da.

0:01:14.000,0:01:16.000
Baina afariren batetan egotekotan, eta norbaitekin hitz egitean,

0:01:16.000,0:01:18.000
badakizu, "Zertan lan egiten duzu?" galdetzen dizute

0:01:18.000,0:01:20.000
eta zuk hezkuntzan lan egiten duzula erantzun,

0:01:20.000,0:01:24.000
segidan ikusi dezakezu nola aurpegia zurbiltzen zaien, pentsatuz,

0:01:24.000,0:01:30.000
"Alajaina! Zergaitik niri? Aste osoko irtenaldi bakarra..." (barreak)

0:01:30.000,0:01:32.000
Baina aldiz, beraien hezkuntzari buruz galdetuz gero,

0:01:32.000,0:01:34.000
hormaren kontra jarriko zaituzte. Gizakiak barne-barnean ukitzen

0:01:34.000,0:01:37.000
dituen gauza horietako bat delako.

0:01:37.000,0:01:40.000
Erlijioa, dirua eta beste gauza batzuekin batera.

0:01:40.000,0:01:44.000
Interes handia dut hezkuntzan, eta uste dut guztiok dugula interes hori.

0:01:44.000,0:01:46.000
Interes pertsonal izugarria dugu,

0:01:46.000,0:01:49.000
hezkuntza delako unean ulertezina den

0:01:49.000,0:01:52.000
etorkizun horretara gidatuko gaituena.

0:01:52.000,0:01:55.000
Pentsatuz gero, aurten eskolan hasitako umeak

0:01:55.000,0:02:01.000
2065 urtera arte egingo dute lan. Inork ezin dezake asmatu,

0:02:01.000,0:02:04.000
azken lau egunetan izan dugun jakituri festa hau izanda eta guzti --

0:02:04.000,0:02:06.000
nolakoa izango den mundua

0:02:06.000,0:02:08.000
hemendik bost urtetara. Eta ustez,

0:02:08.000,0:02:11.000
mundu horretarako hezten ditugu umeak. Beraz, predikzioak egiteko zailasuna,

0:02:11.000,0:02:13.000
nire aburuz, izugarria da.

0:02:13.000,0:02:15.000
Guzti honen hirugarren partea da guk guztiok, dena dela,

0:02:15.000,0:02:20.000
umeek dituzten aparteko ahalmenak

0:02:20.000,0:02:23.000
goraipatzean elkar hartu dugula --

0:02:23.000,0:02:25.000
berrikuntzarako duten ahalmen hori. Abidibez, bart, Serena miresgarri aritu zen.

0:02:25.000,0:02:28.000
Egin dezakeena ikusi hutsaz,

0:02:28.000,0:02:33.000
aparteko neska da, baina nire ustez bera ez da, nola esan,

0:02:33.000,0:02:36.000
apartekoa umeen artean.

0:02:36.000,0:02:39.000
Izugarri saiatu ondoren, iaotasun bat aurkitu duen pertsona bat da.

0:02:39.000,0:02:41.000
Eta nire argudioa da

0:02:41.000,0:02:43.000
ume guztiek dituztela izugarrizko iaotasunak.

0:02:43.000,0:02:45.000
Eta guk erruki gabe alferrik galtzen ditugu.

0:02:45.000,0:02:48.000
Beraz hezkuntzari eta sormenari buruz hitz egin nahiko nuke

0:02:48.000,0:02:51.000
Neure ustez, gaur egun sormena hezkuntzan

0:02:51.000,0:02:54.000
alfabetatzea bezain garrantzitsua da

0:02:54.000,0:02:58.000
eta irrika berberaz zaindu beharko genuke.

0:02:58.000,0:03:06.000
(Txaloak) Eskerrik asko. Hau izan da guztia.

0:03:06.000,0:03:10.000
Esker mila guztioi. (Barreak) Beraz

0:03:10.000,0:03:17.000
oraindik 15 minutu ditut. Ongi, nire jaioterria... ez (Barreak)

0:03:17.000,0:03:21.000
Duela gutxi istorio bat entzun nuen -- Oso gustoko istorio hau kontatzea --

0:03:21.000,0:03:25.000
Neskato gazte bat marrazketa klasean zegoen. 6 urteko neska zen

0:03:25.000,0:03:27.000
eta gelaren atzekaldean, marrazten zebilen.

0:03:27.000,0:03:29.000
Irakasleak esan zuen, neskato honek arreta oso urritan jartzen zuen arren,

0:03:29.000,0:03:33.000
marrazketa klase hartan atentzio osoz zebilela.

0:03:33.000,0:03:35.000
Liluratuta, irakaslea neskatoari hurbildu zitzaion

0:03:35.000,0:03:38.000
eta galdetu zion, "Zer ari zara marrazten?"

0:03:38.000,0:03:41.000
eta neskatoak erantzun zion, "Jaungoikoa marrazten ari naiz."

0:03:41.000,0:03:44.000
Eta irakasleak esa zion, "Baina, inortxok ere ez daki eta Jaungoikoak nolako itxura duen."

0:03:44.000,0:03:51.000
Eta neskak esan zuen, "Minutu bat barru jakingo dute."

0:03:51.000,0:03:52.000
(Barreak)

0:03:52.000,0:03:57.000
Ingalaterran nire semeak lau urte zituenean --

0:03:57.000,0:04:00.000
beno, egia esateko Ingalaterran eta leku guztietan zituen lau urte (Barreak)

0:04:00.000,0:04:06.000
Zehatzak izateko, edonon egonda ere lau urte zituen urte hartan.

0:04:06.000,0:04:08.000
Natibitatearen antzezpenean zegoen.

0:04:08.000,0:04:11.000
Istorioa gogoratzen duzue? Ez, handia zen bada.

0:04:11.000,0:04:14.000
Istorio handia alegia. Mel Gibsonek ondorengoa filmatu zuen.

0:04:14.000,0:04:19.000
Agian ikusi duzue: "Natibitatea II." James-i Joseren papera eman zioten

0:04:19.000,0:04:22.000
gure poztasunerako.

0:04:22.000,0:04:24.000
Paper garrantzitsua zela uste genuen.

0:04:24.000,0:04:26.000
Antzezlekua jendez beteta geneukan, aproposko kamisetekin:

0:04:26.000,0:04:29.000
"James Robinson JOSE da!" (Barreak)

0:04:29.000,0:04:31.000
Ez zuen hitz egin beharrik, baina badakizue hiru erregeak

0:04:31.000,0:04:34.000
datozeneko zatia. Opariak dakartzate,

0:04:34.000,0:04:36.000
urrea, intsentsua eta mirra.

0:04:36.000,0:04:38.000
Hau benetan gertatu zen. Hortxe eserita geuden

0:04:38.000,0:04:40.000
eta uste dut eszenan agertzeko ordena nahastu zutela,

0:04:40.000,0:04:42.000
bukatu ondoren umearekin hitz egin genuen eta galdetu genion,

0:04:42.000,0:04:44.000
"Egindakoarekin konforme?" Eta erantzun zuen, "Bai, zer ba? Txarto egon ahal da?"

0:04:44.000,0:04:46.000
Ordena aldatu zuten, besterik ez.

0:04:46.000,0:04:47.000
Dena dela, hiru mutikoak eszenatokian agertu ziren --

0:04:47.000,0:04:49.000
4 urteko umeak sukaldeko trapuak buruan zituztela --

0:04:49.000,0:04:52.000
eta zeramatzaten kutxak lurrean jarrita

0:04:52.000,0:04:54.000
"Urrea dakartzut" esan zuen lehen mutikoak.

0:04:54.000,0:04:57.000
"Nik mirra dakartzut" bigarrenak.

0:04:57.000,0:05:11.000
Eta hirugarrenak esan zuen, "Frank-ek hau bidaltzen dizu" (Ingelesez "intsentsu" hitzaren antzeko esaldia da).

0:05:11.000,0:05:13.000
Guzti honek erakusten duena umeak arriskatu egiten direla da.

0:05:13.000,0:05:16.000
Ez badakite, beste zerbaitekin saiatzen dira.

0:05:16.000,0:05:19.000
Zuzen ari naiz? Ez diete beldurrik hutsegiteei.

0:05:19.000,0:05:24.000
Hala ere, ez dut esan nahi huts egitea eta kreatiboa izatea gauza berdina direnik.

0:05:24.000,0:05:25.000
Dakiguna honako hau da,

0:05:25.000,0:05:28.000
huts egiteko ongi prestatua ez bazaude,

0:05:28.000,0:05:31.000
ezin izango duzu sekula asmatu gauza originalik.

0:05:31.000,0:05:34.000
Ume horiek helduak

0:05:34.000,0:05:36.000
bihurtuko diren momenturako, gaitasun hori galdua dute.

0:05:36.000,0:05:39.000
Hutsegiteak burutzeari beldur dira.

0:05:39.000,0:05:41.000
Eta gure enpresak era honela zuzentzen ditugu, baita ere.

0:05:41.000,0:05:44.000
Erroreak estigamtizatzen ditugu. Eta hutsegiteak egin daitezkeen

0:05:44.000,0:05:47.000
gauzarik txarrentzat jotzen dituzten

0:05:47.000,0:05:50.000
hezkuntza sistemak ditugu martxan gaur egun.

0:05:50.000,0:05:53.000
Era honen ondorioz, sormen ahalmen gabeko jendea

0:05:53.000,0:05:56.000
hezten ari gara eskoletan. Behin Picassok honakoa esan zuen.

0:05:56.000,0:05:59.000
Esan zuen ume guztiak artista jaiotzen direla.

0:05:59.000,0:06:03.000
Arazoa heldu ahala artista izaten jarraitzean dagoela zioen. Hitz hauetan sinisten dut bihotzez:

0:06:03.000,0:06:05.000
ez gara sormenerantz hezten,

0:06:05.000,0:06:08.000
sormenetik hazten gara. Edo bestela esanda, hezkuntzak berezko sormena mugatzen digu.

0:06:08.000,0:06:10.000
Zergaitik gertatzen da hau?

0:06:10.000,0:06:14.000
Stratford-on-Avon-en bizi izan naiz duela bost urte arte.

0:06:14.000,0:06:16.000
Stratfordetik Los Angelesera joan ginen alegia.

0:06:16.000,0:06:20.000
Imagina dezakezue zein leuna izen zen aldaketa.

0:06:20.000,0:06:22.000
(Barreak) Egitez,

0:06:22.000,0:06:24.000
Snitterfiel izeneko leku batetan bizi ginen

0:06:24.000,0:06:26.000
Stratford inguruan, Shakespeare-ren aita

0:06:26.000,0:06:31.000
jaio zen lekuan. Ez ahal dizue honek ideia berririk ekarri? Niri bai.

0:06:31.000,0:06:33.000
Ez dugu egiten gogoeta Shakespeare-ren aitari buruz, ezta?

0:06:33.000,0:06:35.000
Ezta ere Shakespeare ume bat

0:06:35.000,0:06:37.000
izan zenari buruz, ezta?

0:06:37.000,0:06:40.000
Shakespeare zazpi urterekin? Ez nuen honi buruz pentsatu sekula. Hau da,

0:06:40.000,0:06:42.000
zazpi urte eduki zituen momenturen batetan

0:06:42.000,0:06:51.000
eta norbaiten ingeles klaseak jasotzen zituen. Zein gogaikarria izan zitekeen hura.

0:06:51.000,0:07:05.000
(Barreak) "Gehiago saiatu behar da" Bere aitak nola bidaltzen zuen ohera, badakizue,

0:07:05.000,0:07:08.000
"Oherako ordua da!"

0:07:08.000,0:07:10.000
William Shakespeare-ri, "Eta utzi ezazu arkatz hori behingoz!

0:07:10.000,0:07:18.000
Eta utzi horrela hitzegiteari. Mundu guztia nahasten duzu."

0:07:18.000,0:07:23.000
(Barreak)

0:07:23.000,0:07:26.000
Dena den, Stratford-etik Los Angeles-era joan ginen bizitzera,

0:07:26.000,0:07:30.000
eta honi buruz zertxobait esan nahiko nuke.

0:07:30.000,0:07:33.000
Nire semeak ez zuen etorri nahi.

0:07:33.000,0:07:36.000
Bi seme-alaba ditut. Mutilak 21 urte ditu orain; alabak 16.

0:07:36.000,0:07:38.000
Ez zuen Los Angelesera etorri nahi. Oso gustoko zuen arren,

0:07:38.000,0:07:43.000
Ingalaterran neskalaguna zuen. Bere bizitzako maitalea, Sarah.

0:07:43.000,0:07:45.000
Duela hilabete eskas ezagutzen zirela elkar.

0:07:45.000,0:07:48.000
Egin kontu, beraien laugarren urteurrena izango zen,

0:07:48.000,0:07:52.000
16 urte dituzunean denpora asko baita hilabete bat.

0:07:52.000,0:07:54.000
Dena den, oso atsekabetuta zegoen hegazkinean,

0:07:54.000,0:07:56.000
eta esan zuen, "Sarah bezelako neskarik ezin izango dut sekula aurkitu"

0:07:56.000,0:07:58.000
Eta, egia esan, gu oso pozik geunden,

0:07:58.000,0:08:10.000
neskato hura baitzen Ingalaterra uzteko arrazoi nagusia.

0:08:10.000,0:08:13.000
(Barreak)

0:08:13.000,0:08:16.000
Baina zerbaitetaz ohartzen zara Amerikara joaterakoan,

0:08:16.000,0:08:18.000
eta mundu osoan ere berdina geratzen da:

0:08:18.000,0:08:22.000
munduko hezkuntza sistema guztiek ikasgai hierarkia berbera jarraitzen dute.

0:08:22.000,0:08:24.000
Guztiek. Non zauden axola gabe.

0:08:24.000,0:08:26.000
Gauzak bestelakoak direla pentsa dezakezu, baina ez.

0:08:26.000,0:08:29.000
Goi muturrean matematikak eta hizkuntzak,

0:08:29.000,0:08:31.000
ondoren giza zientziak, eta guztien azpian arteak.

0:08:31.000,0:08:33.000
Mundu guztian zehar berdin.

0:08:33.000,0:08:36.000
Eta sistema askotan ere,

0:08:36.000,0:08:38.000
arteek ere hierarkia berdina jarraitzen dute.

0:08:38.000,0:08:40.000
Normalean, artea eta musikari garrantzia gehiago ematen zaie

0:08:40.000,0:08:43.000
drama eta dantzari baino. Munduan ez da existitzen egunero umeei

0:08:43.000,0:08:45.000
dantza erakusten dien eskolarik

0:08:45.000,0:08:48.000
matematikekin egiten dugun moduan. Zergaitik?

0:08:48.000,0:08:50.000
Zergaitik ez? Nire ustez hau garrantzitsua da.

0:08:50.000,0:08:53.000
Matematika oso garrantzitsua da, baina dantza ere da oso.

0:08:53.000,0:08:56.000
Utziz gero, umeak une oro dabiltza dantzan. Guztiok bezala.

0:08:56.000,0:08:59.000
Guztiok dugu gorputz bat, ezta? Zerbait galdu al dut bidean?

0:08:59.000,0:09:03.000
(Barreak) Benetan gertatzen dena da,

0:09:03.000,0:09:05.000
umeak hazten diren einean, gerritik gora hezten

0:09:05.000,0:09:08.000
hasten gara pixkanaka. Eta azkenik hezkuntza buruaz soilik arduratzen da.

0:09:08.000,0:09:10.000
Eta buruaren alde batez bereziki.

0:09:10.000,0:09:14.000
Extralurtar batek gure hezkuntza aztertuko balu,

0:09:14.000,0:09:17.000
eta galdetu "Zertarako balio du hezkuntza publikoak?"

0:09:17.000,0:09:19.000
Konklusioa -- emaitzak aztertuz gero,

0:09:19.000,0:09:21.000
nork lortzen duen arrakasta ikusita,

0:09:21.000,0:09:23.000
nork egiten duen egin beharreko guztia,

0:09:23.000,0:09:26.000
nork lortzen dituen garaikurrak, nortzuk diren irabazleak --

0:09:26.000,0:09:29.000
Uste dut aterako zukeen ondorioa, mundu osoko

0:09:29.000,0:09:30.000
hezkuntza publikoari buruz,

0:09:30.000,0:09:34.000
honen helburu bakarra unibertsitate irakasleak sortzea dela. Ezta hola?

0:09:34.000,0:09:36.000
Goian dabiltzan pertsonak dira.

0:09:37.000,0:09:40.000
Ni ere beraietako bat nintzen (Barreak)

0:09:40.000,0:09:44.000
Eta ez pentsa ez ditudanik gustoko unibertsitate irakasleak,

0:09:44.000,0:09:48.000
baina ez genituzke eduki beharko giza lorpenen abibide hobezin bezala.

0:09:48.000,0:09:50.000
Soilik bizitzeko modu bat dute.

0:09:50.000,0:09:52.000
Modu ezberdin bat. Baina nahiko bitxiak dira,

0:09:52.000,0:09:54.000
xamurtasunez diot hau, ez pentsa.

0:09:54.000,0:09:57.000
Nire esperientziak diost irakasle gehientsuenak

0:09:57.000,0:10:00.000
bere buruetan bizi direla soilik.

0:10:00.000,0:10:02.000
Hor goian bizi dira, eta alde bakarrerantz orientatuta.

0:10:02.000,0:10:06.000
Gorputzetik kanpo bizi dira, modu ia literal batean.

0:10:06.000,0:10:08.000
Beraientzat, gorputza burua garraiotzeko

0:10:08.000,0:10:17.000
instrumentua da soilik, ezta?

0:10:17.000,0:10:24.000
(Barreak) Burua batzarretara eramateko modua da.

0:10:24.000,0:10:27.000
Gorputzez-kanpoko esperientziren bat ezagutu nahi izanez gero

0:10:27.000,0:10:30.000
pasatu zaitez goi mailako akademikoen

0:10:30.000,0:10:32.000
konferentziren batetik,

0:10:32.000,0:10:35.000
eta azken gaueko diskotekatik bueltatxo bat eman.

0:10:35.000,0:10:39.000
(Barreak) Hor ikusiko duzu -- hazitako gizon eta emakumeak

0:10:39.000,0:10:43.000
kontrol gabe bihurrikatzen, erritmo barik,

0:10:43.000,0:10:47.000
musika noiz bukatuko irrikitan, etxera joan eta horri buruz artikuluren bat idazteko.

0:10:47.000,0:10:53.000
Gaur egun, gure hezkuntza sistema gaitasun akademikoetan oinarritzen da.

0:10:53.000,0:10:56.000
Eta arrazoi bat dago.

0:10:56.000,0:10:58.000
Sistema osoa eraiki zen -- mundu osoan ez zegoen

0:10:58.000,0:11:00.000
hezkuntza publikorik 19. mendea heldu arte.

0:11:00.000,0:11:03.000
Denak sortuak izan ziren

0:11:03.000,0:11:04.000
industrializazioaren beharrak asetzeko.

0:11:04.000,0:11:07.000
Honela, hierarkia bi ideia nagusitan errotua dago.

0:11:07.000,0:11:11.000
Lehena, lanerako baliogarrienak diren ikasgaiak

0:11:11.000,0:11:13.000
garrantzitsuenak dira. Seguruenik, eskolan gustokoen

0:11:13.000,0:11:15.000
zenituen gauzetatik aldendua izan zinen

0:11:15.000,0:11:17.000
horiekin lan bat lortzea

0:11:17.000,0:11:20.000
ezinezkoa izango zelakoan etorkizunean.

0:11:20.000,0:11:22.000
Musikarik ez, ezara izango musikaria eta.

0:11:22.000,0:11:24.000
Arterik ez, ezara izango artista eta.

0:11:25.000,0:11:29.000
Aholku ona zena, orain errore bihurtu da. Mundu osoa

0:11:29.000,0:11:30.000
dago iraultza batetan murgilduta.

0:11:30.000,0:11:33.000
Eta bigarrena, gaitasun akademikoa da, zeinek inteligentziaren ikuspegia

0:11:33.000,0:11:34.000
menperatu duen,

0:11:34.000,0:11:37.000
unibertsitateak sistema beraien irudira eraiki baitute.

0:11:37.000,0:11:39.000
Ondo pentsatuta, mundu guztiko

0:11:39.000,0:11:41.000
helkuntza sistema publikoak unibertsitaterako sarrera

0:11:41.000,0:11:43.000
prestatzen dute soilik.

0:11:43.000,0:11:46.000
Honen ondorioz, takentuzko jendeak,

0:11:46.000,0:11:48.000
oso argi eta sormen handikoak uste dute ez direla horrelako ezer,

0:11:48.000,0:11:50.000
eskolan menperatzen zituzten arloek

0:11:50.000,0:11:54.000
ez zutelako baliorik, edo estigmatizaturik zeudelako.

0:11:54.000,0:11:56.000
Eta uste dut ezin dugula bide honetatik jarraitu.

0:11:56.000,0:11:58.000
Hurrengo 30 urteetan, UNESCO-ren arabera,

0:11:58.000,0:12:01.000
jende gehiago graduatuko da mundu osoan zehar,

0:12:01.000,0:12:03.000
historiaren hasieratik graduatu izan direnak baino.

0:12:03.000,0:12:05.000
Jende gehiago, eta hau da

0:12:05.000,0:12:07.000
hitz egin dugun guztiaren konbinazioa --

0:12:07.000,0:12:10.000
teknologia eta honen transformazioak duen eragina lanean,

0:12:10.000,0:12:12.000
eta demografiaren hazkunde itzela.

0:12:12.000,0:12:15.000
Bapatean, tituluek ez dute baliorik. Ez da horrela?

0:12:15.000,0:12:19.000
Ni ikaslea nintzenean, titulu bat bazenuen, lana zeneukan.

0:12:19.000,0:12:22.000
Lanik ez bazenuen, nahi ez zenuelako izango zen.

0:12:22.000,0:12:25.000
Eta nik ez nuen lanik nahi, egia esan. (Barreak)

0:12:25.000,0:12:30.000
Baina orain, tituludun gazteak sarritan

0:12:30.000,0:12:31.000
beraien etxeetara itzultzen dira, bideo jokoetan jolasten jarraitzeko,

0:12:31.000,0:12:34.000
orain masterra behar delako, lehen batxillergoa behar zen lekuan,

0:12:34.000,0:12:37.000
eta orain doktoregoa behar delako bestearen lekuan.

0:12:37.000,0:12:39.000
Inflazio akademiko honek

0:12:39.000,0:12:41.000
gure azpian hezkuntza egitura guztia kolokan

0:12:41.000,0:12:43.000
jartzen du. Era erradikal batean birplanteatu behar dugu

0:12:43.000,0:12:44.000
inteligentziaz dugun ikuspegia.

0:12:44.000,0:12:46.000
Hiru gauza dakizkigu inteligentziari buruz.

0:12:46.000,0:12:49.000
Lehena, anitza dela. Munduari buruz gogoeta egiteko erak

0:12:49.000,0:12:51.000
bizipenak beste daude. Ikusmenaz egiten dugu gogoeta,

0:12:51.000,0:12:54.000
soinuekin, kinestesikoki.

0:12:54.000,0:12:57.000
Gauza abstraktuetan pentsatzen dugu, mugimenduetan baita.

0:12:57.000,0:12:59.000
Bigarrenez, inteligentzia dinamikoa da.

0:12:59.000,0:13:02.000
Burmuineko interakzioei begiratuz gero, atzoko

0:13:02.000,0:13:05.000
aurkezpenetan ikusi genuen bezala,

0:13:05.000,0:13:07.000
inteligentziaren interaktibitate txundigarria da.

0:13:07.000,0:13:10.000
Burmuina ez dago konpartimentutan banatuta.

0:13:10.000,0:13:13.000
Izatez, sormena -- balioa duten idea originalak

0:13:13.000,0:13:15.000
edukitzearen prozezua --

0:13:15.000,0:13:18.000
gauzak ikusteko era ezberdinen interakzioaren emaitza

0:13:18.000,0:13:21.000
izaten da gehienetan.

0:13:21.000,0:13:23.000
Burmuina apropos da -- hain zuzen,

0:13:23.000,0:13:26.000
burmuinaren bi aldeak batzen dituen nerbio talde bat dago

0:13:26.000,0:13:28.000
corpus callosum izenekoa. Emakumeetan zabalagoa da.

0:13:28.000,0:13:30.000
Helenek atzo esandakoari jarraikiz, uste dut

0:13:30.000,0:13:34.000
honexegaitik direla hobeak emakumeak gauza bat baino gehiago

0:13:34.000,0:13:36.000
egiten aldi berean, ez da egia?

0:13:36.000,0:13:39.000
Asko aztertu da honen gainean, baina nik nire bizitza pertsonaletik ezagutzen dut.

0:13:39.000,0:13:41.000
Nire emaztea sukaldean badabil zerbait prestatzen --

0:13:41.000,0:13:45.000
zorionez ez da sarritan gertzatzen. (Barreak)

0:13:45.000,0:13:48.000
Baina sukaldean badabil -- ez, gauza batzutan ona da --

0:13:48.000,0:13:50.000
baina zerbait prestatzen badabil,

0:13:50.000,0:13:52.000
eta norbaitekin telefonotik hizketan,

0:13:52.000,0:13:55.000
umeekin hizketan, sabaia pintatzen,

0:13:55.000,0:13:58.000
bihotzeko kirurgiaren bat burutzen baita ere.

0:13:58.000,0:14:01.000
Ni sukaldean banago, atea itxita dago, umeak kanpoan,

0:14:01.000,0:14:04.000
telefonoa eskegita eta emaztea sartu ezkero haserretu egiten naiz.

0:14:04.000,0:14:17.000
Diot, "Terry mesedez, arrautza bat frijitzen ari naiz. Utzi nazazu bakean." (Barreak)

0:14:17.000,0:14:19.000
Benetan, badakizue filosofi galdera zahar hori,

0:14:19.000,0:14:22.000
basoan zuhaitz bat erori ezkero, eta inork entzun ez badu,

0:14:22.000,0:14:25.000
benetan gertatu ahal da? Duela gutxi kamiseta

0:14:25.000,0:14:28.000
zoragarri bat ikusi nuen, zioen "Gizon batek baso batetan hitz eginez gero

0:14:28.000,0:14:31.000
eta ez badago emakumerik entzuteko,

0:14:31.000,0:14:40.000
erratuta al dago oraindik gizona? (Barreak)

0:14:40.000,0:14:42.000
Inteligentziari buruzko hirugarren gauza

0:14:43.000,0:14:45.000
apartekoa dela da. Liburu berri bat ari naiz idazten

0:14:45.000,0:14:47.000
"Epifania" izenekoa. Elkarrizketa batzuetan oinarrituta,

0:14:47.000,0:14:49.000
jendeak euren talentua nola aurkitu zuen azaltzen da.

0:14:49.000,0:14:51.000
Liluratuta nago jendeak horra heltzeko bideekin.

0:14:51.000,0:14:54.000
Honek emakume zoragarri batekin izandako

0:14:54.000,0:14:56.000
elkarrizketa bat gogorarazten dit, seguruenik

0:14:56.000,0:14:58.000
ezezaguna askorentzat, Gillian Lynne izenekoa,

0:14:58.000,0:15:00.000
ezagutzen duzue? Batzuek bai. Koreografoa da

0:15:00.000,0:15:02.000
eta mundu guztiak ezagutzen du bere lana.

0:15:02.000,0:15:04.000
"Cats" eta "Operako mamua" egin zituen.

0:15:04.000,0:15:08.000
Zoragarria da. Ingalaterran, Royal Ballet-eko kontseiluan egoten nintzen

0:15:08.000,0:15:10.000
ikusi dezakezuen bezala.

0:15:10.000,0:15:12.000
Dena den, Egun baten Gillianekin bazkaldu nuen eta esan nion,

0:15:12.000,0:15:14.000
"Gillian, nola heldu zinen dantzari izatera?"

0:15:14.000,0:15:16.000
Interesgarria izan zen, eskolan zegoenean,

0:15:16.000,0:15:19.000
ez zuen inolako esperantzarik. Eta 30. hamarkadan, eskolak

0:15:19.000,0:15:21.000
bere gurasoei idatzi zien esanez, "Uste dugu

0:15:21.000,0:15:23.000
Gillianek ikasketa desordena duela." Ezin zen zentratu,

0:15:23.000,0:15:25.000
asko mugitzen zen. Orain agian hiperaktibitate

0:15:25.000,0:15:29.000
trastornua zuela esango zuten. Baina 1930 urtea zen,

0:15:29.000,0:15:32.000
eta hiperaktibitate trastornua ez zen oraindik asmatu.

0:15:32.000,0:15:35.000
Ez zegoen oraindik aukeragai katalogoan (Barreak)

0:15:35.000,0:15:39.000
Ez zekiten hori izan zitekeela.

0:15:39.000,0:15:43.000
Dena den, espezialista bat ikustera joan zen. Haritzezko hormez inguratua,

0:15:43.000,0:15:46.000
bere amarekin zegoen bertan,

0:15:46.000,0:15:49.000
eskina batetan eserarazi zuten neska,

0:15:49.000,0:15:51.000
20 minutuz, amak espezialistarekin

0:15:51.000,0:15:53.000
hitz egiten zuen bitartean eskolan Gillianek

0:15:53.000,0:15:57.000
zituen problema guztiei buruz. Beste guztiak gogaitzen zituen,

0:15:57.000,0:15:59.000
etxeko lanak beti berandu

0:15:59.000,0:16:01.000
entregatzen zituen, eta horrela, 8 urteko umeak.

0:16:01.000,0:16:04.000
Azkenean, medikua Gilliani hurbildu eta

0:16:04.000,0:16:06.000
esan zion, "Gillian,

0:16:06.000,0:16:08.000
zure amak esandakoa entzun dut eta

0:16:08.000,0:16:10.000
berarekin hitz egin nahiko nuke pribatuan"

0:16:10.000,0:16:13.000
Esan zion, "Itxaron hemen, laster itzuliko gara."

0:16:13.000,0:16:15.000
eta neska bakarrik uzti zuten gelan.

0:16:15.000,0:16:17.000
Baina gelatik irtetean, mahai gaineko

0:16:17.000,0:16:19.000
irratia piztu zuen. Gelatik kanpo

0:16:19.000,0:16:21.000
zeudenean, esan zion amari,

0:16:21.000,0:16:24.000
"Gelditu hemen eta begiratu umeari." Eta gelatik irten eta berehala,

0:16:24.000,0:16:28.000
neskatoa zutik zegoen, musikarekin batera mugitzen.

0:16:28.000,0:16:30.000
Zenbait minutuz begira geratu ziren

0:16:30.000,0:16:33.000
eta medikuak orduan amari esan zion,

0:16:33.000,0:16:37.000
"Lynne andrea, Gillian ez dago gaixorik, dantzaria da.

0:16:37.000,0:16:39.000
Eraman neska dantza eskola batetara."

0:16:39.000,0:16:41.000
Nik esan nion, "Zer gertatu zen orduan?"

0:16:41.000,0:16:44.000
Erantzun zidan, "Amak egin zuen. Zoragarria izan zen niretzako.

0:16:44.000,0:16:46.000
Eskola hartatik genbiltzala, ikusi genuen

0:16:46.000,0:16:49.000
ni bezalako jendez beteta zegoela. Geldi egoten ez zekitenak.

0:16:49.000,0:16:52.000
Pentsatzeko mugitu beharra zutenak."

0:16:52.000,0:16:54.000
Balleta, dit tap, jazz,

0:16:54.000,0:16:56.000
modernoa, dantza garaikidea egin zuten.

0:16:56.000,0:16:59.000
Beranduago Royal Ballet School-entzako frogak egin zituen,

0:16:59.000,0:17:01.000
eta solista bihurtu zuen, eta karrera zoragarria izan zuen.

0:17:01.000,0:17:03.000
Ondoren Royal Ballet School-en

0:17:03.000,0:17:05.000
graduatu eta bere konpainia

0:17:05.000,0:17:08.000
propioa fundatu zuen -- Gillian Lynne Dance Company --

0:17:08.000,0:17:11.000
eta Andrew Lloyd Weber ezagutu. Historiako musikal

0:17:11.000,0:17:13.000
arrakastatsuenetarikoen arduraduna izan da,

0:17:13.000,0:17:18.000
milioika ikusleri plazerra emanez,

0:17:18.000,0:17:21.000
eta oso aberatsa da. Beste norbaitek

0:17:21.000,0:17:25.000
medizinak emango zizkiokeen eta

0:17:25.000,0:17:27.000
lasaitzeko esan.

0:17:27.000,0:17:30.000
Orain, uste dut... (Txaloak) Hau da uste dudana:

0:17:30.000,0:17:32.000
Bart Al Gorek ekologiari buruz

0:17:32.000,0:17:35.000
hitz egin zuen, eta Rachel Carsonek hasitako iraultzari buruz.

0:17:35.000,0:17:39.000
Uste dut etorkizunerako gure esperantza bakarra

0:17:39.000,0:17:42.000
gizakiaren ekologiaren ikuskera berri bat hartzea dela,

0:17:42.000,0:17:46.000
zeinekin giza gaitasunen aberastasuna

0:17:46.000,0:17:48.000
beste era batera tratatuko dugun.

0:17:48.000,0:17:52.000
Gure hezkuntza sitemak gure burmuinak ustiatu ditu

0:17:52.000,0:17:54.000
guk lurra ustiatzen dugun bezala: lehengai partikular baten bila.

0:17:54.000,0:17:57.000
Eta etorkizunari begira, honek ez du balioko.

0:17:57.000,0:18:00.000
Berriz pentsatu behar ditugu funtsezko oinarriak

0:18:00.000,0:18:02.000
zeinen gainean gure umeak hezten ditugun.

0:18:02.000,0:18:06.000
Jonas Salk-en esaldi bat dago, dioena, "Intsektu guztiak lurretik

0:18:06.000,0:18:09.000
desagertuko balira, 50 urtetan

0:18:09.000,0:18:12.000
lurreko bizitza guztia bukatu egingo zen.

0:18:12.000,0:18:15.000
Gizaki guztiak lurretik desagertuko balira,

0:18:15.000,0:18:19.000
50 urtetan bizitza forma guztiak loratu egingo lirateke."

0:18:19.000,0:18:21.000
Eta arrazoia du.

0:18:21.000,0:18:24.000
TED-ek ospatzen duena gizakiaren imajinazioa da.

0:18:24.000,0:18:28.000
Dohain hau jakituriaz erabili behar dugu,

0:18:28.000,0:18:31.000
aipatutako eszenario oker batzuk saihestu ahal izateko.

0:18:31.000,0:18:34.000
Eta hau honela izateko modu bakarra

0:18:35.000,0:18:38.000
gure sormen ahalmenak bere aberastasun

0:18:38.000,0:18:40.000
osoan ikustea da eta gure umeak

0:18:40.000,0:18:43.000
benetan diren esperantza bezala ikustea. Eta gure

0:18:43.000,0:18:46.000
betebeharra umeak osotasuanean heztea da, etorkizunari aurre gin diezaioten.

0:18:46.000,0:18:49.000
Guk, agian, ez dugu etorkizun hori ikusiko,

0:18:49.000,0:18:52.000
baina beraiek ikusiko dute. Eta gure lana

0:18:52.000,0:18:54.000
etorkizun hori zerbaitetan bihurtzen laguntzea da. Eskerrik asko.