0:00:00.844,0:00:03.222 Kur flasim për paragjykimin[br]dhe anesimin 0:00:03.222,0:00:05.366 priremi të mendojmë [br]për njerëzit budallenj e të lig, 0:00:05.366,0:00:07.820 duke bërë budallallëqe e gjëra të liga. 0:00:07.820,0:00:09.890 Kjo ide është përmbledhur bukur 0:00:09.890,0:00:12.358 nga kritiku britanik William Hazlitt, 0:00:12.358,0:00:15.293 i cili shkroi, [br]"Paragjykimi është fëmija i injorancës" 0:00:15.293,0:00:17.405 Do të mundohem t'ju bind këtu 0:00:17.405,0:00:19.040 që kjo është e gabuar. 0:00:19.040,0:00:20.772 Do të mundohem t'ju bind 0:00:20.772,0:00:22.495 se paragjykimi e anësia 0:00:22.495,0:00:25.783 janë natyrale, shpesh racionale, 0:00:25.783,0:00:27.614 e shpesh madje edhe morale, 0:00:27.614,0:00:29.866 dhe mendoj se sapo ta kuptojmë këtë, 0:00:29.866,0:00:32.375 do të jemi në pozitë më të mirë [br]për t'i kuptuar ato 0:00:32.375,0:00:33.432 kur gjërat shkojnë keq, 0:00:33.432,0:00:35.200 kur kanë pasoja të tmerrshme, 0:00:35.200,0:00:37.525 dhe të jemi në pozitë më të mirë [br]për të ditur se si të veprojmë 0:00:37.525,0:00:39.207 kur këto ndodhin. 0:00:39.207,0:00:42.234 Pra, fillojmë me stereotipet. [br]Ju më shikoni mua, 0:00:42.234,0:00:44.480 e dini emrin tim dhe disa fakte për mua, 0:00:44.480,0:00:46.309 dhe mund të bëni disa gjykime. 0:00:46.309,0:00:49.162 Mund të hamendësoni [br]prejardhjen time etnike, 0:00:49.162,0:00:52.443 prirjet politike, besimet religjioze. 0:00:52.443,0:00:54.542 Cështja është se këto gjykime[br]mund të jenë të sakta. 0:00:54.542,0:00:56.724 Ne jemi shumë të zotë në këso gjërash. 0:00:56.724,0:00:58.207 Dhe ne jemi shumë të zotë në këso gjërash 0:00:58.207,0:01:00.940 sepse aftësia jonë [br]për të stereotipizuar njerëzit 0:01:00.940,0:01:04.195 nuk është ndonjë lloj teke e e mendjes 0:01:04.195,0:01:06.511 por është më tepër një shembull specifik 0:01:06.511,0:01:08.166 i një procesi më të përgjithshëm, 0:01:08.166,0:01:09.785 e që është se ne kemi eksperienca 0:01:09.785,0:01:11.326 me gjëra e njerëz në botë 0:01:11.326,0:01:12.575 që bien nëpër kategori, 0:01:12.575,0:01:15.031 dhe ne mund të përdorim eksperiencat[br]tona për të bërë përgjithësime 0:01:15.031,0:01:17.390 mbi shembujt e rinj të këtyre kategorive. 0:01:17.390,0:01:19.757 Secili këtu ka mjaft eksperienca 0:01:19.757,0:01:22.010 me karriget, mollët apo qente 0:01:22.010,0:01:23.646 dhe duke u bazuar në atë eksperiencë, [br]mund t'i shihni 0:01:23.646,0:01:25.998 shembujt jo të njohur e të hamendësoni se; 0:01:25.998,0:01:27.314 në karrige mund të uleni, 0:01:27.314,0:01:29.879 mollën mund ta hani dhe se qeni leh. 0:01:29.879,0:01:31.643 Por mund të jemi gabim. 0:01:31.643,0:01:33.443 Karrigia mund të thyhet nëse uleni në të, 0:01:33.443,0:01:35.665 molla mund të jetë e helmuar,[br]kurse qeni mund të mos leh, 0:01:35.665,0:01:38.535 dhe në fakt, ky është qeni im Tessie, [br]i cili nuk leh. 0:01:38.535,0:01:41.294 Por në të shumtën e rasteve,[br]jemi të zotë në këtë. 0:01:41.294,0:01:43.210 Në të shumtën e rasteve [br]ne bëjmë supozime të mira 0:01:43.210,0:01:45.024 në të dy fushat, atë shoqërore[br]dhe jo shoqërore, 0:01:45.024,0:01:46.973 dhe po të mos mundeshim ta bënim kete, 0:01:46.973,0:01:50.189 po të mos mundeshim të supozojmë [br]shembujt e ri që ne ndeshim, 0:01:50.189,0:01:51.640 ne nuk do të mbijetonim. 0:01:51.640,0:01:54.509 Dhe në fakt, Hazlitt më tutje [br]në esenë e tij të mrekullueshme 0:01:54.509,0:01:55.994 e pranon këtë. 0:01:55.994,0:01:58.536 Ai shkruan, "Pa ndihmën [br]e paragjykimit dhe zakonit, 0:01:58.536,0:02:00.876 s'do të mund ta gjeja rrugën nëpër dhomë; 0:02:00.876,0:02:03.328 apo të di të sillem në çfarëdo rrethana, 0:02:03.328,0:02:07.531 e as të di se çfarë të ndjej [br]në çfarëdo relacioni në jetë." 0:02:07.531,0:02:09.040 Apo ta marrim anësinë p.sh. 0:02:09.040,0:02:10.748 Ndonjëherë ne ndajmë botën në 0:02:10.748,0:02:13.749 ne-dhe-ata, dhe "në grup" [br]kundrejt "jashtë-grupit", 0:02:13.749,0:02:14.910 dhe kur ndonjëherë e bëjmë këtë 0:02:14.910,0:02:15.908 e dimë se jemi duke bërë diçka gabim, 0:02:15.908,0:02:17.915 dhe jemi disi të turpëruar prej saj. 0:02:17.915,0:02:18.768 Por herë të tjera jemi krenar për atë gjë. 0:02:18.768,0:02:19.623 Ne haptazi e pranojmë atë. 0:02:19.623,0:02:21.436 Shembulli im i preferuar i kesaj 0:02:21.436,0:02:22.718 është një pyetje që erdhi nga audienca 0:02:22.718,0:02:27.683 në një debat Republikan,[br]para zgjedhjeve të fundit. 0:02:27.683,0:02:30.129 (Video) Anderson Cooper: [br]Të vijmë tek pyetja juaj, 0:02:30.129,0:02:34.310 pyetja nga salla, për ndihmat e jashtme?[br]Po, zonjë. 0:02:34.310,0:02:36.546 Gruaja: Populli amerikan po vuan 0:02:36.546,0:02:39.183 këtu ne këtë vend, tani. 0:02:39.183,0:02:42.531 Pse ne vazhdojmë të dërgojmë ndihma jashtë 0:02:42.531,0:02:43.847 shteteve tjera 0:02:43.847,0:02:47.950 kur ne vetë jemi në nevojë për të gjithë [br]ndihmën që mund të marrim? 0:02:47.950,0:02:49.645 AC: Guvernator Perry, si thoni për këtë? 0:02:49.645,0:02:51.012 (Duartrokitje) 0:02:51.012,0:02:53.350 Rick Perry: Absolutisht, [br]unë mendoj se është -- 0:02:53.350,0:02:55.010 Paul Bloom: Të gjithë në skenë 0:02:55.010,0:02:56.981 u pajtuan me premisën e pyetjes, 0:02:56.981,0:02:59.100 që është: se ne si Amerikane, [br]duhet të kujdesemi më shumë 0:02:59.100,0:03:01.226 për Amerikanët se për njerëzit e tjerë. 0:03:01.226,0:03:04.091 Dhe në fakt, në përgjithësi, [br]njerëzit shpesh tunden 0:03:04.091,0:03:07.599 nga ndjenjat e solidaritetit, besnikërisë,[br]krenarisë e patriotizmit 0:03:07.599,0:03:09.511 kundrejt vendit apo grupit të tyre etnik. 0:03:09.511,0:03:13.400 Pavarësisht politikës tuaj, shumë njerëz [br]ndihen krenar që janë Amerikan 0:03:13.400,0:03:15.462 dhe preferojnë më shumë Amerikën [br]ndaj shteteve tjera. 0:03:15.462,0:03:18.312 Qytetarët e shteteve tjera ndjejnë [br]të njëjtën për shtetet e tyre, 0:03:18.312,0:03:20.798 dhe ne ndjejmë të njëjtën për etninë tonë. 0:03:20.798,0:03:22.020 Disa nga ju mund të mos e pranojë këtë. 0:03:22.020,0:03:24.203 Disa nga ju mund jeni aq kosmopolitan 0:03:24.213,0:03:26.547 sa të mendoni se nacionaliteti e etniciteti 0:03:26.547,0:03:28.700 s'duhet të kenë ndikime morale. 0:03:28.700,0:03:31.462 Por madje edhe [br]më të sofistikuarit e pranojnë 0:03:31.462,0:03:33.296 se duhet të ketë një lloj tërheqje 0:03:33.296,0:03:35.997 në drejtim të ndër-grupit, [br]në sferën e shoqërisë apo familjes, 0:03:35.997,0:03:37.418 të njerëzve me të cilët jeni të afërt , 0:03:37.418,0:03:38.979 dhe kështu, madje edhe ju bëni dallime 0:03:38.979,0:03:40.954 në mes nesh dhe tyre. 0:03:40.954,0:03:43.557 Tani, dallimi është mjaft natyral 0:03:43.557,0:03:46.481 dhe shpesh, mjaft i moralshëm, [br]por mund të shkoje mbrapsht. 0:03:46.481,0:03:48.210 Kjo gjë ishte pjesë e hulumtimit 0:03:48.210,0:03:50.969 të një psikologu të madh social,[br]Henri Tajfel. 0:03:50.969,0:03:53.574 Tajfel ka lindur në Poloni, më 1919. 0:03:53.574,0:03:55.713 Ai shkoi në Francë për të studiuar, 0:03:55.713,0:03:58.268 sepse, meqë ishte hebre, [br]s'mund të vijonte universitetin në Poloni, 0:03:58.268,0:04:00.778 pastaj ai u rreshtua në ushtrinë Franceze 0:04:00.778,0:04:02.061 në Luftën e dytë botërore. 0:04:02.061,0:04:03.830 Ai u kap dhe përfundoi 0:04:03.830,0:04:05.361 në një kamp të burgosurish të luftës, 0:04:05.361,0:04:07.628 dhe kjo ishte e tmerrshme për të 0:04:07.628,0:04:09.316 sepse po të ishte zbuluar që ishte hebre 0:04:09.316,0:04:11.408 do të ishte zhvendosur [br]në ndonjë kamp koncentrimi 0:04:11.408,0:04:13.400 ku me gjasë nuk do të mbijetonte. 0:04:13.400,0:04:15.987 Dhe në fakt, kur mbaroi lufta dhe ai u lirua 0:04:15.987,0:04:18.492 shumica e shokëve [br]e familjarëve të tij kishin vdekur. 0:04:18.492,0:04:20.329 Ai u përfshi në shumë aktivitete. 0:04:20.329,0:04:21.860 Ndihmonte jetimët e luftës. 0:04:21.860,0:04:23.591 Por ai kishte një interes të fortë 0:04:23.591,0:04:25.136 në shkencën e paragjykimeve, 0:04:25.136,0:04:27.796 dhe kështu kur u paraqit një bursë [br]prestigjioze britaneze 0:04:27.796,0:04:29.641 mbi stereoptipet, ai aplikoi 0:04:29.641,0:04:30.998 dhe e fitoi atë, 0:04:30.998,0:04:33.188 e filloi karrieren e tij te shkëlqyeshme. 0:04:33.188,0:04:35.937 Dhe, ajo që shenoi fillimet [br]ne karrierën e tij ishte perceptimi 0:04:35.937,0:04:37.777 se ajo çfarë shumica e njerëzve mendonin 0:04:37.777,0:04:39.893 për Holokaustin ishte gabim. 0:04:39.893,0:04:42.299 Shumë njerëz, shumica e tyre në atë kohë, 0:04:42.299,0:04:44.200 e shihnin Holokaustin si një lloj treguesi 0:04:44.200,0:04:47.204 të një të mete tragjike në anën e gjërmanëve, 0:04:47.204,0:04:51.038 një lloj njolle gjenetike, [br]një personalitet autoritar. 0:04:51.038,0:04:53.096 Por Tajfel e kundërshtoi këtë. 0:04:53.096,0:04:55.639 Tajfel tha se ajo çfarë [br]ne shohim në Holokaustin 0:04:55.639,0:04:57.950 është vetëm një lloj ekzagjerimi 0:04:57.950,0:04:59.728 i proceseve normale psikologjike 0:04:59.728,0:05:01.489 që ekzistojnë në secilin prej nesh. 0:05:01.489,0:05:04.174 Dhe për ta hulumtuar këtë,[br]ai bëri një seri studimesh klasike 0:05:04.174,0:05:05.918 me adoleshente britanik. 0:05:05.918,0:05:07.467 Në njërin nga studimet e tij, ai shtronte 0:05:07.467,0:05:10.019 pyetje të shumëllojshme[br]adoleshentëve britanik, 0:05:10.019,0:05:11.903 dhe me pas, bazuar në [br]përgjigjet e tyre, ai tha 0:05:11.903,0:05:14.260 "I kam shikuar përgjigjet e juaja,[br]dhe bazuar në to, 0:05:14.260,0:05:16.357 kam përcaktuar se ju jeni ose " - 0:05:16.357,0:05:17.363 u tha gjysmës së tyre - 0:05:17.363,0:05:20.320 "adhurues i Kandinskit, [br]i pelqeni krijimet e Kandinskit, 0:05:20.320,0:05:23.298 apo adhurues i Klee,[br]i pelqeni krijimet e Klee." 0:05:23.298,0:05:25.114 E gjitha ishte false. 0:05:25.114,0:05:27.404 Përgjigjet e tyre s'kishin të bënin [br]asgjë me Kandinskin apo Klee-n. 0:05:27.404,0:05:30.132 Ata me gjasë as që kishin dëgjuar [br]për këta artiste. 0:05:30.132,0:05:32.872 Ai vetëm kishte bërë [br]një ndarje të rëndomtë. 0:05:32.872,0:05:36.143 Por ajo çfarë ai zbuloi ishte [br]që ato kategori u bënë të rëndësishme, 0:05:36.143,0:05:38.654 kështu kur më vonë [br]ai u dha subjekteve para, 0:05:38.654,0:05:40.330 ata preferonin t'ju jepnin para 0:05:40.330,0:05:42.130 anëtarëve të grupit të tyre 0:05:42.130,0:05:43.963 më parë se anëtarëve të grupeve të tjera. 0:05:43.963,0:05:46.290 Për më keq, ata në të vërtet [br]ishin të interesuar 0:05:46.290,0:05:48.296 në vendosjen e dallimeve 0:05:48.296,0:05:50.862 në mes të grupit të tyre dhe të tjerëve, 0:05:50.862,0:05:52.770 që t'u jepnin parate grupit të tyre 0:05:52.770,0:05:58.018 e duke bërë kështu, [br]t'u jepnin edhe më pak grupit tjetër. 0:05:58.018,0:06:00.236 Ky lloj paragjykimi duket se [br]paraqitet shumë herët. 0:06:00.236,0:06:02.536 Kolegia dhe gruaja ime, [br]Karen Wynn, në Yale, 0:06:02.536,0:06:04.147 ka bërë një seri studimesh me bebet 0:06:04.147,0:06:06.979 duke ju treguar bebave disa kuklla 0:06:06.979,0:06:09.244 të cilat kishin disa preferenca ushqimi. 0:06:09.244,0:06:11.426 Kështu një nga kukllat [br]pëlqente mashurkat. 0:06:11.426,0:06:14.001 Kuklla tjetër pëlqente graham krakers. 0:06:14.001,0:06:16.370 Testuan preferencat ushqimore të bebeve, 0:06:16.370,0:06:19.060 ato zakonisht preferojnë graham krakers. 0:06:19.060,0:06:21.672 Por shtrohet pyetja: a ka kjo rëndësi 0:06:21.672,0:06:24.788 në atë se si sillen ato me kukllat?[br]Ka shumë rëndësi. 0:06:24.788,0:06:26.307 Bebet preferonin kukllat 0:06:26.307,0:06:29.786 me preferenca të njëjta ushqimi si ato, 0:06:29.786,0:06:32.342 dhe për më keq, preferonin kukllat 0:06:32.342,0:06:35.327 që ndëshkonin kukllat [br]me preferenca tjera ushqimi. 0:06:35.327,0:06:37.604 (Të qeshura) 0:06:37.604,0:06:41.236 Ne shohim psikologjinë e ndër-grup,[br]jashtë-grupit, gjatë gjithë kohës. 0:06:41.236,0:06:42.900 E shohim në përplasje politike 0:06:42.900,0:06:45.314 brenda grupeve me ideologji të ndryshme. 0:06:45.314,0:06:48.940 E shohim në skajshmëri në raste lufte, 0:06:48.940,0:06:52.157 kur grupit të huaj jo vetëm [br]që i jepet më pak 0:06:52.157,0:06:53.745 por edhe eshte cnjerezuar, 0:06:53.745,0:06:55.985 siç Nazit i shihnin hebrejte 0:06:55.985,0:06:58.070 si parazit apo morra, 0:06:58.070,0:07:02.306 apo perspektiva e Amerikanëve[br]ndaj japonezëve, si minj. 0:07:02.306,0:07:04.520 Stereotipet mund po ashtu [br]të shkojnë mbrapsht. 0:07:04.520,0:07:06.781 Ato shpesh janë racionale e të dobishme, 0:07:06.781,0:07:08.355 por ndonjëherë janë iracionale 0:07:08.355,0:07:09.581 japin përgjigjie të gabuara, 0:07:09.581,0:07:10.798 e herë të tjera, 0:07:10.798,0:07:12.973 mund të cojnë në pasoja [br]të dhimbshme imorale. 0:07:12.973,0:07:15.781 Rasti që është studiuar më së shumti 0:07:15.781,0:07:17.448 është ai i racës. 0:07:17.448,0:07:18.855 Në një studim interesant, 0:07:18.855,0:07:20.929 para zgjedhjeve të 2008-ës, 0:07:20.929,0:07:23.955 psikologët sociale kishin vrojtuar masën 0:07:23.955,0:07:27.397 e asocimit të kandidatëve me Amerikën, 0:07:27.397,0:07:31.002 si një asocim i pavetëdishëm[br]me flamurin Amerikan. 0:07:31.002,0:07:32.358 Në njërin prej studimeve krahasuan 0:07:32.358,0:07:34.372 Obama-n dhe McCain, dhe gjetën se McCain 0:07:34.372,0:07:37.766 mendohet të jetë më amerikan se Obama, 0:07:37.766,0:07:40.339 dhe deri diku, njerëzit s'janë të befasuar[br]të dëgjojnë për këtë. 0:07:40.339,0:07:42.257 McCain është një hero i njohur lufte , 0:07:42.257,0:07:43.916 dhe shumë njerëz do të thonin hapur 0:07:43.916,0:07:46.616 se ai e ka historine Amerikane mbi[br]shpatulla më shumë se Obama. 0:07:46.616,0:07:48.553 Por ata po ashtu krahasuan Obama-n 0:07:48.553,0:07:51.069 me kryeministrin britanik Tony Blair, 0:07:51.069,0:07:53.330 dhe gjetën se Blair po ashtu shihej si 0:07:53.330,0:07:55.837 më shumë amerikan se Obama, 0:07:55.837,0:07:57.910 edhe pse subjektet haptazi e dinin 0:07:57.910,0:08:00.900 se ai nuk është fare amerikan. 0:08:00.900,0:08:02.324 Por ata sigurisht i ishin përgjigjur 0:08:02.324,0:08:05.375 ngjyrës së lëkurës. 0:08:05.375,0:08:07.426 Këto paragjykime e anësi 0:08:07.426,0:08:08.876 kanë pasoja në botën reale, 0:08:08.876,0:08:11.748 delikate dhe shumë të rëndësishme. 0:08:11.748,0:08:14.410 Në një studim së fundi, hulumtuesit 0:08:14.410,0:08:17.679 vendosën reklama në eBay [br]për shitjen e kartave të bejsbollit. 0:08:17.679,0:08:20.413 Disa të mbajtura nga duar të bardha, 0:08:20.413,0:08:21.631 të tjera nga duar të zeza. 0:08:21.631,0:08:23.210 Ishin të njëjtat karta bejsbolli. 0:08:23.210,0:08:24.454 Ato të mbajtura nga duart e zeza 0:08:24.454,0:08:26.521 morën oferta ndjeshëm më të vogla 0:08:26.521,0:08:29.005 se ato të mbajtura nga duart e bardha. 0:08:29.005,0:08:31.367 Në një studim të bërë në Stanford, 0:08:31.367,0:08:35.597 psikologët hulumtuan rastet e personave 0:08:35.597,0:08:39.166 të dënuar për vrasjen [br]e një personi të bardhë. 0:08:39.166,0:08:41.970 Rezultoi se, në rrethana [br]të pandryshueshme, 0:08:41.970,0:08:44.340 ju jeni në mënyrë të konsiderueshme me[br]më shumë gjasë që të ekzekutoheni 0:08:44.340,0:08:46.117 nëse dukeni si njeriu në të djathtë 0:08:46.117,0:08:48.090 sesa se si ai në të majtë, 0:08:48.090,0:08:50.119 dhe kjo në masë të madhe sepse 0:08:50.119,0:08:52.653 njeriu në të djathtë duket [br]më prototip i njeriut të zi, 0:08:52.653,0:08:55.283 më prototipik afro-amerikan, 0:08:55.283,0:08:57.332 dhe kjo me sa duket ndikon [br]në vendimet e njerëzve 0:08:57.332,0:08:59.103 në lidhje me fatin e personit. 0:08:59.103,0:09:00.650 Pra tani që e dimë këtë, 0:09:00.650,0:09:02.307 si mund ta luftojmë ? 0:09:02.307,0:09:03.929 Ka rrugë të ndryshme. 0:09:03.929,0:09:05.363 Njëra rrugë është të evokojmë 0:09:05.363,0:09:07.409 drejt përgjigjeve emocionale të njerëzve, 0:09:07.409,0:09:09.542 të empatisë së njerëzve, 0:09:09.542,0:09:11.415 dhe shumicën e herëve [br]këtë e bëjmë përmes tregimeve. 0:09:11.415,0:09:13.980 Kështu nëse ju jeni një prind liberal 0:09:13.980,0:09:15.852 dhe doni të inkurajoni fëmijën tuaj 0:09:15.852,0:09:18.226 që të besoje në cilësitë [br]e familjes jotradicionale, 0:09:18.226,0:09:20.499 ju mund t'i jepni libra si :[br]"Heather ka dy Nëna" 0:09:20.499,0:09:22.225 Nëse jeni tradicional dhe [br]keni qëndrime të tjera, 0:09:22.225,0:09:24.156 ju mund t'ju jepni libra si : 0:09:24.156,0:09:25.905 (Të qeshura) " Ndihmë! Mami! [br]Ka liberalë nën krevatin tim!" 0:09:25.905,0:09:29.241 Por në përgjithësi, [br]tregimet mund të shndërrojnë 0:09:29.241,0:09:31.473 të huajt anonim në[br]persona që kanë rëndësi, 0:09:31.473,0:09:34.158 dhe ideja se ne kujdesemi për njerëzit 0:09:34.158,0:09:35.860 dhe fokusohemi në ata si individë 0:09:35.860,0:09:38.139 është një ide e shfaqur [br]përgjatë historisë. 0:09:38.139,0:09:40.722 Kështu Stalini thoshte, 0:09:40.722,0:09:42.339 "Një vdekje është tragjedi, 0:09:42.339,0:09:44.379 miliona vdekje janë një statistikë," 0:09:44.379,0:09:45.830 kurse Nëne Tereza thoshte: 0:09:45.830,0:09:47.371 "Nëse shoh masën, kurrë nuk do të veproj. 0:09:47.371,0:09:49.696 Nëse shoh njërin, do të veproj." 0:09:49.696,0:09:51.766 Psikologët e kanë hulumtuar këtë. 0:09:51.766,0:09:53.067 P.sh., në një studim, 0:09:53.067,0:09:55.850 njerëzve u ishte dhënë [br]një listë faktesh mbi një krizë, 0:09:55.850,0:10:00.106 dhe ishte parë se sa para [br]do të dhuronin ata 0:10:00.106,0:10:01.690 për ta zgjidhur krizën. 0:10:01.690,0:10:03.527 Grupit tjetër nuk i ishin dhënë fare fakte 0:10:03.527,0:10:05.625 por ju ishte treguar[br]në lidhje me një individ 0:10:05.625,0:10:08.065 ju ishte dhënë emri e treguar fytyra, 0:10:08.065,0:10:11.284 dhe doli se për të personat [br]dhuruan më shumë. 0:10:11.284,0:10:13.145 Asgjë nga këto, mendoj,[br]se nuk janë sekrete 0:10:13.145,0:10:15.256 për njerëzit e angazhuar [br]në punë bamirësie. 0:10:15.256,0:10:17.904 Ata nuk i permbytin njerëzit 0:10:17.904,0:10:19.227 me fakte e statistika. 0:10:19.227,0:10:20.249 Përkundrazi, iu tregoni atyre fytyra, 0:10:20.249,0:10:21.985 iu tregoni njerëz. 0:10:21.985,0:10:25.212 Dhe është e mundur [br]që duke zgjeruar simpatinë 0:10:25.212,0:10:27.183 ndaj një personi, ajo mund të shpërndahet 0:10:27.183,0:10:30.061 edhe tek grupi të cilit i përket individi. 0:10:30.061,0:10:32.527 Kjo është Harriet Beecher Stowe. 0:10:32.527,0:10:34.970 Tregimi i saj, mbase jo autentik, 0:10:34.970,0:10:37.044 ishte se Presidenti Lincoln e kishte ftuar 0:10:37.044,0:10:39.042 në Shtëpinë e Bardhë [br]në mes të Luftës Civile 0:10:39.042,0:10:40.626 dhe i tha asaj, 0:10:40.626,0:10:43.290 "Pra, ju jeni zonja e vogël [br]që filloi këtë luftë të madhe." 0:10:43.290,0:10:45.175 Ai e kishte fjalën për[br]"Kasollja e xha' Tomit" 0:10:45.175,0:10:47.706 "Kasollja e xha' Tomit" nuk është [br]ndonjë libër i madh filozofie 0:10:47.706,0:10:50.850 apo teologjie, apo mbase edhe letërsie, 0:10:50.850,0:10:52.426 por ja arrin 0:10:52.426,0:10:55.863 që t'i vendose lexuesit në këpucët 0:10:55.863,0:10:58.196 e atyre njerëzve, që në të kundërtën,[br]nuk do ta kishin menduar kurre, 0:10:58.196,0:11:00.598 t'i vendose në këpucët e skllevërve. 0:11:00.598,0:11:02.379 Dhe ajo lehtë mund [br]të ketë qenë katalizator 0:11:02.379,0:11:03.983 për ndryshime të mëdha sociale. 0:11:03.983,0:11:06.345 Duke shikuar Amerikën së fundi, 0:11:06.345,0:11:09.414 në dekadat e fundit, 0:11:09.414,0:11:12.563 ka arsye për të besuar [br]se show si "The Cosby Show" 0:11:12.563,0:11:15.251 ka ndryshuar në mënyrë radikale qëndrimet[br]amerikane kundrejt afro-amerikanëve, 0:11:15.251,0:11:18.234 ndersa show si "Will and Grace" [br]dhe "Modern Family" 0:11:18.234,0:11:19.597 ndryshuan qëndrimet amerikane 0:11:19.597,0:11:20.897 kundrejt burrave e grave homoseksual. 0:11:20.897,0:11:23.352 S'mendoj që është ekzagjerim të thuhet 0:11:23.352,0:11:26.013 se katalizatorët më të mëdhenj [br]të ndryshimeve morale në Amerikë 0:11:26.013,0:11:28.906 kanë qenë situatat komike. 0:11:28.906,0:11:30.322 Por s'ka të bëjë vetëm me emocione, 0:11:30.322,0:11:31.598 dhe dua ta përfundoj duke i bere apel 0:11:31.598,0:11:33.833 fuqisë se arsyes. 0:11:33.833,0:11:35.989 Në një moment në këtë [br]libër të mrekullueshëm 0:11:35.989,0:11:37.212 "The Better Angles of Out Nature," ose [br]"Renia e dhunes" 0:11:37.212,0:11:39.228 Steven Pinker thotë: 0:11:39.228,0:11:41.810 Testamenti i vjetër thotë duaje fqinjin, 0:11:41.810,0:11:44.532 kurse Testamenti i Ri thotë duaje armikun, 0:11:44.532,0:11:47.218 por unë se dua asnjërin prej tyre, vërtet, 0:11:47.218,0:11:48.885 por as s'dua t'i vras. 0:11:48.885,0:11:50.751 E di se kam një obligim ndaj tyre, 0:11:50.751,0:11:54.221 por ndjenjat e mia morale, besimet morale, 0:11:54.221,0:11:55.934 në lidhje me atë sesi [br]të veproj ndaj të tjerëve, 0:11:55.934,0:11:57.981 nuk janë të bazuara në dashuri. 0:11:57.981,0:11:59.920 Në çfarë ato janë të bazuara [br]janë të drejtat e njeriut, 0:11:59.920,0:12:02.143 një besim se jeta e tyre [br]është e vlefshme për ta 0:12:02.143,0:12:04.499 sa edhe e imja për mua, 0:12:04.499,0:12:06.431 dhe për të mbështetur këtë,[br]ai rrëfen një tregim 0:12:06.431,0:12:08.279 të filozofit të madh Adam Smith, 0:12:08.279,0:12:09.965 dhe unë dua t'ua rrëfej [br]atë tregim po ashtu, 0:12:09.965,0:12:11.261 edhe pse, do ta përshtat pak 0:12:11.261,0:12:12.939 për kohët moderne. 0:12:12.939,0:12:14.840 Pra, Adam Smith fillon[br]duke ju kërkuar që të imagjinoni 0:12:14.840,0:12:16.741 vdekjen e mijëra njerëzve, 0:12:16.741,0:12:18.781 dhe të imagjinoni se ata mijëra njerëz 0:12:18.781,0:12:21.020 janë nga një shtet me të cilin[br]nuk jeni familjar. 0:12:21.020,0:12:24.574 Mund të jetë Kina, India apo [br]ndonjë shtet në Afrikë. 0:12:24.574,0:12:27.058 Dhe Smith thotë: si do të reagonit ? 0:12:27.058,0:12:29.365 Dhe ju do të thoshit: paj', shumë keq, 0:12:29.365,0:12:31.241 dhe vazhdoni me jetën tuaj. 0:12:31.241,0:12:33.460 Sikur të hapnit The New York Times[br]online apo diçka të ngjashme, 0:12:33.460,0:12:36.420 do të shihnit se kjo, dhe në fakt na[br]ndodh gjatë gjithë kohës, 0:12:36.420,0:12:37.941 ne vazhdojmë me jetët tona. 0:12:37.941,0:12:40.135 Por imagjinoni, Smith thotë: 0:12:40.135,0:12:41.389 sikur të kuptonit se nesër 0:12:41.389,0:12:43.928 do t'ju pritet gishti i vogël. 0:12:43.928,0:12:46.097 Smith thotë: kjo do të kishte [br]shumë rëndësi. 0:12:46.097,0:12:47.508 Ju s'do të flinit atë natë 0:12:47.508,0:12:48.861 duke menduar për atë gjë. 0:12:48.861,0:12:50.880 Dhe kjo ngre pyetjen: 0:12:50.880,0:12:53.346 A do të sakrifikoni mijëra jetë 0:12:53.346,0:12:55.315 për të shpëtuar gishtin tuaj të vogël? 0:12:55.315,0:12:57.633 Përgjigjuni kësaj pyetje [br]në fshehtësinë e mëndjes suaj, 0:12:57.633,0:13:00.552 por Smith thotë: absolutisht jo, 0:13:00.552,0:13:02.244 çfarë mendimi i tmerrshëm. 0:13:02.244,0:13:04.275 Dhe kjo ngre pyetjen, 0:13:04.275,0:13:05.649 siç e shtron Smith, 0:13:05.649,0:13:07.867 "Kur ndjenjat tona pasive [br]janë gati gjithmonë 0:13:07.867,0:13:09.315 aq të pista dhe egoiste, 0:13:09.315,0:13:10.780 si ndodh që principet tona aktive 0:13:10.780,0:13:13.313 duhet të jenë shpesh [br]aq bujare e aq fisnike?" 0:13:13.313,0:13:15.363 Dhe përgjigja e Smith është:[br]" Është arsyeja, 0:13:15.363,0:13:17.138 principi, vetëdija. 0:13:17.138,0:13:18.679 Kjo na fton, 0:13:18.679,0:13:22.104 me një zë që mund të habisë [br]edhe pasionet tona më kryengritëse, 0:13:22.104,0:13:23.781 se ne jemi vetëm një pjesë e morisë , 0:13:23.781,0:13:26.222 jo më të mirë se të tjerët,[br]në çfarëdo aspekti." 0:13:26.222,0:13:28.347 Dhe kjo pjesa e fundit është [br]ajo që shpesh përshkruhet si 0:13:28.347,0:13:31.555 principi i paanshmërisë. 0:13:31.555,0:13:34.184 Ky princip i paanshmërisë zbulon veten 0:13:34.184,0:13:35.931 në të gjitha religjionet botërore, 0:13:35.951,0:13:38.209 në të gjitha versionet e ndryshme [br]të rregullit të artë, 0:13:38.209,0:13:40.663 dhe në të gjitha filozofite[br]morale të botës, 0:13:40.663,0:13:41.970 të cilat ndryshojnë në shumë mënyra 0:13:41.970,0:13:44.964 por ndajnë supozimin [br]se ne duhet të gjykojmë moralin 0:13:44.964,0:13:47.949 nga një këndvështrim i paanshëm. 0:13:47.949,0:13:49.771 Artikulimi më i mirë i kësaj pikëpamje 0:13:49.771,0:13:52.856 në fakt, sipas meje, [br]nuk është ai i një teologu apo filozofi, 0:13:52.856,0:13:54.213 por i Humphrey Bogart 0:13:54.213,0:13:55.760 në fund të "Casablanka." 0:13:55.760,0:13:59.536 Ai i thotë të dashurës 0:13:59.536,0:14:00.676 se ata duhet të ndahen 0:14:00.676,0:14:02.269 për të mirën e përgjithshme, 0:14:02.269,0:14:04.133 e i thotë asaj, nuk do ta imitoj aksentin, 0:14:04.133,0:14:05.915 por ai i thotë asaj,[br]"S'duhet shumë për të parë 0:14:05.915,0:14:07.274 se problemet e tre njerëzve të vegjël 0:14:07.274,0:14:10.385 nuk peshojne, në këtë botë të çmendur." 0:14:10.385,0:14:13.665 Arsyeja mund të na bëjë[br]që të shtypim pasionet tona. 0:14:13.665,0:14:15.381 Arsyeja mund të na motivoje 0:14:15.381,0:14:16.602 që të zgjerojmë empatinë, 0:14:16.602,0:14:18.929 të na motivoje që të shkruajmë [br]një libër si "Kasollja e xha Tomit," 0:14:18.929,0:14:20.652 apo të lexojmë një libër si [br]"Kasollja e xha' Tomit," 0:14:20.652,0:14:23.346 dhe arsyeja mund të na [br]motivojë që të krijojmë 0:14:23.346,0:14:25.308 zakone, tabu e ligje 0:14:25.308,0:14:27.118 që do të na përmbajnë 0:14:27.118,0:14:28.794 nga të vepruarit sipas impulseve 0:14:28.794,0:14:30.383 kur, si qenie racionale, ndjejmë 0:14:30.383,0:14:31.778 se duhet të përmbahemi. 0:14:31.778,0:14:33.791 Dhe kjo është ajo çfarë Kushtetuta është. 0:14:33.791,0:14:36.712 Një Kushtetutë është [br]diçka e krijuar në të kaluarën 0:14:36.712,0:14:38.019 që aplikohet në të tashmen 0:14:38.019,0:14:39.004 dhe çfarë thotë, 0:14:39.004,0:14:41.231 pavarësisht se sa shumë [br]mund të duam që ta rizgjedhim 0:14:41.231,0:14:43.834 një president popullor [br]për një mandat të tretë, 0:14:43.834,0:14:45.929 pavarësisht se sa shumë Amerikanë[br]të bardhë mund të zgjedhin 0:14:45.929,0:14:49.997 që të ndjejnë se duan te rivendosin [br]institucionin e skllavërisë, nuk mundemi. 0:14:49.997,0:14:51.673 Duhet ta kufizojme veten. 0:14:51.673,0:14:54.090 Ne e kufizojmë veten [br]edhe në forma tjera, po ashtu. 0:14:54.090,0:14:56.848 E dimë se kur vjen puna [br]tek zgjedhja e dikujt 0:14:56.848,0:14:59.799 për një punë, çmim, 0:14:59.799,0:15:02.757 ne paragjykojme fuqishëm nga raca e tyre, 0:15:02.757,0:15:05.053 nga gjinia, 0:15:05.053,0:15:07.268 nga ajo se sa tërheqës janë, 0:15:07.268,0:15:09.919 dhe ndonjëherë mund të themi,[br]"Paj mirë, kështu duhet të jetë." 0:15:09.919,0:15:12.226 Por herë të tjera themi,[br]"Kjo është gabim." 0:15:12.226,0:15:14.115 Dhe për ta luftuar këtë, 0:15:14.115,0:15:16.366 ne jo thjesht përpiqemi më shumë, 0:15:16.366,0:15:19.367 por më mirë, ajo që bëjmë[br]është krijimi i situatave 0:15:19.367,0:15:22.406 ku burimet tjera të informacionit[br]të mos mund të na bëjnë paragjykues, 0:15:22.406,0:15:23.721 dhe kjo është arsye pse shumë orkestra 0:15:23.721,0:15:26.366 bëjnë audicionet për muzikantë[br]prapa perdeve, 0:15:26.366,0:15:27.610 në mënyrë që i vetmi informacion që marrin 0:15:27.610,0:15:30.303 të jetë ai që ata besojnë [br]të jetë e rëndësishme. 0:15:30.303,0:15:32.626 Mendoj se anesimi dhe paragjykimi 0:15:32.626,0:15:35.720 ilustrojnë dualitetin fundamental[br]të natyrës njerëzore. 0:15:35.720,0:15:39.496 Ne kemi ndjeshmëri të brendshme,[br]instinkte, emocione, 0:15:39.496,0:15:41.657 dhe ato ndikojnë [br]në gjykimet e veprimet tona 0:15:41.657,0:15:43.988 për mirë e për keq, 0:15:43.988,0:15:47.610 por ne po ashtu jemi të aftë [br]për maturi racionale 0:15:47.610,0:15:49.045 dhe planifikim inteligjent, 0:15:49.045,0:15:51.862 dhe mund t'i përdorim këto që,[br]në disa raste, 0:15:51.862,0:15:53.805 të nxisim dhe ushqejmë emocionet tona, 0:15:53.805,0:15:56.573 dhe në të tjera raste t'i ngurtësojmë ato. 0:15:56.573,0:15:57.807 Dhe kjo është mënyra 0:15:57.807,0:16:00.574 se si arsyeja na ndihmon [br]që të krijojmë një botë më të mirë. 0:16:00.574,0:16:02.918 Ju falemnderit.