0:00:00.844,0:00:03.222
Als we aan vooroordelen denken,

0:00:03.222,0:00:05.366
denken we vaak aan domme [br]en gemene mensen

0:00:05.366,0:00:07.820
die domme en gemene dingen doen.

0:00:07.820,0:00:09.890
Dit beeld wordt goed samengevat

0:00:09.890,0:00:12.358
door de Britse criticus William Hazlitt,

0:00:12.358,0:00:15.293
die schreef: ''Vooroordelen [br]zijn het kind van onwetendheid.''

0:00:15.293,0:00:17.405
Ik wil proberen jullie [br]ervan te overtuigen

0:00:17.405,0:00:19.040
dat die uitspraak niet klopt.

0:00:19.040,0:00:22.372
Ik wil proberen om jullie [br]ervan te overtuigen dat vooroordelen

0:00:22.375,0:00:25.783
natuurlijk zijn, vaak rationeel,

0:00:25.783,0:00:27.614
en vaak zelfs moreel zijn.

0:00:27.614,0:00:29.866
Ik geloof dat we, als we dit begrijpen,

0:00:29.866,0:00:32.375
beter in staat zijn om ze te doorzien

0:00:32.375,0:00:33.432
als het verkeerd gaat,

0:00:33.432,0:00:35.350
als ze vreselijke gevolgen hebben.

0:00:35.350,0:00:37.525
Zo weten we beter wat te doen

0:00:37.525,0:00:39.207
als dit gebeurt.

0:00:39.207,0:00:41.244
We beginnen met stereotypen.

0:00:41.244,0:00:44.480
Je kijkt naar mij, je kent mijn naam en[br]enkele dingen over mij.

0:00:44.480,0:00:46.309
Je zou je een oordeel kunnen vormen.

0:00:46.309,0:00:49.162
Je zou kunnen raden naar mijn etniciteit,

0:00:49.162,0:00:52.443
mijn politieke kleur, mijn geloof.

0:00:52.443,0:00:54.542
En deze beoordelingen kloppen vaak nog ook.

0:00:54.542,0:00:56.724
We zijn erg goed in dit soort dingen.

0:00:56.724,0:01:00.850
Dit komt doordat onze vaardigheid [br]om mensen te stereotyperen

0:01:00.850,0:01:04.195
niet een willekeurig trekje is [br]van onze hersenen,

0:01:04.195,0:01:06.511
maar eerder een specifiek voorbeeld

0:01:06.511,0:01:08.166
van een algemener proces,

0:01:08.166,0:01:09.785
het feit dat wij ervaring hebben

0:01:09.785,0:01:11.326
met zaken en mensen in de wereld

0:01:11.326,0:01:12.575
die in categorieën vallen,

0:01:12.575,0:01:15.081
en dat we die ervaring gebruiken [br]om te generaliseren

0:01:15.081,0:01:17.390
over nieuwe voorbeelden [br]binnen deze categorieën.

0:01:17.390,0:01:19.757
Iedereen heeft veel ervaring

0:01:19.757,0:01:22.010
met stoelen, appels en honden.

0:01:22.010,0:01:23.646
Op basis daarvan kan je

0:01:23.646,0:01:25.998
bij onbekende voorbeelden meteen raden

0:01:25.998,0:01:29.874
dat je op de stoel kunt zitten, de appel [br]kunt eten, en dat de hond zal blaffen.

0:01:29.879,0:01:31.783
Nu zijn vergissingen mogelijk.

0:01:31.783,0:01:33.443
De stoel kan inzakken,

0:01:33.443,0:01:35.225
de appel zou giftig kunnen zijn,

0:01:35.225,0:01:36.975
en misschien blaft de hond niet -

0:01:36.975,0:01:39.714
dit is trouwens mijn hond Tessie, [br]die niet blaft.

0:01:39.714,0:01:42.490
Maar meestal zijn we er goed in.

0:01:42.490,0:01:44.044
Meestal kloppen onze gissingen

0:01:44.044,0:01:46.003
op sociaal zowel als niet-sociaal vlak,

0:01:46.003,0:01:50.620
en als we niet in staat zouden zijn om te [br]raden naar nieuwe gevallen die we ervaren,

0:01:50.620,0:01:52.509
zouden we niet overleven.

0:01:52.509,0:01:55.844
Later in zijn prachtige essay [br]geeft Hazlitt dit toe.

0:01:55.844,0:01:58.536
Hij schrijft: ''Zonder [br]vooroordelen en gewoontes

0:01:58.536,0:02:00.876
zou ik de weg niet kunnen [br]vinden in een kamer,

0:02:00.876,0:02:03.588
me in geen enkele situatie [br]weten te gedragen,

0:02:03.588,0:02:07.291
en niet weten hoe ik me in een [br]relatie in het leven moest voelen.''

0:02:07.291,0:02:09.040
Of neem bijvoorbeeld partijdigheid.

0:02:09.040,0:02:10.748
Soms verdelen we de wereld in

0:02:10.748,0:02:13.749
wij tegen hen, in groepsleden [br]tegen buitenstaanders.

0:02:13.749,0:02:16.470
En als we dat doen, weten we soms [br]dat wij iets fout doen

0:02:16.470,0:02:18.140
en voelen wij er ons schuldig bij.

0:02:18.140,0:02:21.443
Maar soms voelen wij ons juist trots[br]en geven we het openlijk toe.

0:02:21.443,0:02:22.878
Mijn favoriete voorbeeld

0:02:22.878,0:02:25.120
is een vraag uit het publiek

0:02:25.120,0:02:27.837
in een Republikeins debat [br]vóór de afgelopen verkiezingen.

0:02:27.837,0:02:30.129
(Video) Anderson Cooper: Uw vraag,

0:02:30.129,0:02:34.310
de vraag in de hal, over hulp [br]aan het buitenland?

0:02:34.310,0:02:39.103
Vrouw: De Amerikaanse bevolking [br]heeft het moeilijk in ons land, nu.

0:02:39.103,0:02:42.531
Waarom blijven wij hulp sturen

0:02:42.531,0:02:43.847
aan het buitenland

0:02:43.847,0:02:47.950
als wij alle hulp zelf goed kunnen gebruiken?

0:02:47.950,0:02:49.645
AC: Gouverneur Perry, hoe zit dat?

0:02:49.645,0:02:51.012
(Applaus)

0:02:51.012,0:02:53.350
Rick Perry: Absoluut, ik denk dat het --

0:02:53.350,0:02:55.010
Paul Bloom: Iedereen op het podium

0:02:55.010,0:02:56.981
was het eens met de stelling in haar vraag,

0:02:56.981,0:03:01.020
dat wij als Amerikanen meer moeten geven[br]om Amerikanen dan om anderen.

0:03:01.226,0:03:04.091
Mensen laten zich vaker meeslepen

0:03:04.091,0:03:07.599
door gevoelens van solidariteit, [br]loyaliteit, trots en patriottisme

0:03:07.599,0:03:10.315
jegens hun eigen land of etnische groep.

0:03:10.315,0:03:13.650
Los van hun politieke voorkeur [br]zijn velen trots om Amerikaan te zijn.

0:03:13.650,0:03:15.462
Ze geven de voorkeur aan Amerikanen.

0:03:15.462,0:03:18.312
Inwoners van andere landen[br]voelen hetzelfde voor hun land,

0:03:18.312,0:03:20.798
en evenzo voor onze etnische afkomst.

0:03:20.798,0:03:22.482
Sommigen wijzen dit misschien af.

0:03:22.482,0:03:24.203
Sommigen zijn zo kosmopolitisch

0:03:24.213,0:03:26.547
dat je denkt dat etnische [br]en nationale afkomst

0:03:26.547,0:03:28.700
geen moreel effect zouden moeten hebben.

0:03:28.700,0:03:31.462
Maar zelfs verfijnde mensen [br]zoals jullie aanvaarden

0:03:31.462,0:03:37.436
dat men neigt naar de ingroep, vrienden [br]en familie, mensen die je nabij zijn.

0:03:37.436,0:03:38.979
En dus maak zelfs jij [br]een onderscheid

0:03:38.979,0:03:40.954
tussen ons en zij.

0:03:40.954,0:03:43.557
Dit onderscheid is natuurlijk

0:03:43.557,0:03:46.481
en vaak ook moreel,[br]maar het kan fout gaan.

0:03:46.481,0:03:48.210
Dit was voorwerp van het onderzoek

0:03:48.210,0:03:50.969
van de grote sociale psycholoog[br]Henri Tajfel.

0:03:50.969,0:03:53.574
TaJfel werd geboren in Polen in 1919.

0:03:53.574,0:03:55.713
Hij trok naar Frankrijk [br]voor zijn studie,

0:03:55.713,0:03:58.268
want als Jood kon hij [br]in Polen niet studeren.

0:03:58.268,0:04:02.058
Hij nam dienst in het Franse leger [br]tijdens de Tweede Wereldoorlog.

0:04:02.061,0:04:05.370
Hij kwam terecht [br]in een krijgsgevangenkamp.

0:04:05.370,0:04:07.628
Het was een vreselijke tijd voor hem,

0:04:07.628,0:04:09.796
want als zou ontdekt worden[br]dat hij Joods was,

0:04:09.796,0:04:13.398
zou hij naar het concentratiekamp gaan,[br]wat hij wellicht niet zou overleven.

0:04:13.400,0:04:15.987
En inderdaad, toen hij vrijkwam [br]na de oorlog

0:04:15.987,0:04:18.492
waren de meeste van zijn vrienden[br]en familie dood.

0:04:18.492,0:04:20.329
Hij hield zich [br]met allerlei bezig.

0:04:20.329,0:04:21.860
Hij hielp oorlogswezen.

0:04:21.860,0:04:23.591
Maar hij had levenslang interesse

0:04:23.591,0:04:25.586
voor de wetenschap[br]van het vooroordeel.

0:04:25.586,0:04:27.586
Toen een prestigieuze Britse beurs

0:04:27.586,0:04:29.641
voor de studie van stereotypen vrijkwam,[br]

0:04:29.641,0:04:31.268
vroeg hij ze aan en kreeg hij ze,

0:04:31.268,0:04:33.188
de start van zijn geweldige carrière.

0:04:33.188,0:04:35.457
Die begon met het inzicht

0:04:35.457,0:04:37.777
dat de manier waarop de meeste mensen

0:04:37.777,0:04:39.893
over de Holocaust dachten, fout was.

0:04:39.893,0:04:42.299
De meesten zagen die toentertijd

0:04:42.299,0:04:46.950
als een uiting van een tragisch gebrek[br]aan Duitse kant,

0:04:47.204,0:04:51.038
een genetische fout, een autoritaire[br]persoonlijkheid.

0:04:51.038,0:04:53.096
Tajfel wees dat af.

0:04:53.096,0:04:55.529
Hij zei dat we in de Holocaust

0:04:55.529,0:04:57.560
slechts een overdrijving zien

0:04:57.560,0:04:59.728
van normale psychologische processen

0:04:59.728,0:05:01.489
die in elk van ons bestaan.

0:05:01.489,0:05:04.384
Om dat uit te zoeken, deed hij [br]een reeks klassieke studies

0:05:04.384,0:05:05.918
met Britse adolescenten.

0:05:05.918,0:05:10.027
In één ervan stelde hij [br]de Britse adolescenten allerlei vragen.

0:05:10.027,0:05:12.433
Op basis van hun antwoorden zei hij dan:

0:05:12.433,0:05:15.797
"Ik heb jullie antwoorden bekeken,[br]en op die basis ben je ofwel

0:05:15.797,0:05:17.363
-- zei hij tegen de helft --

0:05:17.363,0:05:20.320
"een Kandinsky-fan, [br]je houdt van het werk van Kandinsky,

0:05:20.320,0:05:23.298
of een Klee-fan,[br]je houdt van het werk van Klee."

0:05:23.298,0:05:25.204
Het sloeg nergens op: hun antwoorden

0:05:25.204,0:05:27.404
hadden niets te maken [br]met Kandinsky of Klee.

0:05:27.404,0:05:30.132
Ze hadden er waarschijnlijk[br]nooit van gehoord.

0:05:30.132,0:05:32.872
Hij deelde ze gewoon willekeurig in.

0:05:32.872,0:05:36.143
Maar hij stelde vast dat [br]de categorieën belangrijk waren,

0:05:36.143,0:05:38.654
want als hij de proefpersonen[br]later geld gaf,

0:05:38.654,0:05:40.330
gaven ze dat liever

0:05:40.330,0:05:42.130
aan leden van hun eigen groep

0:05:42.130,0:05:43.963
dan aan leden van de andere groep.

0:05:43.963,0:05:46.290
Erger nog, ze maakten het liefst

0:05:46.290,0:05:50.222
een verschil tussen de eigen [br]en andere groepen,

0:05:50.222,0:05:52.770
en gaven geld voor hun eigen groep op

0:05:52.770,0:05:58.018
als ze daardoor de andere groep[br]nog minder konden geven. (Gelach)

0:05:58.018,0:06:00.236
Deze voorkeur vertoont zich al snel.

0:06:00.236,0:06:02.536
Mijn echtgenote en collega Karen Wynn

0:06:02.536,0:06:05.627
deed in Yale een reeks studies [br]met baby's die ze confronteert

0:06:05.627,0:06:09.194
met poppen die een voorkeur hebben[br]voor een bepaald voedsel.

0:06:09.194,0:06:11.526
Sommige poppen zijn dol op groenen bonen.

0:06:11.526,0:06:14.001
Andere houden van graham crackers.

0:06:14.001,0:06:16.370
Ze testen de voedselvoorkeuren[br]van de baby's

0:06:16.370,0:06:19.060
en dat is meestal graham crackers.

0:06:19.060,0:06:23.562
De vraag is of dat impact heeft[br]op hoe ze de poppen behandelen.

0:06:23.562,0:06:24.788
Nou en of.

0:06:24.788,0:06:26.307
Ze verkiezen de pop[br]

0:06:26.307,0:06:29.786
die dezelfde smaak heeft als zij.

0:06:29.786,0:06:32.342
Ze verkiezen zelfs poppen[br]

0:06:32.342,0:06:35.327
die de pop straffen met de andere smaak.

0:06:35.327,0:06:37.604
(Gelach)

0:06:37.604,0:06:41.026
We zien voortdurend dit soort psychologie[br]van 'in-groep' en 'uit-groep'.

0:06:41.026,0:06:43.200
We zien het in politieke botsingen

0:06:43.200,0:06:45.314
tussen groepen met diverse ideologieën.

0:06:45.314,0:06:48.940
In extreme mate [br]zien we het in oorlogen,

0:06:48.940,0:06:52.157
waarbij de uit-groep [br]niet enkel minder krijgt,

0:06:52.157,0:06:53.745
maar ontmenselijkt wordt,

0:06:53.745,0:06:55.985
zoals toen de nazi's de joden

0:06:55.985,0:06:58.070
als ongedierte of luizen zagen,

0:06:58.070,0:07:02.306
of de Amerikanen de Japanners als ratten.

0:07:02.306,0:07:04.520
Stereotypen kunnen verkeerd uitpakken.

0:07:04.520,0:07:06.781
Ze zijn vaak rationeel en nuttig,

0:07:06.781,0:07:09.675
maar soms zijn ze irrationeel[br]en geven ze het foute antwoord.

0:07:09.675,0:07:12.978
En soms hebben ze volstrekt[br]immorele gevolgen.

0:07:12.978,0:07:15.781
Het meest bestudeerde geval

0:07:15.781,0:07:17.448
is dat van racisme.

0:07:17.448,0:07:20.879
Er was een fascinerend onderzoek[br]voor de verkiezingen van 2008

0:07:20.879,0:07:24.225
waarbij sociale psychologen keken[br]naar de mate waarin

0:07:24.225,0:07:27.397
kandidaten met Amerika [br]werden geassocieerd,

0:07:27.397,0:07:31.002
onbewust, met de Amerikaanse vlag.

0:07:31.002,0:07:34.438
Eén van die onderzoeken vergeleek[br]Obama met McCain.

0:07:34.438,0:07:37.766
Ze stelden vast dat McCain als meer[br]Amerikaans gold dan Obama.

0:07:37.766,0:07:40.339
Tot op zekere hoogte [br]wekt dat geen verbazing.

0:07:40.339,0:07:42.257
McCain is een gevierde oorlogsheld.

0:07:42.257,0:07:44.116
Vele mensen zeiden letterlijk

0:07:44.116,0:07:46.616
dat hij een Amerikaanser verhaal had[br]dan Obama.

0:07:46.616,0:07:48.693
Maar ze vergeleken Obama ook

0:07:48.693,0:07:51.069
met de Britse premier Tony Blair.

0:07:51.069,0:07:53.330
Ze stelden vast dat Blair ook gold

0:07:53.330,0:07:55.837
als Amerikaanser dan Obama,

0:07:55.837,0:07:57.910
hoewel de proefpersonen expliciet begrepen

0:07:57.910,0:08:00.900
dat hij helemaal niet Amerikaans is.

0:08:00.900,0:08:02.584
Ze reageerden uiteraard

0:08:02.584,0:08:04.735
op zijn huidskleur.

0:08:05.375,0:08:08.816
Deze stereotiepen en voorkeuren[br]hebben gevolgen in het echte leven

0:08:08.816,0:08:11.748
die tegelijk subtiel [br]en erg belangrijk zijn.

0:08:11.748,0:08:14.410
In een recent onderzoek zette men

0:08:14.410,0:08:17.679
op eBay baseballplaatjes te koop.

0:08:17.679,0:08:20.413
Sommige werden vastgehouden[br]door een blanke hand,

0:08:20.413,0:08:21.631
andere door een zwarte.

0:08:21.631,0:08:23.210
Het waren dezelfde plaatjes.

0:08:23.210,0:08:26.554
Voor de plaatjes in de zwarte hand[br]werd substantieel minder geboden

0:08:26.554,0:08:29.005
dan voor de plaatjes in de blanke hand.

0:08:29.005,0:08:31.367
In een onderzoek uit Stanford

0:08:31.367,0:08:35.597
onderzochten psychologen [br]de zaak van mensen

0:08:35.597,0:08:39.166
die waren veroordeeld [br]voor moord op een blanke.

0:08:39.166,0:08:41.970
Bleek dat als je al de rest gelijk houdt,

0:08:41.970,0:08:44.820
er een veel grotere kans is[br]dat je wordt geëxecuteerd

0:08:44.820,0:08:48.127
als je er uitziet als de man rechts[br]dan als de man links.

0:08:48.127,0:08:50.119
Dat komt vooral doordat

0:08:50.119,0:08:52.653
de man rechts er meer uitziet[br]

0:08:52.653,0:08:55.493
als het prototype van een zwarte,[br]een Afrikaanse Amerikaan.

0:08:55.493,0:08:57.332
Dat beïnvloedt blijkbaar de beslissing

0:08:57.332,0:08:59.103
over wat er met hem moet gebeuren.

0:08:59.103,0:09:00.650
Nu we dit weten,

0:09:00.650,0:09:02.307
wat kunnen we eraan doen?

0:09:02.307,0:09:03.929
Er zijn meerdere wegen.

0:09:03.929,0:09:05.363
Een weg is beroep doen

0:09:05.363,0:09:07.409
op de emotionele respons van mensen,

0:09:07.409,0:09:09.542
op hun empathie.

0:09:09.542,0:09:11.415
Dat doen we vaak door verhalen.

0:09:11.415,0:09:13.980
Als je je kinderen vrij opvoedt

0:09:13.980,0:09:15.622
en ze wilt aanmoedigen

0:09:15.622,0:09:18.106
om te geloven in niet-traditionele [br]gezinsmodellen

0:09:18.106,0:09:20.859
kan je ze zo'n boek geven[br][Heather heeft twee mama's].

0:09:20.859,0:09:22.835
Een conservatief geeft dit soort boek.

0:09:22.835,0:09:26.086
[Help! Mama! Er zitten vrijdenkers [br]onder mijn bed!] (Gelach)

0:09:26.086,0:09:28.991
Meestal kunnen verhalen [br]anonieme vreemdelingen

0:09:28.991,0:09:31.603
veranderen in mensen die ertoe doen.

0:09:31.603,0:09:33.868
Het idee dat we om mensen geven

0:09:33.868,0:09:36.020
als we hen als individu bekijken,

0:09:36.020,0:09:38.139
is van alle tijden.

0:09:38.139,0:09:40.722
Er is een apocrief citaat van Stalin

0:09:40.722,0:09:42.329
"Eén enkele dood is een tragedie,

0:09:42.329,0:09:44.379
1 miljoen doden zijn een statistiek."

0:09:44.379,0:09:47.840
Moeder Teresa zei: "Als ik naar de massa [br]kijk, zal ik nooit handelen.

0:09:47.840,0:09:49.906
Als ik naar één mens kijk wel."

0:09:49.906,0:09:51.766
Psychologen hebben dit verkend.

0:09:51.766,0:09:53.067
In een onderzoek

0:09:53.067,0:09:55.850
gaven ze mensen een lijst [br]feiten over een crisis,

0:09:55.850,0:09:59.986
en je zag hoeveel ze zouden geven

0:09:59.986,0:10:01.690
om de crisis op te lossen.

0:10:01.690,0:10:03.637
Een andere groep kreeg geen informatie,

0:10:03.637,0:10:05.625
maar wel een verhaal over een individu.

0:10:05.625,0:10:08.065
Ze kregen een naam en een gezicht.

0:10:08.065,0:10:11.284
Bleek dat zij meer gaven.

0:10:11.284,0:10:15.235
Dit is geen geheim voor mensen [br]die met liefdadigheid bezig zijn.

0:10:15.236,0:10:18.997
Ze overstelpen je niet [br]met feiten en statistieken.

0:10:18.997,0:10:22.009
Toon ze eerder gezichten,[br]toon ze mensen.

0:10:22.009,0:10:26.242
Het is mogelijk dat de sympathie [br]die we hebben voor een individu

0:10:26.242,0:10:29.973
zich uitbreidt tot op de groep[br]waartoe dat individu behoort.

0:10:30.061,0:10:32.527
Dit is Harriet Beecher Stowe.

0:10:32.527,0:10:34.970
Er is een wellicht apocrief verhaal

0:10:34.970,0:10:37.044
dat president Lincoln haar uitnodigde

0:10:37.044,0:10:39.042
op het Witte Huis tijdens de burgeroorlog,

0:10:39.042,0:10:40.436
en dat hij zei:

0:10:40.436,0:10:43.290
"U bent dus het dametje[br]dat deze grote oorlog begon."

0:10:43.290,0:10:45.495
Hij had het over [br]'De negerhut van oom Tom'.

0:10:45.495,0:10:47.706
Dat is geen groot filosofisch werk,

0:10:47.706,0:10:50.850
geen theologie en wellicht [br]zelfs geen literatuur,

0:10:50.850,0:10:53.365
maar wat het heel goed kan,

0:10:53.365,0:10:55.863
is ons dwingen om ons [br]te verplaatsen in mensen

0:10:55.863,0:10:58.196
in wiens schoenen we anders [br]nooit zouden staan,

0:10:58.196,0:11:00.598
in de schoenen van slaven.

0:11:00.598,0:11:04.449
Dat kan best de katalysator geweest zijn[br]van een grote sociale verandering.

0:11:04.449,0:11:08.804
Recenter, als je kijkt naar Amerika [br]in de jongste decennia,

0:11:08.804,0:11:12.563
kunnen we aannemen [br]dat series als 'The Cosby Show'

0:11:12.563,0:11:15.471
de houding tegenover Afrikaans-Amerikanen[br]radicaal wijzigde,

0:11:15.471,0:11:18.234
terwijl series als 'Will en Grace' [br]en 'Modern Family'

0:11:18.234,0:11:21.367
de Amerikaanse houding tegenover [br]homo's en lesbiennes wijzigden.

0:11:21.367,0:11:23.352
Het is niet overdreven

0:11:23.352,0:11:26.633
om te zeggen dat de grootste katalysator [br]van morele verandering

0:11:26.633,0:11:28.906
in Amerika komische series waren.

0:11:28.906,0:11:30.782
Maar het gaat niet alleen om emoties.

0:11:30.782,0:11:33.838
Ik wil besluiten met een beroep[br]op de kracht van de rede.

0:11:33.838,0:11:38.208
Ergens in zijn mooie boek 'Ons betere ik',[br]zegt Steven Pinker:

0:11:38.208,0:11:42.148
"In het oude testament moet je [br]van je buren houden,

0:11:42.148,0:11:44.380
in het nieuwe testament van je vijand,

0:11:44.380,0:11:47.122
maar ik hou van [br]geen van beiden, niet echt,

0:11:47.122,0:11:48.885
maar ik wil ze niet vermoorden.

0:11:48.885,0:11:50.751
Ik weet dat ik verplichtingen heb,

0:11:50.751,0:11:54.221
maar mijn morele gevoelens jegens hen, [br]mijn morele geloof

0:11:54.221,0:11:56.184
over hoe ik mij jegens hen [br]moet gedragen,

0:11:56.184,0:11:57.981
is niet op liefde gebaseerd,

0:11:57.981,0:11:59.920
maar wel op mensenrechten,

0:11:59.920,0:12:02.423
een geloof dat hun leven [br]even waardevol is voor hen

0:12:02.423,0:12:04.499
als het mijne voor mij."

0:12:04.499,0:12:06.431
Hij onderbouwt dit met een verhaal

0:12:06.431,0:12:08.279
van de grote filosoof Adam Smith.

0:12:08.279,0:12:12.485
Ik vertel het hier met een kleine [br]aanpassing aan de moderne tijd.

0:12:12.939,0:12:15.500
Adam Smith vraagt om je in te beelden

0:12:15.500,0:12:17.301
dat duizenden mensen sterven

0:12:17.301,0:12:20.521
en wel in een land dat jij niet kent.

0:12:21.020,0:12:24.574
Misschien China of India [br]of een land in Afrika.

0:12:24.574,0:12:27.058
Smith zegt : "Hoe zou jij reageren?"

0:12:27.058,0:12:29.365
Dan zeg jij 'jammer'

0:12:29.365,0:12:31.241
en je gaat verder met je leven.

0:12:31.241,0:12:33.460
Als je de New York Times online raadpleegt

0:12:33.460,0:12:36.420
en dit ziet, en dat [br]gebeurt ons voortdurend,

0:12:36.420,0:12:37.941
dan ga je verder met je leven.

0:12:37.941,0:12:40.145
Maar stel je voor, zegt Smith,

0:12:40.145,0:12:43.929
dat je verneemt dat je morgen[br]je pink zal kwijtspelen.

0:12:43.929,0:12:46.097
Dat zou veel uitmaken, zegt Smith.

0:12:46.097,0:12:48.718
Je zou die nacht niet slapen [br]door het piekeren.

0:12:48.721,0:12:50.880
De vraag is dus:

0:12:50.880,0:12:53.346
zou je duizenden levens opofferen

0:12:53.346,0:12:55.235
om je pink te redden?

0:12:55.235,0:12:58.243
Antwoord daar veilig [br]in je eigen hoofd op. (Gelach)

0:12:58.243,0:13:00.552
Smith zegt: helemaal niet,

0:13:00.552,0:13:02.244
wat een vreselijke gedachte.

0:13:02.244,0:13:04.275
En zo rijst de vraag,

0:13:04.275,0:13:05.649
met de woorden van Smith:

0:13:05.649,0:13:07.867
"Als onze passieve gevoelens haast altijd

0:13:07.867,0:13:09.315
zo vies en egoïstisch zijn,

0:13:09.315,0:13:13.093
waarom zijn onze actieve principes[br]dan vaak zo genereus en edel?"

0:13:13.093,0:13:17.108
Zijn antwoord is: "Door rede,[br]principes en geweten.

0:13:17.108,0:13:18.679
Die zegt ons, met een stem

0:13:18.679,0:13:22.104
die in staat is om de meest[br]pretentieuze van onze passies te verbazen,

0:13:22.104,0:13:23.891
dat wij maar één uit de massa zijn,

0:13:23.891,0:13:26.352
en op geen enkele wijze [br]beter dan anderen."

0:13:26.352,0:13:28.507
Dit laatste deel wordt vaak beschreven

0:13:28.507,0:13:31.555
als het principe van onpartijdigheid.

0:13:31.555,0:13:34.184
Dit principe komt op de proppen

0:13:34.184,0:13:35.931
in alle religies ter wereld,

0:13:35.951,0:13:38.209
in alle versies van de gulden regel,

0:13:38.209,0:13:40.663
en in alle moraalfilosofieën ter wereld.

0:13:40.663,0:13:41.970
Ze verschillen vaak,

0:13:41.970,0:13:45.184
maar ze delen de premisse[br]dat we moraliteit moeten beoordelen

0:13:45.184,0:13:47.949
vanuit een soort onpartijdig standpunt.

0:13:47.949,0:13:49.771
De beste uitwerking van deze visie

0:13:49.771,0:13:52.856
komt voor mij niet [br]van een theoloog of filosoof,

0:13:52.856,0:13:54.213
maar van Humphrey Bogart

0:13:54.213,0:13:55.750
aan het einde van 'Casablanca'.

0:13:55.750,0:14:00.666
Opgepast, ik verklap het einde: hij zegt [br]zijn geliefde dat ze uit elkaar moeten

0:14:00.676,0:14:02.069
voor een hoger belang,

0:14:02.069,0:14:04.133
en hij zegt - ik doe het zonder accent -

0:14:04.133,0:14:05.915
"Er is niet veel nodig om te zien

0:14:05.915,0:14:07.644
dat de problemen van drie mensjes

0:14:07.644,0:14:10.515
in deze maffe wereld[br]niet zo gek veel voorstellen."

0:14:10.515,0:14:13.665
Onze rede kan zorgen dat we [br]onze passies opzij zetten.

0:14:13.665,0:14:16.621
Ze kan ons motiveren [br]om onze empathie uit te breiden,

0:14:16.621,0:14:19.049
om een boek te schrijven als [br]'De negerhut van oom Tom',[br]

0:14:19.049,0:14:20.892
of zo'n boek te lezen.

0:14:20.892,0:14:23.026
Ze kan ons motiveren

0:14:23.026,0:14:25.308
om gewoontes en taboes [br]en wetten te maken

0:14:25.308,0:14:26.878
die ons beletten

0:14:26.878,0:14:28.794
om op onze impulsen af te gaan

0:14:28.794,0:14:32.083
als we, als rationele wezens, voelen[br]dat we moeten ingeperkt worden.

0:14:32.083,0:14:34.101
Daar dient een grondwet voor.

0:14:34.101,0:14:36.712
Een grondwet is iets[br]dat in het verleden werd opgezet

0:14:36.712,0:14:38.609
en heden ten dage van toepassing is.

0:14:38.609,0:14:39.554
Het zegt:

0:14:39.554,0:14:43.841
hoe graag we ook een populaire president[br]een derde ambtstermijn zouden gunnen,

0:14:43.841,0:14:45.939
hoe graag blanke Amerikanen misschien

0:14:45.939,0:14:49.997
de slavernij opnieuw willen instellen,[br]dat kan niet.

0:14:49.997,0:14:51.673
We hebben onszelf vastgelegd.

0:14:51.673,0:14:54.090
Dat doen we ook op andere manieren.

0:14:54.090,0:14:56.848
We weten dat als we iemand moeten kiezen

0:14:56.848,0:14:59.799
voor een baan of een prijs,

0:14:59.799,0:15:02.757
dat we dan sterk bevooroordeeld zijn[br]door ras,

0:15:02.757,0:15:05.053
geslacht,

0:15:05.053,0:15:07.268
hoe knap ze zijn.

0:15:07.268,0:15:09.919
Soms zeggen we: "Zo hoort het."

0:15:09.919,0:15:12.226
Maar soms zeggen we: "Dit is fout."

0:15:12.226,0:15:14.115
Om dit te bevechten,

0:15:14.115,0:15:16.366
proberen we niet gewoon harder,

0:15:16.366,0:15:19.367
maar we zetten situaties op

0:15:19.367,0:15:22.406
waar andere informatiebronnen[br]ons niet kunnen beïnvloeden.

0:15:22.406,0:15:23.721
Daarom houden vele orkesten

0:15:23.721,0:15:26.366
audities voor muzikanten [br]achter een scherm,

0:15:26.366,0:15:30.380
zodat ze alléén die informatie krijgen [br]die ze nodig denken te hebben.

0:15:30.380,0:15:32.626
Ik denk dat vooroordelen

0:15:32.626,0:15:35.720
een fundamentele dualiteit[br]van de menselijke natuur blootleggen.

0:15:35.720,0:15:39.496
We hebben buikgevoel, instinct, emoties.

0:15:39.496,0:15:42.107
Die beïnvloeden onze beoordeling[br]en onze daden,

0:15:42.107,0:15:43.988
positief en negatief,

0:15:43.988,0:15:47.610
maar we zijn ook in staat [br]tot rationeel oordelen

0:15:47.610,0:15:49.045
en intelligent plannen,

0:15:49.045,0:15:51.862
en dat kunnen we gebruiken om, soms,

0:15:51.862,0:15:53.805
onze emotie te versnellen en te voeden,

0:15:53.805,0:15:56.573
en soms om ze te stelpen.

0:15:56.573,0:15:57.927
Op deze manier

0:15:57.927,0:16:00.684
helpt de rede ons [br]om de wereld te verbeteren.

0:16:00.684,0:16:02.486
Dank je wel.

0:16:02.486,0:16:04.403
(Applaus)