0:00:00.926,0:00:03.571
Hayatta tarafsız olmak[br]

0:00:03.571,0:00:05.593
pek çok açıdan iyi olurdu.

0:00:05.593,0:00:08.971
Ama sorun, her türlü duruma[br]bakmak için kullandığımız

0:00:08.971,0:00:13.650
renklendirilmiş gözlüklerimiz.

0:00:13.650,0:00:17.366
Mesela, bira gibi basit [br]bir şey düşünün.

0:00:17.366,0:00:20.348
Eğer sizden tatmanızı ve [br]yoğunlukları, acılıkları

0:00:20.348,0:00:23.356
için derecelendirme yapmanızı istesem

0:00:23.356,0:00:27.053
farklı biralar farklı yerlerde yer alırdı.

0:00:27.053,0:00:29.810
Peki ya bu konuda tarafsız[br]olmaya çalışırsak?

0:00:29.810,0:00:31.970
Konu bira olunca bu çok kolay olurdu.

0:00:31.970,0:00:34.122
Kapalı gözle tadım yapsak ne olur?

0:00:34.122,0:00:38.236
Eğer aynı şeyi yaparsak, [br]aynı biralarla şimdi de[br]

0:00:38.236,0:00:40.817
kapalı gözle tadım yaparsanız [br]durum biraz farklı gözükürdü.

0:00:40.817,0:00:43.039
Biraların çoğu tek bir yere toplanırdı.

0:00:43.039,0:00:45.484
Aslında ayrımını yapamazdınız.

0:00:45.484,0:00:48.573
Tek istisna tabii ki Guinness olurdu.

0:00:48.573,0:00:50.801
(Kahkaha)

0:00:50.801,0:00:53.587
Fizyolojiyi de benzer şekilde [br]düşünebiliriz.

0:00:53.587,0:00:56.629
İnsanlar fizyolojilerinden bir şey[br]beklediğinde ne olur?

0:00:56.629,0:00:59.137
Mesela, insanlara ağrı kesici ilaç sattık.

0:00:59.137,0:01:01.876
Bazı insanlara ilacın pahalı[br]olduğunu söyledik.

0:01:01.876,0:01:04.057
Bazı insanlara da ucuz[br]olduğunu söyledik.

0:01:04.057,0:01:06.729
Pahalı olan ağrı kesici ilaç [br]daha etkili oldu.

0:01:06.729,0:01:09.283
İnsanların ağrılarını daha fazla azalttı.

0:01:09.283,0:01:12.787
Çünkü beklentiler [br]fizyolojimizi değiştirir.

0:01:12.787,0:01:15.419
Ve tabii hepimiz konu spor [br]olunca biliriz ki,

0:01:15.419,0:01:17.627
eğer belli bir takımın taraftarıysanız,

0:01:17.627,0:01:22.346
oyunun gidişatını takımınız açısından [br]izlemeye engel olamazsınız.

0:01:22.541,0:01:26.717
Bu durumların hepsinde

0:01:26.717,0:01:30.157
önyargılı kanaatlerimiz ve beklentilerimiz[br]dünyamızı renklendiriyor.

0:01:30.157,0:01:33.559
Peki daha önemli sorularda[br]ne oluyordu?

0:01:33.559,0:01:37.111
Sosyal adaletle ilgili sorularda[br]ne oluyordu?

0:01:37.111,0:01:40.516
Dolayısıyla kapalı göz testini[br]

0:01:40.516,0:01:43.581
eşitsizlik ile ilgili düşüncelerimize[br]uyarlamak istedik.

0:01:43.581,0:01:45.880
Önce eşitsizliği ele aldık,

0:01:45.880,0:01:47.830
ABD ve diğer ülkeleri kapsayan

0:01:47.830,0:01:50.384
geniş ölçekli bazı anketler yaptık.

0:01:50.384,0:01:52.335
İki soru sorduk:

0:01:52.335,0:01:55.701
"İnsanlar hangi seviyede eşitsizliğimiz[br]olduğunu biliyor muydu?"

0:01:55.701,0:01:59.812
ve "Ne seviyede bir eşitsizlik[br]istiyoruz?"

0:01:59.812,0:02:02.226
İlk soruyu düşünelim.

0:02:02.226,0:02:04.339
ABD'deki tüm insanları ele aldığımı,

0:02:04.339,0:02:09.204
sağa en fakirler sola da en zenginler[br]gelecek şekilde yerleştirdiğimi

0:02:09.204,0:02:12.318
ve sonra da bunları [br]beş sıraya ayırdığımı hayal edin.

0:02:12.318,0:02:14.616
En fakir %20, sonraki %20,

0:02:14.616,0:02:17.472
sonraki, sonraki ve en zengin %20.

0:02:17.472,0:02:21.208
Sonra size bu sıralardan her birinde[br]ne kadar varlık yoğunluğu

0:02:21.208,0:02:23.417
olduğunu düşündüğünüzü sordum.

0:02:23.417,0:02:25.878
Daha basit olması için şöyle[br]sorduğumu hayal edin:

0:02:25.878,0:02:28.128
"Alt iki sırada bulunan % 40'da

0:02:28.128,0:02:30.378
ne kadar varlık olduğunu[br]düşünüyorsunuz?"

0:02:30.378,0:02:32.519
En alt %40'da.

0:02:32.519,0:02:35.351
Bir saniye düşünün ve [br]bir sayı belirleyin.

0:02:35.351,0:02:37.255
Genellikle düşünmüyoruz.

0:02:37.255,0:02:39.740
Bir saniye için düşünün,[br]aklınızda gerçek bir sayı belirsin.

0:02:39.740,0:02:41.365
Belirlediniz mi?

0:02:41.365,0:02:44.430
Tamam. İşte birçok Amerikalının[br]bize söyledikleri.

0:02:44.430,0:02:47.167
Dipteki % 20'nin, varlığın % 2,9'una

0:02:47.167,0:02:48.679
sahip olduğunu düşünüyorlar.

0:02:48.679,0:02:50.862
Sonraki grubun % 6,4'ü var.

0:02:50.862,0:02:53.369
Yani ikisinin toplamı 9'un biraz üstünde.

0:02:53.369,0:02:56.782
Sonraki grup için %12 diyorlar,

0:02:56.782,0:02:58.431
%20

0:02:58.431,0:03:03.075
ve en zengin %20'nin varlığın %58'ine[br]sahip olduğunu düşünüyorlar.

0:03:03.075,0:03:06.210
Bunun düşüncelerinizle ne kadar[br]örtüştüğünü görüyorsunuz.

0:03:06.210,0:03:07.951
Peki gerçek nedir?

0:03:07.951,0:03:09.762
Gerçek biraz farklı.

0:03:09.762,0:03:13.575
En alt %20, varlığın %0,1'ine sahip.

0:03:13.575,0:03:16.826
Sonraki %20, varlığın %0,2'sine sahip.

0:03:16.826,0:03:18.939
Toplamda %0,3 yapıyor.

0:03:18.939,0:03:22.468
Sonraki grubun %3,9'u var,

0:03:22.468,0:03:24.651
11,3

0:03:24.651,0:03:30.392
ve en zengin grup varlığın[br]%84-85'ine sahip.

0:03:30.392,0:03:33.358
Gerçekte sahip olduğumuzla[br]sahip olduğumuzu düşündüğümüz

0:03:33.358,0:03:35.331
çok farklı.

0:03:35.331,0:03:37.421
Ne istediğimize gelelim.

0:03:37.421,0:03:39.418
Bunu nasıl belirleyeceğiz ki?

0:03:39.418,0:03:40.829
Bunu anlamak için,

0:03:40.829,0:03:42.407
gerçekte ne istediğimizi,

0:03:42.407,0:03:45.472
filozof John Rawls'a yöneldik.

0:03:45.472,0:03:47.307
Eğer hatırlarsanız John Rawls'ın

0:03:47.307,0:03:50.557
adil bir toplum için şöyle bir[br]görüşü vardı:

0:03:50.557,0:03:54.285
"Adil bir toplum,[br]toplumla ilgili her şeyi bildiğinizde,

0:03:54.285,0:03:57.144
herhangi bir yerinde [br]olmak istediğiniz toplumdur." demişti.

0:03:57.144,0:03:58.711
Bu çok güzel bir tanımlama.

0:03:58.711,0:04:01.889
Çünkü eğer varlıklıysan, varlıklılar için[br]daha fazla para isteyebilirsin,

0:04:01.889,0:04:03.226
fakirler için daha az.

0:04:03.226,0:04:05.505
Eğer fakirsen daha fazla eşitlik[br]isteyebilirsin.

0:04:05.505,0:04:07.339
Ama herhangi bir olası[br]yerden gireceğin

0:04:07.339,0:04:10.659
ve nerede olacağını bilmediğin[br]bir toplum için

0:04:10.659,0:04:12.865
tüm bakış açılarını [br]değerlendirmen gerekir.

0:04:12.865,0:04:15.791
Biraz kapalı göz testine benziyor.

0:04:15.791,0:04:18.461
Sonucun ne olacağını bilmeden [br]kararını vermek gibi.

0:04:18.461,0:04:22.176
Rawls buna "cehalet örtüsü" diyor.

0:04:22.176,0:04:25.783
Başka bir grup, daha geniş bir[br]Amerikalı grubu aldık ve

0:04:25.783,0:04:28.538
soruyu cehalet örtüsü ile sorduk.

0:04:28.538,0:04:32.648
"Sonucunda rastgele bir yere [br]düşebileceğinizi bilerek,

0:04:32.648,0:04:35.806
dâhil olmak isteyeceğiniz ülkenin[br]nitelikleri nelerdir?" diye sorduk.

0:04:35.806,0:04:37.285
İşte sonuçlarımız.

0:04:37.285,0:04:39.544
İnsanlar ilk grup olan tabandaki %20'ye

0:04:39.544,0:04:41.727
ne vermek istiyor?

0:04:41.727,0:04:44.421
Varlığın yaklaşık %10'unu [br]vermek istediler.

0:04:44.421,0:04:47.021
Sonraki gruba varlığın %14'ünü,

0:04:47.021,0:04:52.384
21, 22 ve 32.

0:04:52.384,0:04:55.890
Örneklemimizdeki hiç kimse[br]tam bir eşitlik istemedi.

0:04:55.890,0:05:00.223
Örneklemimizde hiç kimse sosyalizmin[br]harika bir fikir olduğunu düşünmedi.

0:05:00.223,0:05:01.611
Peki bu ne demek?

0:05:01.611,0:05:04.389
Sahip olduğumuz ile sahip [br]olduğumuzu düşündüğümüz

0:05:04.389,0:05:06.307
arasında bilgi boşluğu var demek.

0:05:06.307,0:05:09.452
Ama en az bir o kadar boşluk da [br]neyin doğru olduğunu düşündüğümüz

0:05:09.452,0:05:12.820
ve neye sahip olduğumuzu [br]düşündüğümüz arasında var.

0:05:12.820,0:05:16.012
Şimdi şu soruları sorabiliriz, [br]sadece varlıkla ilgili de değil.[br]

0:05:16.012,0:05:18.427
Başka konuları da pekâlâ sorabiliriz.

0:05:18.427,0:05:23.740
Örneğin, dünyanın farklı yerlerinden[br]insanlara da bu soruları sorduk,

0:05:24.320,0:05:26.668
liberal ve muhafazakâr insanlara

0:05:26.691,0:05:28.735
ve aslen aynı cevapları verdiler.

0:05:28.735,0:05:31.217
Zengine ve fakire sorduk, [br]aynı cevabı verdiler,

0:05:31.217,0:05:32.518
kadın da, erkek de,

0:05:32.518,0:05:35.211
NPR dinleyicisi de, Forbes okuru da.

0:05:35.211,0:05:38.310
İngiltere'de, Avusturalya'da, [br]ABD'de insanlara sorduk--

0:05:38.310,0:05:40.157
[br]cevaplar çok benzer.

0:05:40.157,0:05:42.928
Bir üniversitenin farklı bölümlerine[br]bile sorduk.

0:05:42.928,0:05:45.686
Harvard'a gittik ve neredeyse her[br]bölümü kontrol ettik.

0:05:45.686,0:05:48.428
Harvard İşletme Okulu'nda, [br]yani varlıklının daha çoğuna sahip olması

0:05:48.428,0:05:52.110
ve zenginin daha azına sahip olması[br]gerektiğine inanan çok az insanın olduğu

0:05:52.110,0:05:53.950
[br]yerde de benzerlik hayret vericiydi.

0:05:53.950,0:05:56.774
Bazılarınızın Harvard İşletme Okulu'na[br]gittiğini biliyorum.

0:05:56.774,0:06:00.120
Başka bir konuda bir soru[br]daha sorduk.

0:06:00.120,0:06:05.089
Genel müdürlerin maaşının, [br]vasıfsız işçilere oranını sorduk.

0:06:05.089,0:06:08.246
İnsanların düşündüğü oranı[br]görebilirsiniz.

0:06:08.246,0:06:12.147
Sonra da oranın ne olması gerektiğini[br]düşündüklerini sorabiliriz.

0:06:12.147,0:06:14.774
Ondan sonra gerçeğin[br]ne olduğunu sorabiliriz.

0:06:14.774,0:06:18.052
Gerçek nedir? O kadar da kötü değilmiş[br]diyorsunuz, değil mi?

0:06:18.052,0:06:20.205
Kırmızı ve sarı o kadar da[br]farklı değil.

0:06:20.205,0:06:24.125
Ama aslında öyleler, bunun nedeni[br]onları aynı ölçekte çizmemem.

0:06:26.105,0:06:30.015
Görmek zor, [br]içinde sarı ve mavi var.

0:06:30.015,0:06:32.360
Peki varlığın diğer getirilerinde [br]durum ne?

0:06:32.360,0:06:34.295
Varlık sadece varlıkla ilgili değil.

0:06:34.295,0:06:36.679
Sağlık gibi şeyler hakkında da [br]soru sorduk.

0:06:36.679,0:06:40.812
Reçetelendirilmiş ilaca erişim nasıl?

0:06:40.812,0:06:42.832
Hayat beklentisi nedir?

0:06:42.832,0:06:45.247
Peki çocuklarda hayat beklentisi ne?

0:06:45.247,0:06:47.592
Bunun nasıl dağıtılmasını istiyoruz?

0:06:47.592,0:06:50.401
Genç insanların eğitimi ne durumda?

0:06:50.401,0:06:52.271
Peki yaşlı insanlar için?

0:06:52.271,0:06:55.254
Tüm bunlardan sonra, insanların

0:06:55.254,0:06:58.412
varlık konusunda eşitsizliği [br]sevmediğini öğrendik.

0:06:58.412,0:07:02.798
Varlığın sonucunda gelişen eşitsizliğin [br]neden olduğu,

0:07:02.798,0:07:05.571
örneğin sağlıkta ve eğitimde eşitsizlik

0:07:05.571,0:07:07.932
onlara daha dayanılmaz geliyordu.

0:07:07.932,0:07:10.393
İnsanların, iş özellikle[br]kendilerini temsil yeteneği

0:07:10.393,0:07:13.317
az olanlara geldiğinde, [br]eşitlik değişimine

0:07:13.317,0:07:14.991
daha açık olduklarını da öğrendik.

0:07:14.991,0:07:17.336
Aslen çocuklara ve bebeklere.

0:07:17.336,0:07:22.003
Çünkü onların bulundukları durumdan[br]sorumlu olduklarını düşünmüyoruz.

0:07:22.003,0:07:24.348
Bundan çıkarılacak bazı dersler neler?

0:07:24.348,0:07:25.508
İki boşluğumuz var:

0:07:25.508,0:07:28.088
Bilgi boşluğumuz ve [br]cazibe boşluğumuz var.

0:07:28.088,0:07:30.710
Bilgi boşluğu konusunda düşünüyoruz.

0:07:30.710,0:07:32.080
İnsanları nasıl eğitiyoruz?

0:07:32.080,0:07:34.796
İnsanların, eşitsizlik ve eşitsizliğin[br]sonuçları olan

0:07:34.796,0:07:38.558
sağlık, eğitim, kıskançlık, suç oranları[br]ve bunun gibi konularda

0:07:38.558,0:07:40.949
nasıl farklı düşünmelerini sağlıyoruz?

0:07:40.949,0:07:42.830
Bir de cazibe boşluğumuz var.

0:07:42.830,0:07:46.653
İnsanlara, gerçekte ne istediğimiz[br]konusunda nasıl farklı düşündürürüz?

0:07:46.653,0:07:50.028
Rawls'ın tanımını duydunuz.[br]Rawls'ın dünyaya bakış şekli,

0:07:50.028,0:07:51.770
kapalı göz yaklaşımıyla.

0:07:51.770,0:07:54.695
Bencil motivasyonumuzu resmin[br]dışına itiyor.

0:07:54.695,0:07:58.022
Bunu daha yüksek bir seviyede[br]daha geniş bir ölçekte

0:07:58.022,0:07:59.896
nasıl yürürlüğe koyacağız?

0:07:59.896,0:08:02.752
Son olarak bir de eylem boşluğumuz var.

0:08:02.752,0:08:05.701
Tüm bunları alıp bunlarla[br]ilgili gerçekten ne yapabiliriz?

0:08:05.701,0:08:08.603
Sanıyorum cevabın bir bölümü insanların

0:08:08.603,0:08:10.909
tıpkı çocuklar ve bebekler gibi

0:08:10.909,0:08:13.515
fazla temsilleri olmadığını [br]düşünmekten geçiyor.

0:08:13.515,0:08:15.523
Çünkü insanlar buna daha [br]istekli gözüküyor.

0:08:15.523,0:08:21.093
Özetlemek gerekirse, gelecek sefer[br]bira veya şarap içmeye gittiğinizde

0:08:21.093,0:08:27.180
ilk olarak deneyiminizde neyin gerçek,[br]neyin beklentilerden kaynaklanan

0:08:27.180,0:08:29.734
plasebo etkisi olduğunu düşünün.

0:08:29.758,0:08:33.287
Sonra hayatınızdaki diğer kararlar[br]için ne ifade ettiğini

0:08:33.287,0:08:35.362
ve umut ederim ki hepimizi etkileyen

0:08:35.362,0:08:36.777
politik soruları da düşünün.

0:08:36.777,0:08:38.394
Çok teşekkürler.

0:08:38.394,0:08:40.731
(Alkış)