1
00:00:00,580 --> 00:00:04,054
Melati Wijsen: Bali -- tanrılar adası.

2
00:00:05,301 --> 00:00:07,642
Isabel Wijsen: Yeşil bir cennet.

3
00:00:09,139 --> 00:00:10,552
MW: Ya da ...

4
00:00:10,576 --> 00:00:12,393
kayıp bir cennet.

5
00:00:13,075 --> 00:00:14,234
Bali:

6
00:00:14,696 --> 00:00:16,639
çöp adası.

7
00:00:17,707 --> 00:00:18,859
IW: Bali'de,

8
00:00:18,883 --> 00:00:24,834
her gün 680 metre küp plastik çöp 
elde ediyoruz.

9
00:00:25,801 --> 00:00:28,657
Yani neredeyse 14 katlı bir bina kadar.

10
00:00:29,205 --> 00:00:31,426
Plastik torbalara gelince, onların

11
00:00:31,450 --> 00:00:34,018
%5'ten azı geri dönüştürülüyor.

12
00:00:34,900 --> 00:00:38,206
MW: Bunun adamız hakkındaki 
düşüncenizi değiştirdiğini biliyoruz.

13
00:00:38,666 --> 00:00:41,150
Bunu öğrendiğimizde bizimki de değişti.

14
00:00:41,174 --> 00:00:45,735
Bali'deki plastik torbaların çoğunun
önce kanalizasyonlara,

15
00:00:45,759 --> 00:00:47,009
sonra nehirlere, sonra da

16
00:00:47,033 --> 00:00:48,404
okyanusa döküldüğünü öğrendik.

17
00:00:48,900 --> 00:00:51,364
Okyanusa varamayanlar ise

18
00:00:51,388 --> 00:00:53,501
yakılıyor ya da etrafa saçılıyor.

19
00:00:54,183 --> 00:00:56,441
IW: Biz de bu konuyla ilgilenmeye
karar verdik.

20
00:00:56,812 --> 00:00:59,311
Adamızdaki plastik torba 
kullanımına

21
00:00:59,335 --> 00:01:02,687
''hayır'' demek için 
neredeyse 3 yıldır çalışıyoruz.

22
00:01:02,711 --> 00:01:05,175
Bu yolda bazı önemli başarılar elde ettik.

23
00:01:06,835 --> 00:01:08,867
MW: İkimiz kardeşiz

24
00:01:08,891 --> 00:01:11,458
ve dünyadaki en iyi okula gidiyoruz:

25
00:01:12,061 --> 00:01:13,586
Green School, Bali.

26
00:01:13,610 --> 00:01:18,233
Green School, hem bambudan yapılmış olması

27
00:01:18,257 --> 00:01:20,220
hem de eğitimi açısından farklı bir yer.

28
00:01:20,864 --> 00:01:23,551
Bugünün liderleri olmak için eğitiliyoruz,

29
00:01:24,518 --> 00:01:26,951
sıradan bir ders kitabı bunu yapamaz.

30
00:01:27,813 --> 00:01:29,834
IW: Bir gün derste

31
00:01:29,858 --> 00:01:32,571
önemli insanları öğrendik;

32
00:01:32,595 --> 00:01:34,083
Nelson Mandela,

33
00:01:34,107 --> 00:01:35,258
Lady Diana,

34
00:01:35,282 --> 00:01:36,507
ve Mahatma Gandhi gibi.

35
00:01:37,244 --> 00:01:38,401
O gün eve yürürken


36
00:01:38,425 --> 00:01:41,733
biz de önemli kişiler olmaya karar verdik.

37
00:01:42,614 --> 00:01:44,651
Önemli biri olmak için neden büyüyene dek

38
00:01:44,675 --> 00:01:45,933
bekleyelim ki?

39
00:01:46,420 --> 00:01:48,494
Şu anda bir şeyler yapmak istedik.

40
00:01:49,135 --> 00:01:50,835
MW: O gece oturup beyin fırtınası

41
00:01:50,859 --> 00:01:53,695
yaptık ve Bali'deki tüm sorunları
düşündük.

42
00:01:54,332 --> 00:01:56,396
En çok dikkatimizi çeken ise

43
00:01:56,420 --> 00:01:57,784
plastik çöplerdi.

44
00:01:58,536 --> 00:02:00,603
Ama bu çok büyük bir sorun.

45
00:02:01,189 --> 00:02:04,671
Biz çocuklar için en gerçekçi hedef 
ne olabilir diye düşündük:

46
00:02:05,589 --> 00:02:06,820
plastik torbalar.

47
00:02:06,844 --> 00:02:08,237
Böylece fikir doğmuş oldu.

48
00:02:08,983 --> 00:02:10,964
IW: Araştırmalara başladık;

49
00:02:10,988 --> 00:02:13,928
daha fazla şey öğrendikçe

50
00:02:13,952 --> 00:02:17,041
plastik torbaların hiçbir iyi tarafının
olmadığını gördük.

51
00:02:17,401 --> 00:02:18,671
Hatta biliyor musunuz?

52
00:02:18,695 --> 00:02:20,273
Onlara ihtiyacımız bile yok.

53
00:02:21,003 --> 00:02:24,544
MW: Plastik torbaya ''hayır'' demek için
pek çok yerde

54
00:02:24,568 --> 00:02:26,438
sarf edilen çabalardan esinlendik:

55
00:02:26,462 --> 00:02:28,444
Hawaii'den Rwanda'ya ve oradan da

56
00:02:28,468 --> 00:02:31,013
Oakland ve Dublin gibi bazı şehirlerden.

57
00:02:31,784 --> 00:02:37,449
IW: Bu fikir ''Bye Bye Plastik Torba'' yı
başlattı.

58
00:02:38,658 --> 00:02:40,850
MW: Kampanyayı yürüttüğümüz
yıllar süresince

59
00:02:40,874 --> 00:02:43,436
çok şey öğrendik.

60
00:02:43,984 --> 00:02:45,626
Birinci ders:

61
00:02:46,233 --> 00:02:48,391
Her şeyi tek başına yapamazsın.

62
00:02:48,415 --> 00:02:50,607
Hemfikir çocuklardan oluşan
büyük bir takım gerek.

63
00:02:50,631 --> 00:02:53,802
Biz de ''Bye Bye Plastic Bags''
ekibini kurduk.

64
00:02:54,459 --> 00:02:57,574
Gönüllü takımda adanın her tarafından
çocuklar var,

65
00:02:57,598 --> 00:02:59,997
hem uluslararası hem de yerel okullardan.

66
00:03:00,505 --> 00:03:01,656
Onlarla birlikte

67
00:03:01,680 --> 00:03:03,430
çok katmanlı bir yaklaşım başlattık;

68
00:03:03,454 --> 00:03:06,750
çevrim içi ve çevrim dışı
imza dilekçeleri ile

69
00:03:06,774 --> 00:03:10,210
okullarda yapılan eğitici ve ilham verici 
sunumları temel alıyoruz.

70
00:03:10,234 --> 00:03:14,719
Pazar, festival, plaj temizleme
etkinliklerinde farkındalık yaratıyoruz.

71
00:03:14,743 --> 00:03:15,894
Son olarak şu da önemli,

72
00:03:15,918 --> 00:03:17,964
plastiğe alternatif torbalar dağıtıyoruz:

73
00:03:17,988 --> 00:03:19,712
file torbaya benzeyen torbalar,

74
00:03:19,736 --> 00:03:21,058
geri dönüştürülen gazeteden

75
00:03:21,082 --> 00:03:23,802
yapılanlar ya da %100 organik malzemeden
torbalar.

76
00:03:23,826 --> 00:03:26,339
Hepsini adadaki yerel girişimciler
yapıyor.

77
00:03:26,898 --> 00:03:28,292
IW: Örnek bir köy yönetiyoruz

78
00:03:28,316 --> 00:03:30,428
800 aileye ev sahipliği yapıyor.

79
00:03:30,952 --> 00:03:32,775
Köyün muhtarı ilk dostumuz oldu,

80
00:03:32,799 --> 00:03:35,265
tişörtlerimizi sevmesinin de yararı oldu.

81
00:03:36,077 --> 00:03:38,745
Müşterileri bilgilendirmeye odaklandık

82
00:03:38,769 --> 00:03:41,487
çünkü değişimin buradan başlaması gerek.

83
00:03:42,266 --> 00:03:44,463
Köy, plastik torbadan kurtulmak için

84
00:03:44,487 --> 00:03:46,492
yolun 2/3'ünü aştı bile.

85
00:03:47,330 --> 00:03:52,205
Bali hükümetinin desteğini almak için 
yaptığımız ilk girişimler başarısız oldu.

86
00:03:52,696 --> 00:03:53,846
Biz de şöyle düşündük:

87
00:03:54,391 --> 00:03:58,691
''1 milyon kişinin imzaladığı bir dilekçe.

88
00:03:58,715 --> 00:04:00,708
Bizi görmezden gelemezler, değil mi?''

89
00:04:00,732 --> 00:04:01,895
MW: Evet!

90
00:04:02,258 --> 00:04:04,093
IW: Ama kimin aklına gelirdi ki

91
00:04:04,117 --> 00:04:08,279
1 milyon imzanın 1000 x 1000 demek olduğu?

92
00:04:08,303 --> 00:04:09,930
(Gülüşmeler)

93
00:04:10,270 --> 00:04:11,835
Çıkmaza girdik --

94
00:04:12,747 --> 00:04:14,738
ta ki ikinci dersi öğrenene kadar:

95
00:04:15,507 --> 00:04:17,462
farklı açıdan bak.

96
00:04:17,808 --> 00:04:18,959
Birinin dediğine göre

97
00:04:18,983 --> 00:04:25,384
Bali hava limanından yılda 16 milyon 
giriş ve çıkış yapılıyormuş.

98
00:04:26,294 --> 00:04:29,610
MW: Peki havalimanına nasıl girebiliriz?

99
00:04:29,993 --> 00:04:31,686
İşte üçüncü ders de geliyor:

100
00:04:32,236 --> 00:04:33,676
kararlılık.

101
00:04:34,141 --> 00:04:35,768
Havalimanına doğru yola koyulduk.

102
00:04:35,792 --> 00:04:37,444
Bina sorumlusunu geçtik.

103
00:04:37,819 --> 00:04:39,705
Sırada onun patronunun patronu vardı,

104
00:04:39,729 --> 00:04:41,990
ve sonra ofis müdürünün yardımcısı,

105
00:04:42,014 --> 00:04:43,399
sonra da ofis müdürü,

106
00:04:43,423 --> 00:04:44,594
ve sonra ...

107
00:04:44,618 --> 00:04:46,765
iki kat aşağı sürüklendik ve
şöyle düşündük:

108
00:04:46,789 --> 00:04:48,954
işte yine bina sorumlusu
karşımıza çıkacak.

109
00:04:49,537 --> 00:04:51,585
Özel görevde çocuklar olarak

110
00:04:51,609 --> 00:04:53,925
birkaç gün kapı kapı dolaştıktan sonra

111
00:04:53,949 --> 00:04:57,837
sonunda Bali havalimanlarının
ticaret müdürüne ulaştık.

112
00:04:58,368 --> 00:05:02,281
Ona ''Plastik torbalı Bali'' konuşmasını
yaptık ve çok iyi bir insan olduğundan

113
00:05:02,305 --> 00:05:06,003
şöyle dedi: (adamın sesini taklit ederek)
''Söyleyeceğim şeye inanamıyorum

114
00:05:06,027 --> 00:05:08,270
ama size gümrük ve göçmenlik biriminde 


115
00:05:08,294 --> 00:05:11,251
imza toplamanız için yetki vereceğim.

116
00:05:11,275 --> 00:05:12,619
(Gülüşmeler)

117
00:05:12,643 --> 00:05:16,938
(Alkış)

118
00:05:16,962 --> 00:05:18,906
IW: Oradaki ilk 1,5 saatimiz içerisinde

119
00:05:18,930 --> 00:05:21,605
neredeyse 1.000 imza topladık.

120
00:05:21,954 --> 00:05:23,255
Çok iyi değil mi?

121
00:05:24,340 --> 00:05:25,851
Dördüncü ders:

122
00:05:25,875 --> 00:05:28,876
Toplumun her kesiminden destekçilere 
ihtiyacınız var;

123
00:05:29,486 --> 00:05:33,295
öğrencilerden ticaret müdürlerine,
ünlü insanlara.

124
00:05:34,097 --> 00:05:36,209
Green School'un cazibesi sayesinde

125
00:05:36,233 --> 00:05:38,899
düzenli aralıklarla ünlülere ulaşabildik.

126
00:05:39,937 --> 00:05:41,136
Ban Ki Moon bize

127
00:05:41,160 --> 00:05:44,521
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterlerinin

128
00:05:44,545 --> 00:05:46,196
dilekçe imzalamadığını söyledi --

129
00:05:46,220 --> 00:05:47,221
(Gülüşmeler)

130
00:05:47,245 --> 00:05:49,082
çocuklar kibar bir şekilde sorsa da.

131
00:05:49,106 --> 00:05:50,791
Ama haberi yayacağına söz verdi

132
00:05:50,815 --> 00:05:53,328
ve şimdi Birleşmiş Milletler ile 
yakın çalışıyoruz.

133
00:05:53,701 --> 00:05:56,644
MW: Jane Goodall bize
insan ağının gücünü öğretti.

134
00:05:57,055 --> 00:06:00,095
İşe sadece bir tane Roots & Shoots
grubuyla başladı,

135
00:06:00,119 --> 00:06:03,410
şimdi ise tüm dünyada 4.000 grubu var.

136
00:06:03,434 --> 00:06:04,607
Biz de onlardan biriyiz.

137
00:06:04,631 --> 00:06:06,073
O tam bir ilham kaynağı.

138
00:06:06,731 --> 00:06:08,483
Eğer siz de Rotary üyesiyseniz

139
00:06:08,507 --> 00:06:09,797
tanıştığımıza memnun oldum.

140
00:06:09,821 --> 00:06:10,972
Biz Etkileşimcileriz,

141
00:06:10,996 --> 00:06:13,327
Uluslararası Rotary'nin en genç birimi.

142
00:06:14,573 --> 00:06:17,816
IW: Sabır hakkında da çok şey öğrendik,

143
00:06:17,840 --> 00:06:20,097
MW: hayal kırıklıklarıyla baş etmeyi,

144
00:06:20,121 --> 00:06:21,272
IW: liderliği,

145
00:06:21,296 --> 00:06:22,465
MW: takım çalışmasını,

146
00:06:22,489 --> 00:06:23,640
IW: dostluğu,

147
00:06:23,664 --> 00:06:26,323
MW: Balililer ve kültürleri hakkında
çok şey öğrendik

148
00:06:26,347 --> 00:06:29,505
IW: ve bağlılığın önemini öğrendik.

149
00:06:30,106 --> 00:06:31,840
MW: Her zaman işler kolay gitmiyor.

150
00:06:31,864 --> 00:06:35,329
Bazen verilen sözleri hayata geçirmek 
zor olabiliyor.

151
00:06:35,830 --> 00:06:38,257
IW: Ama geçen yıl yaptığımız tam da buydu.

152
00:06:38,663 --> 00:06:40,266
Konuşma yapmaya
Hindistan'a gittik

153
00:06:40,290 --> 00:06:41,845
ailemiz de bizi

154
00:06:41,869 --> 00:06:44,457
Mahatma Gandhi'nin eski evini
ziyarete götürdü.

155
00:06:45,216 --> 00:06:47,470
Hedefine ulaşmak için yaptığı 
açlık grevlerinin

156
00:06:47,494 --> 00:06:48,770
gücünü keşfettik.

157
00:06:49,329 --> 00:06:51,327
Turun sonunda anne ve babamızla

158
00:06:51,351 --> 00:06:53,002
yeniden bir araya gelince

159
00:06:53,026 --> 00:06:54,692
bir karar aldık ve şöyle dedik:

160
00:06:54,716 --> 00:06:56,472
''Açlık grevine giriyoruz!''

161
00:06:56,496 --> 00:06:57,497
(Gülüşmeler)

162
00:06:57,521 --> 00:07:00,420
MW: Yüz ifadelerini tahmin edebilirsiniz.

163
00:07:00,444 --> 00:07:02,722
Çok ısrar etmemiz gerekti;

164
00:07:02,746 --> 00:07:04,478
sadece anne ve babamıza da değil,

165
00:07:04,502 --> 00:07:06,794
arkadaşlarımıza ve öğretmenlerimize de.

166
00:07:07,561 --> 00:07:10,532
Isabel ve ben bunu cidden
yapmak istiyorduk.

167
00:07:10,556 --> 00:07:12,165
Bir diyetisyenle görüştük

168
00:07:12,189 --> 00:07:14,029
ve bir uzlaşmaya vardık;

169
00:07:14,053 --> 00:07:18,318
her gün, gün doğumundan
gün batımına kadar yemek yemeyecektik

170
00:07:18,342 --> 00:07:20,947
ta ki Bali valisi 
Bali'deki plastik torba kullanımını

171
00:07:20,971 --> 00:07:24,458
durdurma konusunu konuşmak için 
bizimle buluşmayı kabul edene kadar.

172
00:07:25,118 --> 00:07:29,138
IW: Endonezya dilindeki karşılığı 
''mogak makan'' olan açlık grevimiz

173
00:07:29,162 --> 00:07:30,313
başladı.

174
00:07:30,337 --> 00:07:32,326
Hedefimiz için sosyal medyayı
kullandık ve

175
00:07:32,350 --> 00:07:34,117
hemen 2. günde

176
00:07:34,141 --> 00:07:36,407
evimize ve okulumuza
polisler gelmeye başladı.

177
00:07:36,724 --> 00:07:38,921
Bu iki kız ne yapıyordu böyle?

178
00:07:39,466 --> 00:07:41,976
Bu açlık grevini yaparak

179
00:07:42,000 --> 00:07:43,881
valinin imajını bozduğumuzu biliyorduk;

180
00:07:43,905 --> 00:07:45,339
hapse girebilirdik.

181
00:07:45,768 --> 00:07:47,697
Ama işe yaradı.

182
00:07:47,721 --> 00:07:48,947
24 saat sonra

183
00:07:48,971 --> 00:07:50,383
bizi okuldan aldılar ve

184
00:07:50,407 --> 00:07:52,430
valinin ofisine kadar eşlik ettiler.

185
00:07:53,283 --> 00:07:54,796
MW: Ve işte oradaydı --

186
00:07:54,820 --> 00:07:57,029
(Alkış)

187
00:07:57,053 --> 00:07:58,983
tanışmak ve konuşmak için
bizi bekliyordu

188
00:07:59,007 --> 00:08:01,557
Bali'nin çevresel güzelliğiyle 
ilgilenme konusunda

189
00:08:01,581 --> 00:08:04,193
hevesli olduğumuz için müteşekkirdi ve
destekleyiciydi.

190
00:08:04,812 --> 00:08:05,963
Plastik torbalara hayır demek için

191
00:08:05,987 --> 00:08:08,738
Bali halkına yardım edeceğine dair
bir söz imzaladı.

192
00:08:08,762 --> 00:08:09,916
Şimdi onunla arkadaşız,

193
00:08:09,940 --> 00:08:11,336
düzenli olarak

194
00:08:11,360 --> 00:08:14,657
ona ve ekibine verdiği sözleri
hatırlatıyoruz.

195
00:08:15,372 --> 00:08:16,523
Hatta kısa bir süre önce

196
00:08:16,547 --> 00:08:18,453
Bali'nin 2018'e gelindiğinde 


197
00:08:18,477 --> 00:08:23,120
plastik torbadan kurtulmuş olacağını
belirterek bir söz verdi.

198
00:08:23,144 --> 00:08:29,980
(Alkış)

199
00:08:31,498 --> 00:08:36,115
IW: Ayrıca destekçilerimizden biri olan
Bali Uluslararası Havalimanı

200
00:08:36,139 --> 00:08:40,701
2016'da plastik torbasız
bir politika izlemeyi planlıyor.

201
00:08:41,186 --> 00:08:43,173
MW: Bedava plastik torba
dağıtmayı bırakıp

202
00:08:43,197 --> 00:08:44,893
tekrar kullanılabilir torbanı getir,

203
00:08:44,917 --> 00:08:48,361
halkın zihniyetini değiştirmek için 
kullanacağımız bir sonraki mesaj bu.

204
00:08:49,405 --> 00:08:51,102
IW: Kısa süreli kampanyamız,

205
00:08:51,126 --> 00:08:52,558
"One Island / One Voice,"
(''Tek Ada / Tek Ses'')

206
00:08:52,582 --> 00:08:54,016
tamamen bu konuyla ilgili.

207
00:08:54,040 --> 00:08:56,719
Kendilerini plastik torbasız alan 
olarak ilan eden

208
00:08:56,743 --> 00:08:59,586
dükkan ve restoranları 
kontrol ediyor ve onaylıyoruz,

209
00:08:59,610 --> 00:09:01,983
girişlerine ise bu etiketi
yapıştırıyoruz,

210
00:09:02,007 --> 00:09:04,325
sosyal medya ve
Bali'deki bazı önemli dergilerde

211
00:09:04,349 --> 00:09:06,425
isimlerini yayınlıyoruz.

212
00:09:06,829 --> 00:09:07,980
Buna karşılık

213
00:09:08,004 --> 00:09:10,829
etiketi olmayanlar göze çarpıyor.

214
00:09:10,853 --> 00:09:12,240
(Gülüşmeler)

215
00:09:12,731 --> 00:09:16,050
MW: Peki biz neden tüm
bunları size anlatıyoruz?

216
00:09:16,673 --> 00:09:18,591
Bunun sebebi kısmen,

217
00:09:18,615 --> 00:09:20,686
ekibimizle birlikte ulaştığımız sonuçlarla

218
00:09:20,710 --> 00:09:22,066
gurur duyuyor olmamız.

219
00:09:22,469 --> 00:09:24,557
Ama aynı zamanda bu süreçte,

220
00:09:24,581 --> 00:09:27,421
çocukların da bir şeyler yapabileceğini 
öğrenmiş olmamız.

221
00:09:27,445 --> 00:09:29,099
Bir şeyleri hayata geçirebiliriz.

222
00:09:29,891 --> 00:09:32,318
Bu işe başladığımızda Isabel ve ben

223
00:09:32,342 --> 00:09:33,901
daha 10 ve 12 yaşlarındaydık.

224
00:09:33,925 --> 00:09:35,978
Hiçbir iş planımız yoktu,

225
00:09:36,002 --> 00:09:37,226
ne belirli bir strateji,

226
00:09:37,250 --> 00:09:39,169
ne de gizli bir gündemimiz --

227
00:09:39,193 --> 00:09:41,633
sadece önümüzde bir fikir vardı

228
00:09:41,657 --> 00:09:43,770
ve bizimle çalışan bir grup arkadaş.

229
00:09:44,195 --> 00:09:46,441
Tek yapmak istediğimiz, plastik torbaların

230
00:09:46,465 --> 00:09:49,107
güzel yurdumuzu 
sarmalayıp boğmasına engel olmaktı.

231
00:09:49,933 --> 00:09:51,641
Çocuklar, sınırsız enerjileri

232
00:09:51,665 --> 00:09:55,830
ve motivasyonlarıyla
dünyanın ihtiyaç duyduğu değişim olabilir.

233
00:09:56,454 --> 00:10:01,179
IW: Bu güzel ama zorlu dünyanın 
tüm çocuklarına sesleniyoruz:

234
00:10:01,690 --> 00:10:02,844
Hadi görelim sizi!

235
00:10:02,868 --> 00:10:04,623
Fark yaratın.

236
00:10:05,057 --> 00:10:07,476
Size kolay olacak demiyoruz.

237
00:10:07,500 --> 00:10:09,767
Zahmete değecek diyoruz.

238
00:10:10,221 --> 00:10:14,592
Biz çocuklar dünya nüfusunun 
sadece %25'ini oluşturuyor olabiliriz

239
00:10:14,616 --> 00:10:17,923
ama geleceğin %100'ü biziz.

240
00:10:19,050 --> 00:10:21,706
MW: Hala yapacak çok işimiz var

241
00:10:21,730 --> 00:10:23,395
ama bilin ki durmayacağız

242
00:10:23,419 --> 00:10:27,844
ta ki Bali havalimanlarına varıldığında 
sorulan ilk soru şu olana dek:

243
00:10:28,682 --> 00:10:30,016
İkisi: Bali'ye hoş geldiniz,

244
00:10:30,040 --> 00:10:32,207
bırakmanız gereken
plastik torbanız var mı?

245
00:10:32,231 --> 00:10:33,644
(Gülüşmeler)

246
00:10:33,668 --> 00:10:36,404
Om shanti shanti shanti om.


247
00:10:36,428 --> 00:10:37,579
Teşekkürler.

248
00:10:37,603 --> 00:10:47,396
(Alkış)