Verzonken overblijfselen, spookachtige scheepswrakken en verloren steden. Dit zijn niet enkel wonderen uit fictionele avonturenboeken. Onder de waterspiegel bevinden zich ruïnes waar mensen ooit ronddwaalden en scheepswrakken volgeladen met historische artefacten. Dit is het terrein van onderwaterarcheologie, waar onderzoekers menselijke artefacten ontdekken en bestuderen die in de zee terechtgekomen zijn. Ze zijn niet op schattenjacht. Onderwaterarcheologie onthult belangrijke informatie omtrent oude klimaten en kustlijnen, het toont aan hoe mensen zeeën hebben bevaren en hoe het leven er duizenden jaren geleden uitzag. Wat is er dan te vinden? Op ondiepe plekken ontdekten we allerlei antieke artefacten die tussen hedendaagse voorwerpen lagen. Dit gebied bevat bewijs over hoe onze voorouders visten, hoe ze hun schepen repareerden, hun afval loosden en zelfs hun veroordeelde piraten die onder de vloedlijn begraven werden. Het betreft niet alleen onze recente geschiedenis. In de Engelse kustplaats Norfolk werden 800.000 jaar oude voetafdrukken ontdekt. Op deze ondiepe plekken doemen vanaf de zeebodem overblijfselen op van verzonken steden, die aardbevingen, tsunami's en tektonische aardverschuivingen hebben achtergelaten. Vrijwel elke verzonken stad bevindt zich op zo'n ondiepe plek, omdat het zeepeil nauwelijks is veranderd in de duizenden jaren waarin stedenbouwende beschavingen hebben bestaan. In ondiepe wateren aan de kust van Italië ligt bijvoorbeeld Baia, een ruim 2.000 jaar oude Romeinse kustplaats. Daar is het mogelijk om tussen de ruïnes van bouwwerken te zwemmen die gemaakt zijn door adelijke families, senatoren en keizers uit Rome. En dan zijn er nog scheepswrakken. Als schepen hun beste tijd hebben gehad, worden ze vaak aan de kust achtergelaten op afgelegen plekken zoals estuaria, rivieren en ondiepe baaien. Archeologen gebruiken ze als tijdlijn om pieken en dalen van havens weer te geven en om aanwijzingen te verkrijgen over de historische scheepsbouwkunst. In Roskilde in Denemarken bijvoorbeeld, onthullen vijf bewust gezonken schepen hoe Vikingen 1.000 jaar geleden hun angstaanjagende, lange schepen bewerkten. Als we iets verder dalen bereiken we het gebied waar de diepst gelegen menselijke bouwwerken zijn, zoals oude havenmuren en aanlegkaden. Ook zien we steeds meer scheepswrakken die door noodweer, oorlogen en botsingen gezonken zijn. Tegenwoordig graven we nog veel van deze wrakken op, zoals het schip van Zwartbaard, dat geheimen onthult over het leven als achttiende-eeuwse piraat. Maar voorbij de vijftien meter bevinden zich de diepst gelegen, best bewaarde scheepswrakken, zoals het wrak van Antikythera dat in de eerste eeuw na Christus zonk. Toen het ontdekt werd, bevatte het sculpturen, handelswaar en ook de oudst bekende computer; een mysterieus apparaat dat 'Mechanisme van Antikythera' heet en dat astronomische veranderingen en zonsverduisteringen berekende. Tegenwoordig geeft het archeologen essentiële informatie over de kennis die de Oude Grieken beheersten. In dit gebied vinden we vliegtuigen en duikboten, zoals die uit de wereldoorlogen. Op ruim 60 meter diepte, vinden we een aantal van de eerste en zeldzaamste tekenen van mensheid. In de 5.000 jaren daarvoor was er meer droog land, omdat gletsjers het water vasthielden dat nu naar de zee is gevloeid. Onze voorouders spreidden zich uit over deze gebieden en zodoende vinden we op de zeebodem hun kampen, stenen gereedschap en botten van dieren waarop gejaagd werd. Deze locaties geven ons waardevolle informatie over de migratiepatronen van onze voorouders, jachtmethoden en technologiën. In het diepste gebied heeft geen mens ooit voet gezet. Dit gebied was al ondergedompeld voordat de mensheid zich ontwikkelde. We treffen alleen artefacten die van bovenaf in de oceaan zijn gezonken, zoals NASA's Saturnus V raketmotoren op ruim 4.000 meter diepte en de diepst gelegen scheepswrakken. De oceaan is als het ware een onderwatermuseum dat continu bijdraagt aan onze kennis over de mensheid. Met slechts een fractie ervan onderzocht, zullen de ontdekkingen zich zeker tot ver in de toekomst voortzetten.