0:00:00.703,0:00:03.515
Savaşlar böyle başlar.

0:00:03.515,0:00:06.781
Bir gün hayatınız sıradan akışındayken,

0:00:06.781,0:00:09.297
bir partiye gitmeyi planlıyorken,

0:00:09.297,0:00:11.681
çocuğunuzu okula bırakıyorken,

0:00:11.681,0:00:14.394
dişçinizden randevu alıyorken.

0:00:14.394,0:00:18.020
Birden telefonlar kesilir,

0:00:18.020,0:00:21.957
televizyonlar çekmez, sokakta silahlı insanlar vardır,

0:00:21.957,0:00:24.273
barikatlar vardır.

0:00:24.273,0:00:28.750
Hayatınız geçici ölüm durumuna geçer.

0:00:28.750,0:00:30.955
Ve durur.

0:00:30.955,0:00:33.513
Bir arkadaşımın başından geçen bir olayı anlatacağım,

0:00:33.513,0:00:36.491
çünkü bu Bosnalı arkadaşıma olanlar,

0:00:36.491,0:00:40.868
bu anlattıklarımın tam olarak nasıl hissettirdiğini size göstereceğini düşünüyorum.

0:00:40.868,0:00:44.962
Nisan 1992'de bir gün mini eteği ve yüksek topuklu ayakkabılarıyla

0:00:44.962,0:00:48.110
işe gitmek üzere yürüyordu. Bir bankada çalışıyordu.

0:00:48.110,0:00:51.634
Genç bir anneydi. Partileri severdi.

0:00:51.634,0:00:53.468
Harika bir insandı.

0:00:53.468,0:00:56.775
Ve aniden bir tank gördü

0:00:56.775,0:00:59.981
Saraybosna'nın ana caddesinde yavaşça ilerleyen bu tank

0:00:59.981,0:01:03.533
önüne çıkan her şeyi devirip geçiyordu.

0:01:03.533,0:01:07.564
Rüya gördüğünü zannetti, fakat rüya değildi.

0:01:07.564,0:01:10.309
Ve herkesin yapacağı gibi kaçtı,

0:01:10.309,0:01:14.326
bir çöp kutusunun arkasına gizlenerek siper aldı,

0:01:14.326,0:01:16.925
yüksek topukları ve mini eteğiyle.

0:01:16.925,0:01:21.144
Ve orada saklanırken olanlara anlam veremiyordu,

0:01:21.144,0:01:23.840
fakat tankın askerler eşliğinde geçtiğini

0:01:23.840,0:01:26.200
ve her yerde insanların kaos içinde olduğunu görmüştü

0:01:26.200,0:01:30.827
ve "Alice Harikalar Diyarında gibi hissettim

0:01:30.827,0:01:33.162
tavşan deliğinden düşerken

0:01:33.162,0:01:36.230
derine, derine kaosun en derinine

0:01:36.230,0:01:41.631
ve hayatım bir daha hiç bir zaman eskisi gibi olmayacak." diye düşündü.

0:01:41.631,0:01:45.418
Birkaç hafta sonra, arkadaşım bir insan kalabalığının içinde

0:01:45.418,0:01:50.368
kucağında küçük oğlu ile ilerlemeye çalışıyordu

0:01:50.368,0:01:52.904
oğlunu otobüsteki yabancıya verebilmek için.

0:01:52.904,0:01:55.928
Saraybosna'dan ayrılacak son otobüslerden biri olan

0:01:55.928,0:01:59.093
bu otobüsün çocuğunu güvende olacağı bir yere götürecekti.

0:01:59.093,0:02:03.203
Ve annesi ile birlikte önlere doğru çırpınışını hatırlıyor,

0:02:03.203,0:02:06.629
mahşeri insan kalabalığı arasında "Çocuğumu al! Çocuğumu al!"

0:02:06.629,0:02:12.682
ve oğlunu pencereden birisine verişini.

0:02:12.682,0:02:15.550
Ve onu yıllarca göremedi.

0:02:15.550,0:02:19.269
Kuşatma üç buçuk yıl sürdü

0:02:19.269,0:02:21.558
ve suyun olmadığı bir kuşatmaydı,

0:02:21.558,0:02:26.847
güç yoktu, elektrik yoktu, ısınma yoktu, yiyecek yoktu,

0:02:26.847,0:02:32.202
Avrupa'nın ortasında, 20. yüzyılın ortasında.

0:02:32.202,0:02:36.004
Ben bu kuşatmayı yaşan muhabirlerden

0:02:36.004,0:02:38.423
biri olma şerefine eriştim

0:02:38.423,0:02:41.461
ve orada olmanın ayrıcalığını yaşadım

0:02:41.461,0:02:43.651
çünkü bu bana her şeyi öğretti,

0:02:43.651,0:02:47.780
sadece bir muhabir olmayı değil, bir insan olmayı,

0:02:47.780,0:02:50.135
şefkati öğrendim.

0:02:50.135,0:02:53.946
Sıradan insanların kahraman olabildiklerini öğrendim.

0:02:53.946,0:02:58.317
Paylaşmayı öğrendim. Dostluğu öğrendim.

0:02:58.317,0:03:01.228
Hepsinden öte, sevgiyi öğrendim.

0:03:01.228,0:03:06.507
En korkunç yıkım ve ölüm ve kaosun ortasında dahi

0:03:06.507,0:03:09.643
sıradan insanların nasıl komşularına yardım edebildiklerini öğrendim

0:03:09.643,0:03:12.287
yiyeceklerini paylaştıklarını, çocuklarını büyüttüklerini,

0:03:12.287,0:03:15.539
yolun ortasında vurulmuş bir insanı çekip aldıklarını

0:03:15.539,0:03:18.396
kendi hayatlarını tehlikeye atma pahasına olsa bile,

0:03:18.396,0:03:21.647
yaralanmış insanların taksiye binmelerine yardım ettiklerini

0:03:21.647,0:03:24.268
onları hastaneye götürmeye çalıştıklarını.

0:03:24.268,0:03:27.487
Kendimle ilgili çok şey öğrendim.

0:03:27.487,0:03:30.512
Kahramanlarımdan biri olan Martha Gellhorn şöyle demişti,

0:03:30.512,0:03:35.710
"Sadece bir savaşı sevebilirsiniz. Gerisi sorumluluktur."

0:03:35.710,0:03:39.246
Bundan sonra çok, çok, çok savaşlar gördüm,

0:03:39.246,0:03:41.875
o kadar çok ki sayısını unuttum,

0:03:41.875,0:03:44.958
fakat hiç biri Saraybosna gibi değildi.

0:03:44.958,0:03:48.913
Geçen Nisan, oldukça tuhaf bir yere gittim.

0:03:48.913,0:03:52.687
delirmiş lise mezunlar toplantısı diye isimlendiriyorum.

0:03:52.687,0:03:57.030
Kuşatmanın 20. yıl dönümü idi,

0:03:57.030,0:03:59.502
Saraybosna kuşatmasının başlamasının

0:03:59.502,0:04:03.942
ve "yıl dönümü" kelimesini sevmiyorum çünkü kulağa bir parti gibi geliyor

0:04:03.942,0:04:05.345
ve bu bir parti değildi.

0:04:05.345,0:04:09.333
Bu, savaş boyunca orada çalışmış gazetecilerin

0:04:09.333,0:04:12.724
ve insani yardım çalışanlarının oldukça hüzünlü bir buluşması idi

0:04:12.724,0:04:17.193
ve tabii ki cesur ve korkusuz Saraybosna halkının kendisinin

0:04:17.193,0:04:19.612
Ve bunlar içerisinde beni en çok sarsan

0:04:19.612,0:04:21.353
ve kalbimi kıran,

0:04:21.353,0:04:23.523
Saraybosna'nın ana caddesinde yürümek oldu

0:04:23.523,0:04:27.598
20 yıl önce arkadaşım Aida'nın tankın geldiğini gördüğü

0:04:27.598,0:04:34.295
bu yolda 12.000 den fazla kırmızı sandalye vardı,

0:04:34.295,0:04:35.921
boş

0:04:35.921,0:04:38.190
ve bunların her biri

0:04:38.190,0:04:41.907
kuşatma esnasında ölen bir kişiyi temsil ediyordu

0:04:41.907,0:04:46.194
sadece Saraybosna'da, tüm Bosna'da değil

0:04:46.194,0:04:48.781
ve şehrin bir ucundan

0:04:48.781,0:04:51.055
büyük bir bölümüne kadar uzanıyordu

0:04:51.055,0:04:54.558
ve benim için en acısı çocuklar için koyulan

0:04:54.558,0:04:57.414
minik ufacık sandalyelerdi.

0:04:57.414,0:05:00.541
Şu sıralar Suriye'de muhabirlik yapıyorum

0:05:00.541,0:05:03.731
ve haber yapmaya başladım

0:05:03.731,0:05:05.987
çünkü yapılması gerektiğine inanıyorum.

0:05:05.987,0:05:08.992
Orada anlatılması gereken bir hikaye olduğuna inanıyorum.

0:05:08.992,0:05:12.962
Bosna'daki savaşın bir taslağını tekrar görüyorum.

0:05:12.962,0:05:15.191
Ve Şam'a ilk vardığımda,

0:05:15.191,0:05:17.593
İnsanların savaşın patlayacağına

0:05:17.593,0:05:21.153
hiç de inanıyor görünmedikleri o tuhaf anı farkettim.

0:05:21.153,0:05:23.088
Ve Bosna'da da aynen böyleydi

0:05:23.088,0:05:25.902
ve neredeyse savaşın geldiği bütün ülkelerde de.

0:05:25.902,0:05:28.445
İnsanlar savaşın geleceğine inanmak istemiyorlar,

0:05:28.445,0:05:31.912
bu yüzden terketmiyorlar, ayrılabilecekken ayrılmıyorlar.

0:05:31.912,0:05:33.582
Paralarını çekmiyorlar.

0:05:33.582,0:05:37.477
Kalıyorlar çünkü herkes evinde kalmak ister.

0:05:37.477,0:05:41.516
Ve ardından savaş ve kaos çöküyor.

0:05:41.516,0:05:45.319
Rwanda hiç aklımdan çıkmayan bir yer.

0:05:45.319,0:05:51.473
1994'de Rwanda'daki soykırımın haberini yapmak için kısa süreliğine Saraybosna'dan ayrıldım.

0:05:51.473,0:05:56.322
1994 Nisan ve Ağustos arasında,

0:05:56.322,0:06:00.523
bir milyon insan katledildi.

0:06:00.523,0:06:05.750
Eğer o 12.000 sandalye beni deliye döndürdüyse

0:06:05.750,0:06:07.822
ve delice sayısıyla,

0:06:07.822,0:06:11.453
sadece bir saniyeliğine bir milyon insanı düşünmenizi istiyorum.

0:06:11.453,0:06:13.990
Ve size bir örnek verebilmek için,

0:06:13.990,0:06:19.071
görebildiğim kadar uzaklara uzanan en az bir buçuk kilometrelik bir yolda durup,

0:06:19.071,0:06:25.160
boyumun iki katı kadar ölü bedenlerin yığıldığını

0:06:25.160,0:06:26.884
gördüğümü hatırlıyorum.

0:06:26.884,0:06:30.219
Ve bu ölenlerin sadece küçük bir kısmıydı.

0:06:30.219,0:06:32.188
Ve anneler vardı, kucaklarında

0:06:32.188,0:06:35.529
son anlarını yaşayan çocuklarını tutan anneler vardı.

0:06:35.529,0:06:38.859
Savaştan birçok şey öğrendik

0:06:38.859,0:06:41.211
ve Rwanda'yı anlattım

0:06:41.211,0:06:45.329
çünkü Güney Afrika gibi

0:06:45.329,0:06:49.311
yaklaşık 20 yıldır, iyileşme var.

0:06:49.311,0:06:52.779
Milletvekillerinin yüzde ellialtı'sı kadın,

0:06:52.779,0:06:55.231
ki bu olağanüstü

0:06:55.231,0:06:59.257
ve ayrıca ulusal anayasada

0:06:59.257,0:07:02.430
Hutu ya da Tutsi olduğunu belirtmek yasak.

0:07:02.430,0:07:06.299
Kişileri etnik kökeni ile tanımlamak yasak,

0:07:06.299,0:07:10.845
ki bu, soykırımı ilk olarak başlatan şeydi.

0:07:10.845,0:07:13.952
İnsani yardımda çalışan arkadaşlarımdan birinin anlattığı en güzel hikaye,

0:07:13.952,0:07:15.435
daha doğrusu güzel bulduğum.

0:07:15.435,0:07:20.352
Hutu ve Tutsilerin karışık olarak bulunduğu bir grup çocuk vardı

0:07:20.352,0:07:23.066
ve bir grup kadın onları evlatlık ediniyorlardı,

0:07:23.066,0:07:27.000
sıraya giriyorlar ve sıradakine bir çocuk veriliyordu.

0:07:27.000,0:07:30.166
Hiçbir şekilde ödün yok, Tutsisin,

0:07:30.166,0:07:33.081
Hutu'sun, annemi öldürmüş olabilirsin,

0:07:33.081,0:07:34.927
babamı öldürmüş olabilirsin.

0:07:34.927,0:07:40.233
Bu şekilde bir araya getirilip barıştırılıyorlar

0:07:40.233,0:07:43.817
ve bu oldukça dikkate değerdi.

0:07:43.817,0:07:46.659
İnsanlar bana nasıl savaş haberleri yapmaya devam ettiğimi

0:07:46.659,0:07:48.871
ve bunu yapmaya neden devam ettiğimi sorduklarında,

0:07:48.871,0:07:50.340
işte nedeni bu.

0:07:50.340,0:07:53.731
Önümüzdeki hafta Suriye'ye geri döndüğümde

0:07:53.731,0:07:57.692
gördüğüm inanılmaz kahraman insanlar,

0:07:57.692,0:07:59.965
bazıları demokrasi için savaşıyorlar,

0:07:59.965,0:08:03.982
her bir gün bizim garanti saydığımız şeyler için savaşıyorlar.

0:08:03.982,0:08:07.220
Ve bu aşağı yukarı bunu yapmamın nedenidir.

0:08:07.220,0:08:11.688
2004'de küçük bir oğlum oldu

0:08:11.688,0:08:14.883
ve ben ona mucize çocuk diyorum,

0:08:14.883,0:08:17.929
çünkü bu kadar fazla ölümü gördükten sonra

0:08:17.929,0:08:22.106
bu kadar yıkım ve kaos ve karanlığın ardından,

0:08:22.106,0:08:25.965
hayatımda bu umut ışığı doğdu.

0:08:25.965,0:08:30.162
Ve O'na "ışığı getiren" anlamına gelen Luca diyorum,

0:08:30.162,0:08:35.085
çünkü o benim hayatıma ışığı getirdi.

0:08:35.085,0:08:38.536
Onun hakkında konuşuyorum çünkü dört aylıkken

0:08:38.536,0:08:43.208
yurtdışı editörüm beni Bağdat'a geri dönmeye zorladı,

0:08:43.208,0:08:46.540
Saddam rejimi boyunca, düşerken ve sonrasında da

0:08:46.540,0:08:49.419
muhabirlik yaptığım Bağdat.

0:08:49.419,0:08:52.513
Gözyaşları içerisinde uçağa bindiğimi hatırlıyorum,

0:08:52.513,0:08:55.499
oğlumdan ayrılacağım için ağlıyordum

0:08:55.499,0:08:57.732
ve oradayken,

0:08:57.732,0:09:00.467
epey ünlü Irak'lı bir siyasetçi arkadaşım

0:09:00.467,0:09:02.941
"Burada ne yapıyorsun?..

0:09:02.941,0:09:04.782
Neden evde Luca ile birlikte değilsin?" diye sorduğunda

0:09:04.782,0:09:08.567
"Görmeliydim" dedim. Sene 2004'tü

0:09:08.567,0:09:12.954
Irak'ta akıl almaz derecede kanlı bir zamanın başlangıcıydı,

0:09:12.954,0:09:16.194
"Görmeliyim, orada neler olduğunu görmeliyim.

0:09:16.194,0:09:17.059
ve haberini yapmalıyım" dedim.

0:09:17.059,0:09:20.623
"Eve dön" dedi,

0:09:20.623,0:09:23.909
"Çünkü ilk dişini kaçırırsan,

0:09:23.909,0:09:26.907
ilk adımlarını kaçırırsan, kendini hiçbir zaman affetmezsin.

0:09:26.907,0:09:30.770
Fakat her zaman başka bir savaş olacaktır"

0:09:30.770,0:09:35.111
Ve ne yazık ki, her zaman başka bir savaş olacak.

0:09:35.111,0:09:38.965
Ve bir gazeteci olarak, bir muhabir,

0:09:38.965,0:09:40.731
bir yazar olarak, yaptıklarımın savaşı durdurabileceğini düşünürsem

0:09:40.731,0:09:45.569
kendimi kandırmış olurum. Durduramam.

0:09:45.569,0:09:48.116
Kofi Annan değilim. O da bir savaşı durduramaz.

0:09:48.116,0:09:51.093
Suriye ile müzakerede bulunmaya çalıştı fakat yapamadı.

0:09:51.093,0:09:55.089
Birleşmiş Milletler uyuşmazlık çözücüsü değilim.

0:09:55.089,0:09:57.372
Bir insani yardım doktoru bile değilim

0:09:57.372,0:10:00.198
ve kendimi çaresiz hissettiğim zamanları anlatamam

0:10:00.198,0:10:03.469
gözlerimin önünde can veren insanlara yardım edemediğim zamanları anlatamam.

0:10:03.469,0:10:07.304
Sedece bir şahidim.

0:10:07.304,0:10:12.358
Görevim sesi olmayan insanların sesi olmak.

0:10:12.358,0:10:15.591
Bir meslektaşım bunu dünyanın karanlık köşelerinde

0:10:15.591,0:10:18.353
bir ışık yakmak olarak nitelendirdi.

0:10:18.353,0:10:21.000
Ve bu tam olarak yapmaya çalıştığım şey.

0:10:21.000,0:10:24.036
Her zaman başarılı değilim

0:10:24.036,0:10:26.577
ve bazen inanılmaz hayal kırıcı olabiliyor,

0:10:26.577,0:10:28.783
çünkü boşluğa yazıyormuş hissine kapılıyorsunuz

0:10:28.783,0:10:31.112
veya hiç kimsenin umursamadığını düşünüyorsunuz.

0:10:31.112,0:10:33.361
Suriye kimin umurunda? Bosna kimin umurunda?

0:10:33.361,0:10:35.374
Kongo kimin umurunda,

0:10:35.374,0:10:37.648
Fildişi Sahilleri, Liberya, Sierra Leon,

0:10:37.648,0:10:39.763
tüm bu yerleri

0:10:39.763,0:10:43.736
hayatım boyunca hatırlayağım.

0:10:43.736,0:10:46.989
Fakat benim görevim şahitlik etmek

0:10:46.989,0:10:50.171
ve bu düğüm noktası, işin özü,

0:10:50.171,0:10:52.712
bizim gibi bunu yapan gazeteciler için.

0:10:52.712,0:10:56.303
Ve gerçekten tüm yapabildiğim umut etmek,

0:10:56.303,0:10:58.911
politikaya yön verenler ve siyasetcilere değil

0:10:58.911,0:11:01.308
çünkü her ne kadar inanmayı çok istesem de

0:11:01.308,0:11:03.773
beni okuyup, bir şeyler yapacaklarına inanmıyorum.

0:11:03.773,0:11:06.933
Kendimi kandırmıyorum.

0:11:06.933,0:11:11.150
Umut ettiğim, söylediğim herhangi bir şeyi hatırlarsanız

0:11:11.150,0:11:14.703
veya hikayelerimden herhangi birisini sabah kahvaltı sonrasında hatırlarsanız

0:11:14.703,0:11:17.385
eğer Saraybosna'nın hikayesini hatırlarsanız,

0:11:17.385,0:11:20.876
veya Rwanda'nın

0:11:20.876,0:11:23.449
işimi yapmışım demektir.

0:11:23.449,0:11:25.487
Çok teşekkür ederim.

0:11:25.487,0:11:32.717
(Alkışlar)