1
00:00:00,703 --> 00:00:03,515
Ovako počinje rat.

2
00:00:03,515 --> 00:00:06,781
Jedan dan živite 
vaš svakodnevni život,

3
00:00:06,781 --> 00:00:09,297
planirate da idete na zabavu,

4
00:00:09,297 --> 00:00:11,681
vodite svoju decu u školu,

5
00:00:11,681 --> 00:00:14,394
zakazujete termin kod zubara.

6
00:00:14,394 --> 00:00:18,020
Sledećeg momenta, 
telefon ne radi,

7
00:00:18,020 --> 00:00:21,957
TV ne radi, na ulici 
su naoružani muškarci,

8
00:00:21,957 --> 00:00:24,273
putevi su blokirani.

9
00:00:24,273 --> 00:00:28,750
Život kakav ste poznavali prestaje.

10
00:00:28,750 --> 00:00:30,955
Zaustavlja se.

11
00:00:30,955 --> 00:00:33,513
Ukrašću priču od 
jedne moje prijateljice,

12
00:00:33,513 --> 00:00:36,491
prijateljice iz Bosne, 
o tome šta joj se desilo,

13
00:00:36,491 --> 00:00:40,868
jer mislim da će vam tačno 
dočarati kako to izgleda.

14
00:00:40,868 --> 00:00:44,962
Bila je na putu ka poslu 
jednog aprilskog dana 1992. godine,

15
00:00:44,962 --> 00:00:48,110
u kratkoj suknji i visokim štiklama. 
Radila je u banci.

16
00:00:48,110 --> 00:00:51,634
Bila je mlada majka. 
Bila je neko ko voli da se zabavlja.

17
00:00:51,634 --> 00:00:53,468
Izvanredna osoba.

18
00:00:53,468 --> 00:00:56,775
I odjednom ugleda tenk

19
00:00:56,775 --> 00:00:59,981
koji se lagano kreće 
glavnim putem kroz Sarajevo

20
00:00:59,981 --> 00:01:03,533
rušeći sve pred sobom.

21
00:01:03,533 --> 00:01:07,564
Mislila je da sanja, ali nije.

22
00:01:07,564 --> 00:01:10,309
I trči kao što bi to 
bilo ko od nas uradio

23
00:01:10,309 --> 00:01:14,326
i nalazi sklonište, 
sakriva se iza kante za smeće,

24
00:01:14,326 --> 00:01:16,925
u svojim štiklama i kratkoj suknji.

25
00:01:16,925 --> 00:01:21,144
I skrivajući se tamo, 
oseća se glupo,

26
00:01:21,144 --> 00:01:23,840
ali gleda taj tenk kako prolazi
sa vojnicima

27
00:01:23,840 --> 00:01:26,200
i ljude na sve strane i haos

28
00:01:26,200 --> 00:01:30,827
i misli: "Osećam se kao Alisa u zemlji čuda

29
00:01:30,827 --> 00:01:33,162
koja silazi niz zečju rupu,

30
00:01:33,162 --> 00:01:36,230
dole, dole, dole u haos

31
00:01:36,230 --> 00:01:41,631
i moj život više nikad neće biti isti."

32
00:01:41,631 --> 00:01:45,418
Nekoliko nedelja kasnije, 
moja prijateljica je bila u masi ljudi

33
00:01:45,418 --> 00:01:50,368
koji su je gurali sa detetom u naručju

34
00:01:50,368 --> 00:01:52,904
da bi ga dala 
neznancu u autobusu,

35
00:01:52,904 --> 00:01:55,928
jednom od zadnjih autobusa 
koji napuštaju Sarajevo

36
00:01:55,928 --> 00:01:59,093
da bi odveli decu na sigurno.

37
00:01:59,093 --> 00:02:03,203
I seća se kako se gurala
sa svojom majkom

38
00:02:03,203 --> 00:02:06,629
kroz masu i masu ljudi:
"Uzmite moje dete! Uzmite moje dete!"

39
00:02:06,629 --> 00:02:12,682
predajući svoje dete 
nekome kroz prozor.

40
00:02:12,682 --> 00:02:15,550
Nije ga videla godinama.

41
00:02:15,550 --> 00:02:19,269
Opsada je trajala tri i po godine

42
00:02:19,269 --> 00:02:21,558
i bila je to opsada bez vode,

43
00:02:21,558 --> 00:02:26,847
bez struje, 
bez grejanja, bez hrane,

44
00:02:26,847 --> 00:02:32,202
u središtu Evrope, 
krajem 20. veka.

45
00:02:32,202 --> 00:02:36,004
Imala sam čast da budem 
jedna od onih reportera

46
00:02:36,004 --> 00:02:38,423
koji su preživeli tu opsadu

47
00:02:38,423 --> 00:02:41,461
i kažem da imala sam čast 
i privilegiju da budem tamo

48
00:02:41,461 --> 00:02:43,651
jer me je to iskustvo naučilo svemu,

49
00:02:43,651 --> 00:02:47,780
ne samo o poslu reportera, 
nego i kakav čovek treba biti.

50
00:02:47,780 --> 00:02:50,135
Naučila sam o samilosti.

51
00:02:50,135 --> 00:02:53,946
Naučila sam o običnim ljudima 
koji mogu biti heroji.

52
00:02:53,946 --> 00:02:58,317
Naučila sam o deljenju. 
Naučila sam šta je drugarstvo.

53
00:02:58,317 --> 00:03:01,228
Pre svega, učila sam o snazi ljubavi.

54
00:03:01,228 --> 00:03:06,507
Čak i usred strašnog razaranja
i smrti i haosa,

55
00:03:06,507 --> 00:03:09,643
učila sam o tome kako obični 
ljudi pomažu svojim komšijama,

56
00:03:09,643 --> 00:03:12,287
dele hranu, 
odgajaju svoju decu,

57
00:03:12,287 --> 00:03:15,539
kako odvlače nekog pogođenog snajperom 
sa sredine puta

58
00:03:15,539 --> 00:03:18,396
iako znaju da time
ugrožavaju sopstveni život,

59
00:03:18,396 --> 00:03:21,647
pomažu povređenim ljudima 
da uđu u taksi

60
00:03:21,647 --> 00:03:24,268
pokušavajući da ih odvezu u bolnice.

61
00:03:24,268 --> 00:03:27,487
Naučila sam toliko toga o sebi.

62
00:03:27,487 --> 00:03:30,512
Marta Gelhorn, jedna od mojih heroina, 
jednom je rekla:

63
00:03:30,512 --> 00:03:35,710
"Možeš voleti samo jedan rat. 
Ostalo je odgovornost."

64
00:03:35,710 --> 00:03:39,246
Izveštavala sam u mnogim, 
mnogim, ratovima posle toga,

65
00:03:39,246 --> 00:03:41,875
toliko da sam prestala da brojim,

66
00:03:41,875 --> 00:03:44,958
ali nijedan nije bio kao Sarajevo.

67
00:03:44,958 --> 00:03:48,913
Prošlog Aprila, vratila sam se na čudan,

68
00:03:48,913 --> 00:03:52,687
kako sam ga nazvala, poremećeni 
srednjoškolski sastanak.

69
00:03:52,687 --> 00:03:57,030
Bila je to 20. godišnjica opsade,

70
00:03:57,030 --> 00:03:59,502
početka opsade Sarajeva,

71
00:03:59,502 --> 00:04:03,942
i ne volim reč "godišnjica", 
jer zvuči kao neka zabava,

72
00:04:03,942 --> 00:04:05,345
a ovo nije bila zabava.

73
00:04:05,345 --> 00:04:09,333
Bilo je to jako tužno 
okupljanje reportera

74
00:04:09,333 --> 00:04:12,724
koji su radili tamo za vreme rata, 
humanitarnih radnika

75
00:04:12,724 --> 00:04:17,193
i naravno samih hrabrih
i odvažnih ljudi Sarajeva.

76
00:04:17,193 --> 00:04:19,612
Ono što me je najviše pogodilo,

77
00:04:19,612 --> 00:04:21,353
što mi je slomilo srce,

78
00:04:21,353 --> 00:04:23,523
šetajući glavnom ulicom Sarajeva,

79
00:04:23,523 --> 00:04:27,598
gde je moja prijateljica Aida videla 
nadolazeći tenk pre 20godina,

80
00:04:27,598 --> 00:04:34,295
na putu sam ugledala više 
od 12.000 crvenih stolica,

81
00:04:34,295 --> 00:04:35,921
praznih,

82
00:04:35,921 --> 00:04:38,190
i svaka od njih 
je predstavljala

83
00:04:38,190 --> 00:04:41,907
osobu koja je 
poginula tokom opsade,

84
00:04:41,907 --> 00:04:46,194
samo u Sarajevu, 
ne u celoj Bosni

85
00:04:46,194 --> 00:04:48,781
i širile su se sa jednog kraja grada

86
00:04:48,781 --> 00:04:51,055
na veći deo istog

87
00:04:51,055 --> 00:04:54,558
i najtužnije su mi bile 
male stolice

88
00:04:54,558 --> 00:04:57,414
za decu.

89
00:04:57,414 --> 00:05:00,541
Sad pokrivam Siriju

90
00:05:00,541 --> 00:05:03,731
i počela sam da 
izveštavam jer verujem

91
00:05:03,731 --> 00:05:05,987
da to mora biti urađeno.

92
00:05:05,987 --> 00:05:08,992
Verujem u tamošnju priču
koja mora biti ispričana.

93
00:05:08,992 --> 00:05:12,962
Vidim, opet, primer rata u Bosni.

94
00:05:12,962 --> 00:05:15,191
I kad sam prvi put stigla u Damask,

95
00:05:15,191 --> 00:05:17,593
zapazila sam jedan čudan momenat u kome ljudi

96
00:05:17,593 --> 00:05:21,153
nisu verovali da će rat iznenada izbiti

97
00:05:21,153 --> 00:05:23,088
i bilo je isto kao u Bosni

98
00:05:23,088 --> 00:05:25,902
i u skoro svim drugim državama 
u kojima sam videla da rat stiže.

99
00:05:25,902 --> 00:05:28,445
Ljudi ne žele da 
veruju u to da stiže

100
00:05:28,445 --> 00:05:31,912
i zato ne odlaze, ne odlaze 
ranije kad još mogu.

101
00:05:31,912 --> 00:05:33,582
Ne spašavaju svoj novac.

102
00:05:33,582 --> 00:05:37,477
Oni ostaju jer svi žele 
da ostanu u svojim domovima.

103
00:05:37,477 --> 00:05:41,516
I tada rat i haos iznenada nastupaju.

104
00:05:41,516 --> 00:05:45,319
Ruanda je mesto koje 
me stalno proganja.

105
00:05:45,319 --> 00:05:51,473
1994. godine, na kratko sam napustila Sarajevo 
da bih izveštavala o genocidu u Ruandi.

106
00:05:51,473 --> 00:05:56,322
Između aprila i avgusta, 1994.,

107
00:05:56,322 --> 00:06:00,523
milion ljudi je pobijeno.

108
00:06:00,523 --> 00:06:05,750
Ako me je tih 12.000 stolica toliko pogodilo

109
00:06:05,750 --> 00:06:07,822
samim brojem,

110
00:06:07,822 --> 00:06:11,453
želela bih da samo na trenutak 
razmislite o milion ljudi.

111
00:06:11,453 --> 00:06:13,990
Daću vam neki primer, 
sećam se

112
00:06:13,990 --> 00:06:19,071
kako sam stajala i gledala niz put
daleko koliko sam mogla,

113
00:06:19,071 --> 00:06:25,160
najmanje 1,6 km i tamo je bila 
gomila tela u visini duplo višoj od mene

114
00:06:25,160 --> 00:06:26,884
mrtvih.

115
00:06:26,884 --> 00:06:30,219
I to je bio samo mali procenat mrtvih.

116
00:06:30,219 --> 00:06:32,188
Bilo je majki koje su držale svoju decu

117
00:06:32,188 --> 00:06:35,529
uhvaćenu u zadnjim smrtnim mukama.

118
00:06:35,529 --> 00:06:38,859
Naučili smo mnogo od rata

119
00:06:38,859 --> 00:06:41,211
i spomenula sam Ruandu

120
00:06:41,211 --> 00:06:45,329
jer je to mesto, kao i Južna Afrika,

121
00:06:45,329 --> 00:06:49,311
u kome već blizu 20 godina traje isceljenje.

122
00:06:49,311 --> 00:06:52,779
Pedeset šest procenata 
parlamentaraca su žene,

123
00:06:52,779 --> 00:06:55,231
što je fantastično

124
00:06:55,231 --> 00:06:59,257
i sad je već u okviru ustava,

125
00:06:59,257 --> 00:07:02,430
da vam nije dozvoljeno
da izgovarate Hutu ili Tutsi.

126
00:07:02,430 --> 00:07:06,299
Nije vam dozvoljeno da bilo koga 
identifikujete po etničkoj pripadnosti,

127
00:07:06,299 --> 00:07:10,845
što je, naravno, prvenstveno i započelo pokolj.

128
00:07:10,845 --> 00:07:13,952
Jedan moj prijatelj, humanitarni radnik, 
mi je ispričao prelepu priču

129
00:07:13,952 --> 00:07:15,435
ili ja mislim da je prelepa.

130
00:07:15,435 --> 00:07:20,352
Bila je jedna grupa dece, 
mešana Hutu i Tutsi

131
00:07:20,352 --> 00:07:23,066
i grupa žena koje su ih usvajale

132
00:07:23,066 --> 00:07:27,000
napravila je red i deca su samo 
davana sledećoj ženi po redu.

133
00:07:27,000 --> 00:07:30,166
Nije bilo nikakve kompenzacije za, 
ti si Tutsi,

134
00:07:30,166 --> 00:07:33,081
ti si Hutu, možda si ubio moju majku,

135
00:07:33,081 --> 00:07:34,927
možda si ubio mog oca.

136
00:07:34,927 --> 00:07:40,233
Bili su spojeni u nekoj vrsti pomirenja

137
00:07:40,233 --> 00:07:43,817
i smatram to izvanrednim.

138
00:07:43,817 --> 00:07:46,659
Kad me ljudi pitaju kako 
nastavljam da izveštavam o ratu

139
00:07:46,659 --> 00:07:48,871
i zašto to i dalje radim,

140
00:07:48,871 --> 00:07:50,340
evo zašto.

141
00:07:50,340 --> 00:07:53,731
Kad se vratim u Siriju, 
zapravo već sledeće nedelje,

142
00:07:53,731 --> 00:07:57,692
ono što vidim su neverovatni heroji,

143
00:07:57,692 --> 00:07:59,965
neki od njih se bore za demokratiju,

144
00:07:59,965 --> 00:08:03,982
za stvari koje mi uzimamo 
zdravo za gotovo svaki dan.

145
00:08:03,982 --> 00:08:07,220
I to je razlog zašto to radim.

146
00:08:07,220 --> 00:08:11,688
2004. godine, dobila sam sina

147
00:08:11,688 --> 00:08:14,883
i zovem ga moje čudo od deteta,

148
00:08:14,883 --> 00:08:17,929
jer nakon što sam videla toliko smrti

149
00:08:17,929 --> 00:08:22,106
i razora i haosa i tame u svom životu,

150
00:08:22,106 --> 00:08:25,965
ovaj zrak nade se rodio.

151
00:08:25,965 --> 00:08:30,162
Nazvala sam ga Luka, što znači 
"Onaj koji donosi svetlost",

152
00:08:30,162 --> 00:08:35,085
jer donosi svetlost u moj život.

153
00:08:35,085 --> 00:08:38,536
Pričam o njemu jer kad 
je imao samo četiri meseca

154
00:08:38,536 --> 00:08:43,208
moj strani urednik prislio me je
da se vratim u Bagdad

155
00:08:43,208 --> 00:08:46,540
odakle sam izveštavala tokom svog 
vremena Sadamovog režima

156
00:08:46,540 --> 00:08:49,419
i za vreme pada Bagdada 
i posle toga

157
00:08:49,419 --> 00:08:52,513
i sećam se ulaska u avion u suzama,

158
00:08:52,513 --> 00:08:55,499
plačući jer sam odvojena od svog sina

159
00:08:55,499 --> 00:08:57,732
i dok sam bila tamo,

160
00:08:57,732 --> 00:09:00,467
jedan poznati političar iz Iraka 
koji mi je bio prijatelj

161
00:09:00,467 --> 00:09:02,941
pitao me je: "Šta radiš tu?

162
00:09:02,941 --> 00:09:04,782
Zašto nisi kod kuće sa Lukom?"

163
00:09:04,782 --> 00:09:08,567
Rekla sam: "Pa, moram da vidim." 
Bila je to 2004. godina

164
00:09:08,567 --> 00:09:12,954
početak neverovatno 
krvavog perioda u Iraku.

165
00:09:12,954 --> 00:09:16,194
"Moram da vidim šta se dešava ovde.

166
00:09:16,194 --> 00:09:17,059
Moram da izveštavam o tome."

167
00:09:17,059 --> 00:09:20,623
Na to mi je on rekao:
"Idi kući,

168
00:09:20,623 --> 00:09:23,909
jer ako propustiš njegov prvi zub,

169
00:09:23,909 --> 00:09:26,907
ako propustiš njegov prvi korak, 
nikad nećeš sebi oprostiti.

170
00:09:26,907 --> 00:09:30,770
Ali uvek će biti drugog rata."

171
00:09:30,770 --> 00:09:35,111
I nažalost, uvek će biti ratova.

172
00:09:35,111 --> 00:09:38,965
I zavaravam sebe ako mislim,
da kao novinar,

173
00:09:38,965 --> 00:09:40,731
kao reporter, kao pisac,

174
00:09:40,731 --> 00:09:45,569
to što radim može da ih zaustavi.
Ne može.

175
00:09:45,569 --> 00:09:48,116
Nisam Kofi Anan.
On ne može zaustaviti rat.

176
00:09:48,116 --> 00:09:51,093
Pokušao je da pregovara u vezi sa Sirijom
i nije uspeo.

177
00:09:51,093 --> 00:09:55,089
Nisam osoba za rešavanje konflikata UN-a.

178
00:09:55,089 --> 00:09:57,372
Nisam čak ni doktor-humanitarac

179
00:09:57,372 --> 00:10:00,198
i ne mogu vam opisati koliko puta 
sam se osećala bespomoćnom

180
00:10:00,198 --> 00:10:03,469
gledajući ljude oko mene kako ginu, 
a ja ih ne mogu spasiti.

181
00:10:03,469 --> 00:10:07,304
Ja sam samo svedok.

182
00:10:07,304 --> 00:10:12,358
Moja uloga je da budem glas 
ljudima čiji se glas ne čuje.

183
00:10:12,358 --> 00:10:15,591
Jedan moj kolega je to opisao 
kao donošenje svetlosti

184
00:10:15,591 --> 00:10:18,353
u najtamnije kutke sveta.

185
00:10:18,353 --> 00:10:21,000
I to je ono što pokušavam da uradim.

186
00:10:21,000 --> 00:10:24,036
Nisam uvek uspešna

187
00:10:24,036 --> 00:10:26,577
i ponekad je neverovatno frustrirajuće,

188
00:10:26,577 --> 00:10:28,783
jer se osećate kao da pišete u prazno

189
00:10:28,783 --> 00:10:31,112
ili da to nikog ne zanima.

190
00:10:31,112 --> 00:10:33,361
Koga zanima Sirija?
Koga zanima Bosna?

191
00:10:33,361 --> 00:10:35,374
Koga zanima Kongo,

192
00:10:35,374 --> 00:10:37,648
Obala Slonovače, Liberija, Sijera Leone,

193
00:10:37,648 --> 00:10:39,763
sva ova mesta

194
00:10:39,763 --> 00:10:43,736
koja ću pamtiti do kraja svog života?

195
00:10:43,736 --> 00:10:46,989
Ali moj zadatak je da budem svedok

196
00:10:46,989 --> 00:10:50,171
i to je srž, suština stvari,

197
00:10:50,171 --> 00:10:52,712
za nas reportere koji ovo radimo.

198
00:10:52,712 --> 00:10:56,303
I sve što zaista mogu 
da uradim je da se nadam,

199
00:10:56,303 --> 00:10:58,911
ne u stvaraoce politike ili političare

200
00:10:58,911 --> 00:11:01,308
jer koliko god bi želela da verujem

201
00:11:01,308 --> 00:11:03,773
da čitaju moje reči i rade nešto povodom toga,

202
00:11:03,773 --> 00:11:06,933
ne zavaravam se.

203
00:11:06,933 --> 00:11:11,150
Ali ono čemu se nadam da
ako se setite ičega što sam rekla

204
00:11:11,150 --> 00:11:14,703
ili bilo koje od mojih priča 
sutra ujutru za vreme doručka,

205
00:11:14,703 --> 00:11:17,385
ako se setite priče o Sarajevu

206
00:11:17,385 --> 00:11:20,876
ili priče o Ruandi,

207
00:11:20,876 --> 00:11:23,449
ja sam odradila svoj posao.

208
00:11:23,449 --> 00:11:25,487
Hvala vam puno.

209
00:11:25,487 --> 00:11:32,717
(Aplauz)