WEBVTT

00:00:00.703 --> 00:00:03.515
Tak wybucha wojna:

00:00:03.515 --> 00:00:06.781
żyjesz swoim zwykłym życiem,

00:00:06.781 --> 00:00:09.297
planujesz imprezę,

00:00:09.297 --> 00:00:11.681
zabierasz dzieci do szkoły,

00:00:11.681 --> 00:00:14.394
umawiasz się na wizytę u dentysty.

00:00:14.394 --> 00:00:18.020
Nagle milkną telefony.

00:00:18.020 --> 00:00:21.957
Telewizor śnieży, a na ulicach są żołnierze.

00:00:21.957 --> 00:00:24.273
Ulice blokuje wojsko.

00:00:24.273 --> 00:00:28.750
Codzienne życie zamiera.

00:00:28.750 --> 00:00:30.955
Zatrzymuje się.

NOTE Paragraph

00:00:30.955 --> 00:00:33.513
Przytoczę historię przyjaciółki,

00:00:33.513 --> 00:00:36.491
Bośniaczki, która przeżyła coś,

00:00:36.491 --> 00:00:40.868
co zilustruje, jakie to uczucie.

00:00:40.868 --> 00:00:44.962
W kwietniu 1992 r. szła do pracy w banku,

00:00:44.962 --> 00:00:48.110
miała na sobie spódniczkę mini i obcasy.

00:00:48.110 --> 00:00:51.634
Była młodą matką. Lubiła dobrą zabawę.

00:00:51.634 --> 00:00:53.468
Świetna dziewczyna.

00:00:53.468 --> 00:00:56.775
Nagle znikąd pojawia się czołg.

00:00:56.775 --> 00:00:59.981
Z wolna posuwa się główną ulicą Sarajewa

00:00:59.981 --> 00:01:03.533
i niszczy wszystko na swej drodze.

00:01:03.533 --> 00:01:07.564
Chyba jej się to śni, ale nie.

00:01:07.564 --> 00:01:10.309
Ucieka, jak każdy z nas by zrobił,

00:01:10.309 --> 00:01:14.326
chowa się za koszem na śmierci,

00:01:14.326 --> 00:01:16.925
w swojej spódniczce i na obcasach.

00:01:16.925 --> 00:01:21.144
Czuje się idiotycznie w tej sytuacji,

00:01:21.144 --> 00:01:23.840
ale za czołgiem są żołnierze,

00:01:23.840 --> 00:01:26.200
a ludzie pierzchają w nieładzie.

00:01:26.200 --> 00:01:30.827
Myśli sobie, że jest Alicją w Krainie Czarów,

00:01:30.827 --> 00:01:33.162
wpadającą do króliczej nory,

00:01:33.162 --> 00:01:36.230
coraz niżej, w sam środek chaosu.

00:01:36.230 --> 00:01:41.631
a jej życie nigdy nie będzie takie samo.

NOTE Paragraph

00:01:41.631 --> 00:01:45.418
Kilka tygodni później przepychała się przez tłum,

00:01:45.418 --> 00:01:50.368
trzymając na rękach małego synka,

00:01:50.368 --> 00:01:52.904
którego chciała dać nieznajomemu

00:01:52.904 --> 00:01:55.928
w ostatnim autobusie

00:01:55.928 --> 00:01:59.093
zabierającym dzieci z Sarajewa.

00:01:59.093 --> 00:02:03.203
Przepychała się wraz z matką przez tłum,

00:02:03.203 --> 00:02:06.629
krzycząc: "Ratuj moje dziecko!",

00:02:06.629 --> 00:02:12.682
i przekazała go komuś w oknie.

00:02:12.682 --> 00:02:15.550
Nie widziała go długie lata.

00:02:15.550 --> 00:02:19.269
Oblężenie trwało przez 3,5 roku.

00:02:19.269 --> 00:02:21.558
Nie było wody, prądu,

00:02:21.558 --> 00:02:26.847
nie było ogrzewania ani jedzenia.

00:02:26.847 --> 00:02:32.202
A był to środek Europy, w środku XX wieku.

NOTE Paragraph

00:02:32.202 --> 00:02:36.004
Miałam zaszczyt być jednym z reporterów,

00:02:36.004 --> 00:02:38.423
którzy przeżyli to oblężenie.

00:02:38.423 --> 00:02:41.461
Mówię "zaszczyt",

00:02:41.461 --> 00:02:43.651
bo nauczyło mnie to wszystkiego.

00:02:43.651 --> 00:02:47.780
Bycia nie tylko dziennikarzem, ale człowiekiem.

00:02:47.780 --> 00:02:50.135
Nauczyłam się o współczuciu,

00:02:50.135 --> 00:02:53.946
o zwykłych ludziach, którzy byli bohaterami,

00:02:53.946 --> 00:02:58.317
o dzieleniu się i o braterstwie.

00:02:58.317 --> 00:03:01.228
Przede wszystkim - o miłości.

00:03:01.228 --> 00:03:06.507
Wśród zgliszczy, śmierci i chaosu

00:03:06.507 --> 00:03:09.643
zobaczyłam, jak ludzie dzielą się jedzeniem,

00:03:09.643 --> 00:03:12.287
opiekują się nawzajem swoimi dziećmi,

00:03:12.287 --> 00:03:15.539
odciągają na bok niedoszłą ofiarę snajpera,

00:03:15.539 --> 00:03:18.396
ryzykując własnym życiem,

00:03:18.396 --> 00:03:21.647
jak pomagają rannym wsiąść do auta

00:03:21.647 --> 00:03:24.268
i próbują zabrać ich do szpitala.

NOTE Paragraph

00:03:24.268 --> 00:03:27.487
Nauczyłam się wiele o sobie.

00:03:27.487 --> 00:03:30.512
Moja idolka, Martha Gellhorn, powiedziała:

00:03:30.512 --> 00:03:35.710
"Można kochać tylko pierwszą wojnę.
Późniejsze to odpowiedzialność".

00:03:35.710 --> 00:03:39.246
Po Bośni pisałam o tak wielu innych wojnach,

00:03:39.246 --> 00:03:41.875
że nie zdołam ich zliczyć,

00:03:41.875 --> 00:03:44.958
ale Sarajewo było inne od reszty.

NOTE Paragraph

00:03:44.958 --> 00:03:48.913
W kwietniu zeszłego roku wróciłam tam.

00:03:48.913 --> 00:03:52.687
Był zjazd, który nazwałam zjazdem szaleńców.

00:03:52.687 --> 00:03:57.030
Było to 20-lecie obchodów oblężenia,

00:03:57.030 --> 00:03:59.502
20 lat od jego wybuchu.

00:03:59.502 --> 00:04:03.942
Nigdy nie lubiłam słowa "obchody".
Brzmi jak "święto", a nim nie jest.

00:04:03.942 --> 00:04:05.345
Nigdy nie lubiłam słowa "obchody".
Brzmi jak "święto", a nim nie jest.

00:04:05.345 --> 00:04:09.333
Był to zjazd reporterów i wolontariuszy,

00:04:09.333 --> 00:04:12.724
którzy tam wtedy pracowali,

00:04:12.724 --> 00:04:17.193
i oczywiście dzielnych mieszkańców Sarajewa.

00:04:17.193 --> 00:04:19.612
Najbardziej wstrząsnęło mną,

00:04:19.612 --> 00:04:21.353
złamało mi serce,

00:04:21.353 --> 00:04:23.523
przejście główną ulicą Sarajewa,

00:04:23.523 --> 00:04:27.598
na której 20 lat temu Aida ujrzała czołg.

00:04:27.598 --> 00:04:34.295
Na ulicy rozstawiono 
12 tys. czerwonych krzeseł.

00:04:34.295 --> 00:04:35.921
Pustych krzeseł.

00:04:35.921 --> 00:04:38.190
Każde symbolizowało osobę

00:04:38.190 --> 00:04:41.907
zabitą w trakcie oblężenia.

00:04:41.907 --> 00:04:46.194
A mowa o Sarajewie, nie całej Bośni.

00:04:46.194 --> 00:04:48.781
Ciągnęły się z jednego końca miasta 
na drugi.

00:04:48.781 --> 00:04:51.055
Ciągnęły się z jednego końca miasta 
na drugi.

00:04:51.055 --> 00:04:54.558
Najbardziej wzruszały 
małe krzesełka poświęcone dzieciom.

00:04:54.558 --> 00:04:57.414
Najbardziej wzruszały 
małe krzesełka poświęcone dzieciom.

NOTE Paragraph

00:04:57.414 --> 00:05:00.541
Prowadzę teraz relacje z Syrii.

00:05:00.541 --> 00:05:03.731
Zaczęłam robić reportaże,

00:05:03.731 --> 00:05:05.987
bo wiedziałam, że tak trzeba.

00:05:05.987 --> 00:05:08.992
Tę historię też ktoś musi opowiedzieć.

00:05:08.992 --> 00:05:12.962
Widzę to samo, co widziałam w Bośni.

00:05:12.962 --> 00:05:15.191
Kiedy przyjechałam do Damaszku,

00:05:15.191 --> 00:05:17.593
ludzie mieli to dziwne przeświadczenie,

00:05:17.593 --> 00:05:21.153
że wojna wcale nie nadejdzie,

00:05:21.153 --> 00:05:23.088
zupełnie jak w Bośni,

00:05:23.088 --> 00:05:25.902
i w innych krajach dotkniętych wojną.

00:05:25.902 --> 00:05:28.445
Ludzie nie chcą wierzyć, że nadejdzie,

00:05:28.445 --> 00:05:31.912
więc nie uciekają, choć mogą,
nie wybierają pieniędzy z banków.

00:05:31.912 --> 00:05:33.582
więc nie uciekają, choć mogą,
nie wybierają pieniędzy z banków.

00:05:33.582 --> 00:05:37.477
Zostają, bo chcą pozostać w domu.

00:05:37.477 --> 00:05:41.516
A wtedy nadchodzi wojna i chaos.

NOTE Paragraph

00:05:41.516 --> 00:05:45.319
Często prześladuje mnie myśl o Rwandzie.

00:05:45.319 --> 00:05:51.473
W 1994 na chwilę opuściłam Sarajewo,
żeby opowiedzieć o ludobójstwie w Rwandzie.

00:05:51.473 --> 00:05:56.322
Między kwietniem a sierpniem

00:05:56.322 --> 00:06:00.523
zamordowano milion osób.

00:06:00.523 --> 00:06:05.750
Jeśli 12 tys. krzeseł

00:06:05.750 --> 00:06:07.822
porażało swoją ilością,

00:06:07.822 --> 00:06:11.453
pomyślcie o milionie.

00:06:11.453 --> 00:06:13.990
Pamiętam na przykład drogę

00:06:13.990 --> 00:06:19.071
ciągnącą się co najmniej na 2 kilometry,

00:06:19.071 --> 00:06:25.160
pokrytą stosem ciał 
dwa razy wyższym ode mnie.

00:06:25.160 --> 00:06:26.884
pokrytą stosem ciał 
dwa razy wyższym ode mnie.

00:06:26.884 --> 00:06:30.219
Był to mały procent ofiar.

00:06:30.219 --> 00:06:32.188
Były tam matki,

00:06:32.188 --> 00:06:35.529
tulące w agonii swoje dzieci.

NOTE Paragraph

00:06:35.529 --> 00:06:38.859
Wojna może wiele nauczyć,

00:06:38.859 --> 00:06:41.211
a wspominam o Rwandzie,

00:06:41.211 --> 00:06:45.329
bo tylko tutaj, jak w Południowej Afryce,

00:06:45.329 --> 00:06:49.311
po 20 latach widać poprawę.

00:06:49.311 --> 00:06:52.779
56% parlamentu stanowią kobiety,

00:06:52.779 --> 00:06:55.231
co mnie bardzo cieszy,

00:06:55.231 --> 00:06:59.257
a w ich konstytucji istnieje zapis

00:06:59.257 --> 00:07:02.430
zakazujący mówienia "Hutu" i "Tutsi".

00:07:02.430 --> 00:07:06.299
Nie wolno identyfikować ludzi 
według pochodzenia.

00:07:06.299 --> 00:07:10.845
W końcu właśnie to rozpoczęło rzeź.

00:07:10.845 --> 00:07:13.952
Zaprzyjaźniony wolontariusz
opowiedział mi piękną historię.

00:07:13.952 --> 00:07:15.435
Zaprzyjaźniony wolontariusz
opowiedział mi piękną historię.

00:07:15.435 --> 00:07:20.352
Widział grupkę dzieci, i Hutu i Tutsi,

00:07:20.352 --> 00:07:23.066
oraz grupkę kobiet chętnych do adopcji.

00:07:23.066 --> 00:07:27.000
Dzieci ustawiły się obok siebie,

00:07:27.000 --> 00:07:30.166
nie bacząc na to czy są Hutu czy Tutsi,

00:07:30.166 --> 00:07:33.081
nie oskarżając się nawzajem

00:07:33.081 --> 00:07:34.927
o morderstwa.

00:07:34.927 --> 00:07:40.233
Stały ramię w ramię w geście pojednania,

00:07:40.233 --> 00:07:43.817
to było wspaniałe.

00:07:43.817 --> 00:07:46.659
Gdy pytają mnie

00:07:46.659 --> 00:07:48.871
dlaczego relacjonuję wojny,

00:07:48.871 --> 00:07:50.340
to jest przyczyna.

NOTE Paragraph

00:07:50.340 --> 00:07:53.731
Gdy jestem w Syrii,

00:07:53.731 --> 00:07:57.692
widzę ludzi o heroicznej odwadze,

00:07:57.692 --> 00:07:59.965
którzy walczą o demokrację,

00:07:59.965 --> 00:08:03.982
o rzeczy, które uważamy za oczywiste.

00:08:03.982 --> 00:08:07.220
Właśnie dlatego to robię.

NOTE Paragraph

00:08:07.220 --> 00:08:11.688
W 2004 r. urodziłam dziecko,

00:08:11.688 --> 00:08:14.883
mój mały cud.

00:08:14.883 --> 00:08:17.929
Po tym, co widziałam,

00:08:17.929 --> 00:08:22.106
po śmierci, zniszczeniu i chaosie,

00:08:22.106 --> 00:08:25.965
jest on moim promykiem nadziei.

00:08:25.965 --> 00:08:30.162
Nazwałam go Luca, "niosący światło",

00:08:30.162 --> 00:08:35.085
bo to właśnie on rozjaśnia mi życie.

00:08:35.085 --> 00:08:38.536
Wspominam o nim, bo gdy miał 4 miesiące,

00:08:38.536 --> 00:08:43.208
mój redaktor kazał mi wrócić do Bagdadu,

00:08:43.208 --> 00:08:46.540
gdzie relacjonowałam reżim Saddama Husajna

00:08:46.540 --> 00:08:49.419
oraz upadek Bagdadu.

00:08:49.419 --> 00:08:52.513
Weszłam na pokład samolotu

00:08:52.513 --> 00:08:55.499
zalazana łzami, że opuszczam syna.

00:08:55.499 --> 00:08:57.732
Na miejscu zaprzyjaźniony polityk
zapytał mnie:

00:08:57.732 --> 00:09:00.467
Na miejscu zaprzyjaźniony polityk
zapytał mnie:

00:09:00.467 --> 00:09:02.941
"Co ty tutaj robisz?"

00:09:02.941 --> 00:09:04.782
"Czemu nie jesteś z Lucą?"

00:09:04.782 --> 00:09:08.567
Odpowiedziałam, że muszę tu być.

00:09:08.567 --> 00:09:12.954
Był to początek krwawych czasów Iraku.

00:09:12.954 --> 00:09:16.194
"Muszę wiedzieć, co tu się dzieje,

00:09:16.194 --> 00:09:17.059
zdać raport".

00:09:17.059 --> 00:09:20.623
A on na to: "Wróć do domu.

00:09:20.623 --> 00:09:23.909
Jeśli postawi swój pierwszy krok,

00:09:23.909 --> 00:09:26.907
a ciebie nie będzie - nie wybaczysz sobie.

00:09:26.907 --> 00:09:30.770
A kolejna wojna zawsze przyjdzie".

NOTE Paragraph

00:09:30.770 --> 00:09:35.111
Niestety, wojny będą zawsze.

00:09:35.111 --> 00:09:38.965
Oszukiwałabym się, gdybym myślała,

00:09:38.965 --> 00:09:40.731
że jako dziennikarka

00:09:40.731 --> 00:09:45.569
mogę je powstrzymać. Nie mogę.

00:09:45.569 --> 00:09:48.116
Nie jestem Kofi Annanem.

00:09:48.116 --> 00:09:51.093
Nawet on nie powstrzymał wojny z Syrią.

00:09:51.093 --> 00:09:55.089
Nie jestem specem 
od stosunków międzynarodowych.

00:09:55.089 --> 00:09:57.372
Nie jestem nawet lekarzem.

00:09:57.372 --> 00:10:00.198
Nie muszę mówić, jak wiele razy

00:10:00.198 --> 00:10:03.469
czułam się bezradna wobec śmierci innych.

00:10:03.469 --> 00:10:07.304
Jestem świadkiem, niczym więcej.

00:10:07.304 --> 00:10:12.358
Daję głos tym, którzy są tego głosu pozbawieni.

00:10:12.358 --> 00:10:15.591
Kolega nazwał to rzucaniem światła

00:10:15.591 --> 00:10:18.353
na najciemniejsze krańce świata.

00:10:18.353 --> 00:10:21.000
Właśnie to próbuję robić.

00:10:21.000 --> 00:10:24.036
Nie zawsze mi się udaje,

00:10:24.036 --> 00:10:26.577
czasem napawa mnie to rozpaczą,

00:10:26.577 --> 00:10:28.783
czuję, jakbym mówiła do ściany,

00:10:28.783 --> 00:10:31.112
jakby nikogo to nie obchodziło.

00:10:31.112 --> 00:10:33.361
Kogo obchodzi Syria i Bagdad?

00:10:33.361 --> 00:10:35.374
Kogo obchodzi Kongo, Liberia,

00:10:35.374 --> 00:10:37.648
Wybrzeże Kości Słoniowej,

00:10:37.648 --> 00:10:39.763
Sierra Leone i inne miejsca,

00:10:39.763 --> 00:10:43.736
które ja zapamiętam do końca swoich dni?

00:10:43.736 --> 00:10:46.989
Moim powołaniem jest bycie świadkiem,

00:10:46.989 --> 00:10:50.171
a to jest sedno tego,

00:10:50.171 --> 00:10:52.712
co robią dziennikarze.

00:10:52.712 --> 00:10:56.303
Mogę tylko żywić nadzieję.

00:10:56.303 --> 00:10:58.911
Nie w polityków,

00:10:58.911 --> 00:11:01.308
choć chcę wierzyć,

00:11:01.308 --> 00:11:03.773
że moje słowa zmuszą ich do akcji.

00:11:03.773 --> 00:11:06.933
Nie mogę się jednak oszukiwać.

NOTE Paragraph

00:11:06.933 --> 00:11:11.150
Pokładam nadzieję w tym,

00:11:11.150 --> 00:11:14.703
że jeśli jutro rano obudzicie się

00:11:14.703 --> 00:11:17.385
i będziecie pamiętać 
historię Sarajewa i Rwandy,

00:11:17.385 --> 00:11:20.876
i będziecie pamiętać 
historię Sarajewa i Rwandy,

00:11:20.876 --> 00:11:23.449
to wykonałam swoje zadanie.

NOTE Paragraph

00:11:23.449 --> 00:11:25.487
Dziękuję wam bardzo.

NOTE Paragraph

00:11:25.487 --> 00:11:32.717
(Brawa)