WEBVTT

00:00:00.703 --> 00:00:03.515
Zo begint oorlog.

00:00:03.515 --> 00:00:06.781
Op zekere dag leef je je leven,

00:00:06.781 --> 00:00:09.297
je plant naar een feestje te gaan,

00:00:09.297 --> 00:00:11.681
je brengt de kinderen naar school,

00:00:11.681 --> 00:00:14.394
je maakt een tandartsafspraak.

00:00:14.394 --> 00:00:18.020
Het volgende moment
vallen telefoons en tv's uit,

00:00:18.020 --> 00:00:21.957
zijn er gewapende mannen op straat

00:00:21.957 --> 00:00:24.273
en wegversperringen.

00:00:24.273 --> 00:00:28.750
Het leven zoals je gewend bent, 
verandert in schijndood.

00:00:28.750 --> 00:00:30.955
Het stopt.

NOTE Paragraph

00:00:30.955 --> 00:00:33.513
Dit verhaal 'steel' ik 
van mijn vriendin uit Bosnië.

00:00:33.513 --> 00:00:36.491
Het gaat over wat haar overkomen is,

00:00:36.491 --> 00:00:40.868
omdat ik denk dat het precies 
illustreert hoe het voelt.

00:00:40.868 --> 00:00:44.962
Op een dag in april 1992 
liep ze naar haar werk,

00:00:44.962 --> 00:00:48.110
in een minirok en op hoge hakken. 
Ze werkte bij een bank.

00:00:48.110 --> 00:00:51.634
Ze was een jonge moeder. 
Ze hield van feestjes.

00:00:51.634 --> 00:00:53.468
Een geweldig persoon.

00:00:53.468 --> 00:00:56.775
Plotseling ziet ze een tank

00:00:56.775 --> 00:00:59.981
langzaam de hoofdstraat 
van Sarajevo inrijden

00:00:59.981 --> 00:01:03.533
en alles op zijn pad omverstoten.

00:01:03.533 --> 00:01:07.564
Ze denkt dat ze droomt, maar nee.

00:01:07.564 --> 00:01:10.309
Ze rent weg, zoals iedereen zou doen.

00:01:10.309 --> 00:01:14.326
Ze zoekt dekking
en verschuilt zich achter een vuilnisbak,

00:01:14.326 --> 00:01:16.925
op haar hoge hakken en in haar minirok.

00:01:16.925 --> 00:01:21.144
Terwijl ze zich verstopt, 
voelt ze zich belachelijk.

00:01:21.144 --> 00:01:23.840
Ze ziet de tank voorbijrijden 
met soldaten

00:01:23.840 --> 00:01:26.200
en overal mensen en chaos.

00:01:26.200 --> 00:01:30.827
Ze denkt: 
"Ik voel me net Alice in Wonderland

00:01:30.827 --> 00:01:33.162
die het konijnenhol ingaat,

00:01:33.162 --> 00:01:36.230
dieper, dieper, dieper in de chaos

00:01:36.230 --> 00:01:41.631
en mijn leven zal nooit meer hetzelfde zijn."

NOTE Paragraph

00:01:41.631 --> 00:01:45.418
Een paar weken later staat 
mijn vriendin in een mensenmenigte.

00:01:45.418 --> 00:01:50.368
Ze duwt, met haar zoontje in haar armen,

00:01:50.368 --> 00:01:52.904
en geeft hem aan een vreemde in een bus.

00:01:52.904 --> 00:01:55.928
Het was één van de laatste bussen 
die Sarajevo verliet

00:01:55.928 --> 00:01:59.093
en kinderen meenam, 
zodat zij veilig zouden zijn.

00:01:59.093 --> 00:02:03.203
Ze herinnert zich hoe ze 
met haar moeder door de mensenmenigte

00:02:03.203 --> 00:02:06.629
naar voren worstelde en riep: 
"Neem mijn kind mee!"

00:02:06.629 --> 00:02:12.682
Ze gaf haar zoontje aan iemand 
door een raam.

00:02:12.682 --> 00:02:15.550
Ze zag hem jaren niet.

00:02:15.550 --> 00:02:19.269
Het beleg duurde 3,5 jaar

00:02:19.269 --> 00:02:21.558
en er was geen water,

00:02:21.558 --> 00:02:26.847
geen elektriciteit, geen verwarming 
en geen eten.

00:02:26.847 --> 00:02:32.202
Dit gebeurde midden in Europa, 
midden in de 20e eeuw.

NOTE Paragraph

00:02:32.202 --> 00:02:36.004
Ik had de eer 
één van de verslaggevers te zijn

00:02:36.004 --> 00:02:38.423
die dat beleg meegemaakt heeft.

00:02:38.423 --> 00:02:41.461
Ik praat over de eer 
en het privilege daar te zijn,

00:02:41.461 --> 00:02:43.651
omdat het me veel leerde,

00:02:43.651 --> 00:02:47.780
niet alleen als verslaggever, 
maar ook als mens.

00:02:47.780 --> 00:02:50.135
Ik leerde over mededogen.

00:02:50.135 --> 00:02:53.946
Ik leerde hoe gewone mensen 
helden werden.

00:02:53.946 --> 00:02:58.317
Ik leerde over delen 
en kameraadschap.

00:02:58.317 --> 00:03:01.228
Maar ik leerde vooral over liefde.

00:03:01.228 --> 00:03:06.507
Zelfs te midden van verwoesting, 
dood en chaos,

00:03:06.507 --> 00:03:09.643
zag ik hoe gewone mensen 
hun buren hielpen,

00:03:09.643 --> 00:03:12.287
voedsel deelden, 
hun kinderen opvoedden,

00:03:12.287 --> 00:03:15.539
iemand wegtrokken die beschoten werd,

00:03:15.539 --> 00:03:18.396
terwijl ze daarmee 
hun eigen leven riskeerden

00:03:18.396 --> 00:03:21.647
en gewonden in taxi's hielpen,

00:03:21.647 --> 00:03:24.268
om ze proberen
naar een ziekenhuis te brengen.

NOTE Paragraph

00:03:24.268 --> 00:03:27.487
Ik leerde veel over mezelf.

00:03:27.487 --> 00:03:30.512
Martha Gellhorn, één van mijn helden, 
zei eens:

00:03:30.512 --> 00:03:35.710
"Je kunt maar van één oorlog houden. 
De rest is verantwoordelijkheid."

00:03:35.710 --> 00:03:39.246
Daarna heb ik 
nog vele, vele oorlogen verslagen.

00:03:39.246 --> 00:03:41.875
Ik ben de tel kwijt,

00:03:41.875 --> 00:03:44.958
maar geen één was zoals Sarajevo.

NOTE Paragraph

00:03:44.958 --> 00:03:48.913
April jongstleden ging ik terug 
naar een vreemde --

00:03:48.913 --> 00:03:52.687
wat ik noem een dwaze schoolreünie.

00:03:52.687 --> 00:03:57.030
Het was de 20e 'verjaardag' 
van de belegering,

00:03:57.030 --> 00:03:59.502
het begin van het beleg van Sarajevo.

00:03:59.502 --> 00:04:03.942
Ik hou niet van het woord 'verjaardag', 
want het klinkt als een feestje

00:04:03.942 --> 00:04:05.345
en het was geen feestje.

00:04:05.345 --> 00:04:09.333
Het was een sombere bijeenkomst 
van de verslaggevers

00:04:09.333 --> 00:04:12.724
die daar tijdens de oorlog werkten, 
humanitaire hulpverleners,

00:04:12.724 --> 00:04:17.193
en natuurlijk de dappere 
en moedige inwoners van Sarajevo zelf.

00:04:17.193 --> 00:04:19.612
Wat me het meest raakte,

00:04:19.612 --> 00:04:21.353
mijn hart brak,

00:04:21.353 --> 00:04:23.523
was door de hoofdstraat van Sarajevo lopen,

00:04:23.523 --> 00:04:27.598
waar mijn vriendin Aïda 
de tank 20 jaar geleden zag binnenvallen.

00:04:27.598 --> 00:04:34.295
In die straat stonden 
meer dan 12.000 rode stoelen,

00:04:34.295 --> 00:04:35.921
leeg,

00:04:35.921 --> 00:04:38.190
en elke stoel symboliseerde

00:04:38.190 --> 00:04:41.907
een slachtoffer van het beleg,

00:04:41.907 --> 00:04:46.194
alleen in Sarajevo, niet in heel Bosnië.

00:04:46.194 --> 00:04:48.781
Het strekte zich uit langs één kant van de stad,

00:04:48.781 --> 00:04:51.055
een groot deel daarvan.

00:04:51.055 --> 00:04:54.558
Het droevigst vond ik de piepkleine stoeltjes

00:04:54.558 --> 00:04:57.414
voor de kinderen.

NOTE Paragraph

00:04:57.414 --> 00:05:00.541
Ik doe nu verslag over Syrië.

00:05:00.541 --> 00:05:03.731
Ik begon erover te berichten 
omdat ik denk

00:05:03.731 --> 00:05:05.987
dat dit moet gebeuren.

00:05:05.987 --> 00:05:08.992
Ik vind dat we moeten vertellen 
wat daar gebeurt.

00:05:08.992 --> 00:05:12.962
Weer zie ik het patroon 
van de oorlog in Bosnië.

00:05:12.962 --> 00:05:15.191
Toen ik arriveerde in Damascus

00:05:15.191 --> 00:05:17.593
zag ik iets bevreemdends:

00:05:17.593 --> 00:05:21.153
mensen geloofden niet
dat er een oorlog aankwam.

00:05:21.153 --> 00:05:23.088
Het was precies hetzelfde in Bosnië

00:05:23.088 --> 00:05:25.902
en bijna elk ander land 
waar ik oorlog zag komen.

00:05:25.902 --> 00:05:28.445
Mensen willen niet geloven dat het komt,

00:05:28.445 --> 00:05:31.912
dus ze vertrekken niet 
als het nog kan.

00:05:31.912 --> 00:05:33.582
Ze halen hun geld niet van de bank.

00:05:33.582 --> 00:05:37.477
Ze willen in hun huizen blijven.

00:05:37.477 --> 00:05:41.516
En dan komt de oorlog en de chaos.

NOTE Paragraph

00:05:41.516 --> 00:05:45.319
Rwanda zit in mijn geheugen gegrift.

00:05:45.319 --> 00:05:51.473
In 1994 verliet ik Sarajevo even 
om de genocide in Rwanda te verslaan.

00:05:51.473 --> 00:05:56.322
Tussen april en augustus 1994

00:05:56.322 --> 00:06:00.523
zijn er 1 miljoen mensen afgeslacht.

00:06:00.523 --> 00:06:05.750
Ik flipte over die 12.000 stoelen,

00:06:05.750 --> 00:06:07.822
louter dat aantal,

00:06:07.822 --> 00:06:11.453
denk eens, één seconde maar, 
aan een miljoen mensen.

00:06:11.453 --> 00:06:13.990
Een voorbeeld: ik herinner me

00:06:13.990 --> 00:06:19.071
dat ik daar stond en de straat 
zover mogelijk inkeek,

00:06:19.071 --> 00:06:25.160
op z'n minst 1,5 km 
en dode lichamen waren

00:06:25.160 --> 00:06:26.884
twee keer mijn lengte hoog opgestapeld.

00:06:26.884 --> 00:06:30.219
Dat was maar een klein percentage 
van de slachtoffers.

00:06:30.219 --> 00:06:32.188
Moeders met hun kinderen in hun armen

00:06:32.188 --> 00:06:35.529
tijdens hun laatste stuiptrekkingen.

NOTE Paragraph

00:06:35.529 --> 00:06:38.859
We leren veel van oorlog

00:06:38.859 --> 00:06:41.211
en ik noem Rwanda

00:06:41.211 --> 00:06:45.329
omdat het een plek is, 
net als Zuid-Afrika,

00:06:45.329 --> 00:06:49.311
waar er bijna 20 jaar later 
genezing is.

00:06:49.311 --> 00:06:52.779
56 procent van de parlementariërs is vrouw,

00:06:52.779 --> 00:06:55.231
wat fantastisch is.

00:06:55.231 --> 00:06:59.257
Er staat nu ook in de grondwet

00:06:59.257 --> 00:07:02.430
dat je geen 'Hutu' of 'Tutsi' meer mag zeggen.

00:07:02.430 --> 00:07:06.299
Je mag iemand niet duiden naar etniciteit,

00:07:06.299 --> 00:07:10.845
hetgeen natuurlijk de slachtpartij 
in beginsel veroorzaakt heeft.

00:07:10.845 --> 00:07:13.952
Een vriend, een hulpverlener, vertelde me 
het mooiste verhaal,

00:07:13.952 --> 00:07:15.435
of ik vind het mooi.

00:07:15.435 --> 00:07:20.352
Er was een groep kinderen, 
Hutu's en Tutsi's door elkaar,

00:07:20.352 --> 00:07:23.066
en een groep vrouwen die hen adopteerden.

00:07:23.066 --> 00:07:27.000
Ze stonden in de rij en elk kind werd 
gewoon aan de volgende gegeven.

00:07:27.000 --> 00:07:30.166
Er was geen afweging. 
Jij bent een Tutsi of

00:07:30.166 --> 00:07:33.081
jij bent een Hutu, 
misschien vermoordde jij mijn moeder

00:07:33.081 --> 00:07:34.927
of mijn vader.

00:07:34.927 --> 00:07:40.233
Ze werden samengebracht 
in een soort verzoening

00:07:40.233 --> 00:07:43.817
en ik vind dit opmerkelijk.

00:07:43.817 --> 00:07:46.659
Als mensen vragen 
waarom ik verslag doe over de oorlog

00:07:46.659 --> 00:07:48.871
en waarom ik dit voortzet,

00:07:48.871 --> 00:07:50.340
is dit het antwoord.

NOTE Paragraph

00:07:50.340 --> 00:07:53.731
Als ik volgende week terugga naar Syrië,

00:07:53.731 --> 00:07:57.692
zie ik ongelofelijke helden.

00:07:57.692 --> 00:07:59.965
Sommigen vechten voor de democratie,

00:07:59.965 --> 00:08:03.982
voor dingen die wij zo vanzelfsprekend vinden.

00:08:03.982 --> 00:08:07.220
Daarom doe ik het.

NOTE Paragraph

00:08:07.220 --> 00:08:11.688
In 2004 werd mijn zoontje geboren

00:08:11.688 --> 00:08:14.883
en ik noem hem mijn wonderkind,

00:08:14.883 --> 00:08:17.929
want na het zien van zoveel dood

00:08:17.929 --> 00:08:22.106
en ondergang, 
chaos en duisternis in mijn leven,

00:08:22.106 --> 00:08:25.965
werd dit sprankje hoop geboren.

00:08:25.965 --> 00:08:30.162
Ik heb hem Luca genoemd: 
'De brenger van het licht',

00:08:30.162 --> 00:08:35.085
want hij brengt licht in mijn leven.

00:08:35.085 --> 00:08:38.536
Ik praat over hem, 
want toen hij 4 maanden oud was,

00:08:38.536 --> 00:08:43.208
dwong mijn redacteur buitenland
mij naar Bagdad terug te gaan,

00:08:43.208 --> 00:08:46.540
waar ik verslaggever was 
tijdens het regime van Saddam

00:08:46.540 --> 00:08:49.419
en tijdens de val van Bagdad en daarna.

00:08:49.419 --> 00:08:52.513
Ik herinner me 
dat ik in tranen het vliegtuig instapte,

00:08:52.513 --> 00:08:55.499
in tranen, omdat ik gescheiden werd 
van mijn zoon.

00:08:55.499 --> 00:08:57.732
Toen ik daar was,

00:08:57.732 --> 00:09:00.467
vroeg een vriend, 
een beroemd Iraaks politicus:

00:09:00.467 --> 00:09:02.941
"Wat doe je hier?

00:09:02.941 --> 00:09:04.782
Waarom ben je niet thuis met Luca?"

00:09:04.782 --> 00:09:08.567
Ik zei: "Ik moet het zien." 
Het was 2004,

00:09:08.567 --> 00:09:12.954
het begin van een ongelofelijk bloedige tijd in Irak.

00:09:12.954 --> 00:09:16.194
Ik zei: "Ik moet zien wat hier gebeurt.
Ik ben verslaggever."

00:09:16.194 --> 00:09:17.059
Ik zei: "Ik moet zien wat hier gebeurt.
Ik ben verslaggever."

00:09:17.059 --> 00:09:20.623
Hij zei: "Ga naar huis,

00:09:20.623 --> 00:09:23.909
want als je z'n eerste tandje mist,

00:09:23.909 --> 00:09:26.907
z'n eerste stapje mist, 
zul je jezelf nooit vergeven.

00:09:26.907 --> 00:09:30.770
Er zal altijd weer een nieuwe oorlog zijn."

NOTE Paragraph

00:09:30.770 --> 00:09:35.111
Er zullen jammer genoeg 
altijd oorlogen zijn.

00:09:35.111 --> 00:09:38.965
Ik bedrieg mezelf als ik denk 
dat ik hen als journaliste,

00:09:38.965 --> 00:09:40.731
verslaggeefster of schrijfster

00:09:40.731 --> 00:09:45.569
kan stoppen. Dat kan ik niet.

00:09:45.569 --> 00:09:48.116
Ik ben Kofi Annan niet. 
Zelfs hij kan geen oorlog stoppen.

00:09:48.116 --> 00:09:51.093
Hij probeerde tevergeefs 
te onderhandelen met Syrië.

00:09:51.093 --> 00:09:55.089
Ik ben niet iemand van de VN 
die conflicten oplost.

00:09:55.089 --> 00:09:57.372
Ik ben zelfs geen hulpverlenend arts.

00:09:57.372 --> 00:10:00.198
Ik kan je niet zeggen 
hoe vaak ik me hulpeloos voelde

00:10:00.198 --> 00:10:03.469
als mensen voor mijn ogen stierven 
en ik ze niet kon redden.

00:10:03.469 --> 00:10:07.304
Ik ben alleen getuige.

00:10:07.304 --> 00:10:12.358
Mijn rol is een stem te geven 
aan mensen die geen stem hebben.

00:10:12.358 --> 00:10:15.591
Mijn collega beschreef het 
als een lichtje opsteken

00:10:15.591 --> 00:10:18.353
in de donkerste hoeken van de wereld.

00:10:18.353 --> 00:10:21.000
Dat probeer ik te doen.

00:10:21.000 --> 00:10:24.036
Ik heb niet altijd succes,

00:10:24.036 --> 00:10:26.577
soms is het ongelofelijk frustrerend,

00:10:26.577 --> 00:10:28.783
want het voelt als nutteloos schrijven,

00:10:28.783 --> 00:10:31.112
of dat niemand er iets om geeft.

00:10:31.112 --> 00:10:33.361
Wie bekommert zich om Syrië? 
Of Bosnië?

00:10:33.361 --> 00:10:35.374
Wie bekommert zich om Congo,

00:10:35.374 --> 00:10:37.648
Ivoorkust, Liberia, Sierra Leone,

00:10:37.648 --> 00:10:39.763
al die plekken

00:10:39.763 --> 00:10:43.736
die ik me de rest van mijn leven 
zal blijven herinneren?

00:10:43.736 --> 00:10:46.989
Mijn beroep is getuige te zijn

00:10:46.989 --> 00:10:50.171
en dat is de moeilijkheid, 
de kern van de zaak,

00:10:50.171 --> 00:10:52.712
voor ons, de verslaggevers.

00:10:52.712 --> 00:10:56.303
Alles wat ik kan doen is hopen,

00:10:56.303 --> 00:10:58.911
niet voor beleidsmakers of politici,

00:10:58.911 --> 00:11:01.308
want ik wil graag geloven

00:11:01.308 --> 00:11:03.773
dat ze mijn woorden lezen en iets doen,

00:11:03.773 --> 00:11:06.933
maar ik houd mezelf niet voor de gek.

NOTE Paragraph

00:11:06.933 --> 00:11:11.150
Wat ik hoop, is dat je je morgen 
tijdens het ontbijt iets herinnert van wat ik vertelde.

00:11:11.150 --> 00:11:14.703
Wat ik hoop, is dat je je morgen 
tijdens het ontbijt iets herinnert van wat ik vertelde.

00:11:14.703 --> 00:11:17.385
Als je je mijn verhaal over Sarajevo herinnert,

00:11:17.385 --> 00:11:20.876
of mijn verhaal over Rwanda,

00:11:20.876 --> 00:11:23.449
dan heb ik mijn werk gedaan.

NOTE Paragraph

00:11:23.449 --> 00:11:25.487
Dank je wel.

NOTE Paragraph

00:11:25.487 --> 00:11:32.717
(Applaus)