1
00:00:00,703 --> 00:00:03,515
Zo begint oorlog.

2
00:00:03,515 --> 00:00:06,781
Op zekere dag leef je je leven,

3
00:00:06,781 --> 00:00:09,297
je plant naar een feestje te gaan,

4
00:00:09,297 --> 00:00:11,681
je brengt de kinderen naar school,

5
00:00:11,681 --> 00:00:14,394
je maakt een tandartsafspraak.

6
00:00:14,394 --> 00:00:18,020
Het volgende moment
vallen telefoons en tv's uit,

7
00:00:18,020 --> 00:00:21,957
zijn er gewapende mannen op straat

8
00:00:21,957 --> 00:00:24,273
en wegversperringen.

9
00:00:24,273 --> 00:00:28,750
Het leven zoals je gewend bent, 
verandert in schijndood.

10
00:00:28,750 --> 00:00:30,955
Het stopt.

11
00:00:30,955 --> 00:00:33,513
Dit verhaal 'steel' ik 
van mijn vriendin uit Bosnië.

12
00:00:33,513 --> 00:00:36,491
Het gaat over wat haar overkomen is,

13
00:00:36,491 --> 00:00:40,868
omdat ik denk dat het precies 
illustreert hoe het voelt.

14
00:00:40,868 --> 00:00:44,962
Op een dag in april 1992 
liep ze naar haar werk,

15
00:00:44,962 --> 00:00:48,110
in een minirok en op hoge hakken. 
Ze werkte bij een bank.

16
00:00:48,110 --> 00:00:51,634
Ze was een jonge moeder. 
Ze hield van feestjes.

17
00:00:51,634 --> 00:00:53,468
Een geweldig persoon.

18
00:00:53,468 --> 00:00:56,775
Plotseling ziet ze een tank

19
00:00:56,775 --> 00:00:59,981
langzaam de hoofdstraat 
van Sarajevo inrijden

20
00:00:59,981 --> 00:01:03,533
en alles op zijn pad omverstoten.

21
00:01:03,533 --> 00:01:07,564
Ze denkt dat ze droomt, maar nee.

22
00:01:07,564 --> 00:01:10,309
Ze rent weg, zoals iedereen zou doen.

23
00:01:10,309 --> 00:01:14,326
Ze zoekt dekking
en verschuilt zich achter een vuilnisbak,

24
00:01:14,326 --> 00:01:16,925
op haar hoge hakken en in haar minirok.

25
00:01:16,925 --> 00:01:21,144
Terwijl ze zich verstopt, 
voelt ze zich belachelijk.

26
00:01:21,144 --> 00:01:23,840
Ze ziet de tank voorbijrijden 
met soldaten

27
00:01:23,840 --> 00:01:26,200
en overal mensen en chaos.

28
00:01:26,200 --> 00:01:30,827
Ze denkt: 
"Ik voel me net Alice in Wonderland

29
00:01:30,827 --> 00:01:33,162
die het konijnenhol ingaat,

30
00:01:33,162 --> 00:01:36,230
dieper, dieper, dieper in de chaos

31
00:01:36,230 --> 00:01:41,631
en mijn leven zal nooit meer hetzelfde zijn."

32
00:01:41,631 --> 00:01:45,418
Een paar weken later staat 
mijn vriendin in een mensenmenigte.

33
00:01:45,418 --> 00:01:50,368
Ze duwt, met haar zoontje in haar armen,

34
00:01:50,368 --> 00:01:52,904
en geeft hem aan een vreemde in een bus.

35
00:01:52,904 --> 00:01:55,928
Het was één van de laatste bussen 
die Sarajevo verliet

36
00:01:55,928 --> 00:01:59,093
en kinderen meenam, 
zodat zij veilig zouden zijn.

37
00:01:59,093 --> 00:02:03,203
Ze herinnert zich hoe ze 
met haar moeder door de mensenmenigte

38
00:02:03,203 --> 00:02:06,629
naar voren worstelde en riep: 
"Neem mijn kind mee!"

39
00:02:06,629 --> 00:02:12,682
Ze gaf haar zoontje aan iemand 
door een raam.

40
00:02:12,682 --> 00:02:15,550
Ze zag hem jaren niet.

41
00:02:15,550 --> 00:02:19,269
Het beleg duurde 3,5 jaar

42
00:02:19,269 --> 00:02:21,558
en er was geen water,

43
00:02:21,558 --> 00:02:26,847
geen elektriciteit, geen verwarming 
en geen eten.

44
00:02:26,847 --> 00:02:32,202
Dit gebeurde midden in Europa, 
midden in de 20e eeuw.

45
00:02:32,202 --> 00:02:36,004
Ik had de eer 
één van de verslaggevers te zijn

46
00:02:36,004 --> 00:02:38,423
die dat beleg meegemaakt heeft.

47
00:02:38,423 --> 00:02:41,461
Ik praat over de eer 
en het privilege daar te zijn,

48
00:02:41,461 --> 00:02:43,651
omdat het me veel leerde,

49
00:02:43,651 --> 00:02:47,780
niet alleen als verslaggever, 
maar ook als mens.

50
00:02:47,780 --> 00:02:50,135
Ik leerde over mededogen.

51
00:02:50,135 --> 00:02:53,946
Ik leerde hoe gewone mensen 
helden werden.

52
00:02:53,946 --> 00:02:58,317
Ik leerde over delen 
en kameraadschap.

53
00:02:58,317 --> 00:03:01,228
Maar ik leerde vooral over liefde.

54
00:03:01,228 --> 00:03:06,507
Zelfs te midden van verwoesting, 
dood en chaos,

55
00:03:06,507 --> 00:03:09,643
zag ik hoe gewone mensen 
hun buren hielpen,

56
00:03:09,643 --> 00:03:12,287
voedsel deelden, 
hun kinderen opvoedden,

57
00:03:12,287 --> 00:03:15,539
iemand wegtrokken die beschoten werd,

58
00:03:15,539 --> 00:03:18,396
terwijl ze daarmee 
hun eigen leven riskeerden

59
00:03:18,396 --> 00:03:21,647
en gewonden in taxi's hielpen,

60
00:03:21,647 --> 00:03:24,268
om ze proberen
naar een ziekenhuis te brengen.

61
00:03:24,268 --> 00:03:27,487
Ik leerde veel over mezelf.

62
00:03:27,487 --> 00:03:30,512
Martha Gellhorn, één van mijn helden, 
zei eens:

63
00:03:30,512 --> 00:03:35,710
"Je kunt maar van één oorlog houden. 
De rest is verantwoordelijkheid."

64
00:03:35,710 --> 00:03:39,246
Daarna heb ik 
nog vele, vele oorlogen verslagen.

65
00:03:39,246 --> 00:03:41,875
Ik ben de tel kwijt,

66
00:03:41,875 --> 00:03:44,958
maar geen één was zoals Sarajevo.

67
00:03:44,958 --> 00:03:48,913
April jongstleden ging ik terug 
naar een vreemde --

68
00:03:48,913 --> 00:03:52,687
wat ik noem een dwaze schoolreünie.

69
00:03:52,687 --> 00:03:57,030
Het was de 20e 'verjaardag' 
van de belegering,

70
00:03:57,030 --> 00:03:59,502
het begin van het beleg van Sarajevo.

71
00:03:59,502 --> 00:04:03,942
Ik hou niet van het woord 'verjaardag', 
want het klinkt als een feestje

72
00:04:03,942 --> 00:04:05,345
en het was geen feestje.

73
00:04:05,345 --> 00:04:09,333
Het was een sombere bijeenkomst 
van de verslaggevers

74
00:04:09,333 --> 00:04:12,724
die daar tijdens de oorlog werkten, 
humanitaire hulpverleners,

75
00:04:12,724 --> 00:04:17,193
en natuurlijk de dappere 
en moedige inwoners van Sarajevo zelf.

76
00:04:17,193 --> 00:04:19,612
Wat me het meest raakte,

77
00:04:19,612 --> 00:04:21,353
mijn hart brak,

78
00:04:21,353 --> 00:04:23,523
was door de hoofdstraat van Sarajevo lopen,

79
00:04:23,523 --> 00:04:27,598
waar mijn vriendin Aïda 
de tank 20 jaar geleden zag binnenvallen.

80
00:04:27,598 --> 00:04:34,295
In die straat stonden 
meer dan 12.000 rode stoelen,

81
00:04:34,295 --> 00:04:35,921
leeg,

82
00:04:35,921 --> 00:04:38,190
en elke stoel symboliseerde

83
00:04:38,190 --> 00:04:41,907
een slachtoffer van het beleg,

84
00:04:41,907 --> 00:04:46,194
alleen in Sarajevo, niet in heel Bosnië.

85
00:04:46,194 --> 00:04:48,781
Het strekte zich uit langs één kant van de stad,

86
00:04:48,781 --> 00:04:51,055
een groot deel daarvan.

87
00:04:51,055 --> 00:04:54,558
Het droevigst vond ik de piepkleine stoeltjes

88
00:04:54,558 --> 00:04:57,414
voor de kinderen.

89
00:04:57,414 --> 00:05:00,541
Ik doe nu verslag over Syrië.

90
00:05:00,541 --> 00:05:03,731
Ik begon erover te berichten 
omdat ik denk

91
00:05:03,731 --> 00:05:05,987
dat dit moet gebeuren.

92
00:05:05,987 --> 00:05:08,992
Ik vind dat we moeten vertellen 
wat daar gebeurt.

93
00:05:08,992 --> 00:05:12,962
Weer zie ik het patroon 
van de oorlog in Bosnië.

94
00:05:12,962 --> 00:05:15,191
Toen ik arriveerde in Damascus

95
00:05:15,191 --> 00:05:17,593
zag ik iets bevreemdends:

96
00:05:17,593 --> 00:05:21,153
mensen geloofden niet
dat er een oorlog aankwam.

97
00:05:21,153 --> 00:05:23,088
Het was precies hetzelfde in Bosnië

98
00:05:23,088 --> 00:05:25,902
en bijna elk ander land 
waar ik oorlog zag komen.

99
00:05:25,902 --> 00:05:28,445
Mensen willen niet geloven dat het komt,

100
00:05:28,445 --> 00:05:31,912
dus ze vertrekken niet 
als het nog kan.

101
00:05:31,912 --> 00:05:33,582
Ze halen hun geld niet van de bank.

102
00:05:33,582 --> 00:05:37,477
Ze willen in hun huizen blijven.

103
00:05:37,477 --> 00:05:41,516
En dan komt de oorlog en de chaos.

104
00:05:41,516 --> 00:05:45,319
Rwanda zit in mijn geheugen gegrift.

105
00:05:45,319 --> 00:05:51,473
In 1994 verliet ik Sarajevo even 
om de genocide in Rwanda te verslaan.

106
00:05:51,473 --> 00:05:56,322
Tussen april en augustus 1994

107
00:05:56,322 --> 00:06:00,523
zijn er 1 miljoen mensen afgeslacht.

108
00:06:00,523 --> 00:06:05,750
Ik flipte over die 12.000 stoelen,

109
00:06:05,750 --> 00:06:07,822
louter dat aantal,

110
00:06:07,822 --> 00:06:11,453
denk eens, één seconde maar, 
aan een miljoen mensen.

111
00:06:11,453 --> 00:06:13,990
Een voorbeeld: ik herinner me

112
00:06:13,990 --> 00:06:19,071
dat ik daar stond en de straat 
zover mogelijk inkeek,

113
00:06:19,071 --> 00:06:25,160
op z'n minst 1,5 km 
en dode lichamen waren

114
00:06:25,160 --> 00:06:26,884
twee keer mijn lengte hoog opgestapeld.

115
00:06:26,884 --> 00:06:30,219
Dat was maar een klein percentage 
van de slachtoffers.

116
00:06:30,219 --> 00:06:32,188
Moeders met hun kinderen in hun armen

117
00:06:32,188 --> 00:06:35,529
tijdens hun laatste stuiptrekkingen.

118
00:06:35,529 --> 00:06:38,859
We leren veel van oorlog

119
00:06:38,859 --> 00:06:41,211
en ik noem Rwanda

120
00:06:41,211 --> 00:06:45,329
omdat het een plek is, 
net als Zuid-Afrika,

121
00:06:45,329 --> 00:06:49,311
waar er bijna 20 jaar later 
genezing is.

122
00:06:49,311 --> 00:06:52,779
56 procent van de parlementariërs is vrouw,

123
00:06:52,779 --> 00:06:55,231
wat fantastisch is.

124
00:06:55,231 --> 00:06:59,257
Er staat nu ook in de grondwet

125
00:06:59,257 --> 00:07:02,430
dat je geen 'Hutu' of 'Tutsi' meer mag zeggen.

126
00:07:02,430 --> 00:07:06,299
Je mag iemand niet duiden naar etniciteit,

127
00:07:06,299 --> 00:07:10,845
hetgeen natuurlijk de slachtpartij 
in beginsel veroorzaakt heeft.

128
00:07:10,845 --> 00:07:13,952
Een vriend, een hulpverlener, vertelde me 
het mooiste verhaal,

129
00:07:13,952 --> 00:07:15,435
of ik vind het mooi.

130
00:07:15,435 --> 00:07:20,352
Er was een groep kinderen, 
Hutu's en Tutsi's door elkaar,

131
00:07:20,352 --> 00:07:23,066
en een groep vrouwen die hen adopteerden.

132
00:07:23,066 --> 00:07:27,000
Ze stonden in de rij en elk kind werd 
gewoon aan de volgende gegeven.

133
00:07:27,000 --> 00:07:30,166
Er was geen afweging. 
Jij bent een Tutsi of

134
00:07:30,166 --> 00:07:33,081
jij bent een Hutu, 
misschien vermoordde jij mijn moeder

135
00:07:33,081 --> 00:07:34,927
of mijn vader.

136
00:07:34,927 --> 00:07:40,233
Ze werden samengebracht 
in een soort verzoening

137
00:07:40,233 --> 00:07:43,817
en ik vind dit opmerkelijk.

138
00:07:43,817 --> 00:07:46,659
Als mensen vragen 
waarom ik verslag doe over de oorlog

139
00:07:46,659 --> 00:07:48,871
en waarom ik dit voortzet,

140
00:07:48,871 --> 00:07:50,340
is dit het antwoord.

141
00:07:50,340 --> 00:07:53,731
Als ik volgende week terugga naar Syrië,

142
00:07:53,731 --> 00:07:57,692
zie ik ongelofelijke helden.

143
00:07:57,692 --> 00:07:59,965
Sommigen vechten voor de democratie,

144
00:07:59,965 --> 00:08:03,982
voor dingen die wij zo vanzelfsprekend vinden.

145
00:08:03,982 --> 00:08:07,220
Daarom doe ik het.

146
00:08:07,220 --> 00:08:11,688
In 2004 werd mijn zoontje geboren

147
00:08:11,688 --> 00:08:14,883
en ik noem hem mijn wonderkind,

148
00:08:14,883 --> 00:08:17,929
want na het zien van zoveel dood

149
00:08:17,929 --> 00:08:22,106
en ondergang, 
chaos en duisternis in mijn leven,

150
00:08:22,106 --> 00:08:25,965
werd dit sprankje hoop geboren.

151
00:08:25,965 --> 00:08:30,162
Ik heb hem Luca genoemd: 
'De brenger van het licht',

152
00:08:30,162 --> 00:08:35,085
want hij brengt licht in mijn leven.

153
00:08:35,085 --> 00:08:38,536
Ik praat over hem, 
want toen hij 4 maanden oud was,

154
00:08:38,536 --> 00:08:43,208
dwong mijn redacteur buitenland
mij naar Bagdad terug te gaan,

155
00:08:43,208 --> 00:08:46,540
waar ik verslaggever was 
tijdens het regime van Saddam

156
00:08:46,540 --> 00:08:49,419
en tijdens de val van Bagdad en daarna.

157
00:08:49,419 --> 00:08:52,513
Ik herinner me 
dat ik in tranen het vliegtuig instapte,

158
00:08:52,513 --> 00:08:55,499
in tranen, omdat ik gescheiden werd 
van mijn zoon.

159
00:08:55,499 --> 00:08:57,732
Toen ik daar was,

160
00:08:57,732 --> 00:09:00,467
vroeg een vriend, 
een beroemd Iraaks politicus:

161
00:09:00,467 --> 00:09:02,941
"Wat doe je hier?

162
00:09:02,941 --> 00:09:04,782
Waarom ben je niet thuis met Luca?"

163
00:09:04,782 --> 00:09:08,567
Ik zei: "Ik moet het zien." 
Het was 2004,

164
00:09:08,567 --> 00:09:12,954
het begin van een ongelofelijk bloedige tijd in Irak.

165
00:09:12,954 --> 00:09:16,194
Ik zei: "Ik moet zien wat hier gebeurt.
Ik ben verslaggever."

166
00:09:16,194 --> 00:09:17,059
Ik zei: "Ik moet zien wat hier gebeurt.
Ik ben verslaggever."

167
00:09:17,059 --> 00:09:20,623
Hij zei: "Ga naar huis,

168
00:09:20,623 --> 00:09:23,909
want als je z'n eerste tandje mist,

169
00:09:23,909 --> 00:09:26,907
z'n eerste stapje mist, 
zul je jezelf nooit vergeven.

170
00:09:26,907 --> 00:09:30,770
Er zal altijd weer een nieuwe oorlog zijn."

171
00:09:30,770 --> 00:09:35,111
Er zullen jammer genoeg 
altijd oorlogen zijn.

172
00:09:35,111 --> 00:09:38,965
Ik bedrieg mezelf als ik denk 
dat ik hen als journaliste,

173
00:09:38,965 --> 00:09:40,731
verslaggeefster of schrijfster

174
00:09:40,731 --> 00:09:45,569
kan stoppen. Dat kan ik niet.

175
00:09:45,569 --> 00:09:48,116
Ik ben Kofi Annan niet. 
Zelfs hij kan geen oorlog stoppen.

176
00:09:48,116 --> 00:09:51,093
Hij probeerde tevergeefs 
te onderhandelen met Syrië.

177
00:09:51,093 --> 00:09:55,089
Ik ben niet iemand van de VN 
die conflicten oplost.

178
00:09:55,089 --> 00:09:57,372
Ik ben zelfs geen hulpverlenend arts.

179
00:09:57,372 --> 00:10:00,198
Ik kan je niet zeggen 
hoe vaak ik me hulpeloos voelde

180
00:10:00,198 --> 00:10:03,469
als mensen voor mijn ogen stierven 
en ik ze niet kon redden.

181
00:10:03,469 --> 00:10:07,304
Ik ben alleen getuige.

182
00:10:07,304 --> 00:10:12,358
Mijn rol is een stem te geven 
aan mensen die geen stem hebben.

183
00:10:12,358 --> 00:10:15,591
Mijn collega beschreef het 
als een lichtje opsteken

184
00:10:15,591 --> 00:10:18,353
in de donkerste hoeken van de wereld.

185
00:10:18,353 --> 00:10:21,000
Dat probeer ik te doen.

186
00:10:21,000 --> 00:10:24,036
Ik heb niet altijd succes,

187
00:10:24,036 --> 00:10:26,577
soms is het ongelofelijk frustrerend,

188
00:10:26,577 --> 00:10:28,783
want het voelt als nutteloos schrijven,

189
00:10:28,783 --> 00:10:31,112
of dat niemand er iets om geeft.

190
00:10:31,112 --> 00:10:33,361
Wie bekommert zich om Syrië? 
Of Bosnië?

191
00:10:33,361 --> 00:10:35,374
Wie bekommert zich om Congo,

192
00:10:35,374 --> 00:10:37,648
Ivoorkust, Liberia, Sierra Leone,

193
00:10:37,648 --> 00:10:39,763
al die plekken

194
00:10:39,763 --> 00:10:43,736
die ik me de rest van mijn leven 
zal blijven herinneren?

195
00:10:43,736 --> 00:10:46,989
Mijn beroep is getuige te zijn

196
00:10:46,989 --> 00:10:50,171
en dat is de moeilijkheid, 
de kern van de zaak,

197
00:10:50,171 --> 00:10:52,712
voor ons, de verslaggevers.

198
00:10:52,712 --> 00:10:56,303
Alles wat ik kan doen is hopen,

199
00:10:56,303 --> 00:10:58,911
niet voor beleidsmakers of politici,

200
00:10:58,911 --> 00:11:01,308
want ik wil graag geloven

201
00:11:01,308 --> 00:11:03,773
dat ze mijn woorden lezen en iets doen,

202
00:11:03,773 --> 00:11:06,933
maar ik houd mezelf niet voor de gek.

203
00:11:06,933 --> 00:11:11,150
Wat ik hoop, is dat je je morgen 
tijdens het ontbijt iets herinnert van wat ik vertelde.

204
00:11:11,150 --> 00:11:14,703
Wat ik hoop, is dat je je morgen 
tijdens het ontbijt iets herinnert van wat ik vertelde.

205
00:11:14,703 --> 00:11:17,385
Als je je mijn verhaal over Sarajevo herinnert,

206
00:11:17,385 --> 00:11:20,876
of mijn verhaal over Rwanda,

207
00:11:20,876 --> 00:11:23,449
dan heb ik mijn werk gedaan.

208
00:11:23,449 --> 00:11:25,487
Dank je wel.

209
00:11:25,487 --> 00:11:32,717
(Applaus)