0:00:00.703,0:00:03.515
Zo begint oorlog.

0:00:03.515,0:00:06.781
Op zekere dag leef je je leven,

0:00:06.781,0:00:09.297
je plant naar een feestje te gaan,

0:00:09.297,0:00:11.681
je brengt de kinderen naar school,

0:00:11.681,0:00:14.394
je maakt een tandartsafspraak.

0:00:14.394,0:00:18.020
Het volgende moment[br]vallen telefoons en tv's uit,

0:00:18.020,0:00:21.957
zijn er gewapende mannen op straat

0:00:21.957,0:00:24.273
en wegversperringen.

0:00:24.273,0:00:28.750
Het leven zoals je gewend bent, [br]verandert in schijndood.

0:00:28.750,0:00:30.955
Het stopt.

0:00:30.955,0:00:33.513
Dit verhaal 'steel' ik [br]van mijn vriendin uit Bosnië.

0:00:33.513,0:00:36.491
Het gaat over wat haar overkomen is,

0:00:36.491,0:00:40.868
omdat ik denk dat het precies [br]illustreert hoe het voelt.

0:00:40.868,0:00:44.962
Op een dag in april 1992 [br]liep ze naar haar werk,

0:00:44.962,0:00:48.110
in een minirok en op hoge hakken. [br]Ze werkte bij een bank.

0:00:48.110,0:00:51.634
Ze was een jonge moeder. [br]Ze hield van feestjes.

0:00:51.634,0:00:53.468
Een geweldig persoon.

0:00:53.468,0:00:56.775
Plotseling ziet ze een tank

0:00:56.775,0:00:59.981
langzaam de hoofdstraat [br]van Sarajevo inrijden

0:00:59.981,0:01:03.533
en alles op zijn pad omverstoten.

0:01:03.533,0:01:07.564
Ze denkt dat ze droomt, maar nee.

0:01:07.564,0:01:10.309
Ze rent weg, zoals iedereen zou doen.

0:01:10.309,0:01:14.326
Ze zoekt dekking[br]en verschuilt zich achter een vuilnisbak,

0:01:14.326,0:01:16.925
op haar hoge hakken en in haar minirok.

0:01:16.925,0:01:21.144
Terwijl ze zich verstopt, [br]voelt ze zich belachelijk.

0:01:21.144,0:01:23.840
Ze ziet de tank voorbijrijden [br]met soldaten

0:01:23.840,0:01:26.200
en overal mensen en chaos.

0:01:26.200,0:01:30.827
Ze denkt: [br]"Ik voel me net Alice in Wonderland

0:01:30.827,0:01:33.162
die het konijnenhol ingaat,

0:01:33.162,0:01:36.230
dieper, dieper, dieper in de chaos

0:01:36.230,0:01:41.631
en mijn leven zal nooit meer hetzelfde zijn."

0:01:41.631,0:01:45.418
Een paar weken later staat [br]mijn vriendin in een mensenmenigte.

0:01:45.418,0:01:50.368
Ze duwt, met haar zoontje in haar armen,

0:01:50.368,0:01:52.904
en geeft hem aan een vreemde in een bus.

0:01:52.904,0:01:55.928
Het was één van de laatste bussen [br]die Sarajevo verliet

0:01:55.928,0:01:59.093
en kinderen meenam, [br]zodat zij veilig zouden zijn.

0:01:59.093,0:02:03.203
Ze herinnert zich hoe ze [br]met haar moeder door de mensenmenigte

0:02:03.203,0:02:06.629
naar voren worstelde en riep: [br]"Neem mijn kind mee!"

0:02:06.629,0:02:12.682
Ze gaf haar zoontje aan iemand [br]door een raam.

0:02:12.682,0:02:15.550
Ze zag hem jaren niet.

0:02:15.550,0:02:19.269
Het beleg duurde 3,5 jaar

0:02:19.269,0:02:21.558
en er was geen water,

0:02:21.558,0:02:26.847
geen elektriciteit, geen verwarming [br]en geen eten.

0:02:26.847,0:02:32.202
Dit gebeurde midden in Europa, [br]midden in de 20e eeuw.

0:02:32.202,0:02:36.004
Ik had de eer [br]één van de verslaggevers te zijn

0:02:36.004,0:02:38.423
die dat beleg meegemaakt heeft.

0:02:38.423,0:02:41.461
Ik praat over de eer [br]en het privilege daar te zijn,

0:02:41.461,0:02:43.651
omdat het me veel leerde,

0:02:43.651,0:02:47.780
niet alleen als verslaggever, [br]maar ook als mens.

0:02:47.780,0:02:50.135
Ik leerde over mededogen.

0:02:50.135,0:02:53.946
Ik leerde hoe gewone mensen [br]helden werden.

0:02:53.946,0:02:58.317
Ik leerde over delen [br]en kameraadschap.

0:02:58.317,0:03:01.228
Maar ik leerde vooral over liefde.

0:03:01.228,0:03:06.507
Zelfs te midden van verwoesting, [br]dood en chaos,

0:03:06.507,0:03:09.643
zag ik hoe gewone mensen [br]hun buren hielpen,

0:03:09.643,0:03:12.287
voedsel deelden, [br]hun kinderen opvoedden,

0:03:12.287,0:03:15.539
iemand wegtrokken die beschoten werd,

0:03:15.539,0:03:18.396
terwijl ze daarmee [br]hun eigen leven riskeerden

0:03:18.396,0:03:21.647
en gewonden in taxi's hielpen,

0:03:21.647,0:03:24.268
om ze proberen[br]naar een ziekenhuis te brengen.

0:03:24.268,0:03:27.487
Ik leerde veel over mezelf.

0:03:27.487,0:03:30.512
Martha Gellhorn, één van mijn helden, [br]zei eens:

0:03:30.512,0:03:35.710
"Je kunt maar van één oorlog houden. [br]De rest is verantwoordelijkheid."

0:03:35.710,0:03:39.246
Daarna heb ik [br]nog vele, vele oorlogen verslagen.

0:03:39.246,0:03:41.875
Ik ben de tel kwijt,

0:03:41.875,0:03:44.958
maar geen één was zoals Sarajevo.

0:03:44.958,0:03:48.913
April jongstleden ging ik terug [br]naar een vreemde --

0:03:48.913,0:03:52.687
wat ik noem een dwaze schoolreünie.

0:03:52.687,0:03:57.030
Het was de 20e 'verjaardag' [br]van de belegering,

0:03:57.030,0:03:59.502
het begin van het beleg van Sarajevo.

0:03:59.502,0:04:03.942
Ik hou niet van het woord 'verjaardag', [br]want het klinkt als een feestje

0:04:03.942,0:04:05.345
en het was geen feestje.

0:04:05.345,0:04:09.333
Het was een sombere bijeenkomst [br]van de verslaggevers

0:04:09.333,0:04:12.724
die daar tijdens de oorlog werkten, [br]humanitaire hulpverleners,

0:04:12.724,0:04:17.193
en natuurlijk de dappere [br]en moedige inwoners van Sarajevo zelf.

0:04:17.193,0:04:19.612
Wat me het meest raakte,

0:04:19.612,0:04:21.353
mijn hart brak,

0:04:21.353,0:04:23.523
was door de hoofdstraat van Sarajevo lopen,

0:04:23.523,0:04:27.598
waar mijn vriendin Aïda [br]de tank 20 jaar geleden zag binnenvallen.

0:04:27.598,0:04:34.295
In die straat stonden [br]meer dan 12.000 rode stoelen,

0:04:34.295,0:04:35.921
leeg,

0:04:35.921,0:04:38.190
en elke stoel symboliseerde

0:04:38.190,0:04:41.907
een slachtoffer van het beleg,

0:04:41.907,0:04:46.194
alleen in Sarajevo, niet in heel Bosnië.

0:04:46.194,0:04:48.781
Het strekte zich uit langs één kant van de stad,

0:04:48.781,0:04:51.055
een groot deel daarvan.

0:04:51.055,0:04:54.558
Het droevigst vond ik de piepkleine stoeltjes

0:04:54.558,0:04:57.414
voor de kinderen.

0:04:57.414,0:05:00.541
Ik doe nu verslag over Syrië.

0:05:00.541,0:05:03.731
Ik begon erover te berichten [br]omdat ik denk

0:05:03.731,0:05:05.987
dat dit moet gebeuren.

0:05:05.987,0:05:08.992
Ik vind dat we moeten vertellen [br]wat daar gebeurt.

0:05:08.992,0:05:12.962
Weer zie ik het patroon [br]van de oorlog in Bosnië.

0:05:12.962,0:05:15.191
Toen ik arriveerde in Damascus

0:05:15.191,0:05:17.593
zag ik iets bevreemdends:

0:05:17.593,0:05:21.153
mensen geloofden niet[br]dat er een oorlog aankwam.

0:05:21.153,0:05:23.088
Het was precies hetzelfde in Bosnië

0:05:23.088,0:05:25.902
en bijna elk ander land [br]waar ik oorlog zag komen.

0:05:25.902,0:05:28.445
Mensen willen niet geloven dat het komt,

0:05:28.445,0:05:31.912
dus ze vertrekken niet [br]als het nog kan.

0:05:31.912,0:05:33.582
Ze halen hun geld niet van de bank.

0:05:33.582,0:05:37.477
Ze willen in hun huizen blijven.

0:05:37.477,0:05:41.516
En dan komt de oorlog en de chaos.

0:05:41.516,0:05:45.319
Rwanda zit in mijn geheugen gegrift.

0:05:45.319,0:05:51.473
In 1994 verliet ik Sarajevo even [br]om de genocide in Rwanda te verslaan.

0:05:51.473,0:05:56.322
Tussen april en augustus 1994

0:05:56.322,0:06:00.523
zijn er 1 miljoen mensen afgeslacht.

0:06:00.523,0:06:05.750
Ik flipte over die 12.000 stoelen,

0:06:05.750,0:06:07.822
louter dat aantal,

0:06:07.822,0:06:11.453
denk eens, één seconde maar, [br]aan een miljoen mensen.

0:06:11.453,0:06:13.990
Een voorbeeld: ik herinner me

0:06:13.990,0:06:19.071
dat ik daar stond en de straat [br]zover mogelijk inkeek,

0:06:19.071,0:06:25.160
op z'n minst 1,5 km [br]en dode lichamen waren

0:06:25.160,0:06:26.884
twee keer mijn lengte hoog opgestapeld.

0:06:26.884,0:06:30.219
Dat was maar een klein percentage [br]van de slachtoffers.

0:06:30.219,0:06:32.188
Moeders met hun kinderen in hun armen

0:06:32.188,0:06:35.529
tijdens hun laatste stuiptrekkingen.

0:06:35.529,0:06:38.859
We leren veel van oorlog

0:06:38.859,0:06:41.211
en ik noem Rwanda

0:06:41.211,0:06:45.329
omdat het een plek is, [br]net als Zuid-Afrika,

0:06:45.329,0:06:49.311
waar er bijna 20 jaar later [br]genezing is.

0:06:49.311,0:06:52.779
56 procent van de parlementariërs is vrouw,

0:06:52.779,0:06:55.231
wat fantastisch is.

0:06:55.231,0:06:59.257
Er staat nu ook in de grondwet

0:06:59.257,0:07:02.430
dat je geen 'Hutu' of 'Tutsi' meer mag zeggen.

0:07:02.430,0:07:06.299
Je mag iemand niet duiden naar etniciteit,

0:07:06.299,0:07:10.845
hetgeen natuurlijk de slachtpartij [br]in beginsel veroorzaakt heeft.

0:07:10.845,0:07:13.952
Een vriend, een hulpverlener, vertelde me [br]het mooiste verhaal,

0:07:13.952,0:07:15.435
of ik vind het mooi.

0:07:15.435,0:07:20.352
Er was een groep kinderen, [br]Hutu's en Tutsi's door elkaar,

0:07:20.352,0:07:23.066
en een groep vrouwen die hen adopteerden.

0:07:23.066,0:07:27.000
Ze stonden in de rij en elk kind werd [br]gewoon aan de volgende gegeven.

0:07:27.000,0:07:30.166
Er was geen afweging. [br]Jij bent een Tutsi of

0:07:30.166,0:07:33.081
jij bent een Hutu, [br]misschien vermoordde jij mijn moeder

0:07:33.081,0:07:34.927
of mijn vader.

0:07:34.927,0:07:40.233
Ze werden samengebracht [br]in een soort verzoening

0:07:40.233,0:07:43.817
en ik vind dit opmerkelijk.

0:07:43.817,0:07:46.659
Als mensen vragen [br]waarom ik verslag doe over de oorlog

0:07:46.659,0:07:48.871
en waarom ik dit voortzet,

0:07:48.871,0:07:50.340
is dit het antwoord.

0:07:50.340,0:07:53.731
Als ik volgende week terugga naar Syrië,

0:07:53.731,0:07:57.692
zie ik ongelofelijke helden.

0:07:57.692,0:07:59.965
Sommigen vechten voor de democratie,

0:07:59.965,0:08:03.982
voor dingen die wij zo vanzelfsprekend vinden.

0:08:03.982,0:08:07.220
Daarom doe ik het.

0:08:07.220,0:08:11.688
In 2004 werd mijn zoontje geboren

0:08:11.688,0:08:14.883
en ik noem hem mijn wonderkind,

0:08:14.883,0:08:17.929
want na het zien van zoveel dood

0:08:17.929,0:08:22.106
en ondergang, [br]chaos en duisternis in mijn leven,

0:08:22.106,0:08:25.965
werd dit sprankje hoop geboren.

0:08:25.965,0:08:30.162
Ik heb hem Luca genoemd: [br]'De brenger van het licht',

0:08:30.162,0:08:35.085
want hij brengt licht in mijn leven.

0:08:35.085,0:08:38.536
Ik praat over hem, [br]want toen hij 4 maanden oud was,

0:08:38.536,0:08:43.208
dwong mijn redacteur buitenland[br]mij naar Bagdad terug te gaan,

0:08:43.208,0:08:46.540
waar ik verslaggever was [br]tijdens het regime van Saddam

0:08:46.540,0:08:49.419
en tijdens de val van Bagdad en daarna.

0:08:49.419,0:08:52.513
Ik herinner me [br]dat ik in tranen het vliegtuig instapte,

0:08:52.513,0:08:55.499
in tranen, omdat ik gescheiden werd [br]van mijn zoon.

0:08:55.499,0:08:57.732
Toen ik daar was,

0:08:57.732,0:09:00.467
vroeg een vriend, [br]een beroemd Iraaks politicus:

0:09:00.467,0:09:02.941
"Wat doe je hier?

0:09:02.941,0:09:04.782
Waarom ben je niet thuis met Luca?"

0:09:04.782,0:09:08.567
Ik zei: "Ik moet het zien." [br]Het was 2004,

0:09:08.567,0:09:12.954
het begin van een ongelofelijk bloedige tijd in Irak.

0:09:12.954,0:09:16.194
Ik zei: "Ik moet zien wat hier gebeurt.[br]Ik ben verslaggever."

0:09:16.194,0:09:17.059
Ik zei: "Ik moet zien wat hier gebeurt.[br]Ik ben verslaggever."

0:09:17.059,0:09:20.623
Hij zei: "Ga naar huis,

0:09:20.623,0:09:23.909
want als je z'n eerste tandje mist,

0:09:23.909,0:09:26.907
z'n eerste stapje mist, [br]zul je jezelf nooit vergeven.

0:09:26.907,0:09:30.770
Er zal altijd weer een nieuwe oorlog zijn."

0:09:30.770,0:09:35.111
Er zullen jammer genoeg [br]altijd oorlogen zijn.

0:09:35.111,0:09:38.965
Ik bedrieg mezelf als ik denk [br]dat ik hen als journaliste,

0:09:38.965,0:09:40.731
verslaggeefster of schrijfster

0:09:40.731,0:09:45.569
kan stoppen. Dat kan ik niet.

0:09:45.569,0:09:48.116
Ik ben Kofi Annan niet. [br]Zelfs hij kan geen oorlog stoppen.

0:09:48.116,0:09:51.093
Hij probeerde tevergeefs [br]te onderhandelen met Syrië.

0:09:51.093,0:09:55.089
Ik ben niet iemand van de VN [br]die conflicten oplost.

0:09:55.089,0:09:57.372
Ik ben zelfs geen hulpverlenend arts.

0:09:57.372,0:10:00.198
Ik kan je niet zeggen [br]hoe vaak ik me hulpeloos voelde

0:10:00.198,0:10:03.469
als mensen voor mijn ogen stierven [br]en ik ze niet kon redden.

0:10:03.469,0:10:07.304
Ik ben alleen getuige.

0:10:07.304,0:10:12.358
Mijn rol is een stem te geven [br]aan mensen die geen stem hebben.

0:10:12.358,0:10:15.591
Mijn collega beschreef het [br]als een lichtje opsteken

0:10:15.591,0:10:18.353
in de donkerste hoeken van de wereld.

0:10:18.353,0:10:21.000
Dat probeer ik te doen.

0:10:21.000,0:10:24.036
Ik heb niet altijd succes,

0:10:24.036,0:10:26.577
soms is het ongelofelijk frustrerend,

0:10:26.577,0:10:28.783
want het voelt als nutteloos schrijven,

0:10:28.783,0:10:31.112
of dat niemand er iets om geeft.

0:10:31.112,0:10:33.361
Wie bekommert zich om Syrië? [br]Of Bosnië?

0:10:33.361,0:10:35.374
Wie bekommert zich om Congo,

0:10:35.374,0:10:37.648
Ivoorkust, Liberia, Sierra Leone,

0:10:37.648,0:10:39.763
al die plekken

0:10:39.763,0:10:43.736
die ik me de rest van mijn leven [br]zal blijven herinneren?

0:10:43.736,0:10:46.989
Mijn beroep is getuige te zijn

0:10:46.989,0:10:50.171
en dat is de moeilijkheid, [br]de kern van de zaak,

0:10:50.171,0:10:52.712
voor ons, de verslaggevers.

0:10:52.712,0:10:56.303
Alles wat ik kan doen is hopen,

0:10:56.303,0:10:58.911
niet voor beleidsmakers of politici,

0:10:58.911,0:11:01.308
want ik wil graag geloven

0:11:01.308,0:11:03.773
dat ze mijn woorden lezen en iets doen,

0:11:03.773,0:11:06.933
maar ik houd mezelf niet voor de gek.

0:11:06.933,0:11:11.150
Wat ik hoop, is dat je je morgen [br]tijdens het ontbijt iets herinnert van wat ik vertelde.

0:11:11.150,0:11:14.703
Wat ik hoop, is dat je je morgen [br]tijdens het ontbijt iets herinnert van wat ik vertelde.

0:11:14.703,0:11:17.385
Als je je mijn verhaal over Sarajevo herinnert,

0:11:17.385,0:11:20.876
of mijn verhaal over Rwanda,

0:11:20.876,0:11:23.449
dan heb ik mijn werk gedaan.

0:11:23.449,0:11:25.487
Dank je wel.

0:11:25.487,0:11:32.717
(Applaus)