1
00:00:06,809 --> 00:00:09,740
Widok jemioły może albo odstraszyć,

2
00:00:09,740 --> 00:00:11,781
albo, jeśli macie kogoś na oku,

3
00:00:11,781 --> 00:00:15,219
ucieszyć.

4
00:00:15,219 --> 00:00:18,610
Jak jednak powstała ta radosna 
bożonarodzeniowa tradycja

5
00:00:18,610 --> 00:00:20,010
całowania się pod jemiołą?

6
00:00:20,010 --> 00:00:22,860
Ten długowieczny zwyczaj
przeplata się z mitologią

7
00:00:22,860 --> 00:00:25,840
i biologią tej niezwykłej rośliny.

8
00:00:25,840 --> 00:00:28,600
Istnieje ponad tysiąc gatunków jemioły,

9
00:00:28,600 --> 00:00:30,750
która rośnie na całym świecie.

10
00:00:30,750 --> 00:00:33,650
Starożytni Europejczycy
byli tak oczarowani

11
00:00:33,650 --> 00:00:35,991
tą niezwykłą rośliną,

12
00:00:35,991 --> 00:00:39,481
że umieszczali ją
w swoich legendach i mitach.

13
00:00:39,481 --> 00:00:40,571
W starożytnym Rzymie

14
00:00:40,571 --> 00:00:44,280
Pliniusz Starszy opisywał, 
jak kapłani druidzcy w Anglii

15
00:00:44,280 --> 00:00:49,362
wierzyli, że jemioła była rośliną,
którą bogowie upuścili z nieba.

16
00:00:49,362 --> 00:00:52,899
To wyjaśniało, dlaczego
często znajdowano ją

17
00:00:52,899 --> 00:00:54,591
na wysokich gałęziach drzew.

18
00:00:54,591 --> 00:00:56,971
Druidzi wierzyli też, że jemioła uzdrawia

19
00:00:56,971 --> 00:00:58,792
i zwiększa płodność.

20
00:00:58,792 --> 00:01:03,288
Skandynawskie legendy opowiadały
o tajemniczych właściwościach tej rośliny

21
00:01:03,288 --> 00:01:07,844
w opowieściach o bogu Baldurze
i uwielbiającej go matce Frigg,

22
00:01:07,844 --> 00:01:11,103
bogini miłości, małżeństwa i płodności.

23
00:01:11,103 --> 00:01:14,992
Frigg tak bardzo kochała syna,
że kazała każdej roślinie,

24
00:01:14,992 --> 00:01:15,768
zwierzęciu

25
00:01:15,768 --> 00:01:19,673
i rzeczy przyrzec, że nigdy go nie zranią.

26
00:01:19,673 --> 00:01:22,803
W swojej gorliwości
zapomniała jednak o jemiole.

27
00:01:22,803 --> 00:01:26,103
Zły bóg Loki wykorzystał to przeoczenie

28
00:01:26,103 --> 00:01:28,790
i przebił serce Baldura strzałą

29
00:01:28,790 --> 00:01:30,889
wykonaną z gałęzi jemioły.

30
00:01:30,889 --> 00:01:32,771
Łzy żałości Frigg

31
00:01:32,771 --> 00:01:36,013
zmieniły się w perłowobiałe
jagody jemioły.

32
00:01:36,013 --> 00:01:40,143
Jej los wzbudził żal innych bogów,
którzy wskrzesili Baldura.

33
00:01:40,143 --> 00:01:43,333
Wieść o tym tak uszczęśliwiła Frigg,

34
00:01:43,333 --> 00:01:46,603
że ta przemieniła jemiołę
z symbolu śmierci

35
00:01:46,603 --> 00:01:49,354
w symbol pokoju i miłości.

36
00:01:49,354 --> 00:01:52,313
Ogłosiła jednodniową przerwę
od wszelkich waśni

37
00:01:52,313 --> 00:01:55,823
i nakazała ludziom, aby przytulali się,
przechodząc pod jemiołą,

38
00:01:55,823 --> 00:01:58,624
żeby na świecie było więcej miłości.

39
00:01:58,624 --> 00:02:00,073
Brytyjscy koloniści,

40
00:02:00,073 --> 00:02:02,863
którzy w XVII wieku przybyli
do Nowego Świata,

41
00:02:02,863 --> 00:02:05,394
znaleźli inny, lecz łudząco podobny

42
00:02:05,394 --> 00:02:07,463
gatunek jemioły.

43
00:02:07,463 --> 00:02:11,034
Zaadaptowali go na swoje potrzeby
do opowieści o magii, płodności i miłości,

44
00:02:11,034 --> 00:02:15,515
przenosząc tradycję z Europy do Ameryki.

45
00:02:15,515 --> 00:02:17,586
Do XVIII wieku

46
00:02:17,586 --> 00:02:20,804
brytyjczycy zmienili jemiołę
w tradycję bożonarodzeniową,

47
00:02:20,804 --> 00:02:24,895
ale ten zwyczaj to coś więcej
niż ludzka wyobraźnia.

48
00:02:24,895 --> 00:02:28,265
A to wszystko z powodu
niezwykłej biologii tej rośliny.

49
00:02:28,265 --> 00:02:31,465
Jemioła postrzegana jest
jako bożonarodzeniowa dekoracja,

50
00:02:31,465 --> 00:02:36,655
ale w przyrodzie uważana jest
za roślinę pasożytniczą.

51
00:02:36,655 --> 00:02:39,935
Zmodyfikowane korzenie jemioły
zwane haustorią

52
00:02:39,935 --> 00:02:41,987
wrastają w korę drzewa,

53
00:02:41,987 --> 00:02:43,935
pobierając wodę i minerały

54
00:02:43,935 --> 00:02:46,936
z jego pnia.

55
00:02:46,936 --> 00:02:49,086
Do kolonizacji pobliskich drzew

56
00:02:49,086 --> 00:02:51,715
jemioła używa ptaków i innych stworzeń,

57
00:02:51,715 --> 00:02:53,504
które roznoszą jej nasiona.

58
00:02:53,504 --> 00:02:56,513
Ptaki zjadają jagody jemioły

59
00:02:56,513 --> 00:03:00,911
i czasem pozbywają się kleistych pestek,
wycierając je o korę drzewa.

60
00:03:00,911 --> 00:03:05,377
Przy odrobinie szczęścia
wydalają niestrawioną pestkę na drzewo,

61
00:03:05,377 --> 00:03:08,527
gdzie ta kiełkuje i zaczyna rosnąć.

62
00:03:08,527 --> 00:03:11,166
Przez swoją odporność i listowie,
które pozostaje bujne,

63
00:03:11,166 --> 00:03:13,923
nawet gdy drzewa tracą liście,

64
00:03:13,923 --> 00:03:18,077
nic dziwnego, że jemioła tak fascynowała 
naszych zabobonnych przodków.

65
00:03:18,077 --> 00:03:22,841
Kojarzyli te cechy z jej magicznymi
właściwościami i płodnością.

66
00:03:22,841 --> 00:03:26,038
Nawet dziś jemioła czyni cuda,

67
00:03:26,038 --> 00:03:29,958
wspomagając różnorodność przyrody.

68
00:03:29,958 --> 00:03:33,989
Jemioła, coś więcej niż pasożyt,
uważana jest za gatunek kluczowy.

69
00:03:33,989 --> 00:03:36,009
Żywią się nią różne gatunki zwierząt,

70
00:03:36,009 --> 00:03:37,009
jak jelenie,

71
00:03:37,009 --> 00:03:37,799
łosie,

72
00:03:37,799 --> 00:03:38,528
wiewiórki,

73
00:03:38,528 --> 00:03:39,331
pręgowce,

74
00:03:39,331 --> 00:03:40,295
jeżozwierze,

75
00:03:40,295 --> 00:03:41,169
drozdy,

76
00:03:41,169 --> 00:03:42,078
sialie,

77
00:03:42,078 --> 00:03:43,131
gołębiaki długosterne

78
00:03:43,131 --> 00:03:46,508
i motyle Delias.

79
00:03:46,508 --> 00:03:48,769
Niektóre gatunki jemioły
tworzą gęste krzaki,

80
00:03:48,769 --> 00:03:53,219
które są idealnym miejscem 
na gniazda dla wielu ptaków.

81
00:03:53,219 --> 00:03:56,419
Mimo pasożytniczych skłonności

82
00:03:56,419 --> 00:03:59,832
jemioła pomaga też innym roślinom.

83
00:03:59,832 --> 00:04:02,789
Na przykład jałowiec
dobrze rośnie w pobliżu jemioły,

84
00:04:02,789 --> 00:04:05,949
czerpiąc korzyści z wizyt ptaków
żywiących się jej owocami.

85
00:04:05,949 --> 00:04:09,530
Dzięki licznym zaletom
jemioła wpływa na różnorodność

86
00:04:09,530 --> 00:04:12,161
i pozwala ekosystemom rozkwitać.

87
00:04:12,161 --> 00:04:16,258
W przypadku tej kultowej rośliny
życie imituje legendę.

88
00:04:16,258 --> 00:04:19,661
W przyrodzie jemioła ma moc przyciągania

89
00:04:19,661 --> 00:04:23,139
i to samo dzieje się w naszej tradycji,
o czym sami możecie się przekonać.