0:00:06.900,0:00:08.520
Hằng năm tại Hoa Kỳ,

0:00:08.520,0:00:11.489
những vận động viên thể thao[br]và hoạt động giải trí

0:00:11.489,0:00:16.312
hứng chịu khoảng 2.5[br]đến 4 triệu cơn chấn động não.

0:00:16.312,0:00:19.249
Vậy những chấn động này[br]nguy hiểm như thế nào?

0:00:19.249,0:00:20.550
Câu trả lời khá phức tạp,

0:00:20.550,0:00:24.439
và nằm ở cơ chế phản xạ[br]của bộ não khi có va chạm xảy ra.

0:00:24.439,0:00:29.959
Bộ não có cấu tạo gồm mô mỡ mềm[br]và đặc quánh như thạch.

0:00:29.959,0:00:34.009
Nằm trong lớp màng bảo vệ[br]và phần màng cứng của hộp sọ,

0:00:34.009,0:00:38.450
cơ quan mỏng manh này[br]thường được bảo vệ tốt.

0:00:38.450,0:00:41.238
Nhưng một chấn động bất ngờ[br]có thể làm não bị dịch chuyển

0:00:41.238,0:00:44.829
và va vào phần cứng bên trong hộp sọ,

0:00:44.829,0:00:48.931
và khác với thạch, mô não[br]không đồng nhất.

0:00:48.931,0:00:52.940
Nó được cấu thành từ[br]một mạng lưới khổng lồ với 90 tỉ nơron

0:00:52.940,0:00:57.720
có nhiệm vụ truyền tín hiệu qua[br]các sợi trục dài để giao tiếp khắp não bộ

0:00:57.720,0:00:59.921
và điều khiển cơ thể chúng ta.

0:00:59.921,0:01:03.273
Cấu trúc mảnh này khiến các nơron[br]trở nên rất yếu ớt

0:01:03.273,0:01:08.371
nên khi bị va chạm, chúng sẽ dãn ra[br]và thậm chí bị đứt.

0:01:08.371,0:01:11.361
Điều đó không chỉ làm gián đoạn[br]khả năng giao tiếp của chúng

0:01:11.361,0:01:14.792
mà khi các sợi trục bị đứt[br]bắt đầu thoái hóa,

0:01:14.792,0:01:20.759
chúng cũng sẽ giải phóng ra các độc tố[br]làm chết các nơron khác.

0:01:20.759,0:01:24.272
Một chuỗi những sự việc này[br]sẽ gây ra chấn động não.

0:01:24.272,0:01:27.032
Các thương tổn có thể biểu hiện[br]dưới nhiều dạng khác nhau

0:01:27.032,0:01:28.382
như bị ngất,

0:01:28.382,0:01:29.243
nhức đầu,

0:01:29.243,0:01:30.373
hoa mắt,

0:01:30.373,0:01:31.674
mất thăng bằng,

0:01:31.674,0:01:33.482
thay đổi tâm trạng và hành vi,

0:01:33.482,0:01:36.055
vấn đề về trí nhớ, suy nghĩ, và giấc ngủ,

0:01:36.055,0:01:40.283
và sự bùng phát[br]của những lo âu và trầm cảm.

0:01:40.283,0:01:41.599
Mọi bộ não đều khác nhau,

0:01:41.599,0:01:46.554
đó là lý giải cho việc những cơn chấn động[br]của mọi người cũng rất khác nhau.

0:01:46.554,0:01:49.794
May mắn là đa số các cơn chấn động não[br]đều có thể hồi phục

0:01:49.794,0:01:54.578
và các triệu chứng biến mất trong vòng[br]vài ngày hoặc vài tuần.

0:01:54.578,0:01:57.553
Nghỉ ngơi nhiều và dần dần[br]hoạt động trở lại

0:01:57.553,0:02:00.824
sẽ giúp não bộ tự hồi phục.

0:02:00.824,0:02:03.035
Nói về chủ đề nghỉ ngơi,

0:02:03.035,0:02:05.755
nhiều người nghe nói rằng[br]không nên đi ngủ

0:02:05.755,0:02:11.164
ngay sau khi bị chấn động não[br]vì bạn có thể rơi vào trạng thái hôn mê.

0:02:11.164,0:02:12.824
Đó là một quan niệm sai lầm.

0:02:12.824,0:02:17.194
Khi mà các bác sĩ không lo ngại về việc[br]có các tổn thương não nặng hơn,

0:02:17.194,0:02:18.804
như xuất huyết não,

0:02:18.804,0:02:23.334
thì vẫn không có vấn đề nào được ghi nhận[br]về việc ngủ sau khi bị chấn động não.

0:02:23.334,0:02:26.386
Đôi khi người bị tổn thương não[br]có thể trải qua trạng thái

0:02:26.386,0:02:30.155
gọi là hội chứng sau sang chấn, hay PCS.

0:02:30.155,0:02:33.535
Người bị PCS có thể phải trải qua[br]những cơn đau đầu dai dẳng,

0:02:33.535,0:02:35.087
các vấn đề về học tập,

0:02:35.087,0:02:39.377
và những triệu chứng về ứng xử[br]ảnh hưởng đến các mối quan hệ cá nhân

0:02:39.377,0:02:42.486
suốt vài tháng hay vài năm[br]sau tổn thương.

0:02:42.486,0:02:46.416
Việc cố gắng vận động khi bị[br]chấn động não, dù chỉ trong vài phút,

0:02:46.416,0:02:49.968
hay quay lại chơi thể thao[br]quá sớm sau sang chấn,

0:02:49.968,0:02:53.556
tăng nguy cơ dẫn tới tình trạng PCS.

0:02:53.556,0:02:56.627
Trong một số trường hợp,[br]rất khó để chẩn đoán chấn động não

0:02:56.627,0:03:00.316
do các triệu chứng[br]thường biểu hiện rất chậm.

0:03:00.316,0:03:04.416
Điều này thường đúng với[br]các va chạm tiểu chấn

0:03:04.416,0:03:06.907
dẫn tới các lực tác động vào đầu nhẹ hơn

0:03:06.907,0:03:09.388
so với các va chạm gây chấn động não.

0:03:09.388,0:03:13.417
Loại tổn thương này không gây nên[br]các triệu chứng rõ rệt ngay,

0:03:13.417,0:03:17.876
nhưng có thể dần dẫn đến[br]các bệnh suy não trầm trọng

0:03:17.876,0:03:20.237
nếu nó cứ xảy ra liên tục.

0:03:20.237,0:03:25.067
Ví dụ như cầu thủ bóng đá,[br]người phải liên tục đỡ bóng bằng đầu.

0:03:25.067,0:03:27.929
Ứng dụng công nghệ gọi là[br]hình ảnh tenxơ khuếch tán,

0:03:27.929,0:03:32.198
chúng tôi bắt đầu phát hiện ra[br]những tác động trên bộ não.

0:03:32.198,0:03:35.948
Phương pháp này cho phép các nhà khoa học[br]tìm ra những bó sợi trục lớn

0:03:35.948,0:03:40.689
và quan sát cách các va chạm nhỏ[br]có thể thay đổi chúng về mặt cấu trúc.

0:03:40.689,0:03:43.939
Năm 2013, các nhà nghiên cứu[br]áp dụng công nghệ này đã phát hiện

0:03:43.939,0:03:46.569
rằng các vận động viên[br]dùng đầu đỡ bóng nhiều nhất,

0:03:46.569,0:03:49.020
khoảng 1,800 lần một năm,

0:03:49.020,0:03:54.099
đã làm tổn thương cấu trúc nguyên vẹn[br]của các bó sợi trục.

0:03:54.099,0:03:56.829
Tổn thương này cũng tương tự[br]như một sợi dây bị đứt

0:03:56.829,0:04:00.450
khi các sợi cấu thành bắt đầu bung ra.

0:04:00.450,0:04:04.899
Các vận động viên này cũng làm những bài[br]kiểm tra trí nhớ ngắn hạn kém hơn,

0:04:04.899,0:04:07.990
cho nên dù không gặp phải[br]các chấn động cực mạnh,

0:04:07.990,0:04:14.240
những va chạm tiểu chấn này vẫn gây nên[br]các thương tổn đo được sau một thời gian.

0:04:14.240,0:04:18.500
Thật vậy, các nhà nghiên cứu hiểu ra rằng[br]sự quá tải các va chạm tiểu chấn

0:04:18.500,0:04:24.140
có liên quan đến một bệnh suy não[br]gọi là chấn thương não mãn tính,

0:04:24.140,0:04:26.110
hay CTE.

0:04:26.110,0:04:30.152
Người mắc CTE gặp phải những biến đổi[br]về tâm lý và hành vi

0:04:30.152,0:04:33.031
mà bắt đầu biểu hiện vào tuổi 30 hoặc 40

0:04:33.031,0:04:36.302
và cùng với đó là các vấn đề[br]về suy nghĩ và trí nhớ

0:04:36.302,0:04:41.109
mà trong một số trường hợp[br]có thể dẫn đến chứng đãng trí.

0:04:41.109,0:04:43.590
Thủ phạm là một loại protein gọi là tau.

0:04:43.590,0:04:50.301
Thường thì protein tau hỗ trợ các ống nhỏ[br]trong các sợi trục, gọi là các vi ống.

0:04:50.301,0:04:54.732
Người ta cho rằng các va chạm tiểu chấn[br]liên tục sẽ làm tổn thương các vi ống,

0:04:54.732,0:04:59.431
khiến các protein tau[br]bị bật ra và rối với nhau.

0:04:59.431,0:05:04.114
Bó rối này làm gián đoạn quá trình[br]truyền tin và giao tiếp giữa các nơron

0:05:04.114,0:05:08.792
và dẫn tới sự sụp đổ của[br]các mối liên kết trong não bộ.

0:05:08.792,0:05:11.254
Một khi các protein tau[br]bắt đầu kết tụ lại,

0:05:11.254,0:05:13.932
chúng làm hình thành[br]nhiều khối kết tụ hơn

0:05:13.932,0:05:16.413
và tiếp tục lan rộng khắp bộ não,

0:05:16.413,0:05:19.433
ngay cả khi các va chạm[br]tác động vào đầu đã dừng.

0:05:19.433,0:05:22.388
Dữ liệu cho thấy trong số[br]các cầu thủ bóng đá có ít nhất

0:05:22.388,0:05:28.405
khoảng 50 đến 80% các chấn động não[br]không được báo cáo và điều trị.

0:05:28.405,0:05:30.383
Đôi khi đó là do khó có thể nhận biết

0:05:30.383,0:05:32.864
một cơn chấn động não[br]xảy ra ban đầu.

0:05:32.864,0:05:37.214
Nhưng cũng thường là do áp lực[br]hoặc mong muốn tiếp tục cuộc chơi

0:05:37.214,0:05:39.966
mặc cho sự thật là[br]có gì đó không ổn.

0:05:39.966,0:05:42.185
Điều này không chỉ[br]làm suy yếu việc hồi phục.

0:05:42.185,0:05:44.494
Nó cũng tiềm ẩn nhiều nguy hiểm.

0:05:44.494,0:05:46.764
Bộ não của chúng ta[br]không phải thần thánh.

0:05:46.764,0:05:49.414
Nó vẫn cần được chúng ta[br]bảo vệ khỏi tổn thương

0:05:49.414,0:05:52.202
và giúp hóa giải thương tổn[br]một khi nó đã xảy ra.