0:00:07.130,0:00:09.070
Her yıl Amerika Birleşik Devletleri'nde,

0:00:09.070,0:00:11.519
sporcular ve eğlence faaliyetleri[br]ile uğraşanların

0:00:11.519,0:00:16.482
2,5 ila 4 milyon kadarı beyin[br]sarsıntısı yaşamaktadır.

0:00:16.482,0:00:19.249
Peki bu beyin sarsıntıları[br]ne kadar tehlikeli?

0:00:19.249,0:00:20.860
Cevap karmaşık ve

0:00:20.860,0:00:24.759
beyne bir şey çarptığında [br]beynin verdiği tepkiye bağlı.

0:00:24.759,0:00:29.829
Beyin, jöleye benzeyen yumuşak,[br]yağlı bir dokudan oluşmaktadır.

0:00:29.829,0:00:34.109
Koruyucu zarının ve kafatasının[br]sert tabakasının içinde,

0:00:34.109,0:00:38.450
bu hassas organ çoğunlukla[br]iyi korunmaktadır.

0:00:38.450,0:00:41.158
Ama ani bir sarsıntı beyni kaydırıp

0:00:41.158,0:00:44.829
kafatasının sert iç kısmına çarpmasına[br]neden olabilir

0:00:44.829,0:00:48.931
ve jölenin aksine, beynin dokusu[br]tek tip değil.

0:00:48.931,0:00:52.940
90 milyar kadar nörondan oluşan büyük [br]bir ağ, ki bu nöronlar

0:00:52.940,0:00:57.720
uzun aksonları aracılığıyla beyinle[br]iletişim sağlamak ve vücudu kontrol etmek

0:00:57.720,0:01:00.011
için sinyaller yollarlar.

0:01:00.011,0:01:03.273
Bu cılız yapı beyinleri [br]o kadar kırılgan yapıyor ki

0:01:03.273,0:01:08.631
çarpma durumunda, nöronlar[br]genişliyor ve hatta yırtılıyor.

0:01:08.631,0:01:11.271
Bu sadece iletişim kabiliyetlerini[br]kaybettirmiyor,

0:01:11.271,0:01:14.792
aynı zamanda yok olan aksonların[br]bozulmasının başlamasıyla

0:01:14.792,0:01:20.759
diğer nöronların da ölümüne[br]sebep olacak toksinler salgılıyorlar.

0:01:20.759,0:01:24.462
Bu olayların birleşimi [br]beyin sarsıntısına neden oluyor.

0:01:24.462,0:01:26.952
Hasar kendini bayılma,

0:01:26.952,0:01:28.382
baş ağrısı,

0:01:28.382,0:01:29.243
bulanık görme,

0:01:29.243,0:01:30.373
denge problemleri,

0:01:30.373,0:01:31.674
değişik hâl ve tavır,

0:01:31.674,0:01:33.482
hafıza, düşünme ve uyuma problemleri,

0:01:33.482,0:01:36.055
endişe ve depresyon başlangıcı gibi

0:01:36.055,0:01:40.383
birçok farklı şekilde gösterebilir.

0:01:40.383,0:01:41.599
Her beyin farklıdır,

0:01:41.599,0:01:46.514
bu da insanların sarsıntı sonuçlarının[br]neden bu kadar değişken olduğunu açıklar.

0:01:46.514,0:01:49.854
Neyse ki, beyin sarsıntılarının büyük bir[br]çoğunluğu tamamen iyileşir ve

0:01:49.854,0:01:54.578
semptomlar günler [br]veya haftalar içinde yok olur.

0:01:54.578,0:01:57.553
Bolca dinlenme ve eylemlere[br]kademe kademe geri dönüş

0:01:57.553,0:02:00.824
beynin kendini iyileştirmesini[br]mümkün kılar.

0:02:00.824,0:02:03.035
Dinlenme konusuna gelince,

0:02:03.035,0:02:06.245
beyin sarsıntısı yaşadıktan kısa süre[br]sonra uyumamanız gerektiğini

0:02:06.245,0:02:11.164
çünkü uykunun komaya[br]kayabileceğini çoğu insan duymuştur.

0:02:11.164,0:02:12.824
Bu bir efsane.

0:02:12.824,0:02:17.194
Doktorlar beyin kanaması gibi daha ciddi[br]bir beyin hasarı olduğundan

0:02:17.194,0:02:18.804
şüphelenmedikleri sürece,

0:02:18.804,0:02:23.334
sarsıntıdan sonra uyumanın sorun olduğunu[br]gösteren belgelenmiş bir problem yok.

0:02:23.334,0:02:26.386
Bazen, beyin sarsıntısı mağdurları[br]sarsıntı sonrası sendromu

0:02:26.386,0:02:30.325
veya SSS denilen bir durum yaşayabilirler.

0:02:30.325,0:02:33.535
SSS olan insanlar sürekli baş ağrısı,[br]öğrenme zorlukları ve

0:02:33.535,0:02:35.087
hasardan aylar veya yıllar sonra

0:02:35.087,0:02:39.377
bile kişisel ilişkilerini[br]etkileyebilecek davranışsal belirtiler

0:02:39.377,0:02:42.546
yaşayabilirler.

0:02:42.546,0:02:46.416
Beyin sarsıntısı varken, birkaç dakika[br]bile, oynamaya çalışmak veya

0:02:46.416,0:02:49.968
sarsıntıdan sonra kısa sürede [br]tekrar spora devam etmek,

0:02:49.968,0:02:53.636
SSS'ye yakalanmayı daha olası yapar.

0:02:53.636,0:02:56.627
Bazı durumlarda, beyin sarsıntısını teşhis[br]etmek zor olabilir

0:02:56.627,0:03:00.316
çünkü belirtiler zamanla ve yavaşça[br]ortaya çıkar.

0:03:00.316,0:03:04.416
Bu genelde hafif etkili[br]çarpmalar oluşturan,

0:03:04.416,0:03:06.827
beyin sarsıntısına sebep olmayan ve

0:03:06.827,0:03:09.538
sarsıntı sınırının altında kalan[br]darbeler için geçerlidir.

0:03:09.538,0:03:13.417
Bu tarz incinmeler fark edilebilir[br]semptomların hemen oluşmasına sebep olmaz

0:03:13.417,0:03:17.876
ama tekrarlarlarsa zamanla[br]kötüleşmeye meyilli beyin hasarları

0:03:17.876,0:03:20.327
ortaya çıkarabilirler.

0:03:20.327,0:03:25.207
Futbol toplarına defalarca kafa attıkları[br]bilinen futbolcuları ele alalım.

0:03:25.207,0:03:27.929
Yayınımsal MR denilen[br]bir teknik kullanarak

0:03:27.929,0:03:32.308
beyin üzerinde nelerin etkili olduğunu[br]keşfetmeye başladık.

0:03:32.308,0:03:35.948
Bu yöntem sayesinde bilim insanları[br]büyük akson demetlerini bulup

0:03:35.948,0:03:40.689
yumuşak darbelerin onları yapısal olarak[br]nasıl değiştirdiğini görebiliyorlar.

0:03:40.689,0:03:43.939
Bu yöntemi kullanan[br]araştırmacılar 2013'te

0:03:43.939,0:03:46.569
topa en çok kafa atan sporcuların,

0:03:46.569,0:03:49.020
yaklaşık yılda 1800 kere,

0:03:49.020,0:03:54.099
akson demetlerinin yapısal bütünlüğüne[br]zarar verdiklerini keşfettiler.

0:03:54.099,0:03:56.829
Bu zarar, lifleri teker teker koptuğunda

0:03:56.829,0:04:00.670
saçaklanan halata benzetilebilir.

0:04:00.670,0:04:05.009
Bu oyuncular kısa süreli hafıza testinde[br]daha kötü performans gösterirler.

0:04:05.009,0:04:07.990
Yani tam kapsamlı bir beyin sarsıntısı[br]geçirmeseler bile

0:04:07.990,0:04:14.330
bu sınır altındaki darbeler zamanla[br]gözle görülebilir zarara yol açar.

0:04:14.330,0:04:18.500
Aslında, araştırmacılar sınır altındaki[br]darbelere fazla maruz kalınmasıyla

0:04:18.500,0:04:24.140
kronik travmatik ensefalopati, ya da KTE[br]denilen beyin hastalığının bağlantılı

0:04:24.140,0:04:26.110
olduğunu biliyor.

0:04:26.110,0:04:30.152
KTE hastaları, 30-40 yaşlarında görülmeye[br]başlanan duygu ve davranış değişimlerinden

0:04:30.152,0:04:33.031
ve beraberinde bazı durumlarda demansla[br]

0:04:33.031,0:04:36.302
bile sonuçlanabilen düşünme ve hafıza

0:04:36.302,0:04:41.109
problemlerinden muzdariplerdir.

0:04:41.109,0:04:43.590
Suçlu ise tau proteinidir.

0:04:43.590,0:04:50.301
Tau proteinleri mikrotübülleri (aksonların[br]içindeki ince boruları) destekler.

0:04:50.301,0:04:54.732
Tekrarlanan zayıf darbelerin[br]mikrotübüllere zarar verdiği, bunun da

0:04:54.732,0:04:59.431
tau proteinlerinin kopup kümelenmesine[br]yol açtığı düşünülüyor.

0:04:59.431,0:05:04.114
Bu kümeler, nöronlar arasındaki taşımayı[br]ve iletişimi engeller

0:05:04.114,0:05:08.862
ve beynin içindeki iletişimin[br]çökmesine sebep olur.

0:05:08.862,0:05:11.254
Tau proteinleri bir kere[br]kümelenmeye başladı mı

0:05:11.254,0:05:13.932
daha fazla kümenin oluşmasına

0:05:13.932,0:05:16.413
ve bu kümelerin sarsıntının[br]etkilerinden sonra bile

0:05:16.413,0:05:19.633
beyinde yayılmaya devam[br]etmesine sebep olur.

0:05:19.633,0:05:22.288
Bu bilgi, en azından[br]futbolcular arasında, sarsıntıların

0:05:22.288,0:05:28.475
%50 ila %80'inin bildirilmemiş ve tedavi[br]edilmemiş olarak kaldığını gösteriyor.

0:05:28.475,0:05:30.543
Bu bazen sarsıntının olup olmadığını

0:05:30.543,0:05:32.864
en başta anlamak zor olduğu için olabilir.

0:05:32.864,0:05:37.214
Ama aynı zamanda sebep baskı ve[br]yanlış bir şeyler olsa bile

0:05:37.214,0:05:40.136
yapılan aktiviteye devam etme arzusudur.

0:05:40.136,0:05:42.185
Bu yalnızca iyileşmeyi baltalamıyor,

0:05:42.185,0:05:44.494
aynı zamanda tehlikeli de.

0:05:44.494,0:05:46.714
Beynimiz yenilmez değil.

0:05:46.714,0:05:49.414
Hâlâ onları zarardan korumamıza [br]ve hasar bir kez

0:05:49.416,0:05:53.516
oluştuğunda onu, geri çevirmek için [br]yardımımıza ihtiyaçları var.