[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.67,0:00:10.17,Default,,0000,0000,0000,,Czy można wyhodować kość\Npoza ciałem człowieka?
Dialogue: 0,0:00:10.17,0:00:12.44,Default,,0000,0000,0000,,Już niedługo odpowiedź może brzmieć "tak",
Dialogue: 0,0:00:12.44,0:00:15.33,Default,,0000,0000,0000,,ale zanim zrozumiemy, jak to możliwe,
Dialogue: 0,0:00:15.33,0:00:19.48,Default,,0000,0000,0000,,trzeba zobaczyć,\Njak kości rosną wewnątrz ciała.
Dialogue: 0,0:00:19.48,0:00:24.04,Default,,0000,0000,0000,,Większość kości powstaje w płodzie\Njako miękkie, elastyczne chrząstki.
Dialogue: 0,0:00:24.04,0:00:27.91,Default,,0000,0000,0000,,Komórki formujące zastępują chrząstki\Ngąbczastą siecią mineralną
Dialogue: 0,0:00:27.91,0:00:30.100,Default,,0000,0000,0000,,zbudowaną z materiałów\Ntakich jak wapń i fosforan.
Dialogue: 0,0:00:30.100,0:00:33.32,Default,,0000,0000,0000,,Struktura staje się mocniejsza,\Ngdyż osteoblasty,
Dialogue: 0,0:00:33.32,0:00:35.78,Default,,0000,0000,0000,,wyspecjalizowane komórki tworzące kości,
Dialogue: 0,0:00:35.78,0:00:39.28,Default,,0000,0000,0000,,przechowują więcej minerałów,\Ndając kościom wytrzymałość.
Dialogue: 0,0:00:39.28,0:00:41.85,Default,,0000,0000,0000,,Ponieważ sama struktura\Nnie powstała z żywych komórek,
Dialogue: 0,0:00:41.85,0:00:45.19,Default,,0000,0000,0000,,sieci naczyń krwionośnych, \Nnerwy i inne żywe tkanki
Dialogue: 0,0:00:45.19,0:00:47.88,Default,,0000,0000,0000,,przechodzą przez specjalne\Nkanaliki i przejścia.
Dialogue: 0,0:00:47.88,0:00:49.46,Default,,0000,0000,0000,,W trakcie rozwoju
Dialogue: 0,0:00:49.46,0:00:52.42,Default,,0000,0000,0000,,legiony osteoblastów wzmacniają szkielet,
Dialogue: 0,0:00:52.42,0:00:54.75,Default,,0000,0000,0000,,który chroni nasze organy,\Npozwala nam się ruszać,
Dialogue: 0,0:00:54.75,0:00:57.34,Default,,0000,0000,0000,,produkuje komórki krwi itd.
Dialogue: 0,0:00:57.34,0:01:00.33,Default,,0000,0000,0000,,Sam początkowy proces \Nbudowy nie wystarczy,
Dialogue: 0,0:01:00.33,0:01:03.16,Default,,0000,0000,0000,,by kości były silne i funkcjonalne.
Dialogue: 0,0:01:03.16,0:01:06.73,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli do takich kości dorzucisz mięśnie
Dialogue: 0,0:01:06.73,0:01:09.27,Default,,0000,0000,0000,,i spróbujesz podnieść coś ciężkiego,
Dialogue: 0,0:01:09.27,0:01:13.02,Default,,0000,0000,0000,,kości prawdopodobnie\Nzłamałyby się pod ciężarem.
Dialogue: 0,0:01:13.02,0:01:14.82,Default,,0000,0000,0000,,Zwykle tak się nie dzieje,
Dialogue: 0,0:01:14.82,0:01:17.23,Default,,0000,0000,0000,,bo nasze komórki w kółko się wzmacniają
Dialogue: 0,0:01:17.23,0:01:19.82,Default,,0000,0000,0000,,i budują kości tam, gdzie są potrzebne,
Dialogue: 0,0:01:19.82,0:01:23.24,Default,,0000,0000,0000,,zgodnie z zasadą zwaną Prawem Wolffa.
Dialogue: 0,0:01:23.24,0:01:26.28,Default,,0000,0000,0000,,Materiał kostny jest jednak\Nograniczonym zasobem,
Dialogue: 0,0:01:26.28,0:01:28.37,Default,,0000,0000,0000,,a nowe, wzmocnione kości
Dialogue: 0,0:01:28.37,0:01:32.54,Default,,0000,0000,0000,,mogą zostać uformowane,\Njeśli jest odpowiednia ilość materiału.
Dialogue: 0,0:01:32.54,0:01:35.85,Default,,0000,0000,0000,,Na szczęście osteoblasty, budowlańcy,
Dialogue: 0,0:01:35.85,0:01:40.35,Default,,0000,0000,0000,,mają odpowiednika,\Nosteoklasty, czyli śmieciarzy.
Dialogue: 0,0:01:40.35,0:01:44.62,Default,,0000,0000,0000,,Osteoklasty rozbijają niepotrzebne\Nstruktury za pomocą enzymów i kwasów,
Dialogue: 0,0:01:44.62,0:01:48.47,Default,,0000,0000,0000,,aby osteoblasty miały więcej materiałów.
Dialogue: 0,0:01:48.47,0:01:52.33,Default,,0000,0000,0000,,Głównym powodem, dla których astronauci\Nmuszą ciągle ćwiczyć na orbicie,
Dialogue: 0,0:01:52.33,0:01:56.85,Default,,0000,0000,0000,,jest brak odkształcenia kości\Nw swobodnym spadku.
Dialogue: 0,0:01:56.85,0:01:58.91,Default,,0000,0000,0000,,Prawo Wolffa przewidziało,
Dialogue: 0,0:01:58.91,0:02:02.55,Default,,0000,0000,0000,,że osteoklasty\Nsą aktywniejsze od osteoblastów,
Dialogue: 0,0:02:02.55,0:02:06.15,Default,,0000,0000,0000,,co zmniejsza masę i wytrzymałość kości.
Dialogue: 0,0:02:06.15,0:02:09.26,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy kości się łamią,\Nciało ma niewiarygodną możliwość
Dialogue: 0,0:02:09.26,0:02:13.85,Default,,0000,0000,0000,,rekonstrukcji uszkodzonej kości,\Njakby złamanie nie miało miejsca.
Dialogue: 0,0:02:13.85,0:02:16.52,Default,,0000,0000,0000,,Pewne sytuacje, jak usunięcie nowotworu,
Dialogue: 0,0:02:16.52,0:02:18.21,Default,,0000,0000,0000,,traumatyczne wypadki
Dialogue: 0,0:02:18.21,0:02:23.28,Default,,0000,0000,0000,,i błędy genetyczne przekraczają\Nnaturalne możliwości naprawy.
Dialogue: 0,0:02:23.28,0:02:27.49,Default,,0000,0000,0000,,Historyczne rozwiązania obejmowały\Nuzupełnienie powstałych dziur metalem,
Dialogue: 0,0:02:27.49,0:02:29.09,Default,,0000,0000,0000,,kośćmi zwierzęcymi
Dialogue: 0,0:02:29.09,0:02:31.63,Default,,0000,0000,0000,,lub kawałkami kości od dawców,
Dialogue: 0,0:02:31.63,0:02:35.03,Default,,0000,0000,0000,,ale żadne z nich nie jest optymalne,\Nbo mogą powodować infekcje
Dialogue: 0,0:02:35.03,0:02:37.63,Default,,0000,0000,0000,,lub zostać odrzucone\Nprzez system odpornościowy,
Dialogue: 0,0:02:37.63,0:02:41.45,Default,,0000,0000,0000,,przez co nie mogą przejąć\Nwiększości funkcji zdrowych kości.
Dialogue: 0,0:02:41.45,0:02:46.36,Default,,0000,0000,0000,,Idealnym wyjściem z sytuacji byłaby kość\Npowstała z własnych komórek pacjenta,
Dialogue: 0,0:02:46.36,0:02:49.71,Default,,0000,0000,0000,,które zostały dostosowane\Ndo dokładnego kształtu ubytku,
Dialogue: 0,0:02:49.71,0:02:53.98,Default,,0000,0000,0000,,i to właśnie próbują zrobić naukowcy.
Dialogue: 0,0:02:53.98,0:02:55.87,Default,,0000,0000,0000,,Jak to działa?
Dialogue: 0,0:02:55.87,0:02:59.86,Default,,0000,0000,0000,,Najpierw lekarz wyodrębnia komórki\Nz tkanki tłuszczowej pacjenta
Dialogue: 0,0:02:59.86,0:03:05.18,Default,,0000,0000,0000,,i wykonuje tomografię komputerową,\Naby ustalić dokładne wymiary kości.
Dialogue: 0,0:03:05.18,0:03:07.60,Default,,0000,0000,0000,,Następnie modeluje dokładny kształt kości
Dialogue: 0,0:03:07.60,0:03:08.92,Default,,0000,0000,0000,,albo za pomocą drukarek 3D,
Dialogue: 0,0:03:08.92,0:03:12.13,Default,,0000,0000,0000,,albo rzeźbiąc w pozbawionych\Nkomórek kościach krowy.
Dialogue: 0,0:03:12.13,0:03:14.80,Default,,0000,0000,0000,,Z takich kości zostały usunięte komórki,
Dialogue: 0,0:03:14.80,0:03:18.22,Default,,0000,0000,0000,,pozostawiając tylko\Ngąbczastą tkankę mineralną.
Dialogue: 0,0:03:18.22,0:03:21.11,Default,,0000,0000,0000,,Następnie do tej tkanki\Ndodajemy komórki pacjenta
Dialogue: 0,0:03:21.11,0:03:23.10,Default,,0000,0000,0000,,i umieszczamy w bioreaktorze,
Dialogue: 0,0:03:23.10,0:03:27.88,Default,,0000,0000,0000,,urządzeniu symulującym \Nwarunki wnętrza ciała.
Dialogue: 0,0:03:27.88,0:03:31.02,Default,,0000,0000,0000,,Temperatura, wilgotność,\Nkwasowość i skład odżywczy
Dialogue: 0,0:03:31.02,0:03:34.56,Default,,0000,0000,0000,,- wszystko musi być idealne,\Nby komórki podzieliły się
Dialogue: 0,0:03:34.56,0:03:36.93,Default,,0000,0000,0000,,na osteoblasty i pozostałe,
Dialogue: 0,0:03:36.93,0:03:38.73,Default,,0000,0000,0000,,skolonizowały tkankę mineralną
Dialogue: 0,0:03:38.73,0:03:41.87,Default,,0000,0000,0000,,i przebudowały ją dzięki żywej tkance.
Dialogue: 0,0:03:41.87,0:03:43.64,Default,,0000,0000,0000,,Ale jednej rzeczy brakuje.
Dialogue: 0,0:03:43.64,0:03:45.31,Default,,0000,0000,0000,,Pamiętasz prawo Wolffa?
Dialogue: 0,0:03:45.31,0:03:48.14,Default,,0000,0000,0000,,Sztuczna kość musi\Ndoświadczyć prawdziwego wysiłku,
Dialogue: 0,0:03:48.14,0:03:51.09,Default,,0000,0000,0000,,gdyż inaczej wyjdzie słaba i krucha,
Dialogue: 0,0:03:51.09,0:03:54.66,Default,,0000,0000,0000,,więc bioreaktor ciągle\Npompuje płyn wokół kości,
Dialogue: 0,0:03:54.66,0:03:59.50,Default,,0000,0000,0000,,a ciśnienie każe osteoblastom \Nzwiększać gęstość kości.
Dialogue: 0,0:03:59.50,0:04:02.11,Default,,0000,0000,0000,,Połącz wszystko razem i za trzy tygodnie
Dialogue: 0,0:04:02.11,0:04:04.99,Default,,0000,0000,0000,,nowa, żywa kość jest gotowa,\Naby opuścić bioreaktor
Dialogue: 0,0:04:04.99,0:04:08.02,Default,,0000,0000,0000,,i trafić do ciała pacjenta.
Dialogue: 0,0:04:08.02,0:04:11.58,Default,,0000,0000,0000,,Chociaż nie jesteśmy pewni,\Nczy ta metoda zadziała u ludzi,
Dialogue: 0,0:04:11.58,0:04:15.46,Default,,0000,0000,0000,,w laboratorium wyhodowano kości,\Nktóre z powodzeniem wszczepiono świniom
Dialogue: 0,0:04:15.46,0:04:17.13,Default,,0000,0000,0000,,i innym zwierzętom,
Dialogue: 0,0:04:17.13,0:04:20.66,Default,,0000,0000,0000,,a próby na ludziach\Nmogą zacząć się już w 2016 roku.