1
00:00:06,792 --> 00:00:10,501
Jakie prawa mają ludzie
i skąd one pochodzą?

2
00:00:10,501 --> 00:00:14,310
Kto może decydować za innych
i na jakiej podstawie?

3
00:00:14,310 --> 00:00:19,209
Jak zorganizować społeczeństwo,
żeby spełniało oczekiwania ludzi?

4
00:00:19,209 --> 00:00:21,868
Te pytania były wyzwaniem
dla całego narodu

5
00:00:21,868 --> 00:00:25,019
w czasie wstrząsów rewolucji francuskiej.

6
00:00:25,019 --> 00:00:27,409
Pod koniec XVIII wieku

7
00:00:27,409 --> 00:00:31,441
Europa przeszła poważne
zmiany intelektualne i kulturowe,

8
00:00:31,441 --> 00:00:33,800
znane jako Oświecenie.

9
00:00:33,800 --> 00:00:37,409
Filozofowie i artyści propagowali
ideę rozumu i wolności

10
00:00:37,409 --> 00:00:40,070
ponad tradycją i religią.

11
00:00:40,070 --> 00:00:42,830
Pojawienie się klasy średniej
i materiałów drukowanych

12
00:00:42,830 --> 00:00:45,209
zachęcało do większej 
świadomości politycznej,

13
00:00:45,209 --> 00:00:48,749
a rewolucja amerykańska
zmieniła dawną kolonię brytyjską

14
00:00:48,749 --> 00:00:51,450
w niezależną republikę.

15
00:00:51,450 --> 00:00:55,259
Jednak we Francji, jednym z największych
i najbogatszych krajów Europy,

16
00:00:55,259 --> 00:00:59,969
wciąż panował stary ustrój,
składający się z trzech klas społecznych

17
00:00:59,969 --> 00:01:02,052
zwanych stanami.

18
00:01:02,052 --> 00:01:06,769
Król Ludwik XVI opierał swoje rządy
na prawie boskim

19
00:01:06,769 --> 00:01:11,040
i nadawał specjalne przywileje
pierwszemu i drugiemu stanowi:

20
00:01:11,040 --> 00:01:13,641
duchowieństwu i arystokracji.

21
00:01:13,641 --> 00:01:17,021
Trzeci stan, składający się z kupców
i rzemieślników z klasy średniej,

22
00:01:17,021 --> 00:01:21,390
a także ponad 20 milionów chłopów,
miał o wiele mniejszą władzę.

23
00:01:21,390 --> 00:01:24,461
Był to też jedyny stan,
który płacił podatki

24
00:01:24,461 --> 00:01:28,632
nie tylko królowi, ale także innym stanom.

25
00:01:28,632 --> 00:01:30,013
W czasie nieurodzaju

26
00:01:30,013 --> 00:01:33,370
podatki mogły pozbawić
chłopów praktycznie wszystkiego,

27
00:01:33,370 --> 00:01:39,190
podczas gdy król i szlachta
żyli w przepychu dzięki wyzyskowi.

28
00:01:39,190 --> 00:01:43,272
Jednak gdy Francja tonęła w długach
przez wsparcie dla rewolucji amerykańskiej

29
00:01:43,272 --> 00:01:45,680
oraz długotrwałą wojnę z Anglią,

30
00:01:45,680 --> 00:01:47,542
potrzebna była zmiana.

31
00:01:47,542 --> 00:01:50,767
Król Ludwik mianował
ministrem finansów Jacques'a Neckera,

32
00:01:50,767 --> 00:01:52,381
który żądał reform podatkowych

33
00:01:52,381 --> 00:01:57,432
i zdobył poparcie ludności dzięki
publikacji finansów rządowych.

34
00:01:57,432 --> 00:02:00,713
Jednak doradcy króla
ostro sprzeciwiali się tym inicjatywom.

35
00:02:00,713 --> 00:02:05,132
W desperackim poszukiwaniu rozwiązania,
król zwołał zgromadzenie narodowe,

36
00:02:05,132 --> 00:02:07,902
posiedzenie przedstawicieli trzech stanów,

37
00:02:07,902 --> 00:02:12,091
po raz pierwszy od 175 lat.

38
00:02:12,091 --> 00:02:16,583
Chociaż trzeci stan stanowił
98% społeczeństwa Francji,

39
00:02:16,583 --> 00:02:20,102
jego głos ważył tylko tyle,
co głosy pozostałych stanów.

40
00:02:20,102 --> 00:02:25,462
Obydwa wyższe stany chciały zachować
swoje przywileje, co nikogo nie zdziwi.

41
00:02:25,462 --> 00:02:28,021
Nie widząc szans
na sprawiedliwą reprezentację,

42
00:02:28,021 --> 00:02:29,913
trzeci stan oddzielił się od reszty,

43
00:02:29,913 --> 00:02:32,003
ogłosił się Zgromadzeniem Narodowym

44
00:02:32,003 --> 00:02:37,503
i obiecał, że stworzy nową konstytucję,
z pomocą pozostałych stanów lub bez.

45
00:02:37,503 --> 00:02:39,972
Król Ludwik rozkazał
pierwszemu i drugiemu stanowi

46
00:02:39,972 --> 00:02:41,782
spotkać się ze Zgromadzeniem Narodowym

47
00:02:41,782 --> 00:02:45,912
ale jednocześnie zwolnił Neckera,
popularnego ministra finansów.

48
00:02:45,912 --> 00:02:48,833
W odpowiedzi tysiące oburzonych paryżan

49
00:02:48,833 --> 00:02:53,183
wraz z przychylnymi im żołnierzami
zaatakowało więzienie - Bastylię,

50
00:02:53,183 --> 00:02:57,447
symbol królewskiej władzy
i wielki arsenał.

51
00:02:57,447 --> 00:03:00,103
Rozpoczęła się Rewolucja.

52
00:03:00,103 --> 00:03:02,385
Gdy powstanie objęło cały kraj,

53
00:03:02,385 --> 00:03:04,724
system feudalny został zniesiony.

54
00:03:04,724 --> 00:03:07,994
Wysunięta przez Zgromadzenie
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

55
00:03:07,994 --> 00:03:10,614
ogłosiła ideę radykalną
jak na tamte czasy,

56
00:03:10,614 --> 00:03:15,675
że prawa i wolności osobiste
są podstawą ludzkiej natury,

57
00:03:15,675 --> 00:03:19,494
a rząd istnieje tylko po to,
żeby je chronić.

58
00:03:19,494 --> 00:03:22,775
Po utracie przywilejów
wielu arystokratów uciekło za granicę,

59
00:03:22,775 --> 00:03:26,864
błagając zagranicznych władców,
żeby najechali Francję i przywrócili ład.

60
00:03:26,864 --> 00:03:30,694
Ludwik pozostał symbolicznym
przywódcą monarchii konstytucyjnej,

61
00:03:30,694 --> 00:03:32,984
ale bał się o swoją przyszłość.

62
00:03:32,984 --> 00:03:37,135
W 1791 roku próbował
uciec kraju, ale został złapany.

63
00:03:37,135 --> 00:03:41,126
Próba ucieczki zniszczyła
wiarę ludzi w króla.

64
00:03:41,126 --> 00:03:45,405
Rodzina królewska została aresztowana,
a król oskarżony o zdradę.

65
00:03:45,405 --> 00:03:46,561
Po procesie

66
00:03:46,593 --> 00:03:49,889
niegdyś otaczany czcią król
został publicznie ścięty,

67
00:03:49,921 --> 00:03:53,389
co było końcem tysiącletniej monarchii

68
00:03:53,421 --> 00:03:59,131
i zwieńczeniem deklaracji z 21 września
tworzącej pierwszą Republikę Francuską,

69
00:03:59,179 --> 00:04:02,921
rządzoną przez motto
"Wolność, równość, braterstwo".

70
00:04:03,414 --> 00:04:04,614
Dziewięć miesięcy później

71
00:04:04,640 --> 00:04:06,814
królowa Maria Antonina, cudzoziemka,

72
00:04:06,814 --> 00:04:09,121
od dawna przezywana "Madame Déficit"

73
00:04:09,219 --> 00:04:11,219
przez swoją rozrzutność,

74
00:04:11,352 --> 00:04:12,906
również została stracona.

75
00:04:13,360 --> 00:04:15,578
Ale to nie był koniec Rewolucji.

76
00:04:15,821 --> 00:04:19,180
Kilku liderów, niezadowolonych z tego,
że zmieniono jedynie rząd,

77
00:04:19,219 --> 00:04:22,719
chciało całkowicie zmienić
społeczeństwo Francji,

78
00:04:22,756 --> 00:04:24,732
jego religię, nazwy ulic,

79
00:04:24,769 --> 00:04:26,216
nawet kalendarz.

80
00:04:26,216 --> 00:04:28,086
Gdy powstawały nowe frakcje,

81
00:04:28,086 --> 00:04:32,539
radykalni jakobini, pod dowództwem
Maximiliena Robespierre'a,

82
00:04:32,578 --> 00:04:34,586
wprowadzili Rządy Terroru,

83
00:04:34,586 --> 00:04:36,633
by stłumić każdy przejaw buntu.

84
00:04:36,658 --> 00:04:39,086
Stracono ponad 20 000 ludzi

85
00:04:39,086 --> 00:04:41,509
zanim nastąpił upadek jakobinów.

86
00:04:41,782 --> 00:04:45,765
Jednocześnie Francja walczyła
z ościennymi monarchiami,

87
00:04:45,804 --> 00:04:48,836
próbującymi stłumić rewolucję,
zanim się rozprzestrzeni.

88
00:04:49,586 --> 00:04:54,097
W tym chaosie przejął kontrolę
generał Napoleon Bonaparte.

89
00:04:54,097 --> 00:04:58,898
Jako cesarz obiecał bronić
wartości demokratycznych Rewolucji.

90
00:04:59,494 --> 00:05:02,823
Ostatecznie Rewolucja
zobaczyła trzy konstytucje

91
00:05:02,869 --> 00:05:05,736
oraz pięć rządów w ciągu dziesięciu lat.

92
00:05:05,736 --> 00:05:09,517
W kolejnych dekadach na zmianę 
pojawiały się monarchie i rewolucje,

93
00:05:09,517 --> 00:05:12,341
aż w 1871 roku powstała nowa Republika.

94
00:05:12,896 --> 00:05:15,756
Obecnie, wysławiając ideały
Rewolucji Francuskiej,

95
00:05:15,795 --> 00:05:19,170
wciąż zmagamy się z wieloma
podobnymi, podstawowymi pytaniami,

96
00:05:19,233 --> 00:05:21,358
zadanymi dwa wieki temu.