1
00:00:01,080 --> 00:00:03,576
De laatste keer dat ik de stem
van mijn zoon hoorde,

2
00:00:03,600 --> 00:00:05,936
was toen hij de voordeur uit liep

3
00:00:05,960 --> 00:00:07,240
op weg naar school.

4
00:00:08,480 --> 00:00:10,680
Hij riep nog één woord in het donker:

5
00:00:11,320 --> 00:00:12,520
"Doei."

6
00:00:13,000 --> 00:00:16,000
Het was 20 april 1999.

7
00:00:16,880 --> 00:00:19,936
Later die ochtend,
op de Columbine High School,

8
00:00:19,960 --> 00:00:22,896
hebben mijn zoon Dylan en zijn vriend Eric

9
00:00:22,920 --> 00:00:25,240
12 studenten en een leraar vermoord

10
00:00:26,280 --> 00:00:29,960
en hebben ze ruim 20 anderen verwond
voor ze zichzelf van het leven beroofden.

11
00:00:31,160 --> 00:00:34,216
Dertien onschuldige mensen zijn overleden,

12
00:00:34,240 --> 00:00:37,440
hun geliefden bleven achter
in een staat van verdriet en trauma.

13
00:00:38,320 --> 00:00:40,176
Anderen liepen verwondingen op,

14
00:00:40,200 --> 00:00:44,240
sommigen waren voorgoed
verminkt of gehandicapt.

15
00:00:45,760 --> 00:00:47,936
Maar hoe afschuwelijk
deze tragedie echt was,

16
00:00:47,936 --> 00:00:51,800
kan niet alleen uitgedrukt worden
in het aantal doden en gewonden.

17
00:00:52,720 --> 00:00:56,136
Het is onmogelijk om de 
psychologische schade te kwantificeren

18
00:00:56,160 --> 00:00:58,096
van de mensen in de school,

19
00:00:58,120 --> 00:01:01,800
of van degenen die betrokken waren
bij de hulpverlening en het schoonmaken.

20
00:01:02,280 --> 00:01:05,920
Het is onmogelijk de omvang
van een tragedie als deze vast te stellen,

21
00:01:06,680 --> 00:01:08,936
helemaal als het kan dienen
als blauwdruk

22
00:01:08,960 --> 00:01:12,400
voor andere schutters die zelf 
wreedheden willen gaan plegen.

23
00:01:13,600 --> 00:01:15,440
Columbine was een vloedgolf,

24
00:01:16,200 --> 00:01:17,456
en toen die voorbij was,

25
00:01:17,480 --> 00:01:21,416
zou het nog jaren duren voordat
de gemeenschap en de maatschappij

26
00:01:21,440 --> 00:01:23,160
de impact konden bevatten.

27
00:01:24,720 --> 00:01:28,840
Het heeft mij jaren gekost de nalatenschap
van mijn zoon te proberen te accepteren.

28
00:01:29,760 --> 00:01:32,896
Het wrede gedrag dat het einde 
van zijn leven heeft gedefiniëerd,

29
00:01:32,920 --> 00:01:36,870
heeft mij duidelijk gemaakt dat hij
een heel ander persoon was dan ik kende.

30
00:01:37,600 --> 00:01:39,976
Naderhand vroegen mensen:

31
00:01:40,000 --> 00:01:41,760
"Hoe kan je dit niet geweten hebben?

32
00:01:42,560 --> 00:01:44,120
Wat was jij nou voor moeder?"

33
00:01:45,240 --> 00:01:47,880
Ik stel mezelf nog steeds
diezelfde vragen.

34
00:01:49,080 --> 00:01:51,960
Vóór de schietpartijen 
vond ik mezelf een goede moeder.

35
00:01:52,760 --> 00:01:55,216
Het opvoeden van mijn kinderen 
tot meelevende,

36
00:01:55,240 --> 00:01:57,576
gezonde, verantwoordelijke volwassenen

37
00:01:57,600 --> 00:02:01,080
was de belangrijkste rol van mijn leven.

38
00:02:01,760 --> 00:02:05,080
Maar de tragedie heeft me ervan overtuigd
dat ik gefaald heb als ouder

39
00:02:05,840 --> 00:02:09,560
en dat is gedeeltelijk 
waarom ik hier vandaag ben.

40
00:02:11,240 --> 00:02:12,496
Behalve zijn vader

41
00:02:12,520 --> 00:02:16,080
was ik degene die Dylan het beste kende
en het meest van hem hield.

42
00:02:16,800 --> 00:02:19,356
Als iemand had kunnen weten
wat er aan de hand was,

43
00:02:19,356 --> 00:02:20,950
dan zou ik dat toch zijn?

44
00:02:22,000 --> 00:02:23,200
Maar ik wist het niet.

45
00:02:25,340 --> 00:02:27,386
Ik ben hier vandaag
om de ervaring te delen

46
00:02:27,386 --> 00:02:31,080
van hoe het is om de moeder te zijn
van iemand die moordt en pijn veroorzaakt.

47
00:02:32,200 --> 00:02:36,056
Na de tragedie heb ik jarenlang 
mijn geheugen gepijnigd,

48
00:02:36,080 --> 00:02:39,680
om te begrijpen waar ik
als ouder gefaald had.

49
00:02:40,280 --> 00:02:43,016
Maar er zijn geen eenvoudige antwoorden.

50
00:02:43,040 --> 00:02:44,960
Ik kan jullie geen oplossingen bieden.

51
00:02:45,520 --> 00:02:47,120
Het enige dat ik kan doen,

52
00:02:47,760 --> 00:02:50,120
is delen wat ik heb geleerd.

53
00:02:51,440 --> 00:02:55,056
Als ik met mensen spreek
die mij niet kenden voor de schietpartij,

54
00:02:55,080 --> 00:02:56,880
heb ik drie uitdagingen.

55
00:02:57,640 --> 00:03:00,840
De eerste, als ik een ruimte
als deze binnenkom,

56
00:03:01,480 --> 00:03:04,996
weet ik niet of een van de aanwezigen
een verlies heeft geleden

57
00:03:05,080 --> 00:03:06,800
door wat mijn zoon heeft gedaan.

58
00:03:07,830 --> 00:03:10,910
Ik vind het nodig om het leed
te erkennen dat is veroorzaakt


59
00:03:10,910 --> 00:03:14,440
door een familielid
dat dat zelf niet meer kan doen.

60
00:03:15,080 --> 00:03:17,640
Dus eerst, vanuit de grond van mijn hart:

61
00:03:18,320 --> 00:03:21,560
het spijt me als mijn zoon u 
verdriet heeft gedaan.

62
00:03:23,640 --> 00:03:25,400
De tweede uitdaging die ik heb,

63
00:03:26,040 --> 00:03:29,760
is dat ik begrip moet vragen, 
en zelfs medeleven,

64
00:03:30,560 --> 00:03:33,800
als ik over de dood van mijn zoon
praat als zelfmoord.

65
00:03:34,480 --> 00:03:36,616
Twee jaar voor zijn dood

66
00:03:36,640 --> 00:03:38,856
schreef hij op een blaadje in een kladblok

67
00:03:38,880 --> 00:03:40,440
dat hij zichzelf sneed.

68
00:03:41,200 --> 00:03:42,816
Hij zei dat hij gekweld was

69
00:03:42,840 --> 00:03:45,710
en dat hij een pistool wilde
om zijn leven te beëindigen.

70
00:03:46,160 --> 00:03:49,920
Ik wist hier niets van
tot maanden na zijn dood.

71
00:03:50,720 --> 00:03:54,136
Als ik over zijn dood praat als zelfmoord,

72
00:03:54,160 --> 00:03:58,200
probeer ik de wreedheid aan het eind
van zijn leven niet af te zwakken.

73
00:03:58,840 --> 00:04:00,816
Ik probeer te begrijpen

74
00:04:00,840 --> 00:04:02,936
hoe zijn suïcidale gedachten

75
00:04:02,960 --> 00:04:04,400
geleid hebben tot moord.

76
00:04:05,080 --> 00:04:08,296
Na veel lezen en gesprekken met experts

77
00:04:08,320 --> 00:04:09,976
ben ik ervan overtuigd

78
00:04:10,000 --> 00:04:14,720
dat zijn betrokkenheid bij de schietpartij
niet kwam omdat hij wilde moorden,

79
00:04:15,480 --> 00:04:17,160
maar omdat hij zelf dood wilde.

80
00:04:18,320 --> 00:04:23,616
De derde uitdaging die ik heb als ik praat
over de moord/zelfmoord van mijn zoon,

81
00:04:23,640 --> 00:04:26,560
is dat ik praat over mentale gezondheid --

82
00:04:27,680 --> 00:04:28,896
excuus --

83
00:04:28,920 --> 00:04:31,536
is dat ik praat over mentale gezondheid,

84
00:04:31,560 --> 00:04:35,736
of hersengezondheid zoals ik het zelf
liever noem, omdat dat tastbaarder is.

85
00:04:35,760 --> 00:04:39,496
En tegelijkertijd heb ik het over geweld.

86
00:04:39,520 --> 00:04:43,096
Het laatste wat ik wil doen
is bijdragen aan de misverstanden

87
00:04:43,120 --> 00:04:46,336
die er al zijn rondom 
mentale aandoeningen.

88
00:04:46,360 --> 00:04:51,136
Slechts een heel klein percentage
van de mensen met mentale problemen

89
00:04:51,160 --> 00:04:53,400
zijn gewelddadig naar andere mensen.

90
00:04:54,800 --> 00:04:57,936
Maar van degenen die door zelfmoord 
om het leven komen,

91
00:04:57,960 --> 00:05:02,176
wordt geschat dat ongeveer 
75 tot misschien meer dan 90 procent

92
00:05:02,200 --> 00:05:05,600
een mentale aandoening 
hebben die te diagnostiseren is.

93
00:05:06,680 --> 00:05:07,936
Zoals jullie goed weten,

94
00:05:07,960 --> 00:05:11,240
is ons mentaal zorgsysteem 
niet in staat om iedereen te helpen,

95
00:05:12,000 --> 00:05:14,496
en niet iedereen met 
destructieve gedachten

96
00:05:14,520 --> 00:05:16,256
voldoet aan de criteria

97
00:05:16,280 --> 00:05:18,440
voor een specifieke diagnose.

98
00:05:19,200 --> 00:05:21,216
Veel mensen met constante gevoelens

99
00:05:21,240 --> 00:05:24,976
van angst of boosheid of hopeloosheid

100
00:05:25,000 --> 00:05:26,880
worden nooit onderzocht of behandeld.

101
00:05:27,640 --> 00:05:32,280
Te vaak krijgen ze pas onze aandacht 
als ze een gedragscrisis krijgen.

102
00:05:33,400 --> 00:05:35,456
Als de schattingen kloppen

103
00:05:35,480 --> 00:05:38,416
dat een á twee procent
van alle zelfmoorden

104
00:05:38,440 --> 00:05:40,520
gepaard gaan met de moord op een ander,

105
00:05:42,080 --> 00:05:46,000
dan zal als de zelfmoorden toenemen,
zoals bij meerdere groepen het geval is,

106
00:05:46,720 --> 00:05:49,400
ook het aantal
moord/zelfmoorden toenemen.

107
00:05:50,520 --> 00:05:56,016
Ik wilde begrijpen wat er voor zijn dood
gebeurde in het hoofd van Dylan,

108
00:05:56,040 --> 00:05:59,760
dus ik zocht naar antwoorden bij
andere nabestaanden van zelfmoordenaars.

109
00:06:01,640 --> 00:06:06,176
Ik heb onderzoek gedaan
en hielp bij inzamelingsacties,

110
00:06:06,200 --> 00:06:07,976
en waar ik kon,

111
00:06:08,000 --> 00:06:12,496
heb ik gesproken met mensen 
die een zelfmoordcrisis hebben overleefd,

112
00:06:12,520 --> 00:06:13,720
of een poging daartoe.

113
00:06:14,840 --> 00:06:17,056
Een gesprek wat me erg heeft geholpen,

114
00:06:17,080 --> 00:06:18,536
was met een collega

115
00:06:18,560 --> 00:06:20,465
die me met iemand anders hoorde praten

116
00:06:20,489 --> 00:06:21,689
op mijn werkplek.

117
00:06:22,760 --> 00:06:26,176
Ze hoorde me zeggen dat het niet kon
dat Dylan van me had gehouden

118
00:06:26,200 --> 00:06:28,960
als hij zoiets wreeds kon doen.

119
00:06:30,000 --> 00:06:31,800
Toen ze me later alleen trof,

120
00:06:32,760 --> 00:06:35,216
verontschuldigde ze zich 
omdat ze had geluisterd,

121
00:06:35,240 --> 00:06:36,800
maar ze zei dat ik fout zat.

122
00:06:37,880 --> 00:06:40,496
Ze zei dat toen zij een jonge,
alleenstaande moeder was

123
00:06:40,520 --> 00:06:41,960
met drie kleine kinderen,

124
00:06:42,600 --> 00:06:47,240
ze erg depressief was en werd opgenomen
voor haar eigen veiligheid.

125
00:06:48,000 --> 00:06:50,296
Ze was er op dat moment van overtuigd

126
00:06:50,320 --> 00:06:53,576
dat haar kinderen beter af zouden zijn
als zij dood zou zijn,

127
00:06:53,600 --> 00:06:56,270
dus ze maakte een plan
om haar leven te beëindigen.

128
00:06:56,880 --> 00:07:01,036
Ze verzekerde me dat moederliefde
de sterkste band op aarde was

129
00:07:01,036 --> 00:07:04,000
en dat ze meer van haar kinderen hield
dan van wat dan ook,

130
00:07:04,640 --> 00:07:06,856
maar dat ze door haar ziekte

131
00:07:06,880 --> 00:07:09,720
er zeker van was
dat ze beter af waren zonder haar.

132
00:07:11,680 --> 00:07:14,056
Wat zij vertelde en wat
ik van anderen heb geleerd,

133
00:07:14,080 --> 00:07:18,816
is dat we de zogenaamde 
beslissing of keuze

134
00:07:18,840 --> 00:07:20,416
om door suïcide te sterven

135
00:07:20,440 --> 00:07:23,296
niet maken op de manier
waarop we een auto kiezen,

136
00:07:23,320 --> 00:07:25,750
of waar we naartoe gaan 
op een zaterdagavond.

137
00:07:26,360 --> 00:07:29,456
Mensen die extreem suïcidaal zijn,

138
00:07:29,480 --> 00:07:34,000
zijn een medisch noodgeval 'fase vier'.

139
00:07:34,680 --> 00:07:39,160
Ze denken niet helder
en zijn hun zelfbeheersing kwijt.

140
00:07:40,320 --> 00:07:43,496
En ondanks dat ze een plan kunnen maken 
en zich logisch gedragen,

141
00:07:43,520 --> 00:07:47,456
is hun waarheidsbesef vervormd 
door een filter van pijn

142
00:07:47,480 --> 00:07:50,080
dat hun interpretatie
van de realiteit dicteert.

143
00:07:50,880 --> 00:07:54,536
Sommige mensen zijn erg goed 
in het verbergen van deze toestand

144
00:07:54,560 --> 00:07:56,920
en vaak hebben ze daar
een goede reden voor.

145
00:07:58,840 --> 00:08:02,016
Velen van ons hebben op enig moment 
suïcidale gedachten gehad,

146
00:08:02,040 --> 00:08:05,536
maar hardnekkige, voortdurende, 
suïcidale gedachten

147
00:08:05,560 --> 00:08:07,776
en het verzinnen
van manieren om te sterven

148
00:08:07,800 --> 00:08:10,136
zijn symptomen van een ziekte,

149
00:08:10,160 --> 00:08:12,056
en zoals vele ziekten,

150
00:08:12,080 --> 00:08:14,840
moet deze toestand onderkend 
en behandeld worden

151
00:08:15,520 --> 00:08:17,040
voordat het een leven kost.

152
00:08:18,600 --> 00:08:21,440
Maar mijn zoon's dood
was niet alleen een zelfmoord.

153
00:08:22,200 --> 00:08:23,960
Het was een massamoord.

154
00:08:25,080 --> 00:08:30,960
Ik wilde weten hoe zijn suïcidale
gedachten moorddadig werden.

155
00:08:31,920 --> 00:08:35,080
Maar er is weinig onderzoek
en er zijn geen eenvoudige antwoorden.

156
00:08:36,240 --> 00:08:39,159
Ja, hij was waarschijnlijk depressief.

157
00:08:40,679 --> 00:08:46,240
Zijn persoonlijkheid was perfectionistisch
en hij vertrouwde alleen op zichzelf,

158
00:08:47,120 --> 00:08:50,880
en dat maakte dat hij niet snel 
om hulp van anderen zou vragen.

159
00:08:51,880 --> 00:08:55,336
Hij had een aantal dingen 
meegemaakt op school

160
00:08:55,360 --> 00:09:00,760
waardoor hij zich minderwaardig, 
vernederd en boos voelde.

161
00:09:02,160 --> 00:09:05,416
En hij had een ingewikkelde vriendschap

162
00:09:05,440 --> 00:09:09,776
met een jongen die zijn gevoelens
van woede en vervreemding deelde,

163
00:09:09,800 --> 00:09:12,896
en die ernstig gestoord,

164
00:09:12,920 --> 00:09:14,800
controlerend en moorddadig was.

165
00:09:16,280 --> 00:09:19,136
En in deze periode in zijn leven

166
00:09:19,160 --> 00:09:22,320
waarin hij uiterst kwetsbaar
en breekbaar was,

167
00:09:23,280 --> 00:09:25,656
had Dylan toegang tot wapens,

168
00:09:25,680 --> 00:09:27,840
ook al hebben we ze nooit in huis gehad.

169
00:09:28,800 --> 00:09:34,016
Het was verbazingwekkend eenvoudig
voor een 17-jarige om wapens te kopen,

170
00:09:34,040 --> 00:09:38,680
zowel legaal als illegaal,
of ik het nu wist of goedvond of niet.

171
00:09:39,880 --> 00:09:44,400
En op een of andere manier, 17 jaar
en vele schietincidenten op scholen later,

172
00:09:45,080 --> 00:09:46,880
is het nog steeds zo makkelijk.

173
00:09:49,160 --> 00:09:51,880
Wat Dylan die dag heeft gedaan,
heeft mijn hart gebroken,

174
00:09:53,240 --> 00:09:55,096
en -- zoals zo vaak na een trauma --

175
00:09:55,120 --> 00:09:58,080
heeft zijn sporen nagelaten 
op mijn lichaam en geest.

176
00:09:59,360 --> 00:10:01,800
Twee jaar na de schietpartij
kreeg ik borstkanker

177
00:10:03,200 --> 00:10:06,560
en nog twee jaar later
begon ik mentale problemen te krijgen.

178
00:10:08,480 --> 00:10:11,896
Bovenop het constante, oneindige verdriet,

179
00:10:11,920 --> 00:10:15,496
was ik doodsbenauwd
dat ik een familielid zou tegenkomen

180
00:10:15,520 --> 00:10:17,576
van iemand die door Dylan vermoord was,

181
00:10:17,600 --> 00:10:19,976
of dat ik overvallen
zou worden door de pers

182
00:10:20,000 --> 00:10:21,480
of door een boze burger.

183
00:10:22,920 --> 00:10:25,336
Ik durfde het nieuws niet aan te zetten,

184
00:10:25,520 --> 00:10:30,220
omdat ik bang was om een slechte ouder
of walgelijk persoon te worden genoemd.

185
00:10:33,320 --> 00:10:35,360
Ik kreeg paniek-aanvallen.

186
00:10:37,240 --> 00:10:41,180
De eerste kwamen
vier jaar na de schietpartij,

187
00:10:41,200 --> 00:10:43,976
tijdens de voorbereidingen
op de getuigenverklaringen,

188
00:10:44,000 --> 00:10:46,800
waar ik de nabestaanden
onder ogen zou moeten komen.

189
00:10:47,600 --> 00:10:50,826
De tweede serie kwam
zes jaar na de schietpartij,

190
00:10:50,840 --> 00:10:54,370
toen ik me voorbereidde
om voor het eerst openbaar te spreken

191
00:10:54,370 --> 00:10:56,760
over moord/zelfmoord op een congres.

192
00:10:57,520 --> 00:10:59,920
Beide series duurden een aantal weken.

193
00:11:02,160 --> 00:11:04,296
Ze gebeurden overal:

194
00:11:04,320 --> 00:11:07,616
bij de bouwmarkt, op kantoor,

195
00:11:07,640 --> 00:11:09,680
of zelfs als ik in bed een boek las.

196
00:11:10,600 --> 00:11:15,656
Mijn gedachten zaten plotseling vast
in een neerwaardse spiraal van angst

197
00:11:15,680 --> 00:11:17,776
en hoe hard ik ook probeerde

198
00:11:17,800 --> 00:11:21,856
om mijzelf te kalmeren
of mezelf eruit te redeneren,

199
00:11:21,880 --> 00:11:23,160
het lukte me niet.

200
00:11:24,400 --> 00:11:27,340
Het voelde alsof mijn brein
me probeerde te vermoorden.

201
00:11:27,920 --> 00:11:30,496
De angst voor de angst
werd toen het enige

202
00:11:30,520 --> 00:11:32,320
waar ik nog aan kon denken.

203
00:11:33,200 --> 00:11:35,096
Toen heb ik persoonlijk ondervonden

204
00:11:35,120 --> 00:11:37,560
hoe het was om een storing 
in de hersenen te hebben

205
00:11:38,640 --> 00:11:42,120
en toen ben ik een echte pleitbezorger
geworden voor hersen-gezondheid.

206
00:11:43,760 --> 00:11:46,736
Door therapie en medicatie
en door voor mezelf te zorgen,

207
00:11:46,760 --> 00:11:50,146
kreeg ik mijn gewone leven weer terug,

208
00:11:50,146 --> 00:11:52,520
zo gewoon als kon onder de omstandigheden.

209
00:11:53,240 --> 00:11:55,396
Toen ik terugkeek
op alles wat er gebeurd was,

210
00:11:55,396 --> 00:11:58,880
zag ik hoe de neerwaartse spiraal 
waarin mijn zoon terecht kwam

211
00:11:59,680 --> 00:12:03,176
waarschijnlijk twee jaar heeft geduurd,

212
00:12:03,200 --> 00:12:05,360
genoeg tijd om hulp voor hem te krijgen,

213
00:12:06,280 --> 00:12:09,040
als iemand maar had geweten
dat hij hulp nodig had

214
00:12:09,110 --> 00:12:10,640
en wist wat er moest gebeuren.

215
00:12:15,680 --> 00:12:18,256
Telkens als iemand me vraagt:

216
00:12:18,280 --> 00:12:20,736
"Hoe kan je dit niet geweten hebben?",

217
00:12:20,760 --> 00:12:22,760
voelt het als een stomp in mijn maag.

218
00:12:23,840 --> 00:12:28,376
Het voelt als een beschuldiging
en voedt mijn schuldgevoelens,

219
00:12:28,400 --> 00:12:30,896
die ik ondanks alle therapie
die ik heb gehad

220
00:12:30,920 --> 00:12:32,840
altijd met me mee zal dragen.

221
00:12:33,880 --> 00:12:35,500
Maar wat ik wel heb geleerd:

222
00:12:36,720 --> 00:12:38,576
als liefde genoeg zou zijn

223
00:12:38,600 --> 00:12:40,736
om iemand met suïcidale
gedachten te stoppen

224
00:12:40,760 --> 00:12:42,200
zichzelf pijn te doen,

225
00:12:43,000 --> 00:12:45,200
zouden er bijna nooit zelfmoorden zijn.

226
00:12:46,320 --> 00:12:48,120
Maar liefde is niet genoeg

227
00:12:49,240 --> 00:12:51,000
en er zijn voortdurend zelfmoorden.

228
00:12:51,680 --> 00:12:54,496
Het is de op één na 
meest voorkomende doodsoorzaak

229
00:12:54,520 --> 00:12:56,720
onder mensen tussen de 10 en 34,

230
00:12:57,640 --> 00:13:00,296
en 15 procent van de Amerikaanse jeugd

231
00:13:00,320 --> 00:13:03,056
heeft een zelfmoordplan gemaakt

232
00:13:03,080 --> 00:13:04,280
in het afgelopen jaar.

233
00:13:06,160 --> 00:13:10,440
Ik heb geleerd dat, 
hoe graag we het ook willen geloven,

234
00:13:11,000 --> 00:13:13,816
we niet alles kunnen weten of controleren

235
00:13:13,840 --> 00:13:15,800
wat onze geliefden denken en voelen.

236
00:13:16,760 --> 00:13:20,540
En het koppige geloof dat wij
op de een of andere manier anders zijn,

237
00:13:20,560 --> 00:13:23,976
dat een geliefde er nooit
aan zou denken zichzelf te kwetsen,

238
00:13:24,000 --> 00:13:25,200
of iemand anders,

239
00:13:26,080 --> 00:13:28,096
kan ervoor zorgen dat we niet zien

240
00:13:28,120 --> 00:13:29,920
wat ons in het gezicht staart.

241
00:13:31,840 --> 00:13:35,280
En als de allerslechtste scenarios
daadwerkelijk gebeuren,

242
00:13:36,520 --> 00:13:40,416
moeten we ervan leren en onszelf
vergeven dat we er niet van wisten

243
00:13:40,440 --> 00:13:43,136
of dat we niet de juiste
vragen hebben gesteld

244
00:13:43,160 --> 00:13:45,880
of niet de juiste behandeling 
hebben gevonden.

245
00:13:47,240 --> 00:13:48,496
We moeten altijd aannemen

246
00:13:48,520 --> 00:13:51,160
dat iemand van wie we houden, 
misschien lijdt,

247
00:13:51,880 --> 00:13:54,496
zelfs als ze iets anders zeggen

248
00:13:54,520 --> 00:13:55,760
of zich niet zo gedragen.

249
00:13:56,720 --> 00:13:58,840
We moeten met ons hele wezen luisteren,

250
00:13:59,800 --> 00:14:01,000
zonder te oordelen

251
00:14:01,680 --> 00:14:03,800
of oplossingen te bieden.

252
00:14:07,360 --> 00:14:10,576
Ik weet dat ik met deze tragedie,

253
00:14:10,600 --> 00:14:12,536
met al deze tragedies, moet leven,

254
00:14:12,560 --> 00:14:14,120
voor de rest van mijn leven.

255
00:14:15,320 --> 00:14:17,320
Ik weet dat veel mensen zullen denken

256
00:14:21,080 --> 00:14:24,840
dat mijn verlies niet te vergelijken is 
met het verlies van andere families.

257
00:14:26,240 --> 00:14:28,840
Ik weet dat mijn strijd
de hunne niet vergemakkelijkt.

258
00:14:31,000 --> 00:14:36,376
Ik weet ook dat er mensen zijn die vinden 
dat ik geen recht heb om te lijden,

259
00:14:36,400 --> 00:14:39,240
maar alleen levenslang berouw mag hebben.

260
00:14:41,800 --> 00:14:44,480
Uiteindelijk komt het
op het volgende neer:

261
00:14:45,320 --> 00:14:47,390
het tragische feit is

262
00:14:47,390 --> 00:14:51,520
dat zelfs de meest oplettenden
en verantwoordelijken onder ons

263
00:14:51,520 --> 00:14:53,440
soms niet kunnen helpen,

264
00:14:54,840 --> 00:14:57,016
maar in de naam van liefde,

265
00:14:57,040 --> 00:14:59,216
moeten we altijd blijven proberen

266
00:14:59,240 --> 00:15:00,720
het onbekende te weten.

267
00:15:01,560 --> 00:15:02,776
Dankjewel.

268
00:15:02,800 --> 00:15:04,960
(Applaus)