WEBVTT

00:00:01.080 --> 00:00:03.576
A derradeira vez que oín
a voz do meu fillo

00:00:03.600 --> 00:00:05.936
foi cando saíu pola porta da casa

00:00:05.960 --> 00:00:07.240
para ir ao instituto.

00:00:08.480 --> 00:00:10.680
Na escuridade, dixo unha palabra:

00:00:11.320 --> 00:00:12.320
"Adeus".

00:00:13.000 --> 00:00:16.000
Era o 20 de abril de 1999.

00:00:16.880 --> 00:00:19.936
Máis tarde aquela mañá,
no instituto de Columbine

00:00:19.960 --> 00:00:22.565
o meu fillo Dylan e o seu amigo Eric

00:00:22.920 --> 00:00:25.240
mataron a 12 estudantes e a un profesor

00:00:26.280 --> 00:00:29.960
e feriron a outras 20 persoas máis,
antes de quitarse a vida.

00:00:31.160 --> 00:00:33.915
Trece persoas inocentes foron asasinadas,

00:00:34.240 --> 00:00:37.440
deixando aos seus seres queridos 
nun estado de dó e trauma.

00:00:38.320 --> 00:00:40.176
Outros recibiron feridas,

00:00:40.200 --> 00:00:44.240
que desfiguraron a uns e deixaron
a outros con discapacidade permanente.

00:00:45.840 --> 00:00:47.656
Pero a gravidade da traxedia

00:00:47.680 --> 00:00:51.800
non pode medirse só polo número
de mortes e feridos.

00:00:52.720 --> 00:00:56.136
Non hai xeito de medir
os danos psicolóxicos

00:00:56.160 --> 00:00:57.952
daqueles que estaban no instituto,

00:00:58.120 --> 00:01:01.480
ou dos que participaron
nos esforzos de rescate e limpeza.

00:01:02.280 --> 00:01:05.920
Non hai maneira de calcular a magnitude
dunha traxedia como a de Columbine,

00:01:06.680 --> 00:01:08.936
especialmente cando 
pode servir de modelo

00:01:08.960 --> 00:01:12.400
para outros tiradores
que deciden cometer atrocidades.

00:01:13.600 --> 00:01:15.440
Columbine foi coma un maremoto,

00:01:16.180 --> 00:01:17.486
e cando a colisión rematou,

00:01:17.486 --> 00:01:21.416
pasaron anos ata que a comunidade
e a sociedade foron capaces

00:01:21.440 --> 00:01:23.160
de comprender o seu impacto.

00:01:24.720 --> 00:01:28.840
Tardei moitos anos en intentar aceptar
o legado do meu fillo.

00:01:29.760 --> 00:01:32.731
O comportamento cruel
que marcou o final da súa vida

00:01:32.920 --> 00:01:36.480
fíxome ver que era unha persoa
completamente distinta da que eu coñecía.

00:01:37.600 --> 00:01:39.790
Despois, a xente preguntábame,

00:01:40.000 --> 00:01:41.760
"Como puideches non darte conta?

00:01:42.560 --> 00:01:44.120
Que clase de nai eras?"

00:01:45.240 --> 00:01:47.880
Aínda me fago esas mesmas preguntas.

00:01:49.080 --> 00:01:51.960
Antes do tiroteo, eu pensaba
que era unha boa nai.

00:01:52.760 --> 00:01:55.216
Axudarlles aos meus fillos
a converterse en adultos

00:01:55.240 --> 00:01:57.576
xenerosos, sans e responsables

00:01:57.600 --> 00:02:00.918
era o papel máis importante da miña vida.

00:02:01.760 --> 00:02:05.080
Pero a traxedia convenceume
de que fracasei como nai,

00:02:05.840 --> 00:02:09.560
e en parte é este sentimento de fracaso
o que me trae hoxe aquí.

00:02:11.240 --> 00:02:12.496
Á parte de seu pai,

00:02:12.520 --> 00:02:16.080
eu era a persoa que máis coñecía
e quería a Dylan.

00:02:16.800 --> 00:02:19.056
Se alguén puidese saber o que pasaba,

00:02:19.080 --> 00:02:20.800
debería ser eu, non si?

00:02:22.000 --> 00:02:23.200
Pero non o sabía.

00:02:25.440 --> 00:02:27.336
Estou aquí para compartir a experiencia

00:02:27.360 --> 00:02:31.080
do que é ser a nai de alguén
que mata e causa dor.

00:02:32.200 --> 00:02:35.960
Durante anos despois da traxedia
repasei moitos recordos

00:02:36.080 --> 00:02:39.680
intentando atopar en que fallara como nai.

00:02:40.280 --> 00:02:42.878
Pero non hai respostas simples.

00:02:43.040 --> 00:02:44.960
Non podo darvos ningunha solución.

00:02:45.520 --> 00:02:46.720
Todo o que podo facer

00:02:47.760 --> 00:02:50.120
é compartir o que aprendín.

00:02:51.440 --> 00:02:54.758
Cando falo con xente
que non me coñecía antes do tiroteo

00:02:55.080 --> 00:02:56.880
enfróntome a tres desafíos.

00:02:57.640 --> 00:03:00.840
O primeiro, cando entro nunha sala
coma esta,

00:03:01.480 --> 00:03:04.797
nunca sei se alguén que está aquí
sufriu a falta dun ser querido

00:03:05.080 --> 00:03:06.800
por culpa do que fixo o meu fillo.

00:03:08.080 --> 00:03:11.998
Sinto que debo recoñecer o sufrimento
que un membro da miña familia causou

00:03:12.240 --> 00:03:14.440
xa que el non está aquí para facelo.

00:03:15.080 --> 00:03:17.640
Así que, con todo o meu corazón,

00:03:18.320 --> 00:03:21.560
pídovos perdón pola dor que o meu fillo
vos puido causar.

00:03:23.640 --> 00:03:25.400
O segundo desafío ó que me enfronto

00:03:26.040 --> 00:03:29.760
é que debo pedir comprensión
e incluso compaixón

00:03:30.560 --> 00:03:33.800
cando falo sobre a morte do meu fillo
coma un suicidio.

00:03:34.480 --> 00:03:36.449
Dous anos antes de morrer

00:03:36.640 --> 00:03:38.856
escribiu nun caderno

00:03:38.880 --> 00:03:40.440
que se estaba cortando.

00:03:41.200 --> 00:03:42.816
Dicía que estaba angustiado

00:03:42.840 --> 00:03:45.480
e que quería unha pistola
para acabar coa súa vida.

00:03:46.160 --> 00:03:49.920
Non souben nada disto 
ata meses despois da súa morte.

00:03:50.720 --> 00:03:54.043
Cando falo da súa morte coma un suicidio,

00:03:54.160 --> 00:03:58.200
non pretendo minimizar a maldade 
que mostrou ao fin da súa vida.

00:03:58.840 --> 00:04:00.598
Estou intentando entender

00:04:00.840 --> 00:04:02.853
como o seu pensamento suicida

00:04:02.960 --> 00:04:04.343
o levou a asasinar.

00:04:05.080 --> 00:04:08.015
Despois de ler moito e falar con expertos,

00:04:08.320 --> 00:04:09.976
cheguei á conclusión

00:04:10.000 --> 00:04:14.720
de que a súa participación no tiroteo
xurdía non dun desexo de matar,

00:04:15.480 --> 00:04:17.160
senón dun desexo de morrer.

00:04:18.320 --> 00:04:23.466
O terceiro desafío que teño cando falo
da morte-suicidio do meu fillo

00:04:23.640 --> 00:04:26.312
é que estou falando de saúde mental,

00:04:27.680 --> 00:04:28.705
--perdón--

00:04:28.920 --> 00:04:31.348
é que estou falando de saúde mental

00:04:31.560 --> 00:04:35.425
ou saúde cerebral, como prefiro
chamarlle, porque é máis concreto.

00:04:35.760 --> 00:04:39.164
E ao mesmo tempo,
estou a falar de violencia.

00:04:39.520 --> 00:04:43.115
O último que quero facer
é contribuír á incomprensión

00:04:43.120 --> 00:04:46.110
que xa existe arredor 
das enfermidades mentais.

00:04:46.360 --> 00:04:51.136
Só unha pequena porcentaxe da xente
que pacede unha enfermidade mental

00:04:51.160 --> 00:04:53.400
actúa de xeito violento
contra outras persoas,

00:04:54.800 --> 00:04:57.936
pero daqueles que se suicidan,

00:04:57.960 --> 00:05:02.176
estímase que entre o 75 
e talvez máis do 90 por cento

00:05:02.200 --> 00:05:05.600
teñen algún tipo 
de problema mental diagnosticable.

00:05:06.680 --> 00:05:07.936
Como ben sabedes,

00:05:07.960 --> 00:05:10.920
o noso sistema de saúde
non está preparado para axudar a todos

00:05:12.000 --> 00:05:14.337
e non todo o mundo 
con pensamentos destrutivos

00:05:14.520 --> 00:05:16.119
cumpre os criterios

00:05:16.280 --> 00:05:18.440
para un diagnóstico específico.

00:05:19.200 --> 00:05:21.216
Moita xente que ten pensamentos constantes

00:05:21.240 --> 00:05:24.976
de medo, enfado ou desesperanza

00:05:25.000 --> 00:05:26.880
nunca é avaliada ou tratada.

00:05:27.640 --> 00:05:32.280
A miúdo, só reciben a nosa atención
se chegan a ter unha crise.

00:05:33.400 --> 00:05:35.456
Se son correctos os cálculos que din

00:05:35.480 --> 00:05:38.416
que entre o 1 e o 2% dos suicidios

00:05:38.440 --> 00:05:40.520
supoñen o asasinato doutra persoa,

00:05:42.080 --> 00:05:46.000
cando as taxas de suicidio soben,
como está pasando nalgúns lugares,

00:05:46.720 --> 00:05:49.400
as taxas de asasinato e suicidio
tamén subirán.

00:05:50.520 --> 00:05:55.784
Eu quería entender o que pasaba pola 
cabeza do meu fillo antes da súa morte,

00:05:56.040 --> 00:05:59.760
así que busquei respostas daqueles 
que sufriran unha perda por suicidio.

00:06:01.640 --> 00:06:05.825
Investiguei e axudei 
na recadación de fondos,

00:06:06.200 --> 00:06:07.997
e sempre que podía,

00:06:08.000 --> 00:06:12.325
falaba con persoas que sobreviviran
á súa propia crise suicida

00:06:12.520 --> 00:06:13.720
ou intento de suicidio.

00:06:14.840 --> 00:06:17.056
Unha das conversas que máis me axudaron

00:06:17.080 --> 00:06:18.536
foi cunha compañeira

00:06:18.560 --> 00:06:20.465
que me oíu falando con outra persoa

00:06:20.489 --> 00:06:21.689
na oficina.

00:06:22.760 --> 00:06:26.176
Oíume dicir que non podía ser
que Dylan me quixera

00:06:26.200 --> 00:06:28.960
se puidera facer algo
tan horrible coma o que fixera.

00:06:30.000 --> 00:06:31.800
Máis tarde, cando me atopou soa,

00:06:32.760 --> 00:06:35.216
desculpouse por escoitar a conversa,

00:06:35.240 --> 00:06:36.800
pero díxome que estaba enganada.

00:06:37.880 --> 00:06:40.340
Contoume que cando era unha 
nai nova e solteira

00:06:40.520 --> 00:06:41.960
con tres fillos pequenos,

00:06:42.600 --> 00:06:47.240
tivera depresión e fora hospitalizada
pola súa propia seguridade.

00:06:48.000 --> 00:06:49.941
Naquel momento, ela estaba segura

00:06:50.320 --> 00:06:53.376
de que os seus fillos estarían mellor
se ela morrese,

00:06:53.600 --> 00:06:55.840
así que decidira acabar coa súa vida.

00:06:56.880 --> 00:07:00.936
Aseguroume que o amor dunha nai
é o vínculo máis forte que hai na Terra

00:07:00.960 --> 00:07:04.000
e que lles quería aos seus fillos
máis que a nada no mundo,

00:07:04.640 --> 00:07:06.622
pero debido á súa enfermidade,

00:07:06.880 --> 00:07:09.720
estaba segura de que estarían
mellor sen ela.

00:07:11.680 --> 00:07:14.056
O que me contou e o que aprendín
doutros

00:07:14.080 --> 00:07:18.482
é que non tomamos a decisión ou elección

00:07:18.840 --> 00:07:20.416
de suicidarnos

00:07:20.440 --> 00:07:23.296
do mesmo xeito que escollemos
qué coche conducimos

00:07:23.320 --> 00:07:25.440
ou a onde ir un sábado á noite.

00:07:26.360 --> 00:07:29.456
Cando alguén se encontra
nun estado suicida extremo,

00:07:29.480 --> 00:07:34.000
trátase dunha emerxencia médica.

00:07:34.680 --> 00:07:39.160
A súa forma de pensar vese alterada
e perde os mecanismos de autocontrol.

00:07:40.320 --> 00:07:43.322
Aínda que poden facer un plan
e actuar con lóxica,

00:07:43.520 --> 00:07:47.293
a súa percepción 
vese distorsionada por un filtro de dor

00:07:47.480 --> 00:07:50.080
a través do cal interpretan
a súa realidade.

00:07:50.880 --> 00:07:54.367
A algunhas persoas dáselles moi ben
esconder este estado,

00:07:54.560 --> 00:07:56.920
e a miúdo teñen bos motivos para facelo.

00:07:58.840 --> 00:08:01.923
Moitos de nós temos pensamentos suicidas
nun momento ou noutro,

00:08:02.040 --> 00:08:05.285
pero os pensamentos suicidas persistentes,

00:08:05.560 --> 00:08:07.655
e planear a propia morte

00:08:07.800 --> 00:08:09.806
son síntomas dunha patoloxía,

00:08:10.160 --> 00:08:12.056
e como moitas enfermidades,

00:08:12.080 --> 00:08:14.840
o problema debe ser recoñecido e tratado

00:08:15.520 --> 00:08:17.170
antes de que se perda unha vida.

00:08:18.600 --> 00:08:21.440
Mais a morte do meu fillo
non foi só un suicidio.

00:08:22.200 --> 00:08:23.960
Foi un asasinato masivo.

00:08:25.080 --> 00:08:30.960
Eu buscaba comprender como o seu 
pensamento suicida se volveu homicida.

00:08:31.920 --> 00:08:35.080
Pero hai poucas investigacións
e non hai respostas sinxelas.

00:08:36.240 --> 00:08:39.159
Si, seguro que tiña depresión.

00:08:40.679 --> 00:08:46.240
A súa personalidade era 
perfeccionista e autosuficiente,

00:08:47.120 --> 00:08:50.880
e iso facía que non acostumase
a pedir axuda a outra xente.

00:08:51.880 --> 00:08:55.336
No colexio sufriu experiencias traumáticas

00:08:55.360 --> 00:09:00.760
que lle fixeron sentirse insignificante,
humillado e enfadado.

00:09:02.160 --> 00:09:05.416
E tiña unha amizade complicada

00:09:05.440 --> 00:09:09.547
cun rapaz que compartía 
os seus sentimentos de rabia e alienación,

00:09:09.800 --> 00:09:13.386
e que estaba moi perturbado,
era controlador

00:09:13.386 --> 00:09:14.900
e tiña instinto homicida.

00:09:16.280 --> 00:09:19.136
E por riba de todo isto

00:09:19.160 --> 00:09:22.320
neste período de vulnerabilidade
e fraxilidade

00:09:23.280 --> 00:09:25.312
Dylan tivo acceso a armas de fogo,

00:09:25.680 --> 00:09:27.840
aínda que nunca tiveramos unha na casa.

00:09:28.800 --> 00:09:33.822
Foi moi fácil para un rapaz de 17 anos
comprar armas,

00:09:34.040 --> 00:09:38.680
tanto legal como ilegalmente,
sen que eu o soubera ou lle dera permiso.

00:09:39.880 --> 00:09:44.400
E por algunha razón, 17 anos
e moitos tiroteos en escolas despois,

00:09:45.080 --> 00:09:46.880
aínda é espantosamente fácil.

00:09:49.160 --> 00:09:51.880
O que Dylan fixo ese día 
rompeume o corazón,

00:09:53.240 --> 00:09:55.096
e como pasa co trauma a miúdo,

00:09:55.120 --> 00:09:58.080
causou estragos no meu corpo 
e na miña mente

00:09:59.360 --> 00:10:01.800
Dous anos despois do tiroteo,
tiven cáncer de mama,

00:10:03.200 --> 00:10:06.560
e dous anos despois diso,
comecei a ter problemas mentais.

00:10:08.480 --> 00:10:11.484
Ademais da tristeza constante

00:10:11.920 --> 00:10:15.496
aterrábame atoparme con algún familiar

00:10:15.520 --> 00:10:17.576
de alguén que Dylan matara,

00:10:17.600 --> 00:10:19.976
ou que me abordase a prensa

00:10:20.000 --> 00:10:21.480
ou algún cidadán anoxado.

00:10:22.920 --> 00:10:25.240
Tiña medo de poñer as noticias,

00:10:25.520 --> 00:10:30.480
medo de que dixeran que era
unha mala nai ou unha persoa noxenta.

00:10:33.320 --> 00:10:35.360
Comecei a sufrir ataques de pánico.

00:10:37.240 --> 00:10:41.219
A primeira vez foi catro anos
despois do tiroteo,

00:10:41.440 --> 00:10:43.976
cando me estaba preparando para testificar

00:10:44.000 --> 00:10:46.800
e ía ter que ver ás familias
das vítimas cara a cara.

00:10:47.600 --> 00:10:50.658
A segunda vez comezou seis anos
despois do tiroteo,

00:10:51.000 --> 00:10:54.456
cando me estaba preparando para falar
en público sobre o suicidio

00:10:54.480 --> 00:10:56.480
por primeira vez, nunha conferencia.

00:10:57.520 --> 00:10:59.920
Ambos episodios duraron varias semanas.

00:11:02.160 --> 00:11:04.296
Os ataques dábanme en calquera lugar:

00:11:04.320 --> 00:11:07.616
na ferraxería, na oficina,

00:11:07.640 --> 00:11:09.680
ou incluso cando estaba na cama lendo.

00:11:10.600 --> 00:11:15.433
A miña mente bloqueábase
nun círculo de terror

00:11:15.680 --> 00:11:17.776
e por moito que intentase calmarme

00:11:17.800 --> 00:11:21.856
ou razoar o que me pasaba,

00:11:21.880 --> 00:11:23.160
non o conseguía.

00:11:24.440 --> 00:11:27.000
Era coma se o meu cerebro
estivese intentando matarme,

00:11:27.920 --> 00:11:30.496
e naquel momento, ter medo de ter medo

00:11:30.520 --> 00:11:32.320
consumía todos os meus pensamentos.

00:11:33.200 --> 00:11:35.096
Daquela aprendín de primeira man

00:11:35.120 --> 00:11:37.560
o que se sente cando a mente
non che funciona ben

00:11:38.640 --> 00:11:42.120
e foi cando me convertín nunha verdadeira
defensora da saúde cerebral.

00:11:43.760 --> 00:11:46.736
Con terapia, medicación e autocoidados,

00:11:46.760 --> 00:11:48.576
co tempo a vida volveu

00:11:48.600 --> 00:11:52.080
ao que podería considerase normal
nestas circunstancias.

00:11:53.240 --> 00:11:55.296
Cando volvín a vista atrás

00:11:55.320 --> 00:11:58.880
puiden ver que a espiral disfuncional
na que caeu o meu fillo

00:11:59.680 --> 00:12:02.829
probablemente lle ocorrera ao longo
dun período de dous anos,

00:12:03.200 --> 00:12:05.652
tempo abondo para conseguirlle axuda,

00:12:06.280 --> 00:12:09.087
se alguén se dera conta de que a precisaba

00:12:09.320 --> 00:12:10.640
e soubera qué facer.

00:12:15.680 --> 00:12:18.099
Cada vez que alguén me pregunta,

00:12:18.280 --> 00:12:20.466
"Como é que non o sabías?",

00:12:20.760 --> 00:12:22.760
síntome coma se me pegasen no estómago.

00:12:23.840 --> 00:12:28.190
Parece unha acusación,
e cáusame un sentimento de culpa

00:12:28.400 --> 00:12:30.896
que, a pesar de toda a terapia que fixen,

00:12:30.920 --> 00:12:32.840
nunca se borra de todo.

00:12:33.880 --> 00:12:35.500
Mais hai algo que aprendín:

00:12:36.720 --> 00:12:38.368
se o amor abondara

00:12:38.600 --> 00:12:40.736
para evitar que as persoas suicidas

00:12:40.760 --> 00:12:42.151
se fixesen dano,

00:12:43.000 --> 00:12:45.200
os suicidios nunca ocorrerían.

00:12:46.320 --> 00:12:48.061
Pero o amor non basta,

00:12:49.240 --> 00:12:51.000
e o suicidio é frecuente.

00:12:51.680 --> 00:12:54.077
É a segunda causa de morte

00:12:54.520 --> 00:12:56.720
na xente de entre 10 e 34 anos,

00:12:57.640 --> 00:13:00.296
e o 15 % da mocidade estadounidense

00:13:00.320 --> 00:13:03.056
di que planeou o seu suicidio

00:13:03.080 --> 00:13:04.280
no último ano.

00:13:06.160 --> 00:13:10.280
Aprendín que por moito
que queiramos crer o contrario

00:13:11.000 --> 00:13:13.600
non podemos saber ou controlar

00:13:13.840 --> 00:13:15.800
o que senten os nosos seres queridos,

00:13:16.760 --> 00:13:19.880
e a crenza teimuda de que somos distintos,

00:13:20.560 --> 00:13:23.787
de que alguén que nós queremos
nunca pensaría en facerse dano

00:13:24.000 --> 00:13:25.453
ou facerllo a outra persoa,

00:13:26.080 --> 00:13:27.929
pode provocar que non vexamos

00:13:28.120 --> 00:13:30.150
o que está escondido a simple vista.

00:13:31.840 --> 00:13:35.103
E se a peor das posibilidades sucede,

00:13:36.520 --> 00:13:39.988
temos que aprender a perdoarnos
por non saber

00:13:40.440 --> 00:13:42.872
ou por non facer as preguntas correctas

00:13:43.160 --> 00:13:45.880
ou por non atopar o tratamento adecuado.

00:13:47.240 --> 00:13:48.496
Sempre debemos asumir

00:13:48.520 --> 00:13:51.160
que alguén que queremos
pode estar sufrindo,

00:13:51.880 --> 00:13:54.165
a pesar do que diga

00:13:54.520 --> 00:13:55.760
ou de como actúe.

00:13:56.720 --> 00:13:58.840
Debemos escoitar con todo o noso ser,

00:13:59.800 --> 00:14:01.000
sen xulgar,

00:14:01.680 --> 00:14:03.800
e sen ofrecer solucións.

00:14:07.360 --> 00:14:10.377
Sei que vivirei con esta traxedia,

00:14:10.600 --> 00:14:12.530
con estas traxedias múltiples,

00:14:12.560 --> 00:14:14.120
durante o resto da miña vida.

00:14:15.320 --> 00:14:17.320
Sei que para moitos,

00:14:21.080 --> 00:14:24.840
o que eu perdín non se pode comparar
co que perderon o resto das familias.

00:14:26.240 --> 00:14:28.840
Sei que o meu sufrimento 
non fai o deles máis sinxelo.

00:14:31.000 --> 00:14:35.973
Sei que hai incluso xente que pensa
que non teño dereito a sufrir,

00:14:36.400 --> 00:14:39.240
só a unha vida de penitencia permanente.

00:14:41.800 --> 00:14:44.414
Ó final, o que sei resúmese nisto:

00:14:45.320 --> 00:14:51.076
a tráxica realidade é que incluso
os máis responsables e atentos de nós

00:14:51.520 --> 00:14:53.440
podemos non ser capaces de axudar,

00:14:54.840 --> 00:14:56.635
pero en nome do amor,

00:14:57.040 --> 00:14:59.216
non debemos deixar de intentar

00:14:59.240 --> 00:15:00.720
saber o que non se pode saber.

00:15:01.560 --> 00:15:02.539
Grazas.

00:15:02.768 --> 00:15:04.428
(Aplausos)