1
00:00:01,197 --> 00:00:04,192
Odkąd pamiętam wojna jest 
częścią mojego życia.

2
00:00:04,811 --> 00:00:08,955
Urodziłam się w Afganistanie,
sześć miesięcy po najeździe Sowietów,

3
00:00:09,526 --> 00:00:12,807
i mimo że byłam zbyt młoda, 
żeby rozumieć, co się dzieje,

4
00:00:12,831 --> 00:00:16,152
głęboko odczuwałam strach i cierpienie.

5
00:00:17,219 --> 00:00:22,341
Te wczesne doświadczenia miały ogromny 
wpływ na moje obecne postrzeganie wojen.

6
00:00:23,049 --> 00:00:26,487
Nauczyłam się, że gdy w grę wchodzą 
fundamentalne kwestie,

7
00:00:26,511 --> 00:00:27,763
dla większości ludzi

8
00:00:27,787 --> 00:00:29,419
ustępstwo nie wchodzi w grę.

9
00:00:29,971 --> 00:00:31,583
W przypadku takich konfliktów,

10
00:00:31,607 --> 00:00:33,392
gdy prawa ludzi są łamane,

11
00:00:33,416 --> 00:00:35,186
gdy ich kraje są okupowane,

12
00:00:35,210 --> 00:00:37,428
a oni sami dręczenie i upokarzani,

13
00:00:37,452 --> 00:00:40,610
potrzeba skutecznej metody,
aby się przeciwstawić.

14
00:00:41,308 --> 00:00:45,571
Co oznacza, że bez względu na to,
jak szkodliwa i straszna jest przemoc,

15
00:00:45,595 --> 00:00:48,019
jeśli ludzie widzą ją jako jedyny wybór,

16
00:00:48,043 --> 00:00:49,500
użyją jej.

17
00:00:50,074 --> 00:00:53,650
Większość z nas jest zaniepokojona
poziomem przemocy na świecie.

18
00:00:54,045 --> 00:00:55,499
Jednak nie zakończymy wojny,

19
00:00:55,523 --> 00:00:58,231
mówiąc ludziom, 
że przemoc jest złem moralnym.

20
00:00:58,883 --> 00:01:01,282
Zamiast tego musimy im
zaproponować narzędzie,

21
00:01:01,306 --> 00:01:04,645
które jest co najmniej
tak skuteczne jak przemoc.

22
00:01:05,574 --> 00:01:07,060
To moja praca.

23
00:01:07,717 --> 00:01:09,256
Przez ostatnie 13 lat

24
00:01:09,280 --> 00:01:10,565
uczę ludzi

25
00:01:10,589 --> 00:01:13,697
w niektórych z najtrudniejszych
sytuacji na świecie,

26
00:01:13,721 --> 00:01:17,088
jak poprowadzić konflikt bez przemocy.

27
00:01:18,113 --> 00:01:22,803
Większość ludzi kojarzy ten rodzaj działań
z Gandhim lub Martinem Lutherem Kingiem.

28
00:01:23,589 --> 00:01:27,302
Lecz ludzie korzystało
z pokojowego oporu przez tysiące lat.

29
00:01:27,831 --> 00:01:31,777
Większość praw, jakie posiadamy dziś

30
00:01:31,777 --> 00:01:33,338
w tym kraju jako kobiety,

31
00:01:33,362 --> 00:01:34,513
jako mniejszości,

32
00:01:34,537 --> 00:01:35,885
jako robotnicy,

33
00:01:35,909 --> 00:01:38,475
jako osoby o odmiennej
orientacji seksualnej

34
00:01:38,499 --> 00:01:40,957
oraz obywatele zainteresowani środowiskiem

35
00:01:40,981 --> 00:01:42,838
- te prawa nie zostały nam dane.

36
00:01:42,936 --> 00:01:45,386
Zostały zdobyte przez ludzi,
którzy o nie walczyli

37
00:01:45,410 --> 00:01:47,232
i którzy się dla nich poświęcili.

38
00:01:47,256 --> 00:01:49,776
Ponieważ nie wyciągnęliśmy
lekcji z tej historii,

39
00:01:49,800 --> 00:01:53,841
walka bez przemocy jako technika
jest często źle pojmowana.

40
00:01:54,488 --> 00:01:57,610
Spotkałam się ostatnio z grupą
aktywistów z Etiopii,

41
00:01:57,634 --> 00:02:00,784
którzy powiedzieli mi coś,
co słyszę bardzo często.

42
00:02:00,808 --> 00:02:03,134
Powiedzieli, że próbowali już
pokojowego oporu,

43
00:02:03,158 --> 00:02:04,576
co nie odniosło skutku.

44
00:02:04,600 --> 00:02:06,936
Lata temu zorganizowali protest.

45
00:02:06,960 --> 00:02:10,668
Rząd wszystkich aresztował
i na tym się skończyło.

46
00:02:11,302 --> 00:02:15,262
Idea, że walka bez przemocy
to uliczny protest,

47
00:02:15,286 --> 00:02:16,684
jest rzeczywistym problemem.

48
00:02:17,204 --> 00:02:21,604
Protest może świetnie pokazać,
że ludzie chcą zmiany,

49
00:02:21,628 --> 00:02:24,062
ale sam nie powoduje żadnej,

50
00:02:24,062 --> 00:02:26,490
w każdym razie nie takiej,
która jest istotna.

51
00:02:26,514 --> 00:02:27,702
(Śmiech)

52
00:02:27,726 --> 00:02:30,835
Potężny przeciwnik nie spełni żądań

53
00:02:30,859 --> 00:02:32,951
tylko dlatego, że go grzecznie poprosili,

54
00:02:33,519 --> 00:02:35,396
ani nawet niezbyt grzecznie.

55
00:02:35,420 --> 00:02:36,553
(Śmiech)

56
00:02:36,577 --> 00:02:39,621
Walka bez przemocy polega
na zniszczeniu wroga,

57
00:02:40,018 --> 00:02:41,330
nie fizycznie,

58
00:02:41,354 --> 00:02:45,764
lecz przez rozpoznanie instytucji
potrzebnych przeciwnikowi do przetrwania

59
00:02:45,788 --> 00:02:47,970
i odcięcie go od nich.

60
00:02:48,470 --> 00:02:51,234
Używając pokojowych metod,
ludzie mogą spacyfikować armię

61
00:02:51,258 --> 00:02:53,482
przeciągając żołnierzy na swoją stronę.

62
00:02:53,506 --> 00:02:56,781
Mogą rozchwiać gospodarkę
przez strajki i bojkot.

63
00:02:57,190 --> 00:02:59,492
Mogą także sprostać 
rządowej propagandzie,

64
00:02:59,516 --> 00:03:01,382
tworząc alternatywne media.

65
00:03:01,829 --> 00:03:04,673
Istnieje wiele metod, aby tego dokonać.

66
00:03:05,384 --> 00:03:08,176
Mój kolega oraz mentor, Gene Sharp,

67
00:03:08,200 --> 00:03:12,827
wyróżnił 198 metod walki bez przemocy.

68
00:03:14,186 --> 00:03:15,951
Protest jest tylko jedną z nich.

69
00:03:16,376 --> 00:03:18,373
Oto ostatni przykład:

70
00:03:18,885 --> 00:03:20,354
jeszcze kilka miesięcy temu

71
00:03:20,378 --> 00:03:23,595
Gwatemala była rządzona
przez skorumpowanych byłych wojskowych,

72
00:03:23,619 --> 00:03:25,430
związanych ze światem przestępczym.

73
00:03:26,071 --> 00:03:27,864
Ludzie byli tego świadomi,

74
00:03:27,888 --> 00:03:31,238
lecz większość z nich czuła się bezradna,

75
00:03:32,401 --> 00:03:36,482
aż raz grupa 12 zwykłych obywateli

76
00:03:36,506 --> 00:03:39,248
zaprosiła znajomych na Facebooku

77
00:03:39,272 --> 00:03:42,511
na spotkanie na placu centralnym
z transparentami z napisem:

78
00:03:43,046 --> 00:03:44,431
"Renuncia YA"

79
00:03:45,024 --> 00:03:46,440
- odejdź wreszcie.

80
00:03:47,199 --> 00:03:48,608
Ku ich zaskoczeniu

81
00:03:48,632 --> 00:03:50,392
pojawiło się 30 000 ludzi.

82
00:03:51,045 --> 00:03:54,742
Koczowali tam przez kilka miesięcy,
gdy protest rozprzestrzeniał się po kraju.

83
00:03:54,932 --> 00:03:56,088
W pewnym momencie

84
00:03:56,112 --> 00:04:00,300
organizatorzy dostarczyli setki jaj
do różnych budynków rządowych

85
00:04:00,324 --> 00:04:01,491
z wiadomością:

86
00:04:01,960 --> 00:04:03,846
"Jeśli nie macie huevos"

87
00:04:03,870 --> 00:04:04,760
- jaj,

88
00:04:04,760 --> 00:04:08,154
aby powstrzymać skorumpowanych kandydatów
przed ubieganiem się o urząd,

89
00:04:08,178 --> 00:04:09,636
możecie pożyczyć od nas".

90
00:04:09,660 --> 00:04:11,319
(Śmiech)

91
00:04:11,343 --> 00:04:14,698
(Brawa)

92
00:04:16,469 --> 00:04:18,808
W odpowiedzi prezydent Molina poprzysiągł,

93
00:04:18,808 --> 00:04:20,148
że nigdy nie ustąpi.

94
00:04:20,674 --> 00:04:24,275
Aktywiści zdali sobie wtedy sprawę,
że nie mogą zwyczajnie dalej protestować

95
00:04:24,299 --> 00:04:26,313
i prosić prezydenta o dymisję.

96
00:04:26,337 --> 00:04:28,333
Muszą odebrać mu wybór.

97
00:04:28,793 --> 00:04:30,724
Więc zorganizowali strajk generalny,

98
00:04:30,748 --> 00:04:33,395
podczas którego ludzie
w całym kraju odmówili pracy.

99
00:04:33,419 --> 00:04:34,821
W samym mieście Gwatemali

100
00:04:34,845 --> 00:04:37,794
zamknięto ponad 400 firm i szkół.

101
00:04:38,367 --> 00:04:39,548
Jednocześnie

102
00:04:39,572 --> 00:04:42,201
rolnicy zablokowali główne drogi.

103
00:04:42,225 --> 00:04:43,703
W ciągu pięciu dni

104
00:04:43,727 --> 00:04:44,904
prezydent

105
00:04:44,928 --> 00:04:47,651
wraz z wieloma innymi urzędnikami

106
00:04:47,675 --> 00:04:49,144
odeszli.

107
00:04:49,168 --> 00:04:53,451
(Brawa)

108
00:04:53,475 --> 00:04:55,078
Jestem pod wrażeniem

109
00:04:55,102 --> 00:04:59,005
kreatywności oraz odwagi ludzi
stosujących pokojowy opór

110
00:04:59,029 --> 00:05:01,252
w prawie każdym kraju na świecie

111
00:05:01,718 --> 00:05:02,869
Dla przykładu,

112
00:05:02,893 --> 00:05:05,450
niedawno grupa aktywistów w Ugandzie

113
00:05:05,474 --> 00:05:07,607
wypuściła na ulice świnie.

114
00:05:08,096 --> 00:05:11,534
Na zdjęciu widać policjantów,
którzy nie wiedzą, co z nimi zrobić.

115
00:05:11,558 --> 00:05:12,594
(Śmiech)

116
00:05:12,618 --> 00:05:15,234
Świnie pomalowano
na kolor rządzącej partii.

117
00:05:15,617 --> 00:05:17,895
Jedna z nich nosiła nawet kapelusz,

118
00:05:17,919 --> 00:05:19,799
który ludzie dobrze rozpoznawali.

119
00:05:20,321 --> 00:05:21,384
(Śmiech)

120
00:05:22,264 --> 00:05:25,633
Aktywiści na całym świecie
są coraz lepsi w przykuwaniu uwagi,

121
00:05:25,657 --> 00:05:28,320
jednak te pojedyncze akcje 
znaczą niewiele,

122
00:05:28,344 --> 00:05:30,527
jeśli nie są częścią większego planu.

123
00:05:30,914 --> 00:05:33,153
Generał nie wyruszy na bitwę

124
00:05:33,177 --> 00:05:35,308
dopóki nie będzie miał planu
wygrania wojny.

125
00:05:35,332 --> 00:05:38,443
Oto jak działa większość pokojowych
ruchów oporu na świecie.

126
00:05:38,896 --> 00:05:43,216
Walka bez przemocy jest równie złożona
jak wojna konwencjonalna,

127
00:05:43,240 --> 00:05:44,438
Jeśli nie bardziej.

128
00:05:44,462 --> 00:05:48,657
Jej uczestnicy muszą być dobrze wyszkoleni
oraz mieć jasne cele,

129
00:05:48,681 --> 00:05:52,513
a dowodzący mieć plan działania.

130
00:05:53,242 --> 00:05:56,508
Sposoby prowadzenia wojny
rozwijano przez tysiące lat

131
00:05:56,532 --> 00:05:58,079
ze świetnym zapleczem

132
00:05:58,103 --> 00:06:01,349
i najlepszymi umysłami
skupionymi na jej zrozumieniu

133
00:06:01,373 --> 00:06:03,098
i udoskonaleniu.

134
00:06:03,608 --> 00:06:08,190
Walka bez przemocy jednak
rzadko bywa wnikliwie analizowana.

135
00:06:08,214 --> 00:06:10,224
Choć zdarza się coraz częściej,

136
00:06:10,248 --> 00:06:14,033
wciąż mało kto jej uczy.

137
00:06:14,849 --> 00:06:16,142
To niebezpieczne,

138
00:06:16,166 --> 00:06:20,334
bo, jak wiadomo, stare metody
radzenia sobie z konfliktem

139
00:06:20,358 --> 00:06:23,776
nie są dostosowane do wyzwań,
z jakimi trzeba się dziś zmierzyć.

140
00:06:23,800 --> 00:06:25,457
Rząd USA przyznał niedawno,

141
00:06:25,457 --> 00:06:28,820
że walka przeciwko Państwu Islamskiemu
utknęła w martwym punkcie.

142
00:06:29,318 --> 00:06:31,062
Jednak większość z nas nie wie,

143
00:06:31,086 --> 00:06:34,600
że walczono metodami pokojowego oporu.

144
00:06:35,120 --> 00:06:38,930
Państwo Islamskie (PI)
zdobyło Mosul w czerwcu 2014

145
00:06:38,954 --> 00:06:42,685
i ogłosiło wprowadzenie do szkół
nowego programu nauczania

146
00:06:42,709 --> 00:06:44,839
opartego o ich ekstremistyczną ideologię.

147
00:06:45,556 --> 00:06:47,096
Jednak pierwszego dnia zajęć

148
00:06:47,672 --> 00:06:49,738
ani jedno dziecko
nie zjawiło się w szkole.

149
00:06:50,222 --> 00:06:53,044
Rodzice zwyczajnie odmówili.

150
00:06:53,068 --> 00:06:56,260
Powiedzieli dziennikarzom,
że wolą uczyć dzieci w domu

151
00:06:56,284 --> 00:06:57,840
niż dać im wyprać mózgi.

152
00:06:58,689 --> 00:07:01,698
To tylko jeden z przykładów oporu,

153
00:07:01,722 --> 00:07:03,077
w jednym tylko mieście.

154
00:07:03,659 --> 00:07:05,104
A gdyby zgrać taką akcję

155
00:07:05,128 --> 00:07:07,750
z wieloma innymi aktami pokojowego oporu

156
00:07:07,774 --> 00:07:09,829
wymierzonymi przeciw PI?

157
00:07:09,853 --> 00:07:13,288
Gdyby bojkot rodziców
był częścią większego planu

158
00:07:13,312 --> 00:07:15,417
rozpoznania oraz odcięcia surowców,

159
00:07:15,417 --> 00:07:18,157
których PI potrzebuje do funkcjonowania:

160
00:07:18,157 --> 00:07:20,653
wykwalifikowanej siły roboczej
do produkcji żywności;

161
00:07:20,677 --> 00:07:24,266
inżynierów do wydobywania
i rafinowania ropy naftowej;

162
00:07:24,290 --> 00:07:26,883
infrastruktury medialnej
i sieci komunikacyjnych;

163
00:07:26,907 --> 00:07:28,880
systemu transportu

164
00:07:28,904 --> 00:07:31,408
oraz lokalnych przedsiębiorstw,
na których polega PI?

165
00:07:31,911 --> 00:07:35,032
Może trudno wyobrazić sobie pokonania PI

166
00:07:35,056 --> 00:07:36,967
bez użycia przemocy.

167
00:07:37,511 --> 00:07:40,619
Jednak czas ocenić sposób,
w jaki pojmujemy konflikt

168
00:07:40,643 --> 00:07:43,058
oraz wybory jakie przed nami stawia.

169
00:07:44,194 --> 00:07:46,465
Oto idea warta szerzenia:

170
00:07:46,489 --> 00:07:49,644
dowiedzmy się, w jakich sytuacjach
pokojowy opór był skuteczny

171
00:07:49,668 --> 00:07:52,185
i jak go usprawnić,

172
00:07:52,209 --> 00:07:55,253
tak jak to zrobiliśmy z innymi
systemami oraz technologiami,

173
00:07:55,277 --> 00:07:58,836
które są ciągle udoskonalane,
by lepiej sprostać ludzkim potrzebom.

174
00:07:59,446 --> 00:08:02,905
Być może uda nam się udoskonalić
metody pokojowego oporu tak bardzo,

175
00:08:02,929 --> 00:08:06,180
że coraz bardziej będą zastępować wojnę,

176
00:08:06,838 --> 00:08:10,913
Przemoc jako narzędzie konfliktu
będzie można wtedy porzucić,

177
00:08:10,937 --> 00:08:13,344
tak samo jak łuki i strzały,

178
00:08:13,368 --> 00:08:16,712
ponieważ zastąpiła je skuteczniejsza broń.

179
00:08:17,427 --> 00:08:22,306
Kreatywności może nadać
takiej walce więcej mocy,

180
00:08:22,330 --> 00:08:24,954
niż najnowsze zdobycze techniki wojskowej.

181
00:08:26,010 --> 00:08:30,473
Największą nadzieją ludzkości
nie jest potępianie przemocy,

182
00:08:30,497 --> 00:08:32,860
lecz zrobienie z niej przeżytku.

183
00:08:34,365 --> 00:08:35,516
Dziękuję.

184
00:08:35,540 --> 00:08:43,935
(Brawa)