WEBVTT

00:00:07.091 --> 00:00:09.354
Wiele słyszymy w prelekcjach TED

00:00:09.354 --> 00:00:13.673
o mózgu, o mowie oraz troszkę o Chinach.

00:00:13.673 --> 00:00:16.234
Postaram się to wszystko połączyć

00:00:16.234 --> 00:00:18.104
w historię o tym,

00:00:18.104 --> 00:00:22.305
jak zaangażować dorosły umysł

00:00:22.305 --> 00:00:26.773
w naukę czegoś trudnego, ale niezwykłego,

00:00:26.773 --> 00:00:29.865
mowa tu o języku chińskim.

00:00:29.865 --> 00:00:33.580
Lingwistyka jest moją pasją i zawodem.

00:00:34.250 --> 00:00:38.668
Kiedy przeniosłam się 
z mężem do Chin na 3 lata

00:00:38.668 --> 00:00:44.795
postanowiłam nauczyć się chińskiego.

00:00:45.745 --> 00:00:50.527
Wiedziałam, że będzie mi trudno,
jako osobie dorosłej,

00:00:50.527 --> 00:00:55.853
ponieważ dorośli mają wiele na głowie,

00:00:55.853 --> 00:00:58.375
przez co mają problemy z pamięcią,

00:00:58.375 --> 00:01:01.948
nie wspominając o akcencie,

00:01:01.948 --> 00:01:05.562
ktόry jest trudny do opanowania.

00:01:05.562 --> 00:01:08.972
Dobry akcent jest prawie nieosiągalny.

00:01:08.972 --> 00:01:11.913
Ale skoro Henry Kissinger 
nie musi się tym martwić,

00:01:11.913 --> 00:01:14.036
my też nie musimy.

00:01:14.036 --> 00:01:15.429
(Śmiech)

00:01:15.429 --> 00:01:18.283
Mam też dobrą wiadomość o pracy mózgu.

00:01:18.283 --> 00:01:21.617
Kiedyś myśleliśmy, 
że poza wiekiem dziecięcym

00:01:21.617 --> 00:01:23.566
nie da się nauczyć języka obcego.

00:01:23.566 --> 00:01:27.463
Ale neurolodzy i lingwiści 
praktycznie obalili ten mit,

00:01:27.463 --> 00:01:32.073
twierdząc, że nasz umysł 
nie przestaje się rozwijać,

00:01:32.073 --> 00:01:35.879
umożliwiając w ten sposób 
naukę języka obcego.

00:01:35.879 --> 00:01:38.343
Dorosły mózg może robić wiele rzeczy,

00:01:38.343 --> 00:01:41.760
z których wiele dotyczy 
wyczucia językowego

00:01:41.760 --> 00:01:43.671
i mechanizmu działania języka.

00:01:43.671 --> 00:01:47.253
Dorosłych stać na dużo bardziej 
złożone przetwarzanie,

00:01:47.253 --> 00:01:49.501
dostępne tylko dla nich.

00:01:49.501 --> 00:01:52.968
Jeśli dzieci wchłaniają języki jak gąbki,

00:01:52.968 --> 00:01:58.248
dorośli świadomie 
angażują się w proces nauki.

00:01:58.248 --> 00:02:02.612
Spójrzmy na te znaki,

00:02:02.612 --> 00:02:09.435
na pierwszy rzut oka to ostrzeżenia,

00:02:09.435 --> 00:02:13.277
ale "ostrożnie" może też zachęcać

00:02:13.277 --> 00:02:17.271
do jakiejś katastrofy.

00:02:18.081 --> 00:02:21.128
Jako że dużo wiemy o językach,

00:02:21.128 --> 00:02:23.799
schematach językowych, 
rzeczowników i czasowników,

00:02:23.799 --> 00:02:27.922
skoro mówi się "piękniejszy", 
czemu nie "dużejszy",

00:02:27.922 --> 00:02:33.236
skoro mówimy "reagować" i "odreagować",

00:02:33.236 --> 00:02:35.468
czemu nie "recykling" i "odrecykling"?

00:02:35.468 --> 00:02:39.488
Czemu słowo "dżinsy" istnieje tylko 
w liczbie mnogiej?

00:02:40.888 --> 00:02:43.324
Przechodząc do znaczenia słów,

00:02:43.324 --> 00:02:45.760
zbitka "podłe śmiecie"

00:02:45.760 --> 00:02:48.197
wydaje się zrozumiała, choć zabawna,

00:02:48.197 --> 00:02:49.771
bo wiemy, że "podły"

00:02:49.771 --> 00:02:52.179
odnosi się do cech,

00:02:52.179 --> 00:02:54.360
które wskazują na zły charakter,

00:02:54.360 --> 00:02:57.094
podczas gdy śmiecie charakteru nie mają.

00:02:57.094 --> 00:02:59.458
Podobnie warzywa nie należą do rzeczy,

00:02:59.458 --> 00:03:02.319
które nazwalibyśmy prywatnymi.

00:03:02.319 --> 00:03:04.898
Weźmy znak 
"nie tłoczyć się na desce",

00:03:04.898 --> 00:03:07.717
choć tłok to nagromadzenie ludzi,

00:03:07.717 --> 00:03:11.473
a nie jedna osoba kucająca na toalecie.

00:03:11.473 --> 00:03:12.899
(Śmiech)

00:03:12.899 --> 00:03:15.956
Dorosły umysł czerpie wiedzę

00:03:15.956 --> 00:03:17.283
z doświadczenia życiowego

00:03:17.283 --> 00:03:20.121
w celu rozumienia języka
ponad jego dosłowne znaczenie.

00:03:20.121 --> 00:03:24.235
Potrafimy skorzystać z kontekstu,
rozpoznawać odniesienia i metafory.

00:03:24.235 --> 00:03:26.706
Momentalnie rozpoznajemy propagandę.

00:03:26.706 --> 00:03:29.908
Potrafimy wyczuć ton wypowiedzi.

00:03:29.908 --> 00:03:33.569
Przed olimpiadą w Chinach

00:03:33.569 --> 00:03:37.117
trwała kampania “Nabierzmy ogłady”.

00:03:37.117 --> 00:03:40.037
Kampania zachęcała

00:03:40.037 --> 00:03:44.256
do kulturalnego zachowania,
aby Chiny wyglądały dobrze.

00:03:44.256 --> 00:03:47.510
Wiele napisów po "chingielsku" 
dotyczyło higieny,

00:03:47.510 --> 00:03:50.762
choć dobór słownictwa nie zawsze pomagał.

00:03:50.762 --> 00:03:52.604
(Śmiech)

00:03:53.744 --> 00:03:58.167
Dorosły umysł potrafi wyłapywać metafory.

00:03:58.167 --> 00:04:02.668
Chiński jest dosadny, 
ale umie też owijać w bawełnę

00:04:02.668 --> 00:04:05.231
w celu złagodzenia przesłania.

00:04:05.231 --> 00:04:08.896
To miły sposób zakazu deptania trawników.
[Trawa śpi]

00:04:08.896 --> 00:04:11.188
Czasem ich wyczucie językowe


00:04:11.188 --> 00:04:13.955
pokazuje, że należy
spojrzeć na obrazki i iść dalej.

00:04:13.955 --> 00:04:16.762
[Życie wypatrasza "Kaczkę na chrupko"]

00:04:16.762 --> 00:04:17.457
(Śmiech)

00:04:19.057 --> 00:04:22.920
Czas na pierwszą lekcję chińskiego.

00:04:22.920 --> 00:04:27.210
Jak wykorzystać potężny mózg
do nauki chińskiego?

00:04:27.210 --> 00:04:29.041
Mam dla was dwie rady.

00:04:29.041 --> 00:04:32.950
Pierwsza to super szybka sztuczka
na naukę słownictwa.

00:04:32.950 --> 00:04:35.578
Druga rada dotyczy 
kilku skomplikowanych przyimków.

00:04:35.578 --> 00:04:37.750
Najpierw słownictwo.

00:04:37.750 --> 00:04:42.758
Jednym ze sposobόw, 
w jaki język dodaje nowe słowa,

00:04:42.758 --> 00:04:47.233
kiedy potrzebuje określić nowe pojęcie,

00:04:47.233 --> 00:04:51.263
jest połączenie dwόch słόw w jedno.
[zimny + gorący = temperatura]

00:04:51.263 --> 00:04:55.265
Często łączy się antonimy.

00:04:57.485 --> 00:05:01.161
Dwa przeciwieństwa tworzą nową całość.

00:05:01.161 --> 00:05:04.139
Tak jak ying i yang.

00:05:04.139 --> 00:05:07.686
Można też przyczepiać słowa 
do jednego wyrazu,

00:05:07.686 --> 00:05:10.526
np. "dian", co oznacza "elektryczny".

00:05:10.526 --> 00:05:14.426
[elektryczny + mowa = telefon]
[elektryczny + mózg = komputer]

00:05:14.426 --> 00:05:16.790
Dla adepta języka

00:05:16.790 --> 00:05:18.916
chiński nagle przestaje być przypadkowy

00:05:18.916 --> 00:05:21.162
i nabiera sensu.

00:05:21.162 --> 00:05:23.347
Trochę szczęścia i da się to zapamiętać,

00:05:23.347 --> 00:05:27.628
a nawet tworzyć nowe słowa,
które okażą się poprawne.

00:05:27.628 --> 00:05:31.236
Druga rada. (Śmiech)

00:05:31.236 --> 00:05:34.914
Dwa najbardziej zagmatwane słowa:


00:05:34.914 --> 00:05:38.372
"shang" i "xia", antonimy.

00:05:38.372 --> 00:05:41.953
Pierwsze znaczenie dotyczy czasu.
"Shang" to przeszłość,

00:05:41.953 --> 00:05:45.259
a "xia" to przyszłość.

00:05:45.259 --> 00:05:47.525
Proste, prawda?


00:05:49.085 --> 00:05:52.062
Niestety "shang" i "xia" to też miejsce:

00:05:52.062 --> 00:05:55.997
"shang" znaczy "nad", a "xia" - "pod".

00:05:55.997 --> 00:06:00.280
Dla początkujących, 
to nie lada wyzwanie,

00:06:00.280 --> 00:06:04.506
bo w angielskojęzycznym świecie

00:06:04.506 --> 00:06:07.598
nie istnieje zwrot, który odnosi się

00:06:07.598 --> 00:06:09.584
i do czasu i do miejsca.

00:06:09.584 --> 00:06:12.816
Na szczęście możemy użyć dorosłego mózgu

00:06:12.816 --> 00:06:16.000
do stworzenia techniki pamięciowej,

00:06:16.770 --> 00:06:20.241
lub pomocy wizualnych,
które pomogą uczyć się takich zawiłości.


00:06:20.241 --> 00:06:21.970
Oto moja tabelka pomocnicza.

00:06:21.970 --> 00:06:24.681
Mamy tu czas i miejsce.
[przeszłość-przyszłość, góra-dół]

00:06:24.681 --> 00:06:27.191
W prawym dolnym rogu znajduje się "xia".

00:06:28.491 --> 00:06:31.941
Korzystam z niej, kiedy używam tego słowa.

00:06:31.942 --> 00:06:34.672
W lewym górnym rogu jest "shang",

00:06:34.679 --> 00:06:38.562
które oznacza "nad" i "przeszłość".

00:06:38.576 --> 00:06:40.277
Kiedy chciałam uczyć się tych słów,

00:06:40.281 --> 00:06:44.496
korzystałam ze swojej wspaniałej tabelki.

00:06:44.510 --> 00:06:46.253
Czego się dziś nauczyliśmy?

00:06:46.260 --> 00:06:50.650
Jako dorośli, mamy dość giętki umysł

00:06:50.720 --> 00:06:53.663
który angażuje złożone procesy myślowe

00:06:53.663 --> 00:06:55.759
i zgromadzone doświadczenie życiowe,

00:06:55.759 --> 00:06:59.370
w ten sposób umożliwiając nam
nauczenie się języka obcego,

00:06:59.370 --> 00:07:01.116
nawet chińskiego.

00:07:01.116 --> 00:07:05.573
Zrόb pierwszy krok już dziś,

00:07:05.993 --> 00:07:08.583
i za tydzień będziesz płynnie mówić.

00:07:08.583 --> 00:07:10.422
Dziękuję.
(Brawa)