WEBVTT

00:00:00.560 --> 00:00:03.840
Krademo prirodu od svoje dece.

00:00:04.780 --> 00:00:07.896
Kad to kažem, ne mislim
da uništavamo prirodu

00:00:07.920 --> 00:00:10.296
koju bi oni želeli da im sačuvamo,

00:00:10.320 --> 00:00:12.976
mada je i to, nažalost, slučaj.

00:00:13.000 --> 00:00:16.816
Ono što mislim pod time je da smo počeli
da definišemo prirodu na način

00:00:16.840 --> 00:00:19.856
koji je tako puritanski i tako strog da,

00:00:19.880 --> 00:00:22.616
prema definiciji koju stvaramo,

00:00:22.640 --> 00:00:25.016
uopšte neće ostati prirode za našu decu

00:00:25.040 --> 00:00:26.321
kada budu odrasli.

00:00:27.120 --> 00:00:29.656
Međutim, postoji rešenje za ovo.

00:00:29.680 --> 00:00:30.920
Dozvolite da objasnim.

NOTE Paragraph

00:00:31.680 --> 00:00:35.136
Trenutno, ljudi koriste polovinu sveta

00:00:35.160 --> 00:00:37.856
da bi živeli, uzgajali useve i drva,

00:00:37.880 --> 00:00:39.776
da bi napasali svoje životinje.

00:00:39.800 --> 00:00:41.570
Ako biste sabrali sva ljudska bića,

00:00:41.600 --> 00:00:45.880
imali bismo težinu deset puta veću
od svih divljih sisara zajedno.

00:00:46.800 --> 00:00:49.120
Krčimo puteve kroz šumu.

00:00:49.680 --> 00:00:54.016
Dodali smo male plastične čestice
pesku na plažama okeana.

00:00:54.040 --> 00:00:59.136
Izmenili smo hemiju zemljišta
našim veštačkim đubrivima.

00:00:59.160 --> 00:01:02.376
Naravno, promenili smo i hemiju vazduha.

00:01:02.400 --> 00:01:04.256
Tako, kada sledeći put udahete,

00:01:04.280 --> 00:01:08.136
udahnućete 42 posto više ugljen-dioksida

00:01:08.160 --> 00:01:10.360
od onog koji biste udisali 1750. godine.

00:01:11.280 --> 00:01:13.736
Sve te promene, kao i mnoge druge,

00:01:13.760 --> 00:01:17.840
nekako su se grupisale
pod nazivom „antropocen“.

00:01:18.480 --> 00:01:21.016
To je termin koji neki geolozi predlažu

00:01:21.040 --> 00:01:22.856
da treba dati našoj trenutnoj epohi,

00:01:22.880 --> 00:01:25.640
uzimajući u obzir
koliko ju je ljudski uticaj prožimao.

00:01:26.320 --> 00:01:30.176
To je i dalje samo predlog za epohu,
ali mislim da je to koristan način

00:01:30.200 --> 00:01:33.880
za razmatranje dimenzija
ljudskog uticaja na planetu.

NOTE Paragraph

00:01:34.800 --> 00:01:36.496
Na čemu je priroda sa tim?

00:01:36.520 --> 00:01:40.240
Šta se računa kao priroda
u svetu u kome ljudi utiču na sve?

NOTE Paragraph

00:01:41.400 --> 00:01:45.796
Pre 25 godina, ekološki pisac
Bil Makiben rekao je da,

00:01:45.816 --> 00:01:49.910
jer je priroda nešto odvojeno od čoveka

00:01:49.940 --> 00:01:51.766
i jer klimatske promene podrazumevaju

00:01:51.766 --> 00:01:55.336
da je čovek izmenio
svaki centimetar na Zemlji,

00:01:55.360 --> 00:01:57.456
priroda je gotova.

00:01:57.480 --> 00:01:59.840
Zapravo, nazvao je svoju knjigu
„Kraj prirode“.

NOTE Paragraph

00:02:02.000 --> 00:02:04.256
Ne slažem se sa ovim.
Jednostavno se ne slažem.

00:02:04.280 --> 00:02:08.946
Ne slažem se sa ovom definicijom prirode,
jer, u suštini, mi smo životinje, zar ne?

00:02:08.976 --> 00:02:11.456
U smislu, razvili smo se na ovoj planeti

00:02:11.480 --> 00:02:15.576
u kontekstu svih drugih životinja
sa kojima delimo planetu,

00:02:15.600 --> 00:02:18.176
kao i sa svim drugim biljkama i mikrobima.

00:02:18.200 --> 00:02:20.496
Zato mislim da priroda

00:02:20.520 --> 00:02:24.576
nije ono što je netaknuto od strane
ljudskih bića, muškarca ili žene.

00:02:24.600 --> 00:02:28.736
Smatram da se priroda
nalazi svuda gde uspeva život,

00:02:28.760 --> 00:02:31.776
bilo gde da ima više vrsta zajedno,

00:02:31.800 --> 00:02:35.016
gde god da je zeleno i plavo,
gde buja, ispunjeno je životom

00:02:35.040 --> 00:02:36.240
i gde raste.

00:02:37.600 --> 00:02:39.496
Pod ovom definicijom,

00:02:39.520 --> 00:02:42.056
stvari izgledaju malo drugačije.

NOTE Paragraph

00:02:42.080 --> 00:02:45.776
Razumem da postoje
određeni delovi prirode

00:02:45.800 --> 00:02:48.416
koji nam se obraćaju na poseban način.

00:02:48.440 --> 00:02:50.096
To su mesta kao što je Jeloustoun,

00:02:50.120 --> 00:02:51.816
Mongolska stepa,

00:02:51.840 --> 00:02:53.176
Veliki koralni greben

00:02:53.200 --> 00:02:54.696
ili Serengeti.

00:02:54.720 --> 00:02:59.646
To su mesta koja smatramo
rajskim predstavnicima prirode

00:02:59.666 --> 00:03:01.360
pre nego što smo sve upropastili.

00:03:02.560 --> 00:03:06.440
Na neki način, na njih manje utiču
naše svakodnevne aktivnosti.

00:03:06.470 --> 00:03:09.296
Mnoga među ovim mestima
nemaju puteve ili ih imaju nekoliko

00:03:09.320 --> 00:03:10.896
i tako dalje, slično tome.

00:03:10.920 --> 00:03:16.696
Ipak, u krajnjoj liniji,
čak i na te rajeve ljudi duboko utiču.

NOTE Paragraph

00:03:16.720 --> 00:03:18.976
Uzmimo Severnu Ameriku, na primer,

00:03:19.000 --> 00:03:20.616
s obzirom na to da se tu srećemo.

00:03:20.640 --> 00:03:24.056
Pre oko 15 000 godina,
kada su ljudi prvi put došli ovde,

00:03:24.080 --> 00:03:26.576
započeli su proces interakcije sa prirodom

00:03:26.600 --> 00:03:30.976
koji je doveo do istrebljenja
mnoštva krupnih životinja,

00:03:31.000 --> 00:03:33.256
od mastodonta
do velikog kopnenog lenjivca,

00:03:33.280 --> 00:03:34.536
sabljastih mačkaka,

00:03:34.560 --> 00:03:38.176
svih tih zanimljivih životinja koje,
nažalost, više nisu sa nama.

00:03:38.200 --> 00:03:40.016
Kada su te životinje izumrle,

00:03:40.040 --> 00:03:42.616
znate, ekosistemi nisu mirovali.

00:03:42.640 --> 00:03:46.256
Ogroman efekat talasa
preobrazio je travnate površine u šume,

00:03:46.280 --> 00:03:49.080
promenio je sastav šume
od jednog do drugog stabla.

00:03:50.000 --> 00:03:51.656
Čak i u ovim rajevima,

00:03:51.680 --> 00:03:53.496
čak i na tim mestima savršenog izgleda

00:03:53.520 --> 00:03:57.016
koja kao da nas podsećaju
na prošlost pre ljudi,

00:03:57.040 --> 00:04:00.120
u suštini gledamo u humanizovani predeo.

00:04:00.960 --> 00:04:04.536
Nisu u pitanju samo praistorijski ljudi,
već i istorijski ljudi, domoroci,

00:04:04.560 --> 00:04:07.800
sve do trenutka kada su se pojavili
prvi kolonizatori.

00:04:08.480 --> 00:04:11.256
Isti je slučaj i sa ostalim kontinentima.

00:04:11.280 --> 00:04:14.096
Ljudi su jednostavno umešani u prirodu

00:04:14.120 --> 00:04:17.000
na vrlo uticajan način
tokom veoma dugog perioda.

NOTE Paragraph

00:04:18.440 --> 00:04:20.216
Nedavno, neko mi je rekao:

NOTE Paragraph

00:04:20.240 --> 00:04:22.096
„O, ali još ima divljih mesta.“

NOTE Paragraph

00:04:22.120 --> 00:04:24.336
Rekla sam: „Gde? Gde? Hoću da odem tamo.“

NOTE Paragraph

00:04:24.360 --> 00:04:26.256
A on je rekao: „Amazon.“

NOTE Paragraph

00:04:26.280 --> 00:04:29.580
Odvratih na to: „O, Amazon.
Upravo sam bila tamo.“

00:04:29.610 --> 00:04:32.896
Sjajno je. Nacionalna geografija
me je poslala u nacionalni park Manu,

00:04:32.920 --> 00:04:34.496
a to je u peruanskom Amazonu,

00:04:34.520 --> 00:04:38.176
ali to je veliki komad prašume,
neraskrčen, nema puteva,

00:04:38.200 --> 00:04:39.780
zaštićen kao nacionalni park,

00:04:39.810 --> 00:04:42.536
zapravo, to je jedan
od najraznovrsnijih parkova na svetu.

00:04:42.560 --> 00:04:46.680
Kada sam stigla tamo svojim kanuom,
šta sam drugo našla nego ljude.

00:04:47.640 --> 00:04:51.456
Ljudi žive tamo stotinama
i hiljadama godina.

00:04:51.480 --> 00:04:53.950
Ljudi tamo žive
i ne obigravaju oko džungle.

00:04:53.980 --> 00:04:56.960
Imaju značajnu vezu sa predelom.

00:04:57.480 --> 00:04:59.776
Love, uzgajaju useve,

00:04:59.800 --> 00:05:01.296
pretvaraju ih u domaće.

00:05:01.320 --> 00:05:04.216
Koriste prirodne resurse
da grade svoje kuće,

00:05:04.240 --> 00:05:05.496
da pokrivaju svoje kuće.

00:05:05.520 --> 00:05:09.536
Čak i pretvaraju u kućne ljubimce
životinje koje mi smatramo divljim.

00:05:09.560 --> 00:05:11.656
Ti ljudi su tamo

00:05:11.680 --> 00:05:13.780
i u uzajamnom su dejstvu
sa sredinom na način

00:05:13.800 --> 00:05:17.296
koji je zaista značajan
i koji možete videti u sredini.

NOTE Paragraph

00:05:17.320 --> 00:05:19.536
Bila sam sa antropologom na tom putovanju

00:05:19.560 --> 00:05:22.416
i rekao mi je, dok smo plovili rekom:

00:05:22.440 --> 00:05:27.096
„Nema demografskih praznina u Amazonu.“

00:05:27.120 --> 00:05:29.056
Ta izjava mi se zaista urezala,

00:05:29.080 --> 00:05:31.936
jer to znači da je ceo Amazon takav.

00:05:31.960 --> 00:05:33.240
Svuda ima ljudi.

00:05:33.880 --> 00:05:36.216
Mnoge druge tropske šume su iste,

00:05:36.240 --> 00:05:37.816
i to ne samo tropske šume.

00:05:37.840 --> 00:05:41.056
Ljudi su uticali na ekosisteme u prošlosti

00:05:41.080 --> 00:05:43.856
i nastavljaju da utiču na njih
u sadašnjosti,

00:05:43.880 --> 00:05:47.040
čak i na mestima gde ih je teže primetiti.

NOTE Paragraph

00:05:47.720 --> 00:05:52.936
Dakle, ako sve definicije prirode
koje bismo hteli da upotrebimo

00:05:52.960 --> 00:05:55.850
koje podrazumevaju
netaknutost od strane čoveka

00:05:55.850 --> 00:05:57.296
ili nepostojanja ljudi u njoj,

00:05:57.320 --> 00:06:02.656
ako nam sve one zapravo daju kao rezultat
da uopšte nemamo prirodu,

00:06:02.680 --> 00:06:05.096
onda su to možda pogrešne definicije.

00:06:05.120 --> 00:06:08.616
Možda bi trebalo da je definišemo
prisustvom mnoštva vrsta,

00:06:08.640 --> 00:06:10.680
prisustvom života u usponu.

NOTE Paragraph

00:06:11.440 --> 00:06:13.456
Ako ćemo tako,

00:06:13.480 --> 00:06:14.936
šta dobijamo?

00:06:14.960 --> 00:06:17.336
Pa, neku vrstu čuda.

00:06:17.360 --> 00:06:19.640
Odjednom, priroda je svuda oko nas.

00:06:20.160 --> 00:06:22.856
Odjednom vidimo gusenicu monarha

00:06:22.880 --> 00:06:24.736
kako gricka biljku

00:06:24.760 --> 00:06:26.576
i shvatimo da je tu,

00:06:26.600 --> 00:06:29.400
na praznom placu u Čatanugi.

00:06:30.150 --> 00:06:31.656
Pogledajte to prazno zemljište.

00:06:31.680 --> 00:06:33.456
Mislim, tamo verovatno postoji

00:06:33.480 --> 00:06:36.416
minimum desetak vrsta biljaka
koje tu rastu,

00:06:36.440 --> 00:06:38.696
podržavajući živote
najrazličitijih insekata,

00:06:38.720 --> 00:06:43.056
a to je potpuno nekontrolisano mesto,
sasvim divlji prostor.

00:06:43.080 --> 00:06:46.056
To je vrsta divlje prirode
koja nam je pred nosem,

00:06:46.080 --> 00:06:47.560
a koju čak i ne primećujemo.

NOTE Paragraph

00:06:48.760 --> 00:06:50.976
Tu postoji i zanimljiv mali paradoks.

00:06:51.000 --> 00:06:52.816
Ova priroda,

00:06:52.840 --> 00:06:55.496
ovaj nekakav divlji, zapušteni deo

00:06:55.520 --> 00:06:59.296
našeg gradskog, prigradskog,
izvangradskog poljoprivrednog iskustva

00:06:59.320 --> 00:07:01.696
koje se neopaženo odvija,

00:07:01.720 --> 00:07:05.400
moguće da je još više divlja
od nacionalnog parka,

00:07:06.160 --> 00:07:08.576
jer se nacionalnim parkovima
vrlo pažljivo upravlja

00:07:08.600 --> 00:07:10.336
u 21. veku.

00:07:10.360 --> 00:07:13.936
Kratersko jezero u južnom Oregonu,
meni najbliži nacionalni park,

00:07:13.960 --> 00:07:19.136
prelepi je primer predela
koji izgleda kao da izlazi iz prošlosti.

00:07:19.160 --> 00:07:20.896
Međutim, brižljivo ga kontrolišu.

00:07:20.920 --> 00:07:24.496
Jedan od problema koje trenutno imaju
je izumiranje belokorog bora.

00:07:24.520 --> 00:07:27.016
Belokori bor je prelep, harizmatičan -

00:07:27.040 --> 00:07:29.880
rekla bih da je to
harizmatična, velika biljka

00:07:29.880 --> 00:07:31.876
koja raste na velikoj nadmorskoj visini,

00:07:31.876 --> 00:07:34.736
a sada ima sve te probleme sa oboljenjima.

00:07:34.760 --> 00:07:36.896
Pojavila se gljivica koja izaziva rđu,

00:07:36.920 --> 00:07:38.416
bube koje izjedaju koru.

00:07:38.440 --> 00:07:42.016
Da bi se izborila sa time,
služba za održavanje parka je zasadila

00:07:42.040 --> 00:07:45.760
u parku sadnice belokorih borova
otporne na rđu,

00:07:46.560 --> 00:07:49.600
čak i u oblastima
kojima inače upravljaju kao divljinom.

00:07:49.770 --> 00:07:53.146
Takođe, na ključnim mestima postavljaju
sredstva za zaštitu od insekata,

00:07:53.146 --> 00:07:55.580
što sam videla poslednji put
kada sam tamo pešačila.

00:07:55.580 --> 00:07:58.550
Ovako nešto je zapravo učestalije
nego što biste pretpostavili.

00:07:58.550 --> 00:08:00.696
Nacionalni parkovi
se intenzivno kontrolišu.

00:08:00.720 --> 00:08:03.776
Održava se određeni broj
i struktura divljih životinja.

00:08:03.800 --> 00:08:05.336
Suzbijaju se požari.

00:08:05.360 --> 00:08:06.656
Započinju se požari.

00:08:06.680 --> 00:08:08.856
Uklanjaju se vrste koje nisu domaće.

00:08:08.880 --> 00:08:10.576
Iznova se dovode domaće vrste.

00:08:10.600 --> 00:08:11.870
Zapravo, pogledala sam,

00:08:11.870 --> 00:08:14.520
nacionalni park Banf
radi sve te stvari koje sam navela:

00:08:14.520 --> 00:08:16.090
suzbijanje i podsticanje požara,

00:08:16.090 --> 00:08:18.996
stavljanje radio-ogrlica na vukove,
ponovno dovođenje bizona.

00:08:18.996 --> 00:08:21.976
Potrebno je mnogo truda
da bi ta mesta izgledala netaknuto.

NOTE Paragraph

00:08:22.000 --> 00:08:25.056
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:08:25.080 --> 00:08:28.480
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:08:31.080 --> 00:08:35.535
Što je još veća ironija,
ta mesta koja najviše volimo

00:08:35.559 --> 00:08:37.960
su mesta koja ponekad previše volimo.

00:08:37.970 --> 00:08:39.470
Mnogo nas voli da ide tamo,

00:08:39.490 --> 00:08:42.256
a kako njima rukovodimo
tako da budu stabilna

00:08:42.280 --> 00:08:44.336
nasuprot planeti koja se menja,

00:08:44.360 --> 00:08:46.760
često vremenom postaju krhkija.

NOTE Paragraph

00:08:47.440 --> 00:08:49.896
To znači da su to apsolutno najgora mesta

00:08:49.920 --> 00:08:51.856
na koja možete odvesti decu na odmor,

00:08:51.880 --> 00:08:53.620
jer tamo ne možete ništa da radite.

00:08:53.620 --> 00:08:56.186
Ne možete da se penjete na drveće.
Ne možete da pecate.

00:08:56.186 --> 00:08:58.910
Ne možete tamo usred nedođije
da zapalite logorsku vatru.

00:08:58.910 --> 00:09:00.656
Ne možete da ponesete šišarke kući.

00:09:00.680 --> 00:09:02.845
Ima toliko pravila i ograničenja da je,

00:09:02.875 --> 00:09:04.576
iz dečje perspektive,

00:09:04.600 --> 00:09:06.400
to najgora moguća priroda,

00:09:07.320 --> 00:09:09.936
jer deca ne žele da pešače

00:09:09.960 --> 00:09:12.296
kroz prelepi predeo pet sati

00:09:12.320 --> 00:09:14.176
i zatim da gledaju lep vidik.

00:09:14.200 --> 00:09:16.200
To je možda ono što mi želimo kao odrasli,

00:09:16.224 --> 00:09:19.136
ali deca žele da samo čučnu na nekom mestu

00:09:19.160 --> 00:09:21.376
i petljaju sa njim, samo da rade na njemu,

00:09:21.400 --> 00:09:24.960
podignu nešto, naprave kuću,
izgrade tvrđavu, rade tako nešto.

NOTE Paragraph

00:09:26.160 --> 00:09:28.696
Pored toga, ova rajska mesta

00:09:28.720 --> 00:09:33.596
često su udaljena od mesta gde žive ljudi,
a i skupo je doći do njih.

00:09:33.616 --> 00:09:34.936
Teško je posetiti ih.

00:09:34.960 --> 00:09:37.736
To znači da su dostupna samo eliti,

00:09:37.760 --> 00:09:39.360
a to je pravi problem.

00:09:41.000 --> 00:09:44.376
Organizacija za očuvanje prirode
sprovela je anketu sa mladim ljudima

00:09:44.400 --> 00:09:47.600
i pitali su ih koliko često
provode vreme napolju.

00:09:48.120 --> 00:09:50.656
Samo dvoje od petoro
je provodilo vreme napolju

00:09:50.680 --> 00:09:51.896
makar jednom nedeljno.

00:09:51.920 --> 00:09:54.936
Preostalih troje od petoro
je samo ostajalo unutra.

00:09:54.960 --> 00:09:59.056
Kada su ih pitali zašto,
koje su prepreke izlaženju napolje,

00:09:59.080 --> 00:10:02.056
61 procenat je odgovorio:

00:10:02.080 --> 00:10:05.160
„Ne postoje prirodne oblasti
u blizini moje kuće.“

NOTE Paragraph

00:10:06.200 --> 00:10:09.896
To je suludo. To je očigledno netačno.

00:10:09.920 --> 00:10:12.896
Mislim, 71 posto ljudi u SAD-u

00:10:12.920 --> 00:10:15.696
živi na oko 10 minuta pešačenja
do gradskog parka.

00:10:15.720 --> 00:10:17.930
Sigurna sam da je slično
i u drugim zemljama.

00:10:17.950 --> 00:10:20.536
Tu se čak ne ubraja
vaša bašta u dvorištu,

00:10:20.560 --> 00:10:22.520
urbani potok, prazno zemljište.

00:10:23.160 --> 00:10:25.056
Svi žive u blizini prirode.

00:10:25.080 --> 00:10:27.640
Svako dete živi blizu prirode.

00:10:27.640 --> 00:10:29.740
Samo smo nekako zaboravili
kako da je vidimo.

00:10:29.740 --> 00:10:32.940
Proveli smo previše vremena
gledajući dokumentarce Dejvida Atenboroa

00:10:32.940 --> 00:10:34.696
gde je priroda stvarno seksi -

NOTE Paragraph

00:10:34.720 --> 00:10:35.736
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:10:35.760 --> 00:10:39.540
i zaboravili smo kako da vidimo prirodu
koja nam je bukvalno pred vratima,

00:10:39.570 --> 00:10:41.656
prirodu drveta na ulici.

NOTE Paragraph

00:10:41.680 --> 00:10:44.456
Evo primera: Filadelfija.

00:10:44.480 --> 00:10:46.856
Tu se nalazi zanimljiva
uzdignuta železnička pruga

00:10:46.880 --> 00:10:49.296
koju možete videti sa zemlje,
a koja je napuštena.

00:10:49.320 --> 00:10:52.490
Ovo može zvučati kao početak
priče o Haj Lajnu na Menhetnu,

00:10:52.520 --> 00:10:55.400
a prilično su slični,
osim što ovo još nisu razvili u park,

00:10:55.430 --> 00:10:57.240
mada rade na tome.

00:10:57.260 --> 00:11:00.816
Za sada, to je još neka vrsta
tajne divljine

00:11:00.840 --> 00:11:02.256
u srcu Filadelfije,

00:11:02.280 --> 00:11:05.376
a ako znate gde se nalazi rupa
u žičanoj ogradi,

00:11:05.400 --> 00:11:07.456
možete se popeti do vrha

00:11:07.480 --> 00:11:10.296
i možete naći ovu potpuno divlju livadu

00:11:10.320 --> 00:11:12.480
koja lebdi nad gradom Filadelfijom.

00:11:13.140 --> 00:11:15.190
Svaka od ovih biljaka izrasla je iz semena

00:11:15.190 --> 00:11:16.896
koje se samo tu zasadilo.

00:11:16.920 --> 00:11:19.856
Ovo je potpuno autonomna,
samovoljna priroda,

00:11:19.880 --> 00:11:22.136
i baš je usred grada.

00:11:22.160 --> 00:11:25.376
Slali su ljude gore da sprovode
neke vrste bioloških istraživanja

00:11:25.400 --> 00:11:27.840
i tamo ima preko 50 vrsta biljaka.

00:11:28.560 --> 00:11:29.816
Tamo nisu samo biljke.

00:11:29.840 --> 00:11:33.336
To je ekosistem,
ekosistem koji funkcioniše.

00:11:33.360 --> 00:11:35.816
Stvara zemljište. Izoluje ugljen-dioksid.

00:11:35.840 --> 00:11:37.736
Tu se odvija oprašivanje.

00:11:37.760 --> 00:11:39.720
Mislim, to je stvarno ekosistem.

NOTE Paragraph

00:11:41.400 --> 00:11:45.256
Naučnici su počeli da nazivaju
ovakve ekosisteme „neobični ekosistemi“

00:11:45.280 --> 00:11:47.856
jer u njima često dominiraju
vrste koje nisu domaće,

00:11:47.880 --> 00:11:49.616
a i zato što su veoma čudni.

00:11:49.640 --> 00:11:52.040
Jednostavno ne liče
ni na šta što su ranije videli.

00:11:52.040 --> 00:11:56.136
Toliko dugo smo odbacivali
sve te nove ekosisteme kao beskorisne.

00:11:56.160 --> 00:11:58.576
Govorimo o iznova izraslim
poljoprivrednim poljima,

00:11:58.600 --> 00:12:02.176
plantažama drveća
koje se ne kontrolišu svakodnevno,

00:12:02.200 --> 00:12:04.856
uopšte o sekundarnim šumama,
o čitavoj Istočnoj obali,

00:12:04.880 --> 00:12:09.016
gde je, nakon što se poljoprivreda
preselila zapadno, izbila šuma.

00:12:09.040 --> 00:12:11.656
Naravno, to su i manje-više čitavi Havaji,

00:12:11.674 --> 00:12:14.520
gde su neobični ekosistemi norma,

00:12:14.520 --> 00:12:17.096
gde egzotične vrste sasvim dominiraju.

00:12:17.120 --> 00:12:19.536
Ova šuma ovde ima kvinslendske javore,

00:12:19.560 --> 00:12:22.400
ima oštre paprati iz Jugoistočne Azije.

00:12:22.800 --> 00:12:25.246
Možete da napravite
i sopstvene neobične ekosisteme.

00:12:25.246 --> 00:12:26.310
Zaista je jednostavno.

00:12:26.310 --> 00:12:27.976
Samo prestanete da kosite travu.

NOTE Paragraph

00:12:28.000 --> 00:12:29.576
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:12:29.600 --> 00:12:33.180
Ilka Hanski je bio ekolog u Finskoj
i sam je sproveo taj eksperiment.

00:12:33.180 --> 00:12:34.956
Samo je prestao da kosi svoj travnjak

00:12:34.956 --> 00:12:37.340
i nakon nekoliko godina
je doveo nekoliko studenata

00:12:37.340 --> 00:12:40.656
koji su sproveli neku vrstu
biološkog istraživanja u njegovom dvorištu

00:12:40.656 --> 00:12:44.256
i pronašli su 375 vrsta biljaka,

00:12:44.280 --> 00:12:46.400
uključujući dve ugrožene vrste.

NOTE Paragraph

00:12:47.560 --> 00:12:54.016
Dakle, kada se nađete tamo gore
na tom budućem Haj Lajnu Filadelfije,

00:12:54.040 --> 00:12:55.856
okruženi tom divljinom,

00:12:55.880 --> 00:12:59.656
okruženi tom raznolikošću,
tim obiljem, tom živahnošću,

00:12:59.680 --> 00:13:00.936
možete pogledati sa strane

00:13:00.960 --> 00:13:04.216
i videti igralište za lokalnu školu,

00:13:04.240 --> 00:13:06.176
a ovako to izgleda.

00:13:06.200 --> 00:13:08.200
Ova deca imaju...

00:13:08.200 --> 00:13:09.600
Znate, pod mojom definicijom,

00:13:09.600 --> 00:13:12.096
postoji dobar deo planete
koji se računa kao priroda,

00:13:12.120 --> 00:13:15.320
ali ovo bi bilo jedno od nekoliko mesta
koje se ne ubraja u prirodu.

00:13:15.320 --> 00:13:18.856
Tu nema ničeg osim ljudi,
nema drugih biljaka niti životinja.

00:13:18.880 --> 00:13:20.336
Ono što sam zaista želela

00:13:20.360 --> 00:13:22.456
je da prebacim merdevine sa strane

00:13:22.480 --> 00:13:26.016
i dovedem svu tu decu
da se popnu sa mnom na tu livadu.

00:13:26.040 --> 00:13:29.336
Na neki način, smatram da je ovo
izbor sa kojim se suočavamo.

00:13:29.360 --> 00:13:33.960
Ako odbacimo tu novu prirodu
kao neprihvatljivu, bezvrednu ili lošu,

00:13:35.040 --> 00:13:37.616
mogli bismo i da je prekrijemo asfaltom.

00:13:37.640 --> 00:13:40.176
U svetu u kome se sve menja,

00:13:40.200 --> 00:13:43.000
treba da vrlo pažljivo definišemo prirodu.

NOTE Paragraph

00:13:43.800 --> 00:13:45.856
Da je ne bismo krali od svoje dece,

00:13:45.880 --> 00:13:47.816
moramo da uradimo dve stvari.

00:13:47.840 --> 00:13:51.680
Prvo, ne možemo definisati prirodu
kao ono što je netaknuto.

00:13:52.240 --> 00:13:53.936
To svakako nikad nije imalo smisla.

00:13:53.960 --> 00:13:56.456
Priroda nije netaknuta hiljadama godina.

00:13:56.480 --> 00:14:00.296
To isključuje većinu prirode
koju većina ljudi može posetiti

00:14:00.320 --> 00:14:02.296
i sa kojom se mogu povezati,

00:14:02.320 --> 00:14:05.720
uključujući samo prirodu
koju deca ne mogu da diraju.

00:14:06.360 --> 00:14:08.800
To me dovodi do druge stvari
koju moramo da uradimo,

00:14:08.800 --> 00:14:11.496
a to je da dozvolimo deci
da dodirnu prirodu,

00:14:11.520 --> 00:14:14.016
jer ono što nije dodirnuto,
to nije ni voljeno.

NOTE Paragraph

00:14:14.040 --> 00:14:17.000
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:14:23.400 --> 00:14:27.136
Na ovoj planeti se suočavamo
sa vrlo tmurnim izazovima životne sredine.

00:14:27.160 --> 00:14:28.696
Klimatske promene su među njima.

00:14:28.720 --> 00:14:29.840
Tu su i druge promene -

00:14:29.840 --> 00:14:33.936
gubitak staništa mi je omiljena stvar
oko koje paničim usred noći.

00:14:33.960 --> 00:14:35.296
Da bismo ih rešili,

00:14:35.320 --> 00:14:38.056
potrebni su nam ljudi -
pametni, posvećeni ljudi -

00:14:38.080 --> 00:14:39.856
kojima je stalo do prirode.

00:14:39.880 --> 00:14:42.600
Jedini način na koji ćemo podići
generaciju ljudi

00:14:42.600 --> 00:14:43.840
kojima je stalo do prirode

00:14:43.840 --> 00:14:46.296
je tako što ćemo im dopustiti
da dotaknu prirodu.

NOTE Paragraph

00:14:46.320 --> 00:14:48.616
Imam ekološku teoriju tvrđave,

00:14:48.640 --> 00:14:50.536
konzervacionu teoriju tvrđave.

00:14:50.560 --> 00:14:53.610
Svaki ekolog kojeg znam,
svaki konzervacioni biolog kojeg znam,

00:14:53.610 --> 00:14:55.696
svi stručnjaci za konzervaciju
koje poznajem

00:14:55.720 --> 00:14:57.920
gradili su tvrđave kada su bili deca.

00:14:58.760 --> 00:15:01.480
Ako imamo generaciju
koja ne zna kako da napravi tvrđavu,

00:15:01.480 --> 00:15:04.580
imaćemo generaciju koja ne zna
kako da brine o prirodi.

NOTE Paragraph

00:15:04.580 --> 00:15:06.880
Ne želim da budem osoba
koja će reći ovom detetu,

00:15:06.880 --> 00:15:08.370
koje je na specijalnom programu

00:15:08.370 --> 00:15:10.690
odvođenja dece
iz siromašnih krajeva Filadelfije

00:15:10.690 --> 00:15:12.360
u gradske parkove,

00:15:12.360 --> 00:15:15.160
ne želim da budem ta koja će mu reći
da je cvet koji drži

00:15:15.160 --> 00:15:18.840
strani invazivni korov
koji treba da baci kao đubre.

00:15:19.760 --> 00:15:22.936
Mislim da bih radije naučila
od ovog dečaka da,

00:15:22.960 --> 00:15:25.616
bez obzira na to odakle biljka potiče,

00:15:25.640 --> 00:15:29.816
ona je lepa i zaslužuje
da se dodirne i ceni.

NOTE Paragraph

00:15:29.840 --> 00:15:31.056
Hvala.

NOTE Paragraph

00:15:31.080 --> 00:15:38.799
(Aplauz)