WEBVTT

00:00:06.698 --> 00:00:08.463
Ном хэрхэн бүтдэг вэ?

NOTE Paragraph

00:00:08.793 --> 00:00:12.338
Мэдээллийг нэгтгэж, дамжуулдаг
нэгэн зүйл үү?

00:00:12.828 --> 00:00:14.509
Эсвэл цаас,

00:00:14.509 --> 00:00:15.236
нугас,

00:00:15.236 --> 00:00:15.984
үсгийн фонт,

00:00:15.984 --> 00:00:16.736
бэх,

00:00:16.736 --> 00:00:17.973
жин,

00:00:17.973 --> 00:00:19.803
үнэртэй холбоотой юу?

00:00:19.803 --> 00:00:21.112
Энэ ном мөн үү?

00:00:21.112 --> 00:00:22.486
Үгүй ч байж магадгүй.

00:00:22.486 --> 00:00:23.483
Харин энэ?

00:00:23.483 --> 00:00:25.203
Эдгээр асуултанд хариулахын тулд

00:00:25.203 --> 00:00:27.525
ном үүссэн тэр л цаг үе рүү буцаж

00:00:27.525 --> 00:00:30.698
үүний бүх жижиг хэсгүүд хэрхэн нэгдэж

00:00:30.698 --> 00:00:33.240
нэгэн бүхэл болдгийг мэдэх хэрэгтэй.

00:00:33.240 --> 00:00:36.859
Бидний мэдэх хамгийн эртний ном нь

00:00:36.859 --> 00:00:39.949
нэг талаар нь үдсэн
эртний гар бичмэлүүд юм.

00:00:39.949 --> 00:00:42.395
Гэвч номын түүхэн дэх
хамгийн том эргэлт нь

00:00:42.395 --> 00:00:46.575
Иоханнесс Гутенбергийн 15-р зууны
дунд үед бүтээсэн хэвлэх машин юм.

00:00:46.575 --> 00:00:51.642
Бичгийн машин нь Дорнын
соёлд аль хэдийн бий болсон ч

00:00:51.642 --> 00:00:55.833
Гутенбергийн хэвлэх машин
маш их өөрчлөлтийг авчирсан.

00:00:55.833 --> 00:00:59.949
Лам нар болон эрх баригч элитүүд

00:00:59.949 --> 00:01:02.531
бичвэр, нийтлэлийг дангаараа
хянахаа больжээ.

00:01:02.531 --> 00:01:04.328
Мэдээлэл түгээхэд хялбар болж

00:01:04.328 --> 00:01:07.333
хувилан олшруулж эхэлснээр

00:01:07.333 --> 00:01:10.432
Европ даяар хэвлэх үйлдвэрүүд
байгуулагджээ.

00:01:10.432 --> 00:01:15.268
Номын түүхийн огцом хөгжлийн
үр дүн нь бидэнд танил хэдий ч

00:01:15.268 --> 00:01:17.949
бусад талаар өөр байсан юм.

00:01:17.949 --> 00:01:22.796
Ном нь цаас, бичвэр болон 
хавтсаас бүтдэг.

00:01:22.796 --> 00:01:27.044
2000 гаруй жилийн өмнө Хятад улс
бичих гадаргуу болох цаасыг бүтээсэн ба

00:01:27.044 --> 00:01:30.516
үүнээс өмнө Египетэд
үйсэн цаасыг бүтээж байсан.

00:01:30.516 --> 00:01:32.707
Гэсэн ч 16-р зуун хүртэл

00:01:32.707 --> 00:01:35.236
Европчууд модны нимгэн холтос болон

00:01:35.236 --> 00:01:39.176
амьтны арьсаар хийсэн 
илгэн цаасан дээр бичдэг байв.

00:01:39.176 --> 00:01:43.022
Яваандаа цаасны хэрэглээ 
Европт тархсанаар

00:01:43.022 --> 00:01:47.673
илгийг илүү хямд цаас орлох болжээ.

00:01:47.673 --> 00:01:51.376
Бэхийг ургамал болон 
амьтны гаралтай будгийг

00:01:51.376 --> 00:01:53.106
ус юм уу дарстай 
хольж гаргасан ч

00:01:53.106 --> 00:01:55.519
усан бэх нь метал хэвлэгчид 
наалдахгүй байсан учир

00:01:55.519 --> 00:02:00.144
тосон суурьтай бэх ашиглах 
шаардлага гарчээ.

00:02:00.144 --> 00:02:03.513
Хар бэхийг хийхдээ чийдэнгийн хөө тортог,

00:02:03.513 --> 00:02:04.395
давирхайн шүүс,

00:02:04.395 --> 00:02:06.138
хушганы тос хольж гаргадаг байжээ.

00:02:06.138 --> 00:02:08.227
Бичгийн фонт болон хэлбэрийн тухайд

00:02:08.237 --> 00:02:12.573
хамгийн эртний хэв нь бал чулууны 
хайлш дээр

00:02:12.573 --> 00:02:16.657
буруу харуулж цутгасан үсгүүд байсан.

00:02:16.657 --> 00:02:19.415
Гараар хийгдсэн, үнэтэй төдийгүй,

00:02:19.415 --> 00:02:22.991
дизайн нь хэв цутгагчаас хамааран
олон янз байжээ.

00:02:22.991 --> 00:02:25.860
Үүнийг нэг стандартад оруулахад
хүндрэлтэй байсан ба

00:02:25.860 --> 00:02:31.090
энэ нь олноор үйлдвэрлэх болон бичвэрийг
боловсруулах систем бий болтол байсан.

00:02:31.090 --> 00:02:37.110
Бид Николас Женсенд талархах ёстой ба
тэрээр 2 төрлийн Роман фонтыг бүтээж,

00:02:37.110 --> 00:02:39.528
үүнээс салаалан "Times Roman" зэрэг

00:02:39.528 --> 00:02:41.773
мянга мянган фонт үүссэн.

00:02:41.773 --> 00:02:44.909
Эдгээрийг нэгтгэхийн тулд

00:02:44.909 --> 00:02:48.732
15-р зууны сүүл хүртэл
хавтсыг модоор эсвэл

00:02:48.732 --> 00:02:51.045
зузаалж наасан цаасаар үддэг байв.

00:02:51.045 --> 00:02:54.579
Энэ нь яваандаа дээсэн сүлжмэл цаасаар 
солигдсон бөгөөд

00:02:54.579 --> 00:02:59.484
17-р зууны сүүл үеийн өндөр чанар бүхий
номуудад ашиглагддаг байсан ч

00:02:59.484 --> 00:03:02.417
эцэстээ илүү хямд хувилбар болсон юм.

00:03:02.810 --> 00:03:06.924
Орчин үед номын хавтас нь
маркетингийн чухал хэсэг бол

00:03:06.924 --> 00:03:10.649
эртний номын хавтсыг тус бүрт нь
захиалгаар хийдэг байжээ.

00:03:10.649 --> 00:03:12.676
Номын нуруу бүхэн
өөрийн түүхтэй.

00:03:12.676 --> 00:03:17.183
Нуруу нь харагдах байдлаасаа
чухал биш байсан ба

00:03:17.183 --> 00:03:20.446
эхэндээ дугуй биш, хавтгай 
хэлбэртэй байсан.

00:03:20.446 --> 00:03:23.352
Хавтгай нуруулдсан ном нь уншихад хялбар,

00:03:23.352 --> 00:03:26.393
ширээн дээр тавихад тогтвортой байв.

00:03:26.393 --> 00:03:30.120
Гэсэн ч энэ нь хэрэглэх явцад
амархан гэмтдэг байсан.

00:03:30.120 --> 00:03:33.265
Дугуй хэлбэрээр нуруулдах нь энэ 
асуудлыг шийдсэн ч,

00:03:33.265 --> 00:03:34.923
дахин шинэ асуудал тулгарсан.

00:03:34.923 --> 00:03:37.463
Жишээ нь, номын хуудас
өөрөө эргэх асуудал.

00:03:37.463 --> 00:03:39.639
Гэхдээ номыг явдал дундаа
уншдаг хүмүүст

00:03:39.639 --> 00:03:41.886
уян хатан байдал илүү чухал байлаа.

00:03:41.886 --> 00:03:44.492
Хөгжлийн явцад ном өөрчлөгдөж

00:03:44.492 --> 00:03:48.333
нугастай бичвэрүүд нь
хавтгай дэлгэц, цахим бэхтэй боллоо.

00:03:48.393 --> 00:03:51.186
Эдгээр нь үнэхээр ном гэж үү?

00:03:51.316 --> 00:03:53.858
Хавтсыг нь гартаа барьж,

00:03:53.858 --> 00:03:56.237
цаасыг үнэртэх нь номыг
илүү онцгой болгодог уу?

00:03:56.237 --> 00:03:58.465
Эсвэл ид шид нь харагдах байдал биш,

00:03:58.465 --> 00:04:02.005
зөвхөн үгэнд нь оршдог юм болов уу?