1
00:00:06,698 --> 00:00:08,463
Ном хэрхэн бүтдэг вэ?

2
00:00:08,793 --> 00:00:12,338
Мэдээллийг нэгтгэж, дамжуулдаг
нэгэн зүйл үү?

3
00:00:12,828 --> 00:00:14,509
Эсвэл цаас,

4
00:00:14,509 --> 00:00:15,236
нугас,

5
00:00:15,236 --> 00:00:15,984
үсгийн фонт,

6
00:00:15,984 --> 00:00:16,736
бэх,

7
00:00:16,736 --> 00:00:17,973
жин,

8
00:00:17,973 --> 00:00:19,803
үнэртэй холбоотой юу?

9
00:00:19,803 --> 00:00:21,112
Энэ ном мөн үү?

10
00:00:21,112 --> 00:00:22,486
Үгүй ч байж магадгүй.

11
00:00:22,486 --> 00:00:23,483
Харин энэ?

12
00:00:23,483 --> 00:00:25,203
Эдгээр асуултанд хариулахын тулд

13
00:00:25,203 --> 00:00:27,525
ном үүссэн тэр л цаг үе рүү буцаж

14
00:00:27,525 --> 00:00:30,698
үүний бүх жижиг хэсгүүд хэрхэн нэгдэж

15
00:00:30,698 --> 00:00:33,240
нэгэн бүхэл болдгийг мэдэх хэрэгтэй.

16
00:00:33,240 --> 00:00:36,859
Бидний мэдэх хамгийн эртний ном нь

17
00:00:36,859 --> 00:00:39,949
нэг талаар нь үдсэн
эртний гар бичмэлүүд юм.

18
00:00:39,949 --> 00:00:42,395
Гэвч номын түүхэн дэх
хамгийн том эргэлт нь

19
00:00:42,395 --> 00:00:46,575
Иоханнесс Гутенбергийн 15-р зууны
дунд үед бүтээсэн хэвлэх машин юм.

20
00:00:46,575 --> 00:00:51,642
Бичгийн машин нь Дорнын
соёлд аль хэдийн бий болсон ч

21
00:00:51,642 --> 00:00:55,833
Гутенбергийн хэвлэх машин
маш их өөрчлөлтийг авчирсан.

22
00:00:55,833 --> 00:00:59,949
Лам нар болон эрх баригч элитүүд

23
00:00:59,949 --> 00:01:02,531
бичвэр, нийтлэлийг дангаараа
хянахаа больжээ.

24
00:01:02,531 --> 00:01:04,328
Мэдээлэл түгээхэд хялбар болж

25
00:01:04,328 --> 00:01:07,333
хувилан олшруулж эхэлснээр

26
00:01:07,333 --> 00:01:10,432
Европ даяар хэвлэх үйлдвэрүүд
байгуулагджээ.

27
00:01:10,432 --> 00:01:15,268
Номын түүхийн огцом хөгжлийн
үр дүн нь бидэнд танил хэдий ч

28
00:01:15,268 --> 00:01:17,949
бусад талаар өөр байсан юм.

29
00:01:17,949 --> 00:01:22,796
Ном нь цаас, бичвэр болон 
хавтсаас бүтдэг.

30
00:01:22,796 --> 00:01:27,044
2000 гаруй жилийн өмнө Хятад улс
бичих гадаргуу болох цаасыг бүтээсэн ба

31
00:01:27,044 --> 00:01:30,516
үүнээс өмнө Египетэд
үйсэн цаасыг бүтээж байсан.

32
00:01:30,516 --> 00:01:32,707
Гэсэн ч 16-р зуун хүртэл

33
00:01:32,707 --> 00:01:35,236
Европчууд модны нимгэн холтос болон

34
00:01:35,236 --> 00:01:39,176
амьтны арьсаар хийсэн 
илгэн цаасан дээр бичдэг байв.

35
00:01:39,176 --> 00:01:43,022
Яваандаа цаасны хэрэглээ 
Европт тархсанаар

36
00:01:43,022 --> 00:01:47,673
илгийг илүү хямд цаас орлох болжээ.

37
00:01:47,673 --> 00:01:51,376
Бэхийг ургамал болон 
амьтны гаралтай будгийг

38
00:01:51,376 --> 00:01:53,106
ус юм уу дарстай 
хольж гаргасан ч

39
00:01:53,106 --> 00:01:55,519
усан бэх нь метал хэвлэгчид 
наалдахгүй байсан учир

40
00:01:55,519 --> 00:02:00,144
тосон суурьтай бэх ашиглах 
шаардлага гарчээ.

41
00:02:00,144 --> 00:02:03,513
Хар бэхийг хийхдээ чийдэнгийн хөө тортог,

42
00:02:03,513 --> 00:02:04,395
давирхайн шүүс,

43
00:02:04,395 --> 00:02:06,138
хушганы тос хольж гаргадаг байжээ.

44
00:02:06,138 --> 00:02:08,227
Бичгийн фонт болон хэлбэрийн тухайд

45
00:02:08,237 --> 00:02:12,573
хамгийн эртний хэв нь бал чулууны 
хайлш дээр

46
00:02:12,573 --> 00:02:16,657
буруу харуулж цутгасан үсгүүд байсан.

47
00:02:16,657 --> 00:02:19,415
Гараар хийгдсэн, үнэтэй төдийгүй,

48
00:02:19,415 --> 00:02:22,991
дизайн нь хэв цутгагчаас хамааран
олон янз байжээ.

49
00:02:22,991 --> 00:02:25,860
Үүнийг нэг стандартад оруулахад
хүндрэлтэй байсан ба

50
00:02:25,860 --> 00:02:31,090
энэ нь олноор үйлдвэрлэх болон бичвэрийг
боловсруулах систем бий болтол байсан.

51
00:02:31,090 --> 00:02:37,110
Бид Николас Женсенд талархах ёстой ба
тэрээр 2 төрлийн Роман фонтыг бүтээж,

52
00:02:37,110 --> 00:02:39,528
үүнээс салаалан "Times Roman" зэрэг

53
00:02:39,528 --> 00:02:41,773
мянга мянган фонт үүссэн.

54
00:02:41,773 --> 00:02:44,909
Эдгээрийг нэгтгэхийн тулд

55
00:02:44,909 --> 00:02:48,732
15-р зууны сүүл хүртэл
хавтсыг модоор эсвэл

56
00:02:48,732 --> 00:02:51,045
зузаалж наасан цаасаар үддэг байв.

57
00:02:51,045 --> 00:02:54,579
Энэ нь яваандаа дээсэн сүлжмэл цаасаар 
солигдсон бөгөөд

58
00:02:54,579 --> 00:02:59,484
17-р зууны сүүл үеийн өндөр чанар бүхий
номуудад ашиглагддаг байсан ч

59
00:02:59,484 --> 00:03:02,417
эцэстээ илүү хямд хувилбар болсон юм.

60
00:03:02,810 --> 00:03:06,924
Орчин үед номын хавтас нь
маркетингийн чухал хэсэг бол

61
00:03:06,924 --> 00:03:10,649
эртний номын хавтсыг тус бүрт нь
захиалгаар хийдэг байжээ.

62
00:03:10,649 --> 00:03:12,676
Номын нуруу бүхэн
өөрийн түүхтэй.

63
00:03:12,676 --> 00:03:17,183
Нуруу нь харагдах байдлаасаа
чухал биш байсан ба

64
00:03:17,183 --> 00:03:20,446
эхэндээ дугуй биш, хавтгай 
хэлбэртэй байсан.

65
00:03:20,446 --> 00:03:23,352
Хавтгай нуруулдсан ном нь уншихад хялбар,

66
00:03:23,352 --> 00:03:26,393
ширээн дээр тавихад тогтвортой байв.

67
00:03:26,393 --> 00:03:30,120
Гэсэн ч энэ нь хэрэглэх явцад
амархан гэмтдэг байсан.

68
00:03:30,120 --> 00:03:33,265
Дугуй хэлбэрээр нуруулдах нь энэ 
асуудлыг шийдсэн ч,

69
00:03:33,265 --> 00:03:34,923
дахин шинэ асуудал тулгарсан.

70
00:03:34,923 --> 00:03:37,463
Жишээ нь, номын хуудас
өөрөө эргэх асуудал.

71
00:03:37,463 --> 00:03:39,639
Гэхдээ номыг явдал дундаа
уншдаг хүмүүст

72
00:03:39,639 --> 00:03:41,886
уян хатан байдал илүү чухал байлаа.

73
00:03:41,886 --> 00:03:44,492
Хөгжлийн явцад ном өөрчлөгдөж

74
00:03:44,492 --> 00:03:48,333
нугастай бичвэрүүд нь
хавтгай дэлгэц, цахим бэхтэй боллоо.

75
00:03:48,393 --> 00:03:51,186
Эдгээр нь үнэхээр ном гэж үү?

76
00:03:51,316 --> 00:03:53,858
Хавтсыг нь гартаа барьж,

77
00:03:53,858 --> 00:03:56,237
цаасыг үнэртэх нь номыг
илүү онцгой болгодог уу?

78
00:03:56,237 --> 00:03:58,465
Эсвэл ид шид нь харагдах байдал биш,

79
00:03:58,465 --> 00:04:02,005
зөвхөн үгэнд нь оршдог юм болов уу?