Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում գիրքը:

Արդյո՞ք դա
այն ամենն է,

ինչ տեղեկատվություն 
է պարունակում և համակարգում:

Գուցե բանը թղթի՞ մեջ է,

կազմի՞,

տառատեսակի՞,

թանաքի՞ մեջ,

արդյո՞ք այն ձեռքերիդ մեջ

տեղավորված ծանրությունն է,

թե էջերի հոտը:

Սա՞ է գիրքը:

Երևի ոչ:

Այնուամենայնիվ, 
գուցե սա է՞:

Այս հարցերին
պատասխանելու համար,

պետք է հաշվի առնենք

գրքի ծագումը հենց այդպիսին

ու հասկանանք՝
ինչպես այս բոլոր տարրերը

միանում են՝ ստեղծելու մի բան,

որը ավելին է, քան դրանք միասին վերցրած:

Գրքի առաջին նախատիպը օրինագիրքն է՝

էջերի տրցակ՝ մի կողմից իրար կարված:

Սակայն գրքի պատմության մեջ
շրջադարձային եղավ

Յոհաննես Գուտենբերգի տպագրատունը՝

15-րդ դարի կեսերին կառուցված:

Շարժական տպարանի գաղափարը

դեռ շուտ էր առաջացել Արևելյան մշակույթում,

սակայն, Գուտենբերգի տպարանը

հեղափոխական բնույթ ուներ:

Մի ակնթարթում բարձրաստիճան

հոգևորականների և իշխանավորների դասը

զրկվեց տեքստեր տպագրելու
իր արտոնությունից:

Հաղորդագրությունները ավելի հեշտ
կտարածվեին

և հնարավոր էր դրանք

անմիջապես կրկնօրինակել,

այսպիսով, ամբողջ Եվրոպայում

տպագրատներ բացվեցին:

Գրքային իրարանցման

արդյունքի հետ մենք ծանոթ ենք,

այսպես թե այնպես:

Գրքի հիմքը թուղթն է, տպվածքը, կազմը:

2000 տարի առաջ Չինաստանում
ստեղծվել է թուղթը,

սակայն դրա ակունքները`

պապիրուսների տեսքով, Հին Եգիպտոսում են:

Մինչ 16-րդ դարը,

եվրոպացիները գրում էին փայտի բարակ շերտերի

և անասունի կաշիից պատրաստված

դիմացկուն մագաղաթների վրա:

Հետագայում, թղթի համբավը 
տարածվեց Եվրապայով մեկ,

և այն տպագրության մեջ փոխարինեց մագաղաթին,

քանի որ այն տեղափոխելը ավելի էժան էր:

Թանաքը ստանում էին բույսերի

կամ կենդանիների օրգանական ներկանյութերը

ջրի կամ գինու հետ խառնելիս,

սակայն, քանի որ ջուրը

մետաղական տպատառերին չի կպչում,

տպագրությունը նախընտրում էր

յուղային հիմքով թանաքը:

Տպագրատներում օգտագործում էին
լամպերի կերոսինից

բլեկնախեժից,

ընկույզի յուղից պատրաստված սև ներկ:

Իսկ տառատեսակների չափը և ձև՞ը:

Ամենավաղ նմուշները իրենցից

ներկայացնում էին շրջված տառատեսակներ,

ռելիեֆով փորագրված կապարե

կամ ալյումինե աղյուսների վրա:

Դրանք ձեռքի աշխատանք էին և բավականին թանկ,

իսկ ոճերը տարբեր էին,

քանի որ դրանք տարբեր 
մարդիկ էին պատրաստում:

Սրանց միաօրինակությունը

միայն ապահովվեց զանգվածային արտադրության և

տպատառերի ընդհանուր համակարգի

ստեղծման ժամանակ:

Իսկ ոճի համար պետք է երախտապարտ լինենք Նիկոլաս Ջենսոնին,

որի մշակած երկու Roman տառատեսակները

հիմք դարձան մի շարք այլ տառատեսակների,

այդ թվում քաջ հայտնի Times Roman-ի:

Այս ամենը համատեղող մի լուծում էր պետք,

և մինչ 15-րդ դարը,

գրքերի կազմերը պատրասվում էին կա՛մ փայտից

կա՛մ թղթի հաստ տրցակներից:

Սրանց հետագայում կփոխարինեն

մանրաթելային հաստ ստվարաթղթերը,

որոնք 17-րդ դարում նախատեսված էին

բարձրորակ կազմերի համար,

հետագայում նաև գերադասելի

իրենց էժան լինելու պատճառով:

Այսօր գրքերի կազմերի զանգվածային

արտադրությունը տնտեսական գործիք է,

սակայն վաղ գրքերի կազմերը 
պատվերով էին հյուսվում:

Անգամ գրքերի կռնակները 
երկար պատմություն ունեն:

Սկզբում, դրանք համարվում էին

գեղագիտական ավելորդություն,

և առաջին կռնակները ուղիղ էին և ոչ թե կուռ:

Ուղիղ կռնակը հնարավորություն է տալիս

ավելի հեշտ գիրք կարդալ՝

թույլ տալով այն հանգիստ սեղանին դնել:

Սակայն գրքերի կռնակները հեշտությամբ

ջարդվում էին ամենօրյան օգտագործումից:

Կուռ կազմերը լուծեցին այս խնդիրը, և

ավելին, մեկ այլ խնդիր ստեղծեցին`

գիրքը անընդհատ փակվում էր:

Սակայն ճկունությունը ավելի կարևոր էր,

մանավանդ ակտիվ գրաքասերների համար:

Գրքի և հրատարակությունների

էվոլյուցիայի արդյունքում, իսկական գրքերը

փոխարինվում են տափակ էկրաններով

և թվային տառերով,

բայց արդյո՞ք այս առարկաները

կփոխարինեն իսկական գրքերը:

Արդյո՞ք շոշափելի էջերը 
կամ թղթի բույրը

ընթերցանության ժամանակ

առանձնահատուկ հաճույք են պատճառում:

Գուցե՞ գրքի կախարդանքը

միայն բովանդակության մեջ է

և բացարձակապես կապ չունի

դրա արտաքին ձևի հետ: