WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:02.600
Mağaralarla ilgili bir şey vardır --

00:00:04.560 --> 00:00:08.840
bir kireç taşı kayalığındaki gölgeli bir 
açılış sizi içerisine çeker.

00:00:09.800 --> 00:00:13.456
Aydınlık ve karanlığın arasındaki 
kapıdan geçtiğinizde,

00:00:13.480 --> 00:00:16.015
bir yer altı dünyasına girersiniz --

00:00:16.040 --> 00:00:21.720
ebedî kasvetin, yeryüzünün kokularının ve 
dingin bir sessizliğin mekânıdır.

NOTE Paragraph

00:00:22.800 --> 00:00:24.136
Bir zamanlar Avrupa'da,

00:00:24.160 --> 00:00:27.616
antik insanlar da bu yer altı 
dünyalarına girdiler.

00:00:27.640 --> 00:00:29.056
Ziyaretlerine kanıt olarak da

00:00:29.080 --> 00:00:32.735
arkalarında gizemli gravürler ve 
çizimler bıraktılar,

00:00:32.759 --> 00:00:39.320
İspanya'daki Ojo Guareña'daki insanlar, 
üçgenler ve zigzagların panosu gibi.

00:00:40.000 --> 00:00:43.160
Şimdi sizler de bu ilk sanatçıların 
gittiği yoldan yürüyorsunuz.

00:00:43.800 --> 00:00:46.816
Bu gerçeküstü, uhrevi yerde, 
yumuşak yerdeki deri çizmelerin

00:00:46.840 --> 00:00:48.736
sessiz ayak seslerini duyduğunuzu

00:00:48.760 --> 00:00:53.296
veya kenardaki kıvrımın çevresinde
bir meşalenin titreyen ışığını

00:00:53.320 --> 00:00:56.480
gördüğünüzü hayal etmeniz
neredeyse mümkündür.

NOTE Paragraph

00:00:57.600 --> 00:00:58.976
Bir mağaradayken,

00:00:59.000 --> 00:01:04.710
sıklıkla kendimi insanları izlerini 
bırakmak için bu kadar derine inerek

00:01:04.710 --> 00:01:06.830
tehlikeli ve dar yerlerden 
geçme cesaretini

00:01:06.830 --> 00:01:08.840
göstermeye iten sebebi düşünürken bulurum.

00:01:08.840 --> 00:01:10.056
Yarım kilometre veya

00:01:10.080 --> 00:01:13.456
üçte bir mil kadar yerin altında,
İspanya'daki Cudon mağarasında

00:01:13.480 --> 00:01:15.616
çekilen bu video klipte,

00:01:15.640 --> 00:01:18.096
mağaranın daha önce keşfedilmemiş

00:01:18.120 --> 00:01:21.056
bir kısmının tavanında bir seri 
kırmızı boyama bulduk.

00:01:21.080 --> 00:01:25.736
Giderek alçalan tavanla birlikte 
ileriye doğru askerî stilde süründük,

00:01:25.740 --> 00:01:29.066
sonunda öyle bir noktaya geldik ki 
eşim ve projenin fotoğrafçısı Dylan

00:01:29.066 --> 00:01:31.256
tavan çok alçak olduğu için

00:01:31.280 --> 00:01:35.416
DSLR kamerasının tavan üzerinde
odaklanma ayarını artık yapamadı.

00:01:35.440 --> 00:01:37.096
Bu nedenle o beni filme alırken,

00:01:37.120 --> 00:01:40.416
tek bir ışık ve bu işler için 
sakladığımız kompakt kamera ile

00:01:40.440 --> 00:01:43.760
kırmızı boyanın izlerini 
takip etmeye devam ettim.

00:01:45.680 --> 00:01:47.061
Yarım kilometre yer altında.

NOTE Paragraph

00:01:48.480 --> 00:01:49.800
Gerçekten.

00:01:49.800 --> 00:01:52.860
Birisi bir meşale veya bir taş lamba
ile aşağıda ne yapıyor olabilir?

NOTE Paragraph

00:01:52.864 --> 00:01:54.056
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:01:54.080 --> 00:01:55.976
Yani -- ben, bu mantıklı, değil mi?

NOTE Paragraph

00:01:56.000 --> 00:01:57.216
Fakat biliyorsunuz,

00:01:57.240 --> 00:02:01.050
bu tip sorulara araştırmamla 
cevap vermeye çalışıyorum.

00:02:01.050 --> 00:02:03.840
Dünyanın en eski sanat eserlerinin 
bazılarını çalışıyorum.

00:02:04.560 --> 00:02:06.856
10.000 ila 40.000 yıl öncesinde

00:02:06.880 --> 00:02:09.960
Avrupa'daki bu ilkel sanatçılar 
tarafından yaratıldılar.

00:02:11.480 --> 00:02:12.696
Olay şu ki

00:02:12.720 --> 00:02:15.216
bunu sadece güzel oldukları 
için çalışmıyorum,

00:02:15.240 --> 00:02:16.717
ki bazıları gerçekten öyleler.

00:02:17.520 --> 00:02:21.496
İlgilendiğim şey; modern 
düşüncenin gelişimi,

00:02:21.520 --> 00:02:26.456
yaratıcılığın, hayal gücünün, 
soyut düşüncenin evrimi

00:02:26.480 --> 00:02:28.600
ve insanın ne demek olduğu.

00:02:31.120 --> 00:02:34.296
Tüm türler bir şekilde 
iletişim kurabilirken,

00:02:34.320 --> 00:02:37.896
sadece biz insanlar bunu farklı bir
seviyeye taşıyabildik.

00:02:37.920 --> 00:02:40.496
Başarı hikâyemizin en büyük kısmı;

00:02:40.520 --> 00:02:43.636
paylaşma ve işbirliği isteğimiz ve 
yeteneğimizden geliyor.

00:02:43.650 --> 00:02:48.016
Modern dünyamız, bilginin değiş tokuş 
edildiği küresel bir ağa dayanıyor,

00:02:48.040 --> 00:02:52.056
büyük ölçüde iletişim 
becerimizden dolayı --

00:02:52.080 --> 00:02:56.080
özellikle de çizgisel ya da yazılı 
iletişim kullanmamızdan.

00:02:56.520 --> 00:02:57.776
İlginç olan,

00:02:57.800 --> 00:03:00.336
zihinsel başarılarımızı, 
bizden önce gelenlere

00:03:00.360 --> 00:03:03.416
öylesine uzun süredir dayandırmışız ki

00:03:03.440 --> 00:03:07.840
belli becerilerin henüz olmadığını 
kolayca unutabiliyoruz.

00:03:08.760 --> 00:03:11.136
Derin tarihimizi araştırmanın

00:03:11.160 --> 00:03:13.736
en ilginç bulduğum yanlarından biri de bu.

00:03:13.760 --> 00:03:17.856
Bu insanlar için dayanacakları
devlerin omuzları yoktu.

00:03:17.880 --> 00:03:20.336
Onlar, gerçek omuzlardı.

00:03:20.360 --> 00:03:23.256
Bu uzak zamanlardan,

00:03:23.280 --> 00:03:25.176
şaşırtıcı sayıda önemli buluş gelirken,

00:03:25.200 --> 00:03:29.880
bugün benim bahsetmek istediğim 
şey çizgisel iletişimin bulunması.

NOTE Paragraph

00:03:30.680 --> 00:03:32.856
Üç ana tip iletişim biçimi vardır:

00:03:32.880 --> 00:03:36.256
Konuşma, jest 
-- işaret diline benzer şeyler --

00:03:36.280 --> 00:03:38.576
ve çizgisel iletişim.

00:03:38.600 --> 00:03:42.256
Konuşma ve jestler 
doğası itibariyle geçicidir.

00:03:42.280 --> 00:03:46.216
Mesajı iletmek ve almak için yakın
mesafede olmak gerekir.

00:03:46.240 --> 00:03:50.176
İletimin sağlandığı andan 
hemen sonra kaybolur.

00:03:50.200 --> 00:03:54.176
Öte yandan çizgisel iletişim 
bu ilişkiyi ayrıştırır.

00:03:54.200 --> 00:03:58.176
Bunun keşfiyle birlikte ilk defa,

00:03:58.200 --> 00:04:01.056
mesajın iletildiği zamanın 
ve yerin sonrasında da

00:04:01.080 --> 00:04:04.760
var olma imkânı oldu.

NOTE Paragraph

00:04:04.760 --> 00:04:06.606
Avrupa, mağaralarda, taş sığınaklarda,

00:04:06.606 --> 00:04:09.296
hatta ayakta kalabilen birkaç 
açık hava yerleşim yerinde

00:04:09.320 --> 00:04:13.560
sıklıkla çizgisel işaretlerin
görüldüğü yerlerin ilklerindendir.

00:04:14.240 --> 00:04:16.776
Fakat o bugün bildiğimiz Avrupa değil.

00:04:16.800 --> 00:04:19.776
Bu, yemyeşil ovalar ve donmuş tundra ile

00:04:19.800 --> 00:04:21.776
buz kütlelerinin üç ila dört kilometre

00:04:21.800 --> 00:04:25.056
yükseldiği bir dünyaydı.

00:04:25.080 --> 00:04:27.120
Buzul Çağı'ydı.

NOTE Paragraph

00:04:28.080 --> 00:04:29.376
Geçen yüzyılda,

00:04:29.400 --> 00:04:34.696
hayvanlar, soyut şekiller ve hatta bazen

00:04:34.720 --> 00:04:39.096
Sicilya'daki Grotta dell'Addaura'da olduğu
gibi kazınmış insan figürlerinin

00:04:39.120 --> 00:04:42.736
yer aldığı 350'den fazla Buzul Çağı
kaya sanatı kalıtı kıtada bulundu.

00:04:42.760 --> 00:04:44.816
Bunlar bizim eski sanatçıların yaratıcı

00:04:44.840 --> 00:04:48.920
dünyalarına ve hayal güçlerine
nadir bir bakış atmamızı sağlıyor.

NOTE Paragraph

00:04:49.840 --> 00:04:51.216
Keşiflerinden beri,

00:04:51.240 --> 00:04:54.640
çalışmaların çoğu İspanya Cullalvera'daki

00:04:55.200 --> 00:04:57.760
bu siyah at ya da 
La Pasiega'daki bu garip

00:04:58.400 --> 00:05:01.680
mor bizon gibi hayvanlar 
üzerinde yoğunlaşmıştı.

00:05:02.880 --> 00:05:08.020
Fakat, geometrik işaretler 
dediğimiz soyut şekiller

00:05:08.020 --> 00:05:09.880
beni sanatı araştırmaya çeken şey oldu.

00:05:11.240 --> 00:05:13.536
Komik olansa, alanların çoğunluğunda

00:05:13.560 --> 00:05:18.056
geometrik şekillerin hayvan ve 
insan şekillerinden fazla olması.

00:05:18.080 --> 00:05:21.256
Fakat, 2007'de bu işe başladığımda;

00:05:21.280 --> 00:05:25.256
kaç tane şeklin olduğu, aynı şekillerin
mekânsal ve zamansal olarak

00:05:25.280 --> 00:05:26.616
tekrar edip etmediğiyle

00:05:26.640 --> 00:05:29.520
ilgili kesin bir envanter bile yoktu.

00:05:32.120 --> 00:05:35.216
Sorularıma bile başlamadan önce,

00:05:35.240 --> 00:05:37.336
ilk adımım tüm kaya sanatı alanlarından,

00:05:37.360 --> 00:05:41.256
bilinen tüm geometrik şekillerin 
veri tabanını oluşturmaktı.

00:05:41.280 --> 00:05:44.856
Sorun, bunların bazı bölgelerde 
çok iyi belgelenmiş olmasına rağmen,

00:05:44.880 --> 00:05:47.176
özellikle de güzel hayvanların 
olduğu yerlerde,

00:05:47.200 --> 00:05:50.856
çok belirsiz olanların 
sayısının da çok fazla olmasıydı --

00:05:50.880 --> 00:05:53.136
çok fazla açıklama ve detay bulunmuyordu.

00:05:53.160 --> 00:05:56.496
Bazıları, yarım asır ya da daha fazla
süredir ziyaret edilmemişti.

00:05:56.520 --> 00:05:59.936
Bunlar benim alan çalışmamın hedefleriydi.

NOTE Paragraph

00:05:59.960 --> 00:06:01.816
İki yıl boyunca, vefalı eşim Dylan

00:06:01.840 --> 00:06:07.056
ve ben yer altında 300 saat 
zaman geçirdik.

00:06:07.080 --> 00:06:11.056
Fransa'da, İspanya'da, 
Portekiz'de ve Sicilya'da

00:06:11.080 --> 00:06:14.016
52 alanda yürüdük, tırmandık, emekledik.

00:06:14.040 --> 00:06:15.896
Buna gerçekten değdi.

00:06:15.900 --> 00:06:19.680
Ziyaret ettiğimiz yerlerin 
yüzde 75'inde yeni,

00:06:19.680 --> 00:06:22.680
belgelenmemiş geometrik şekiller bulduk.

00:06:22.680 --> 00:06:25.496
Daha büyük soruları cevaplayabilmek için

00:06:25.520 --> 00:06:28.696
ihtiyacım olan netlik buydu.

NOTE Paragraph

00:06:28.720 --> 00:06:31.296
Haydi bu cevaplara bakalım.

00:06:31.320 --> 00:06:35.936
Uymayan örnekler dışında sadece 
32 geometrik işaret var.

00:06:35.960 --> 00:06:37.776
Sadece 32 işaret,

00:06:37.800 --> 00:06:43.280
30.000 yıl zaman boyunca 
ve tüm Avrupa kıtasında.

00:06:43.720 --> 00:06:46.296
Bu çok küçük bir rakam.

00:06:46.320 --> 00:06:48.776
Bunlar rastgele karalamalar
ya da dekorlar olsaydı,

00:06:48.800 --> 00:06:51.216
daha fazla çeşitlilik görmemiz gerekirdi.

00:06:51.240 --> 00:06:53.656
Tam aksine zaman ve mekân boyunca

00:06:53.680 --> 00:06:56.120
tekrar eden şekiller bulduk.

00:06:56.920 --> 00:07:00.816
Bazı işaretler, başta güçlü şekilde 
varken, popülerliğini yitirip kaybolmuş,

00:07:00.840 --> 00:07:03.176
diğerleri sonradan keşfedilmiş.

00:07:03.200 --> 00:07:08.816
Bu işaretlerin yüzde 65'i tüm zaman dilimi
boyunca varlığını sürdürmüş:

00:07:08.840 --> 00:07:13.136
Çizgiler, dikdörtgenler, üçgenler, 
ovaller ve yuvarlaklar gibi

00:07:13.160 --> 00:07:15.303
burada, Pyrenees Dağları'ndaki

00:07:15.327 --> 00:07:19.256
10.000 yıllık, Buzul Çağı'nın sonundan 
kalan yerde gördüğümüz gibi.

00:07:19.280 --> 00:07:22.496
Bazı işaretler binlerce 
kilometreye yayılmışken,

00:07:22.520 --> 00:07:25.496
diğerlerinin daha sınırlı 
yayılım şekli vardı,

00:07:25.520 --> 00:07:27.936
burada gördüğümüz şekilde 
sadece Kuzey İspanya'da

00:07:27.960 --> 00:07:30.136
bulunan bölünmüş dikdörtgenler gibi

00:07:30.160 --> 00:07:32.376
bazıları tek bir bölgede sınırlıydı

00:07:32.400 --> 00:07:34.270
ve bazı araştırmacılar bir çeşit aile

00:07:34.270 --> 00:07:36.800
veya klan işaretleri 
olabileceklerini tahmin ettiler.

NOTE Paragraph

00:07:37.880 --> 00:07:39.256
Ek bilgi olarak,

00:07:39.280 --> 00:07:42.696
Fransa ve İspanya'dan, Endonezya 
ve Avustralya'ya kadar

00:07:42.720 --> 00:07:47.296
bulunan en eski kaya sanatlarında 
şaşırtıcı derecede benzerlikler var.

00:07:47.320 --> 00:07:51.616
Böylesine uzağa ulaşan yerlerde aynı 
işaretlerin çok defa belirmesiyle,

00:07:51.640 --> 00:07:54.616
özellikle de 30.000 ila 
40.000 yıl arasında,

00:07:54.640 --> 00:07:57.496
bu icadın aslında Afrika'da 
ortak bir başlangıç noktasına

00:07:57.520 --> 00:08:02.376
gitmesi daha muhtemel görünüyor.

00:08:02.400 --> 00:08:05.016
Ama korkarım ki bu gelecekteki 
bir konuşmanın konusu.

NOTE Paragraph

00:08:05.040 --> 00:08:06.856
O zaman elimizdeki konuya dönelim.

00:08:06.880 --> 00:08:10.856
Şüphe yok ki bu işaretler Fransa'daki 
La Roque de Venasque'daki

00:08:10.880 --> 00:08:13.696
25.000 yıllık yarım 
kabartma heykeller gibi

00:08:13.720 --> 00:08:16.330
yaratıcılarına anlam ifade ediyordu.

00:08:16.330 --> 00:08:18.430
Ne anlam ifade 
ettiklerini bilemeyebiliriz,

00:08:18.430 --> 00:08:21.760
ama o zamanın insanları 
kesinlikle biliyordu.

00:08:21.760 --> 00:08:27.816
Aynı işaretlerin böylesine uzun zamanda, 
birçok alanda tekrarlanması

00:08:27.840 --> 00:08:31.320
bize sanatçıların maksatlı seçimler 
yaptığını gösteriyor.

00:08:31.800 --> 00:08:34.176
Şayet spesifik, kültürel olarak geçerli,

00:08:34.200 --> 00:08:38.936
üzerinde anlaşılan anlamlarıyla 
geometrik şekillerden bahsediyorsak,

00:08:38.960 --> 00:08:40.616
o zaman dünyadaki en eski

00:08:40.640 --> 00:08:45.176
çizgisel iletişim sistemlerinden 
birine bakıyor olabiliriz.

NOTE Paragraph

00:08:45.200 --> 00:08:47.090
Henüz yazıdan bahsetmiyorum.

00:08:47.090 --> 00:08:49.496
Bu noktada tam bir 
yazı sistemi için gerekli olan,

00:08:49.496 --> 00:08:52.336
sözel dildeki bütün 
kelimeleri temsil eden

00:08:52.360 --> 00:08:55.170
yeterli karakter yok.

00:08:55.170 --> 00:08:57.616
Ne de bir çeşit alfabe 
olduklarını iddia etmek için

00:08:57.616 --> 00:09:00.256
yeterli sayıda tekrar eden 
işaretler görmüyoruz.

00:09:00.280 --> 00:09:03.476
Elimizde olan şey İspanya 
La Pasiega'daki "The Inscription" (Yazıt)

00:09:03.476 --> 00:09:07.696
olarak bilinen bu pano gibi ilginç,
bir kereye mahsus yapılanlar;

00:09:07.720 --> 00:09:10.256
bunun solunda simetrik işaretlemeler,

00:09:10.280 --> 00:09:13.496
ortasında muhtemelen stilize 
edilmiş el simgeleri

00:09:13.520 --> 00:09:15.840
ve sağında bir parantez
gibi görünen şey var.

NOTE Paragraph

00:09:17.080 --> 00:09:19.936
Dünyadaki en eski çizgisel 
iletişim sistemleri --

00:09:19.960 --> 00:09:24.896
Sümer çivi yazısı, Mısır hiyeroglifleri, 
eski Çin yazıları,

00:09:24.920 --> 00:09:28.496
hepsi 4.000 ila 5.000 yıl 
önce ortaya çıktı;

00:09:28.520 --> 00:09:31.656
her biri, anlamları ve 
görüntüleri aynı olan,

00:09:31.680 --> 00:09:35.216
sayma işaretleri ve resimsel 
temsillerden oluşan

00:09:35.240 --> 00:09:37.616
daha önceki protosistemlerden doğdu.

00:09:37.640 --> 00:09:41.856
Yani bir kuş resmi gerçekten 
o hayvanı temsil ediyordu.

00:09:41.880 --> 00:09:46.610
Sonraları resim yazıların daha stilize 
hâle geldiğini görüyoruz,

00:09:46.610 --> 00:09:48.630
öyle ki neredeyse tanınmaz hâle geliyorlar

00:09:49.000 --> 00:09:52.146
ve aynı zamanda daha fazla sembolün 
dildeki diğer kayıp kelimeleri

00:09:52.146 --> 00:09:54.936
temsil etmesi için icat edildiğini 
görmeye başlıyoruz --

00:09:54.960 --> 00:09:57.080
zamirler, zarflar, sıfatlar gibi.

NOTE Paragraph

00:09:58.160 --> 00:09:59.696
Bütün bunları bilince

00:09:59.720 --> 00:10:03.570
Buzul Çağı Avrupası'nın geometrik 
işaretlerinin tamamen

00:10:03.570 --> 00:10:06.296
soyut yazılı karakterler olması pek
mümkün görünmüyor.

00:10:06.320 --> 00:10:08.536
Daha mümkün görünen şey,

00:10:08.560 --> 00:10:12.536
bu eski sanatçıların 
aynı zamanda Sicilya'daki

00:10:12.560 --> 00:10:16.576
Riparo di Za Minic'teki çizgi satırlar
gibi sayma işaretleri yaptıkları,

00:10:16.600 --> 00:10:19.216
bunun yanında etraflarındaki 
dünyada bulunan şeylerin

00:10:19.240 --> 00:10:21.736
stilize sembollerini yarattıklarıydı.

00:10:21.760 --> 00:10:24.376
Bu işaretlerin bir kısmı silah 
veya konut olabilir mi?

00:10:24.400 --> 00:10:28.536
Ya da takım yıldızlar gibi 
gökteki cisimler?

00:10:28.560 --> 00:10:33.176
Hatta belki nehirler, dağlar, ağaçlar -- 
yeryüzü şekilleri,

00:10:33.200 --> 00:10:37.460
muhtemelen İspanya'daki El Castillo 
alanındaki garip zil şeklindeki

00:10:37.460 --> 00:10:40.216
işaretlerle çevrili bu siyah 
"penniform" (tüy şekli) gibi.

00:10:40.216 --> 00:10:43.496
"Penniform" terimi Latince'de 
tüy şekli anlamına gelir,

00:10:43.520 --> 00:10:47.360
ama bu aslında bir bitki veya 
ağacın tasviri olabilir mi?

00:10:47.720 --> 00:10:50.696
Bazı araştırmacılar birtakım
alanlardaki belli işaretler

00:10:50.720 --> 00:10:53.616
hakkında sorular sormaya başladılar,

00:10:53.640 --> 00:10:58.536
ama bu kategoriyi bir bütün olarak tekrar 
ele alma zamanının geldiğine inanıyorum.

00:10:58.560 --> 00:11:00.296
Bütün bunlardaki ironi elbette,

00:11:00.320 --> 00:11:04.616
bütün işaretleri tek bir kategoriye 
dikkatlice sınıflandırdıktan sonra,

00:11:04.640 --> 00:11:08.136
bir sonraki adımımın, 
farklı tipteki görüntüler

00:11:08.160 --> 00:11:12.416
belirlenip ayrıştırıldıkça onları tekrar 
birbirinden ayırmak olacağını düşünüyorum.

NOTE Paragraph

00:11:12.440 --> 00:11:13.656
Beni yanlış anlamayın,

00:11:13.680 --> 00:11:16.296
sonradan tam gelişmiş yazının 
yaratılmış olması

00:11:16.320 --> 00:11:18.936
başlı başına etkileyici bir beceri.

00:11:18.960 --> 00:11:20.416
Ama ilk yazı sistemlerinin

00:11:20.440 --> 00:11:23.736
havadan gelmediğini hatırlamak önemli.

00:11:23.760 --> 00:11:25.736
5.000 sene önce bile

00:11:25.760 --> 00:11:29.096
insanlar kökenleri 
on binlerce yıla dayanan

00:11:29.120 --> 00:11:32.856
daha eski bir şeylerin 
üzerine inşa ediyorlardı --

00:11:32.880 --> 00:11:36.976
yani Buzul Çağı Avrupası ve 
sonrasındaki geometrik işaretlerin,

00:11:37.000 --> 00:11:40.296
kolektif tarihimizdeki 
derinlerde bir noktanın üzerine,

00:11:40.320 --> 00:11:44.376
biri bir çizgisel işaret yapma 
fikriyle ilk kez ortaya çıkıp

00:11:44.400 --> 00:11:47.336
iletişim şeklimizi sonsuza 
dek değiştirdiği zaman.

NOTE Paragraph

00:11:47.360 --> 00:11:48.576
Teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:11:48.600 --> 00:11:52.040
(Alkış)