0:00:00.760,0:00:02.600
Mağaralarla ilgili bir şey vardır --

0:00:04.560,0:00:08.840
bir kireç taşı kayalığındaki gölgeli bir [br]açılış sizi içerisine çeker.

0:00:09.800,0:00:13.456
Aydınlık ve karanlığın arasındaki [br]kapıdan geçtiğinizde,

0:00:13.480,0:00:16.015
bir yer altı dünyasına girersiniz --

0:00:16.040,0:00:21.720
ebedî kasvetin, yeryüzünün kokularının ve [br]dingin bir sessizliğin mekânıdır.

0:00:22.800,0:00:24.136
Bir zamanlar Avrupa'da,

0:00:24.160,0:00:27.616
antik insanlar da bu yer altı [br]dünyalarına girdiler.

0:00:27.640,0:00:29.056
Ziyaretlerine kanıt olarak da

0:00:29.080,0:00:32.735
arkalarında gizemli gravürler ve [br]çizimler bıraktılar,

0:00:32.759,0:00:39.320
İspanya'daki Ojo Guareña'daki insanlar, [br]üçgenler ve zigzagların panosu gibi.

0:00:40.000,0:00:43.160
Şimdi sizler de bu ilk sanatçıların [br]gittiği yoldan yürüyorsunuz.

0:00:43.800,0:00:46.816
Bu gerçeküstü, uhrevi yerde, [br]yumuşak yerdeki deri çizmelerin

0:00:46.840,0:00:48.736
sessiz ayak seslerini duyduğunuzu

0:00:48.760,0:00:53.296
veya kenardaki kıvrımın çevresinde[br]bir meşalenin titreyen ışığını

0:00:53.320,0:00:56.480
gördüğünüzü hayal etmeniz[br]neredeyse mümkündür.

0:00:57.600,0:00:58.976
Bir mağaradayken,

0:00:59.000,0:01:04.710
sıklıkla kendimi insanları izlerini [br]bırakmak için bu kadar derine inerek

0:01:04.710,0:01:06.830
tehlikeli ve dar yerlerden [br]geçme cesaretini

0:01:06.830,0:01:08.840
göstermeye iten sebebi düşünürken bulurum.

0:01:08.840,0:01:10.056
Yarım kilometre veya

0:01:10.080,0:01:13.456
üçte bir mil kadar yerin altında,[br]İspanya'daki Cudon mağarasında

0:01:13.480,0:01:15.616
çekilen bu video klipte,

0:01:15.640,0:01:18.096
mağaranın daha önce keşfedilmemiş

0:01:18.120,0:01:21.056
bir kısmının tavanında bir seri [br]kırmızı boyama bulduk.

0:01:21.080,0:01:25.736
Giderek alçalan tavanla birlikte [br]ileriye doğru askerî stilde süründük,

0:01:25.740,0:01:29.066
sonunda öyle bir noktaya geldik ki [br]eşim ve projenin fotoğrafçısı Dylan

0:01:29.066,0:01:31.256
tavan çok alçak olduğu için

0:01:31.280,0:01:35.416
DSLR kamerasının tavan üzerinde[br]odaklanma ayarını artık yapamadı.

0:01:35.440,0:01:37.096
Bu nedenle o beni filme alırken,

0:01:37.120,0:01:40.416
tek bir ışık ve bu işler için [br]sakladığımız kompakt kamera ile

0:01:40.440,0:01:43.760
kırmızı boyanın izlerini [br]takip etmeye devam ettim.

0:01:45.680,0:01:47.061
Yarım kilometre yer altında.

0:01:48.480,0:01:49.800
Gerçekten.

0:01:49.800,0:01:52.860
Birisi bir meşale veya bir taş lamba[br]ile aşağıda ne yapıyor olabilir?

0:01:52.864,0:01:54.056
(Gülüşmeler)

0:01:54.080,0:01:55.976
Yani -- ben, bu mantıklı, değil mi?

0:01:56.000,0:01:57.216
Fakat biliyorsunuz,

0:01:57.240,0:02:01.050
bu tip sorulara araştırmamla [br]cevap vermeye çalışıyorum.

0:02:01.050,0:02:03.840
Dünyanın en eski sanat eserlerinin [br]bazılarını çalışıyorum.

0:02:04.560,0:02:06.856
10.000 ila 40.000 yıl öncesinde

0:02:06.880,0:02:09.960
Avrupa'daki bu ilkel sanatçılar [br]tarafından yaratıldılar.

0:02:11.480,0:02:12.696
Olay şu ki

0:02:12.720,0:02:15.216
bunu sadece güzel oldukları [br]için çalışmıyorum,

0:02:15.240,0:02:16.717
ki bazıları gerçekten öyleler.

0:02:17.520,0:02:21.496
İlgilendiğim şey; modern [br]düşüncenin gelişimi,

0:02:21.520,0:02:26.456
yaratıcılığın, hayal gücünün, [br]soyut düşüncenin evrimi

0:02:26.480,0:02:28.600
ve insanın ne demek olduğu.

0:02:31.120,0:02:34.296
Tüm türler bir şekilde [br]iletişim kurabilirken,

0:02:34.320,0:02:37.896
sadece biz insanlar bunu farklı bir[br]seviyeye taşıyabildik.

0:02:37.920,0:02:40.496
Başarı hikâyemizin en büyük kısmı;

0:02:40.520,0:02:43.636
paylaşma ve işbirliği isteğimiz ve [br]yeteneğimizden geliyor.

0:02:43.650,0:02:48.016
Modern dünyamız, bilginin değiş tokuş [br]edildiği küresel bir ağa dayanıyor,

0:02:48.040,0:02:52.056
büyük ölçüde iletişim [br]becerimizden dolayı --

0:02:52.080,0:02:56.080
özellikle de çizgisel ya da yazılı [br]iletişim kullanmamızdan.

0:02:56.520,0:02:57.776
İlginç olan,

0:02:57.800,0:03:00.336
zihinsel başarılarımızı, [br]bizden önce gelenlere

0:03:00.360,0:03:03.416
öylesine uzun süredir dayandırmışız ki

0:03:03.440,0:03:07.840
belli becerilerin henüz olmadığını [br]kolayca unutabiliyoruz.

0:03:08.760,0:03:11.136
Derin tarihimizi araştırmanın

0:03:11.160,0:03:13.736
en ilginç bulduğum yanlarından biri de bu.

0:03:13.760,0:03:17.856
Bu insanlar için dayanacakları[br]devlerin omuzları yoktu.

0:03:17.880,0:03:20.336
Onlar, gerçek omuzlardı.

0:03:20.360,0:03:23.256
Bu uzak zamanlardan,

0:03:23.280,0:03:25.176
şaşırtıcı sayıda önemli buluş gelirken,

0:03:25.200,0:03:29.880
bugün benim bahsetmek istediğim [br]şey çizgisel iletişimin bulunması.

0:03:30.680,0:03:32.856
Üç ana tip iletişim biçimi vardır:

0:03:32.880,0:03:36.256
Konuşma, jest [br]-- işaret diline benzer şeyler --

0:03:36.280,0:03:38.576
ve çizgisel iletişim.

0:03:38.600,0:03:42.256
Konuşma ve jestler [br]doğası itibariyle geçicidir.

0:03:42.280,0:03:46.216
Mesajı iletmek ve almak için yakın[br]mesafede olmak gerekir.

0:03:46.240,0:03:50.176
İletimin sağlandığı andan [br]hemen sonra kaybolur.

0:03:50.200,0:03:54.176
Öte yandan çizgisel iletişim [br]bu ilişkiyi ayrıştırır.

0:03:54.200,0:03:58.176
Bunun keşfiyle birlikte ilk defa,

0:03:58.200,0:04:01.056
mesajın iletildiği zamanın [br]ve yerin sonrasında da

0:04:01.080,0:04:04.760
var olma imkânı oldu.

0:04:04.760,0:04:06.606
Avrupa, mağaralarda, taş sığınaklarda,

0:04:06.606,0:04:09.296
hatta ayakta kalabilen birkaç [br]açık hava yerleşim yerinde

0:04:09.320,0:04:13.560
sıklıkla çizgisel işaretlerin[br]görüldüğü yerlerin ilklerindendir.

0:04:14.240,0:04:16.776
Fakat o bugün bildiğimiz Avrupa değil.

0:04:16.800,0:04:19.776
Bu, yemyeşil ovalar ve donmuş tundra ile

0:04:19.800,0:04:21.776
buz kütlelerinin üç ila dört kilometre

0:04:21.800,0:04:25.056
yükseldiği bir dünyaydı.

0:04:25.080,0:04:27.120
Buzul Çağı'ydı.

0:04:28.080,0:04:29.376
Geçen yüzyılda,

0:04:29.400,0:04:34.696
hayvanlar, soyut şekiller ve hatta bazen

0:04:34.720,0:04:39.096
Sicilya'daki Grotta dell'Addaura'da olduğu[br]gibi kazınmış insan figürlerinin

0:04:39.120,0:04:42.736
yer aldığı 350'den fazla Buzul Çağı[br]kaya sanatı kalıtı kıtada bulundu.

0:04:42.760,0:04:44.816
Bunlar bizim eski sanatçıların yaratıcı

0:04:44.840,0:04:48.920
dünyalarına ve hayal güçlerine[br]nadir bir bakış atmamızı sağlıyor.

0:04:49.840,0:04:51.216
Keşiflerinden beri,

0:04:51.240,0:04:54.640
çalışmaların çoğu İspanya Cullalvera'daki

0:04:55.200,0:04:57.760
bu siyah at ya da [br]La Pasiega'daki bu garip

0:04:58.400,0:05:01.680
mor bizon gibi hayvanlar [br]üzerinde yoğunlaşmıştı.

0:05:02.880,0:05:08.020
Fakat, geometrik işaretler [br]dediğimiz soyut şekiller

0:05:08.020,0:05:09.880
beni sanatı araştırmaya çeken şey oldu.

0:05:11.240,0:05:13.536
Komik olansa, alanların çoğunluğunda

0:05:13.560,0:05:18.056
geometrik şekillerin hayvan ve [br]insan şekillerinden fazla olması.

0:05:18.080,0:05:21.256
Fakat, 2007'de bu işe başladığımda;

0:05:21.280,0:05:25.256
kaç tane şeklin olduğu, aynı şekillerin[br]mekânsal ve zamansal olarak

0:05:25.280,0:05:26.616
tekrar edip etmediğiyle

0:05:26.640,0:05:29.520
ilgili kesin bir envanter bile yoktu.

0:05:32.120,0:05:35.216
Sorularıma bile başlamadan önce,

0:05:35.240,0:05:37.336
ilk adımım tüm kaya sanatı alanlarından,

0:05:37.360,0:05:41.256
bilinen tüm geometrik şekillerin [br]veri tabanını oluşturmaktı.

0:05:41.280,0:05:44.856
Sorun, bunların bazı bölgelerde [br]çok iyi belgelenmiş olmasına rağmen,

0:05:44.880,0:05:47.176
özellikle de güzel hayvanların [br]olduğu yerlerde,

0:05:47.200,0:05:50.856
çok belirsiz olanların [br]sayısının da çok fazla olmasıydı --

0:05:50.880,0:05:53.136
çok fazla açıklama ve detay bulunmuyordu.

0:05:53.160,0:05:56.496
Bazıları, yarım asır ya da daha fazla[br]süredir ziyaret edilmemişti.

0:05:56.520,0:05:59.936
Bunlar benim alan çalışmamın hedefleriydi.

0:05:59.960,0:06:01.816
İki yıl boyunca, vefalı eşim Dylan

0:06:01.840,0:06:07.056
ve ben yer altında 300 saat [br]zaman geçirdik.

0:06:07.080,0:06:11.056
Fransa'da, İspanya'da, [br]Portekiz'de ve Sicilya'da

0:06:11.080,0:06:14.016
52 alanda yürüdük, tırmandık, emekledik.

0:06:14.040,0:06:15.896
Buna gerçekten değdi.

0:06:15.900,0:06:19.680
Ziyaret ettiğimiz yerlerin [br]yüzde 75'inde yeni,

0:06:19.680,0:06:22.680
belgelenmemiş geometrik şekiller bulduk.

0:06:22.680,0:06:25.496
Daha büyük soruları cevaplayabilmek için

0:06:25.520,0:06:28.696
ihtiyacım olan netlik buydu.

0:06:28.720,0:06:31.296
Haydi bu cevaplara bakalım.

0:06:31.320,0:06:35.936
Uymayan örnekler dışında sadece [br]32 geometrik işaret var.

0:06:35.960,0:06:37.776
Sadece 32 işaret,

0:06:37.800,0:06:43.280
30.000 yıl zaman boyunca [br]ve tüm Avrupa kıtasında.

0:06:43.720,0:06:46.296
Bu çok küçük bir rakam.

0:06:46.320,0:06:48.776
Bunlar rastgele karalamalar[br]ya da dekorlar olsaydı,

0:06:48.800,0:06:51.216
daha fazla çeşitlilik görmemiz gerekirdi.

0:06:51.240,0:06:53.656
Tam aksine zaman ve mekân boyunca

0:06:53.680,0:06:56.120
tekrar eden şekiller bulduk.

0:06:56.920,0:07:00.816
Bazı işaretler, başta güçlü şekilde [br]varken, popülerliğini yitirip kaybolmuş,

0:07:00.840,0:07:03.176
diğerleri sonradan keşfedilmiş.

0:07:03.200,0:07:08.816
Bu işaretlerin yüzde 65'i tüm zaman dilimi[br]boyunca varlığını sürdürmüş:

0:07:08.840,0:07:13.136
Çizgiler, dikdörtgenler, üçgenler, [br]ovaller ve yuvarlaklar gibi

0:07:13.160,0:07:15.303
burada, Pyrenees Dağları'ndaki

0:07:15.327,0:07:19.256
10.000 yıllık, Buzul Çağı'nın sonundan [br]kalan yerde gördüğümüz gibi.

0:07:19.280,0:07:22.496
Bazı işaretler binlerce [br]kilometreye yayılmışken,

0:07:22.520,0:07:25.496
diğerlerinin daha sınırlı [br]yayılım şekli vardı,

0:07:25.520,0:07:27.936
burada gördüğümüz şekilde [br]sadece Kuzey İspanya'da

0:07:27.960,0:07:30.136
bulunan bölünmüş dikdörtgenler gibi

0:07:30.160,0:07:32.376
bazıları tek bir bölgede sınırlıydı

0:07:32.400,0:07:34.270
ve bazı araştırmacılar bir çeşit aile

0:07:34.270,0:07:36.800
veya klan işaretleri [br]olabileceklerini tahmin ettiler.

0:07:37.880,0:07:39.256
Ek bilgi olarak,

0:07:39.280,0:07:42.696
Fransa ve İspanya'dan, Endonezya [br]ve Avustralya'ya kadar

0:07:42.720,0:07:47.296
bulunan en eski kaya sanatlarında [br]şaşırtıcı derecede benzerlikler var.

0:07:47.320,0:07:51.616
Böylesine uzağa ulaşan yerlerde aynı [br]işaretlerin çok defa belirmesiyle,

0:07:51.640,0:07:54.616
özellikle de 30.000 ila [br]40.000 yıl arasında,

0:07:54.640,0:07:57.496
bu icadın aslında Afrika'da [br]ortak bir başlangıç noktasına

0:07:57.520,0:08:02.376
gitmesi daha muhtemel görünüyor.

0:08:02.400,0:08:05.016
Ama korkarım ki bu gelecekteki [br]bir konuşmanın konusu.

0:08:05.040,0:08:06.856
O zaman elimizdeki konuya dönelim.

0:08:06.880,0:08:10.856
Şüphe yok ki bu işaretler Fransa'daki [br]La Roque de Venasque'daki

0:08:10.880,0:08:13.696
25.000 yıllık yarım [br]kabartma heykeller gibi

0:08:13.720,0:08:16.330
yaratıcılarına anlam ifade ediyordu.

0:08:16.330,0:08:18.430
Ne anlam ifade [br]ettiklerini bilemeyebiliriz,

0:08:18.430,0:08:21.760
ama o zamanın insanları [br]kesinlikle biliyordu.

0:08:21.760,0:08:27.816
Aynı işaretlerin böylesine uzun zamanda, [br]birçok alanda tekrarlanması

0:08:27.840,0:08:31.320
bize sanatçıların maksatlı seçimler [br]yaptığını gösteriyor.

0:08:31.800,0:08:34.176
Şayet spesifik, kültürel olarak geçerli,

0:08:34.200,0:08:38.936
üzerinde anlaşılan anlamlarıyla [br]geometrik şekillerden bahsediyorsak,

0:08:38.960,0:08:40.616
o zaman dünyadaki en eski

0:08:40.640,0:08:45.176
çizgisel iletişim sistemlerinden [br]birine bakıyor olabiliriz.

0:08:45.200,0:08:47.090
Henüz yazıdan bahsetmiyorum.

0:08:47.090,0:08:49.496
Bu noktada tam bir [br]yazı sistemi için gerekli olan,

0:08:49.496,0:08:52.336
sözel dildeki bütün [br]kelimeleri temsil eden

0:08:52.360,0:08:55.170
yeterli karakter yok.

0:08:55.170,0:08:57.616
Ne de bir çeşit alfabe [br]olduklarını iddia etmek için

0:08:57.616,0:09:00.256
yeterli sayıda tekrar eden [br]işaretler görmüyoruz.

0:09:00.280,0:09:03.476
Elimizde olan şey İspanya [br]La Pasiega'daki "The Inscription" (Yazıt)

0:09:03.476,0:09:07.696
olarak bilinen bu pano gibi ilginç,[br]bir kereye mahsus yapılanlar;

0:09:07.720,0:09:10.256
bunun solunda simetrik işaretlemeler,

0:09:10.280,0:09:13.496
ortasında muhtemelen stilize [br]edilmiş el simgeleri

0:09:13.520,0:09:15.840
ve sağında bir parantez[br]gibi görünen şey var.

0:09:17.080,0:09:19.936
Dünyadaki en eski çizgisel [br]iletişim sistemleri --

0:09:19.960,0:09:24.896
Sümer çivi yazısı, Mısır hiyeroglifleri, [br]eski Çin yazıları,

0:09:24.920,0:09:28.496
hepsi 4.000 ila 5.000 yıl [br]önce ortaya çıktı;

0:09:28.520,0:09:31.656
her biri, anlamları ve [br]görüntüleri aynı olan,

0:09:31.680,0:09:35.216
sayma işaretleri ve resimsel [br]temsillerden oluşan

0:09:35.240,0:09:37.616
daha önceki protosistemlerden doğdu.

0:09:37.640,0:09:41.856
Yani bir kuş resmi gerçekten [br]o hayvanı temsil ediyordu.

0:09:41.880,0:09:46.610
Sonraları resim yazıların daha stilize [br]hâle geldiğini görüyoruz,

0:09:46.610,0:09:48.630
öyle ki neredeyse tanınmaz hâle geliyorlar

0:09:49.000,0:09:52.146
ve aynı zamanda daha fazla sembolün [br]dildeki diğer kayıp kelimeleri

0:09:52.146,0:09:54.936
temsil etmesi için icat edildiğini [br]görmeye başlıyoruz --

0:09:54.960,0:09:57.080
zamirler, zarflar, sıfatlar gibi.

0:09:58.160,0:09:59.696
Bütün bunları bilince

0:09:59.720,0:10:03.570
Buzul Çağı Avrupası'nın geometrik [br]işaretlerinin tamamen

0:10:03.570,0:10:06.296
soyut yazılı karakterler olması pek[br]mümkün görünmüyor.

0:10:06.320,0:10:08.536
Daha mümkün görünen şey,

0:10:08.560,0:10:12.536
bu eski sanatçıların [br]aynı zamanda Sicilya'daki

0:10:12.560,0:10:16.576
Riparo di Za Minic'teki çizgi satırlar[br]gibi sayma işaretleri yaptıkları,

0:10:16.600,0:10:19.216
bunun yanında etraflarındaki [br]dünyada bulunan şeylerin

0:10:19.240,0:10:21.736
stilize sembollerini yarattıklarıydı.

0:10:21.760,0:10:24.376
Bu işaretlerin bir kısmı silah [br]veya konut olabilir mi?

0:10:24.400,0:10:28.536
Ya da takım yıldızlar gibi [br]gökteki cisimler?

0:10:28.560,0:10:33.176
Hatta belki nehirler, dağlar, ağaçlar -- [br]yeryüzü şekilleri,

0:10:33.200,0:10:37.460
muhtemelen İspanya'daki El Castillo [br]alanındaki garip zil şeklindeki

0:10:37.460,0:10:40.216
işaretlerle çevrili bu siyah [br]"penniform" (tüy şekli) gibi.

0:10:40.216,0:10:43.496
"Penniform" terimi Latince'de [br]tüy şekli anlamına gelir,

0:10:43.520,0:10:47.360
ama bu aslında bir bitki veya [br]ağacın tasviri olabilir mi?

0:10:47.720,0:10:50.696
Bazı araştırmacılar birtakım[br]alanlardaki belli işaretler

0:10:50.720,0:10:53.616
hakkında sorular sormaya başladılar,

0:10:53.640,0:10:58.536
ama bu kategoriyi bir bütün olarak tekrar [br]ele alma zamanının geldiğine inanıyorum.

0:10:58.560,0:11:00.296
Bütün bunlardaki ironi elbette,

0:11:00.320,0:11:04.616
bütün işaretleri tek bir kategoriye [br]dikkatlice sınıflandırdıktan sonra,

0:11:04.640,0:11:08.136
bir sonraki adımımın, [br]farklı tipteki görüntüler

0:11:08.160,0:11:12.416
belirlenip ayrıştırıldıkça onları tekrar [br]birbirinden ayırmak olacağını düşünüyorum.

0:11:12.440,0:11:13.656
Beni yanlış anlamayın,

0:11:13.680,0:11:16.296
sonradan tam gelişmiş yazının [br]yaratılmış olması

0:11:16.320,0:11:18.936
başlı başına etkileyici bir beceri.

0:11:18.960,0:11:20.416
Ama ilk yazı sistemlerinin

0:11:20.440,0:11:23.736
havadan gelmediğini hatırlamak önemli.

0:11:23.760,0:11:25.736
5.000 sene önce bile

0:11:25.760,0:11:29.096
insanlar kökenleri [br]on binlerce yıla dayanan

0:11:29.120,0:11:32.856
daha eski bir şeylerin [br]üzerine inşa ediyorlardı --

0:11:32.880,0:11:36.976
yani Buzul Çağı Avrupası ve [br]sonrasındaki geometrik işaretlerin,

0:11:37.000,0:11:40.296
kolektif tarihimizdeki [br]derinlerde bir noktanın üzerine,

0:11:40.320,0:11:44.376
biri bir çizgisel işaret yapma [br]fikriyle ilk kez ortaya çıkıp

0:11:44.400,0:11:47.336
iletişim şeklimizi sonsuza [br]dek değiştirdiği zaman.

0:11:47.360,0:11:48.576
Teşekkürler.

0:11:48.600,0:11:52.040
(Alkış)