1
00:00:00,760 --> 00:00:02,600
Ima nečeg u pećinama,

2
00:00:04,560 --> 00:00:08,840
senovitim otvorima u krečnjačkoj steni
koji vas privlače sebi.

3
00:00:09,720 --> 00:00:13,456
Dok prolazite kroz vrata
između svetlosti i tame,

4
00:00:13,480 --> 00:00:16,015
ulazite u podzemni svet -

5
00:00:16,040 --> 00:00:21,720
mesto večne tame,
zemljanih mirisa, zanemele tišine.

6
00:00:22,730 --> 00:00:24,136
Nekada davno u Evropi,

7
00:00:24,160 --> 00:00:27,616
drevni narodi su takođe ulazili
u ove podzemne svetove.

8
00:00:27,640 --> 00:00:29,056
Kao svedoke svog prolaska,

9
00:00:29,080 --> 00:00:32,735
za sobom su ostavili
misteriozne gravure i slike,

10
00:00:32,759 --> 00:00:36,820
kao što je ovaj prikaz ljudi,
trouglova i cik-cak oblika

11
00:00:36,820 --> 00:00:39,770
iz pećine Oho Huarenja u Španiji.

12
00:00:39,780 --> 00:00:43,160
Sada hodate istom stazom
kao i ovi prvi umetnici.

13
00:00:43,800 --> 00:00:46,816
Na ovom nadrealnom, nadzemaljskom mestu,

14
00:00:46,840 --> 00:00:48,736
gotovo da je nemoguće zamisliti

15
00:00:48,760 --> 00:00:53,296
da čujete prigušeni odjek koraka
kožnih čizama na mekoj zemlji

16
00:00:53,320 --> 00:00:56,480
ili da vidite treperenje baklje
iza sledeće krivine.

17
00:00:57,520 --> 00:00:58,846
Kada sam u pećini,

18
00:00:58,860 --> 00:01:05,096
često se zapitam šta je podstaklo
te ljude da odu tako daleko

19
00:01:05,120 --> 00:01:08,676
da se odvaže kroz opasne i uske prolaze
kako bi ostavili svoj trag.

20
00:01:08,690 --> 00:01:10,056
Na ovom snimku,

21
00:01:10,080 --> 00:01:13,456
koji je sniman pola kilometra,
ili oko trećinu milje pod zemljom

22
00:01:13,480 --> 00:01:15,616
u pećini Kudon u Španiji,

23
00:01:15,640 --> 00:01:18,096
pronašli smo niz crvenih slika na tavanici

24
00:01:18,120 --> 00:01:21,056
prethodno neistraženog dela pećine.

25
00:01:21,080 --> 00:01:25,736
Dok smo puzali napred u vojnom stilu,
a tavanica je bivala sve niža,

26
00:01:25,760 --> 00:01:28,976
konačno smo došli do tačke
u kojoj je tavanica bila toliko niska

27
00:01:29,000 --> 00:01:31,256
da moj muž i fotograf na projektu, Dilan,

28
00:01:31,280 --> 00:01:35,416
nije više mogao da podesi fokus
na tavanici na svom DSLR fotoaparatu.

29
00:01:35,440 --> 00:01:37,096
Dok me je snimao,

30
00:01:37,120 --> 00:01:40,416
nastavljala sam da sledim
trag crvene boje jedinim izvorom svetlosti

31
00:01:40,440 --> 00:01:43,760
i fotoaparatom "idiotom"
kojeg smo nosili za takve situacije.

32
00:01:45,500 --> 00:01:47,061
Pola kilometra pod zemljom.

33
00:01:48,480 --> 00:01:49,816
Ozbiljno.

34
00:01:49,840 --> 00:01:52,840
Šta je neko radio tamo dole
sa bakljom ili kamenom lampom?

35
00:01:52,864 --> 00:01:54,020
(Smeh)

36
00:01:54,020 --> 00:01:55,976
Mislim - kod mene to ima smisla, zar ne?

37
00:01:56,000 --> 00:01:57,216
Međutim, znate,

38
00:01:57,240 --> 00:02:01,056
to je pitanje na koje pokušavam
da odgovorim u svom istraživanju.

39
00:02:01,080 --> 00:02:03,760
Izučavam najstariju umetnost na svetu.

40
00:02:04,560 --> 00:02:06,856
Stvorili su je ovi prvi umetnici u Evropi

41
00:02:06,880 --> 00:02:09,960
pre 10 000 do 40 000 godina.

42
00:02:11,480 --> 00:02:13,786
Ne radi se o tome da je izučavam

43
00:02:13,786 --> 00:02:15,216
samo zato što je lepa,

44
00:02:15,240 --> 00:02:16,717
mada ponešto zaista jeste.

45
00:02:17,520 --> 00:02:21,496
Ono što me interesuje
jeste razvoj savremenog uma,

46
00:02:21,520 --> 00:02:26,456
evolucija kreativnosti, mašte,
apstraktne misli,

47
00:02:26,480 --> 00:02:28,600
onoga što znači biti čovek.

48
00:02:31,120 --> 00:02:34,296
Mada sve vrste komuniciraju
na ovaj ili onaj način,

49
00:02:34,320 --> 00:02:37,896
samo smo mi, ljudi,
zaista to preneli na viši nivo.

50
00:02:37,920 --> 00:02:40,496
Naša želja i sposobnost
da delimo i sarađujemo

51
00:02:40,520 --> 00:02:43,176
predstavljala je veliki deo
priče o našem uspehu.

52
00:02:43,200 --> 00:02:48,016
Naš savremeni svet se zasniva
na globalnoj mreži razmene informacija

53
00:02:48,040 --> 00:02:52,056
koju omogućava, većim delom,
naša sposobnost da komuniciramo,

54
00:02:52,080 --> 00:02:56,080
a naročito koristeći
grafičke ili pismene oblike komunikacije.

55
00:02:56,520 --> 00:02:57,776
Međutim, stvar je u tome

56
00:02:57,800 --> 00:03:00,336
da smo gradili na mentalnim postignućima

57
00:03:00,360 --> 00:03:03,416
onih koji su bili tu toliko davno pre nas

58
00:03:03,440 --> 00:03:07,840
da je lako zaboraviti
da izvesne sposobnosti nisu već postojale.

59
00:03:08,760 --> 00:03:11,136
To je jedna od stvari
koje smatram fascinantnim

60
00:03:11,160 --> 00:03:13,736
u vezi sa izučavanjem
naše daleke istorije.

61
00:03:13,760 --> 00:03:17,856
Ti ljudi nisu imali velikane
da se oslone na njih.

62
00:03:17,880 --> 00:03:20,336
Oni su bili prvobitni velikani.

63
00:03:20,360 --> 00:03:23,256
Mada je iznenađujuć broj
važnih pronalazaka

64
00:03:23,280 --> 00:03:25,176
potekao iz tog udaljenog vremena,

65
00:03:25,200 --> 00:03:29,880
danas želim da vam govorim
o pronalasku grafičke komunikacije.

66
00:03:30,680 --> 00:03:32,856
Postoje tri glavna tipa komunikacije:

67
00:03:32,880 --> 00:03:36,256
govorna, gestovna -
kao što je znakovni jezik -

68
00:03:36,280 --> 00:03:38,576
i grafička komunikacija.

69
00:03:38,600 --> 00:03:42,256
Govorna i gestovna
su kratkotrajne po svojoj prirodi.

70
00:03:42,280 --> 00:03:46,216
Potreban je bliski kontakt
da bi poruka bila poslata i primljena,

71
00:03:46,240 --> 00:03:50,176
a nakon trenutka prenošenja,
zauvek nestaje.

72
00:03:50,200 --> 00:03:54,176
Grafička komunikacija,
sa druge strane, raskida tu vezu.

73
00:03:54,200 --> 00:03:58,176
Sa njenim otkrićem,
prvi put je postalo moguće

74
00:03:58,200 --> 00:04:01,056
da se poruka pošalje i sačuva

75
00:04:01,080 --> 00:04:04,550
izvan određenog momenta
u prostoru i vremenu.

76
00:04:04,570 --> 00:04:07,406
Evropa je jedno od prvih mesta
na kojima počinjemo da viđamo

77
00:04:07,436 --> 00:04:09,296
da se redovno javljaju grafičke oznake

78
00:04:09,320 --> 00:04:11,240
u pećinama, potkapinama,

79
00:04:11,270 --> 00:04:14,220
čak i na nekoliko opstalih nalazišta
na otvorenom.

80
00:04:14,240 --> 00:04:16,776
Međutim, to nije Evropa
kakvom je danas poznajemo.

81
00:04:16,800 --> 00:04:19,776
To je bio svet kojim su dominirale
uzdignute ledene površine,

82
00:04:19,800 --> 00:04:21,776
tri do četiri kilometra visoke,

83
00:04:21,800 --> 00:04:25,056
sa prostranim travnatim ravnicama
i zamrznutom tundrom.

84
00:04:25,080 --> 00:04:27,120
To je bilo ledeno doba.

85
00:04:27,930 --> 00:04:29,376
U toku proteklog veka,

86
00:04:29,400 --> 00:04:32,360
više od 350 nalazišta iz ledenog doba
sa umetnošću u kamenu

87
00:04:32,380 --> 00:04:34,690
otkriveno je širom kontinenta,

88
00:04:34,720 --> 00:04:39,096
ukrašenih životinjama,
apstraktnim oblicima, i ponekim čovekom,

89
00:04:39,120 --> 00:04:42,736
poput ovih urezanih figura
iz pećine Adaura u Siciliji.

90
00:04:42,760 --> 00:04:44,816
One nam pružaju redak pogled

91
00:04:44,840 --> 00:04:48,920
na kreativni svet i maštu
ovih prvih umetnika.

92
00:04:49,750 --> 00:04:51,216
Od njihovog otkrića,

93
00:04:51,240 --> 00:04:54,640
većinom su bile izučavane životinje,

94
00:04:55,000 --> 00:04:57,760
poput ovog crnog konja
iz pećine Kuljalvera u Španiji

95
00:04:58,250 --> 00:05:01,680
ili ovog neobičnog ljubičastog bizona
iz pećine La Pasiega.

96
00:05:02,880 --> 00:05:08,256
Međutim, kod mene, apstraktni oblici,
ono što nazivamo geometrijskim znacima,

97
00:05:08,280 --> 00:05:11,220
privukli su me izučavanju umetnosti.

98
00:05:11,240 --> 00:05:13,536
Zanimljivo je da su na većini nalazišta

99
00:05:13,560 --> 00:05:17,836
geometrijski znaci daleko brojniji
od slika životinja i ljudi.

100
00:05:17,860 --> 00:05:21,046
Kada sam počela sa ovim 2007. godine,

101
00:05:21,050 --> 00:05:25,256
nije bilo ni konačnog spiska
koliko oblika tamo postoji,

102
00:05:25,280 --> 00:05:26,616
niti je bilo jakog mišljenja

103
00:05:26,640 --> 00:05:29,520
o tome da li su se jedni isti javljali
u prostoru i vremenu.

104
00:05:32,120 --> 00:05:35,110
Pre nego što sam mogla
da počnem sa svojim pitanjima,

105
00:05:35,130 --> 00:05:37,336
moj prvi korak bio je
da sastavim bazu podataka

106
00:05:37,360 --> 00:05:41,256
svih poznatih geometrijskih znakova
sa svih nalazišta sa umetnošću u kamenu.

107
00:05:41,280 --> 00:05:44,856
Problem je bio to što, dok su bili
dobro dokumentovani na nekim nalazištima,

108
00:05:44,880 --> 00:05:47,176
obično na onima sa vrlo lepim životinjama,

109
00:05:47,200 --> 00:05:50,856
postojao je i veliki broj
onih gde je to bilo vrlo nejasno -

110
00:05:50,880 --> 00:05:53,136
nije bilo mnogo opisa i detalja.

111
00:05:53,160 --> 00:05:56,496
Neke od njih niko nije posetio
pola veka ili više.

112
00:05:56,520 --> 00:05:59,816
To su bile one koje sam izabrala
za svoj terenski rad.

113
00:05:59,830 --> 00:06:01,646
Tokom dve godine,

114
00:06:01,650 --> 00:06:07,056
moj verni muž Dilan i ja proveli smo
po 300 sati pod zemljom

115
00:06:07,080 --> 00:06:11,056
u pešačenju, puzanju i provlačenju
kroz oko 52 nalazišta

116
00:06:11,080 --> 00:06:14,016
u Francuskoj, Španiji,
Portugalu i Siciliji.

117
00:06:14,040 --> 00:06:15,896
Potpuno je bilo vredno toga.

118
00:06:15,920 --> 00:06:19,290
Pronašli smo nove,
nedokumentovane geometrijske znake

119
00:06:19,310 --> 00:06:22,590
na 75 odsto lokacija koje smo posetili.

120
00:06:22,610 --> 00:06:25,496
To je nivo preciznosti
za koji sam sam znala da će mi trebati

121
00:06:25,520 --> 00:06:28,696
ako hoću da počnem da odgovaram
na ta veća pitanja.

122
00:06:28,720 --> 00:06:31,296
Pa, hajde da dođemo do tih odgovora.

123
00:06:31,320 --> 00:06:35,806
Izuzev nekoliko odstupanja,
postoje samo 32 geometrijska znaka.

124
00:06:35,820 --> 00:06:37,776
Samo 32 znaka

125
00:06:37,800 --> 00:06:43,280
u toku perioda od 30 000 godina
i na celom kontinentu Evrope.

126
00:06:43,580 --> 00:06:46,296
To je veoma mali broj.

127
00:06:46,320 --> 00:06:48,776
Da su to nasumične
žvrljotine ili ukrašavanja,

128
00:06:48,800 --> 00:06:51,216
očekivali bismo da vidimo
mnogo više varijacija,

129
00:06:51,240 --> 00:06:53,656
ali umesto toga pronalazimo iste znake

130
00:06:53,680 --> 00:06:56,120
koji se ponavljaju
i u prostoru i u vremenu.

131
00:06:56,920 --> 00:07:00,816
Neki znaci počinju kao jaki,
pre nego što izgube popularnost i iščeznu,

132
00:07:00,840 --> 00:07:03,176
dok su drugi znaci kasniji izumi.

133
00:07:03,200 --> 00:07:08,816
Ipak, 65 posto tih znakova ostalo je
u upotrebi tokom čitavog tog perioda -

134
00:07:08,840 --> 00:07:12,980
poput linija, pravougaonika,
trouglova, elipsi i krugova

135
00:07:12,980 --> 00:07:15,303
poput ovih koje vidimo ovde
s kraja ledenog doba,

136
00:07:15,327 --> 00:07:19,256
na nalazištu starom 10 000 godina
visoko u Pirinejskim planinama.

137
00:07:19,280 --> 00:07:22,496
I dok se izvesni znaci
prostiru hiljadama kilometara,

138
00:07:22,520 --> 00:07:25,450
drugi znaci su imali
mnogo ograničenije obrasce raspodele,

139
00:07:25,450 --> 00:07:27,710
od kojih su neki ograničeni
na jednu teritoriju,

140
00:07:27,710 --> 00:07:30,236
kao što vidimo ovde
sa ovim podeljenim pravougaonicima

141
00:07:30,236 --> 00:07:32,376
koji su pronađeni samo u severnoj Španiji

142
00:07:32,400 --> 00:07:34,456
i o kojima su neki istraživači nagađali

143
00:07:34,480 --> 00:07:37,760
da bi mogli biti neka vrsta
porodičnih ili plemenskih znakova.

144
00:07:37,760 --> 00:07:39,200
Uzgred,

145
00:07:39,200 --> 00:07:42,696
postoji iznenađujuć stepen sličnosti
najstarijih umetničkih dela u kamenu

146
00:07:42,720 --> 00:07:47,296
pronađenih od Francuske i Španije
do Indonezije i Australije.

147
00:07:47,320 --> 00:07:51,616
S obzirom na to da se mnogo istih znakova
javlja na tako udaljenim mestima,

148
00:07:51,640 --> 00:07:54,616
naročito u tom opsegu
od 30 000 do 40 000 godina,

149
00:07:54,640 --> 00:07:57,496
počinje da izgleda sve verovatnije

150
00:07:57,520 --> 00:08:02,276
da tragovi ovog pronalaska zapravo vode
do zajedničkog porekla u Africi.

151
00:08:02,290 --> 00:08:05,016
Međutim, bojim se da je to tema
za neke buduće priče.

152
00:08:05,040 --> 00:08:06,856
Vratimo se temi na kojoj smo.

153
00:08:06,880 --> 00:08:10,670
Nema sumnje da su ovi znakovi
imali smisla za svoje stvaraoce,

154
00:08:10,670 --> 00:08:13,670
kao što su ove skulpture
u plitkom reljefu, stare 25 000 godina,

155
00:08:13,700 --> 00:08:16,336
iz La Rok de Venask u Francuskoj.

156
00:08:16,360 --> 00:08:20,760
Mi možda ne znamo šta su značile,
ali ljudi tog vremena svakako jesu.

157
00:08:21,760 --> 00:08:27,816
Ponavljanje istih znakova,
toliko dugo i na toliko mesta

158
00:08:27,840 --> 00:08:31,320
govori nam da su umetnici
namerno vršili odabir.

159
00:08:31,800 --> 00:08:35,486
Kada se radi o geometrijskim oblicima
sa specifičnim,

160
00:08:35,486 --> 00:08:38,936
u kulturi prepoznatljivim značenjima
oko kojih postoji saglasnost,

161
00:08:38,960 --> 00:08:40,616
vrlo je moguće da gledamo

162
00:08:40,640 --> 00:08:45,176
u jedan od najstarijih sistema
grafičke komunikacije na svetu.

163
00:08:45,200 --> 00:08:46,970
Ne govorim još uvek o pisanju.

164
00:08:46,970 --> 00:08:49,456
Jednostavno u ovom trenutku
još nema dovoljno znakova

165
00:08:49,480 --> 00:08:51,800
koji bi predstavljali sve reči
govornog jezika,

166
00:08:51,820 --> 00:08:54,836
a to je uslov za celoviti sistem pisanja,

167
00:08:54,850 --> 00:08:57,576
niti viđamo da se znaci
dovoljno redovno ponavljaju

168
00:08:57,600 --> 00:09:00,256
da bismo utvrdili
da su bili neka vrsta alfabeta.

169
00:09:00,280 --> 00:09:03,096
Međutim, imamo neke intrigantne
jedinstvene primerke,

170
00:09:03,120 --> 00:09:07,696
poput ovog prikaza iz La Pasiege u Španiji
poznatog kao „Zapis“,

171
00:09:07,720 --> 00:09:10,256
sa simetričnim obeležjima na levoj strani,

172
00:09:10,280 --> 00:09:13,496
mogućim stilizovanim prikazom
ruku u sredini

173
00:09:13,520 --> 00:09:15,840
i nečim što pomalo izgleda
kao zagrada desno.

174
00:09:17,080 --> 00:09:19,936
Najstariji sistemi
grafičke komunikacije na svetu -

175
00:09:19,960 --> 00:09:23,040
sumersko klinasto pismo,
egipatski hijeroglifi,

176
00:09:23,050 --> 00:09:24,920
najstarije kinesko pismo -

177
00:09:24,920 --> 00:09:28,496
pojavili su se pre 4 000 do 5 000 godina,

178
00:09:28,520 --> 00:09:31,656
pri čemu je svaki proizašao
iz prethodnog protosistema

179
00:09:31,680 --> 00:09:35,216
sačinjenog od brojanja znakova
i piktografskih predstavljanja,

180
00:09:35,240 --> 00:09:37,616
gde su značenje i slika bili isto.

181
00:09:37,640 --> 00:09:41,856
Dakle, slika ptice
bi zaista predstavljala tu životinju.

182
00:09:41,880 --> 00:09:46,616
Tek kasnije počinjemo da vidimo
kako piktogrami postaju stilizovaniji,

183
00:09:46,640 --> 00:09:48,976
sve dok nisu postali
gotovo neprepoznatljivi

184
00:09:49,000 --> 00:09:52,016
i počinjemo da vidimo
da je izmišljeno više simbola

185
00:09:52,040 --> 00:09:54,790
da bi predstavljali
sve druge reči jezika koje nedostaju -

186
00:09:54,820 --> 00:09:57,080
kao što su zamenice, prilozi, pridevi.

187
00:09:58,160 --> 00:10:00,946
Znajući sve ovo, izgleda malo verovatno

188
00:10:00,966 --> 00:10:03,576
da su geometrijski znaci iz Evrope
u vreme ledenog doba

189
00:10:03,600 --> 00:10:06,296
zaista bili apstraktni pisani znakovi.

190
00:10:06,320 --> 00:10:08,536
Umesto toga, mnogo je verovatnije

191
00:10:08,560 --> 00:10:12,536
da su ovi rani umetnici
ostavljali oznake brojanja,

192
00:10:12,560 --> 00:10:16,576
možda kao što je ovaj red linija
iz Riparo di Zaminike na Siciliji,

193
00:10:16,600 --> 00:10:19,216
pored stvaranja stilizovanih predstava

194
00:10:19,240 --> 00:10:21,580
stvari iz sveta oko njih.

195
00:10:21,580 --> 00:10:24,376
Da li bi neki od znakova
mogli biti oružje ili sklonište?

196
00:10:24,400 --> 00:10:28,536
A šta je nebeskim telima
kao što su sazvežđa zvezda?

197
00:10:28,560 --> 00:10:33,176
Možda čak mogu predstavljati reke,
planine, drveća - odlike predela,

198
00:10:33,200 --> 00:10:37,576
možda kao ovaj crni peniform
okružen čudnim znacima u obliku zvona

199
00:10:37,600 --> 00:10:40,176
sa nalazišta El Kastiljo u Španiji.

200
00:10:40,200 --> 00:10:43,496
Termin „peniform“ znači
„u obliku pera“ na latinskom,

201
00:10:43,520 --> 00:10:47,360
ali da li bi ovo zapravo mogao biti
prikaz biljke ili drveta?

202
00:10:47,720 --> 00:10:50,696
Neki istraživači su počeli
da postavljaju ova pitanja

203
00:10:50,720 --> 00:10:53,616
o određenim znacima na određenim mestima,

204
00:10:53,640 --> 00:10:58,536
ali mislim da je došlo vreme
da se iznova razmotri cela ova kategorija.

205
00:10:58,560 --> 00:11:00,296
Ironija u svemu ovome je, naravno,

206
00:11:00,320 --> 00:11:04,556
što odmah po brižljivom klasifikovanju
svih znakova u jednu kategoriju,

207
00:11:04,560 --> 00:11:08,136
imam osećaj da će moj sledeći korak
biti njeno ponovno razbijanje

208
00:11:08,160 --> 00:11:12,240
jer su različiti tipovi slika
identifikovani i odvojeni.

209
00:11:12,250 --> 00:11:13,656
Nemojte me pogrešno shvatiti;

210
00:11:13,680 --> 00:11:16,296
kasnije stvaranje potpuno razvijenog pisma

211
00:11:16,320 --> 00:11:18,816
bio je impresivno postignuće samo po sebi.

212
00:11:18,830 --> 00:11:20,306
Ipak, važno je upamtiti

213
00:11:20,320 --> 00:11:23,560
da ti rani sistemi pisanja
nisu proizašli iz vakuuma,

214
00:11:23,570 --> 00:11:25,566
i da su, čak i pre 5 000 godina,

215
00:11:25,570 --> 00:11:29,046
ljudi već gradili
na nečemu mnogo starijem,

216
00:11:29,060 --> 00:11:32,856
sa korenima koji sežu
desetinama hiljada godina unazad -

217
00:11:32,880 --> 00:11:36,976
do geometrijskih znakova iz Evrope
u vreme ledenog doba i pre toga,

218
00:11:37,000 --> 00:11:40,296
do tog trenutka,
duboko u našoj kolektivnoj istoriji,

219
00:11:40,320 --> 00:11:44,376
kada je neko prvi put došao na ideju
pravljenja grafičke oznake

220
00:11:44,400 --> 00:11:47,336
i zauvek izmenio prirodu
načina na koji komuniciramo.

221
00:11:47,360 --> 00:11:48,576
Hvala vam.

222
00:11:48,585 --> 00:11:51,115
(Aplauz)