WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:02.600
Grotten hebben iets speciaals --

00:00:04.560 --> 00:00:08.840
een donkere opening in een kalkstenen klif
die je aandacht trekt.

00:00:09.800 --> 00:00:13.456
Wanneer je het portaal
tussen licht en donker passeert,

00:00:13.480 --> 00:00:16.015
begeef je je in een ondergrondse wereld:

00:00:16.040 --> 00:00:21.720
een plek van eeuwige duisternis,
van aardse geuren, van gedempte stilte.

NOTE Paragraph

00:00:22.800 --> 00:00:24.136
Lang geleden in Europa

00:00:24.160 --> 00:00:27.616
betraden oude volkeren
deze ondergrondse werelden ook.

00:00:27.640 --> 00:00:29.246
Als getuige van hun aanwezigheid

00:00:29.286 --> 00:00:32.735
lieten ze mysterieuze gravures
en schilderingen achter,

00:00:32.759 --> 00:00:39.320
zoals dit paneel met mensen, driehoeken
en slingers te Ojo Guareña in Spanje.

00:00:40.000 --> 00:00:43.160
Je beloopt nu hetzelfde pad
als deze oude artiesten.

00:00:43.800 --> 00:00:46.816
In deze surreële, wereldvreemde plek

00:00:46.840 --> 00:00:48.736
kan je je bijna inbeelden

00:00:48.760 --> 00:00:53.296
dat je de gedempte voetstappen hoort
van huiden schoenen op de zachte aarde,

00:00:53.320 --> 00:00:56.480
of dat je de schittering ziet
van een fakkel om de volgende bocht.

NOTE Paragraph

00:00:57.600 --> 00:00:58.976
Als ik in een grot ben,

00:00:59.000 --> 00:01:05.096
vraag ik mezelf vaak af wat deze mensen
ertoe dreef om zo diep te gaan,

00:01:05.120 --> 00:01:08.816
om gevaarlijke en nauwe gangen
te trotseren om hun afdruk na te laten?

00:01:08.840 --> 00:01:10.056
In dit video fragment,

00:01:10.080 --> 00:01:13.456
een halve kilometer
onder de grond opgenomen

00:01:13.480 --> 00:01:15.616
in de Cudon grot in Spanje,

00:01:15.640 --> 00:01:18.096
vonden we op het plafond
een serie rode tekeningen

00:01:18.120 --> 00:01:21.056
in een tot dan toe
onverkend gedeelte van de grot.

00:01:21.080 --> 00:01:25.736
Toen we op militaire wijze vooruit kropen
en het plafond steeds lager reikte,

00:01:25.760 --> 00:01:28.976
kwamen we uiteindelijk
op een punt waar het plafond zo laag was

00:01:29.000 --> 00:01:31.256
dat mijn man en fotograaf Dylan

00:01:31.280 --> 00:01:35.416
zijn DSLR-camera niet meer
op het plafond scherp kon stellen.

00:01:35.440 --> 00:01:37.096
Terwijl hij me filmde,

00:01:37.120 --> 00:01:40.416
bleef ik het rode verfspoor volgen,
slechts geholpen door één zaklamp

00:01:40.440 --> 00:01:44.280
en een kleine compacte camera 
die we voor zulke momenten bij ons hadden.

00:01:45.680 --> 00:01:47.061
Een halve kilometer diep.

NOTE Paragraph

00:01:48.480 --> 00:01:49.816
Serieus.

00:01:49.840 --> 00:01:52.840
Wat moest iemand daar zo diep
met een fakkel of een stenen lamp?

NOTE Paragraph

00:01:52.864 --> 00:01:54.056
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:01:54.080 --> 00:01:55.976
Ik bedoel, ik had een doel daar, toch?

NOTE Paragraph

00:01:56.000 --> 00:01:57.216
Weet je,

00:01:57.240 --> 00:02:01.056
dit soort vragen wil ik oplossen
door middel van mijn onderzoek.

00:02:01.080 --> 00:02:03.760
Wat ik bestudeer behoort
tot de oudste kunst ter wereld,

00:02:04.560 --> 00:02:06.856
gemaakt door primitieve,
Europese kunstenaars,

00:02:06.880 --> 00:02:09.960
tussen 10.000 en 40.000 jaar geleden.

00:02:11.480 --> 00:02:12.696
Het gaat er ook om

00:02:12.720 --> 00:02:15.216
dat ik het niet alleen bestudeer
omdat het mooi is,

00:02:15.240 --> 00:02:16.717
al zijn sommige zeker fraai.

00:02:17.520 --> 00:02:21.496
Waar ik daarnaast in geïnteresseerd ben,
is de ontwikkeling van de moderne geest,

00:02:21.520 --> 00:02:26.456
en de evolutie van creativiteit,
van inbeelding en van abstract denken,

00:02:26.480 --> 00:02:28.600
van wat het betekent om mens te zijn.

00:02:31.120 --> 00:02:34.296
Alhoewel alle levensvormen
op een of andere manier communiceren,

00:02:34.320 --> 00:02:37.766
hebben alleen wij mensen
het echt naar een hoger niveau gebracht.

00:02:37.810 --> 00:02:40.496
Onze wens en ons vermogen
om te delen en samen te werken,

00:02:40.520 --> 00:02:43.176
is een groot onderdeel
van ons succesverhaal.

00:02:43.200 --> 00:02:48.016
Onze moderne wereld steunt op een globaal
netwerk van gedeelde informatie,

00:02:48.040 --> 00:02:52.056
voor een groot deel mogelijk gemaakt
door onze communicatievaardigheden.

00:02:52.080 --> 00:02:56.080
Meer specifiek, door het gebruik
van afbeeldingen of schrift.

00:02:56.520 --> 00:02:57.876
We moeten ons wel realiseren

00:02:57.900 --> 00:03:00.336
dat we al zo lang voortbouwen

00:03:00.360 --> 00:03:03.416
op de mentale ontwikkelingen
van hen die voor ons kwamen,

00:03:03.440 --> 00:03:05.160
dat het gemakkelijk te vergeten is

00:03:05.190 --> 00:03:08.420
dat sommige vermogens
nooit eerder bestonden.

00:03:08.420 --> 00:03:11.136
Dat is een van de zaken
die ik het meest fascinerend vind

00:03:11.160 --> 00:03:13.736
aan het bestuderen
van onze vroege geschiedenis.

00:03:13.760 --> 00:03:17.856
Deze mensen konden niet staan
op de brede schouders van hun voorgangers.

00:03:17.880 --> 00:03:20.336
Zij wáren de eerste schouders.

00:03:20.360 --> 00:03:23.256
Alhoewel een verrassend aantal
belangrijke uitvindingen

00:03:23.280 --> 00:03:26.776
uit die vervlogen tijd komt,
wil ik het vandaag hebben

00:03:26.796 --> 00:03:29.880
over de uitvinding
van de grafische communicatie.

NOTE Paragraph

00:03:30.680 --> 00:03:32.856
Er zijn drie hoofdtypes van communicatie:

00:03:32.880 --> 00:03:36.256
gesproken, via gebaren

00:03:36.280 --> 00:03:38.576
en grafische communicatie.

00:03:38.600 --> 00:03:42.256
De gesproken vorm en gebarentaal
zijn van nature vluchtig.

00:03:42.280 --> 00:03:46.216
Ontvangen en versturen van een bericht
vereist nauw contact,

00:03:46.240 --> 00:03:50.176
en na het moment van overdracht
is het voorgoed verdwenen.

00:03:50.200 --> 00:03:54.176
Grafische communicatie, anderzijds,
ontkoppelt die relatie.

00:03:54.200 --> 00:03:58.176
Door deze uitvinding
werd het voor het eerst mogelijk

00:03:58.200 --> 00:04:01.056
om een bericht
te versturen en te bewaren,

00:04:01.080 --> 00:04:04.046
onafhankelijk van tijd en plaats.

NOTE Paragraph

00:04:04.800 --> 00:04:06.576
Europa is een van de eerste plaatsen

00:04:06.600 --> 00:04:09.296
waar we geregeld grafische
aanduidingen zien verschijnen

00:04:09.320 --> 00:04:13.560
in grotten en rotsige schuilplaatsen,
zelfs bij enkele resterende open sites.

00:04:14.240 --> 00:04:16.776
Maar dat was niet het Europa
van vandaag de dag.

00:04:16.800 --> 00:04:19.776
Het was een wereld
gedomineerd door torenhoge ijsvelden,

00:04:19.800 --> 00:04:21.776
vaak drie tot vier kilometer hoog,

00:04:21.800 --> 00:04:25.056
met uitgestrekte grasvlaktes
en bevroren toendra's.

00:04:25.080 --> 00:04:27.120
Dit was de ijstijd.

NOTE Paragraph

00:04:28.080 --> 00:04:29.376
De afgelopen eeuw

00:04:29.400 --> 00:04:34.696
zijn meer dan 350 vondsten gedaan
door heel Europa, van ijstijd-rotskunst

00:04:34.720 --> 00:04:39.096
versierd met dieren, abstracte vormen
en zelfs af en toe een mens,

00:04:39.120 --> 00:04:42.736
zoals deze gegraveerde figuren
uit de Grotta dell'Addaura in Sicilië.

00:04:42.760 --> 00:04:44.816
Ze bieden ons een zeldzame blik

00:04:44.840 --> 00:04:48.920
in de creatieve wereld en verbeelding
van deze vroege artiesten.

NOTE Paragraph

00:04:49.840 --> 00:04:51.216
Sinds hun ontdekking

00:04:51.240 --> 00:04:54.640
kregen dieren de meeste aandacht
van de onderzoekers,

00:04:55.200 --> 00:04:57.760
zoals dit zwarte paard
uit Cullavera in Spanje,

00:04:58.400 --> 00:05:01.680
of deze ongewone paarse bizon
uit La Pasiega.

00:05:02.880 --> 00:05:08.256
Voor mij zijn het de abstracte vormen,
ook wel geometrische tekens genoemd,

00:05:08.280 --> 00:05:10.610
die mij bewogen deze kunst te bestuderen.

00:05:11.240 --> 00:05:13.530
Het grappige is dat bij de meeste sites

00:05:13.560 --> 00:05:18.056
er meer geometrische figuren te zien zijn
dan afbeeldingen van mensen en dieren.

00:05:18.080 --> 00:05:21.256
Maar toen ik in 2007 begon,

00:05:21.280 --> 00:05:25.256
was er nog niet eens een lijst 
met vastgestelde vormen.

00:05:25.280 --> 00:05:26.616
Tevens had men nog geen idee

00:05:26.640 --> 00:05:31.490
of identieke afbeeldingen vaker opdoken,
verspreid over locaties, of door de tijd.

00:05:32.120 --> 00:05:35.216
Voordat ik kon beginnen
met het beantwoorden van mijn vragen,

00:05:35.240 --> 00:05:37.336
was het nodig
een database samen te stellen

00:05:37.360 --> 00:05:41.256
van alle bekende geometrische vormen
van alle vindplekken.

00:05:41.280 --> 00:05:44.856
Het probleem was dat de sites 
met de afbeeldingen van dieren

00:05:44.880 --> 00:05:47.176
vaak goed gedocumenteerd waren,

00:05:47.200 --> 00:05:50.856
maar dat er ook een groot aantal waren
waarbij dat niet het geval was.

00:05:50.880 --> 00:05:53.136
De beschrijving was dan kort
of zonder details.

00:05:53.160 --> 00:05:56.496
Sommige waren al een halve eeuw of meer
niet meer bezocht.

00:05:56.520 --> 00:05:59.936
Dat waren de plekken
waar ik voor mijn onderzoek heen ging.

NOTE Paragraph

00:05:59.960 --> 00:06:01.816
Gedurende twee jaar

00:06:01.840 --> 00:06:07.056
spendeerden mijn trouwe man Dylan en ik
beiden meer dan 300 uur ondergronds.

00:06:07.080 --> 00:06:11.056
We liepen, kropen en wurmden ons
door 52 verschillende sites

00:06:11.080 --> 00:06:14.016
in Frankrijk, Spanje,
Portugal en op Sicilië.

00:06:14.040 --> 00:06:15.896
Het was absoluut de moeite waard.

00:06:15.920 --> 00:06:19.680
We vonden ongedocumenteerde,
nieuwe geometrische tekens

00:06:19.680 --> 00:06:22.680
op 75 procent van de sites
die we hebben bezocht.

00:06:22.680 --> 00:06:25.496
Dit niveau van nauwkeurigheid was nodig,

00:06:25.520 --> 00:06:28.696
als ik de grotere vragen
zou willen beantwoorden.

NOTE Paragraph

00:06:28.720 --> 00:06:31.296
Laten we dus gaan kijken
naar die antwoorden.

00:06:31.320 --> 00:06:35.936
Behalve een klein aantal uitzonderingen,
zijn er slechts 32 geometrische tekens.

00:06:35.960 --> 00:06:37.776
Slechts 32 tekens,

00:06:37.800 --> 00:06:43.280
over een tijdspanne van 30.000 jaar,
gevonden over heel Europa.

00:06:43.720 --> 00:06:45.826
Dat is een erg klein aantal.

00:06:46.160 --> 00:06:48.796
Als dit nu willekeurige krabbels 
of versieringen waren,

00:06:48.800 --> 00:06:51.456
zou je verwachten
dat er veel meer variatie zou zijn.

00:06:51.490 --> 00:06:53.656
In plaats daarvan vinden we
dezelfde tekens,

00:06:53.680 --> 00:06:56.120
die zich altijd en overal herhalen.

00:06:56.920 --> 00:07:00.816
Sommige tekens komen vaak voor, tot ze
aan populariteit verliezen en verdwijnen,

00:07:00.840 --> 00:07:03.176
terwijl andere tekens
pas veel later opduiken.

00:07:03.200 --> 00:07:08.816
65 procent van de tekens bleef echter
gedurende de hele periode in gebruik,

00:07:08.840 --> 00:07:13.136
tekens zoals lijnen, rechthoeken,
driehoeken, ovalen en cirkels,

00:07:13.160 --> 00:07:15.403
zoals hier te zien
aan het einde van de ijstijd,

00:07:15.427 --> 00:07:19.256
van een 10.000 jaar oude site
hoog in de Pyreneeën.

00:07:19.280 --> 00:07:22.496
Terwijl sommige tekens
door heel Europa gevonden werden,

00:07:22.520 --> 00:07:25.586
hadden andere tekens
een veel minder groot verspreidingsgebied,

00:07:25.590 --> 00:07:27.516
soms zelfs beperkt tot één streek.

00:07:27.650 --> 00:07:30.136
Deze rechthoeken bijvoorbeeld,

00:07:30.160 --> 00:07:32.376
werden alleen teruggevonden
in Noord-Spanje.

00:07:32.400 --> 00:07:34.986
Sommige wetenschappers denken ervan

00:07:35.006 --> 00:07:37.500
dat het een familie-
of stamsymbool voorstelt.

NOTE Paragraph

00:07:37.880 --> 00:07:39.256
Even terzijde,

00:07:39.280 --> 00:07:42.696
er is een verrassende mate
van overeenkomst tussen vroege rotskunst

00:07:42.720 --> 00:07:47.296
zoals gevonden van Frankrijk en Spanje
tot Indonesië en Australië.

00:07:47.320 --> 00:07:51.616
Met veel vergelijkbare symbolen, 
die verafgelegen van elkaar verschijnen,

00:07:51.640 --> 00:07:54.616
specifiek tussen 30.000
en 40.000 jaar geleden.

00:07:54.640 --> 00:07:57.496
Het lijkt er steeds meer op

00:07:57.520 --> 00:08:01.526
dat deze uitvinding zijn oorsprong heeft
in een gedeelde Afrikaanse herkomst.

00:08:01.750 --> 00:08:05.016
Maar ik ben bang dat dit een onderwerp is
voor een toekomstig betoog.

NOTE Paragraph

00:08:05.040 --> 00:08:06.856
Terug naar de hoofdzaak.

00:08:06.880 --> 00:08:10.856
Er is geen twijfel dat deze tekens
betekenisvol waren,

00:08:10.880 --> 00:08:13.696
zoals deze 25.000 jaar oude
bas-reliëf sculpturen

00:08:13.720 --> 00:08:16.336
uit La Roque de Vézac in Frankrijk.

00:08:16.360 --> 00:08:20.760
Wij kennen de betekenis niet,
maar de mensen uit die tijd zeker wel.

00:08:21.760 --> 00:08:27.816
Het herhalen van dezelfde tekens,
voor zo lang en op zoveel plaatsen,

00:08:27.840 --> 00:08:31.320
vertelt ons dat deze kunstenaars
opzettelijke keuzes maakten.

00:08:31.800 --> 00:08:34.176
Als we het hebben
over geometrische patronen

00:08:34.200 --> 00:08:38.936
met specifieke, cultureel herkenbare
en afgesproken betekenissen,

00:08:38.960 --> 00:08:41.116
dan zou het goed kunnen
dat we het hier hebben

00:08:41.120 --> 00:08:45.176
over een van de oudste systemen
van grafische communicatie ter wereld.

NOTE Paragraph

00:08:45.200 --> 00:08:46.996
Het is nog geen echt schrift.

00:08:47.020 --> 00:08:49.456
Op dit punt zijn er gewoon
nog niet genoeg tekens

00:08:49.480 --> 00:08:52.336
om alle woorden in de gesproken taal
te representeren,

00:08:52.360 --> 00:08:55.000
een vereiste voor een volledig schrift.

00:08:55.020 --> 00:08:57.746
Ook zien we de tekens
zich niet vaak genoeg herhalen

00:08:57.750 --> 00:09:00.256
om te suggereren
dat het een alfabet zou kunnen zijn.

00:09:00.280 --> 00:09:03.096
Wat we wel hebben,
zijn een aantal unieke gevallen,

00:09:03.120 --> 00:09:07.696
zoals dit paneel uit La Pasiega in Spanje,
ook wel bekend als 'The Inscription',

00:09:07.720 --> 00:09:10.256
met symmetrische markeringen links,

00:09:10.280 --> 00:09:13.496
mogelijke handvormige afbeeldingen
in het midden,

00:09:13.520 --> 00:09:15.840
en een soort haak aan de rechterkant.

NOTE Paragraph

00:09:17.080 --> 00:09:19.936
De oudste grafische
communicatievormen ter wereld,

00:09:19.960 --> 00:09:22.840
het Sumerische spijkerschrift,
Egyptische hiërogliefen

00:09:22.870 --> 00:09:24.890
en het vroegste Chinese schrift,

00:09:24.920 --> 00:09:28.496
ontstonden allemaal tussen 4.000
en 5.000 jaar geleden.

00:09:28.520 --> 00:09:31.656
Elk schrift ontstond weer
uit een ouder systeem

00:09:31.680 --> 00:09:35.216
bestaande uit teleenheden
en pictografische voorstellingen,

00:09:35.240 --> 00:09:37.616
waarbij betekenis en afbeelding
hetzelfde waren.

00:09:37.640 --> 00:09:41.856
Een afbeelding van een vogel
representeert dan dus echt een vogel.

00:09:41.880 --> 00:09:46.616
Pas later beginnen we
meer gestileerde pictogrammen te zien,

00:09:46.640 --> 00:09:48.776
totdat ze bijna onherkenbaar worden.

00:09:48.780 --> 00:09:51.920
We beginnen dan ook te zien
dat er meer symbolen worden verzonnen,

00:09:51.940 --> 00:09:54.936
om al die andere missende woorden
uit de taal te representeren:

00:09:54.960 --> 00:09:58.150
dingen zoals voornaamwoorden, bijwoorden,
bijvoeglijke naamwoorden.

NOTE Paragraph

00:09:58.160 --> 00:09:59.696
Gezien al deze feiten,

00:09:59.720 --> 00:10:03.576
lijkt het zeer onwaarschijnlijk
dat de geometrische tekens uit de ijstijd

00:10:03.600 --> 00:10:06.296
echt abstract geschreven letters waren.

00:10:06.320 --> 00:10:08.536
In plaats daarvan is het aannemelijker

00:10:08.560 --> 00:10:12.536
dat deze vroege kunstenaars
ook een vorm van teleenheden creëerden,

00:10:12.560 --> 00:10:16.576
wellicht zoals deze rij lijnen
uit Riparo di Za Minic op Sicilië,

00:10:16.600 --> 00:10:19.216
en dat ze daarnaast
gestileerde afbeeldingen maakten

00:10:19.240 --> 00:10:21.506
van de dingen uit de wereld om zich heen.

00:10:21.510 --> 00:10:24.466
Zouden sommige tekens
wellicht huizen of wapens representeren?

00:10:24.470 --> 00:10:28.536
Of misschien hemellichamen,
zoals sterrenbeelden?

00:10:28.560 --> 00:10:33.176
Of misschien zelfs rivieren, bergen,
bomen -- landschapselementen,

00:10:33.200 --> 00:10:37.576
wellicht zoals deze zwarte 'penniform',
omgeven door vreemde belvormige tekens,

00:10:37.600 --> 00:10:40.176
afkomstig van El Castillo in Spanje.

00:10:40.200 --> 00:10:43.496
Het woord 'penniform'
betekent 'veervormig' in het Latijn,

00:10:43.520 --> 00:10:47.360
maar zou dit misschien een afbeelding
van een plant of een boom kunnen zijn?

00:10:47.720 --> 00:10:50.696
Sommige onderzoekers
beginnen zich dit nu af te vragen

00:10:50.720 --> 00:10:53.616
met betrekking tot bepaalde tekens
van specifieke sites,

00:10:53.640 --> 00:10:58.390
maar volgens mij is het tijd
om deze hele categorie te herzien.

00:10:58.410 --> 00:11:00.296
Het ironische daarvan is natuurlijk,

00:11:00.320 --> 00:11:04.430
dat ik na het zojuist zorgvuldig indelen
van alle tekens in één categorie,

00:11:04.450 --> 00:11:08.136
nu vermoed dat het weer opbreken daarvan
deel van mijn volgende stap zal zijn.

00:11:08.160 --> 00:11:12.416
Verschillende types afbeeldingen
worden dan herkend en afgescheiden.

NOTE Paragraph

00:11:12.440 --> 00:11:13.656
Begrijp me niet verkeerd,

00:11:13.680 --> 00:11:16.346
de latere uitvinding
van het volledig ontwikkelde schrift

00:11:16.360 --> 00:11:18.716
was een indrukwekkende prestatie op zich,

00:11:18.730 --> 00:11:20.456
maar het is van belang te onthouden

00:11:20.460 --> 00:11:23.736
dat deze vroege systemen
niet uit een vacuüm kwamen.

00:11:23.760 --> 00:11:25.736
Dat zelfs 5.000 jaar geleden

00:11:25.760 --> 00:11:29.096
mensen al voortbouwden
op iets veel ouders,

00:11:29.120 --> 00:11:32.856
waarvan de herkomst
tienduizenden jaren terug gaat:

00:11:32.880 --> 00:11:36.976
naar de geometrische tekens
uit Europa's ijstijd en zelfs ouder.

00:11:37.000 --> 00:11:40.296
Naar dat punt,
diep in ons collectief verleden,

00:11:40.320 --> 00:11:44.376
toen iemand voor het eerst het idee had
om een grafisch teken te maken

00:11:44.400 --> 00:11:47.336
en aldus onze wijze van communiceren
voorgoed veranderde.

NOTE Paragraph

00:11:47.360 --> 00:11:48.576
Dank je wel.

NOTE Paragraph

00:11:48.600 --> 00:11:52.040
(Applaus)