1
00:00:00,760 --> 00:00:02,600
Grotten hebben iets speciaals --

2
00:00:04,560 --> 00:00:08,840
een donkere opening in een kalkstenen klif
die je aandacht trekt.

3
00:00:09,800 --> 00:00:13,456
Wanneer je het portaal
tussen licht en donker passeert,

4
00:00:13,480 --> 00:00:16,015
begeef je je in een ondergrondse wereld:

5
00:00:16,040 --> 00:00:21,720
een plek van eeuwige duisternis,
van aardse geuren, van gedempte stilte.

6
00:00:22,800 --> 00:00:24,136
Lang geleden in Europa

7
00:00:24,160 --> 00:00:27,616
betraden oude volkeren
deze ondergrondse werelden ook.

8
00:00:27,640 --> 00:00:29,246
Als getuige van hun aanwezigheid

9
00:00:29,286 --> 00:00:32,735
lieten ze mysterieuze gravures
en schilderingen achter,

10
00:00:32,759 --> 00:00:39,320
zoals dit paneel met mensen, driehoeken
en slingers te Ojo Guareña in Spanje.

11
00:00:40,000 --> 00:00:43,160
Je beloopt nu hetzelfde pad
als deze oude artiesten.

12
00:00:43,800 --> 00:00:46,816
In deze surreële, wereldvreemde plek

13
00:00:46,840 --> 00:00:48,736
kan je je bijna inbeelden

14
00:00:48,760 --> 00:00:53,296
dat je de gedempte voetstappen hoort
van huiden schoenen op de zachte aarde,

15
00:00:53,320 --> 00:00:56,480
of dat je de schittering ziet
van een fakkel om de volgende bocht.

16
00:00:57,600 --> 00:00:58,976
Als ik in een grot ben,

17
00:00:59,000 --> 00:01:05,096
vraag ik mezelf vaak af wat deze mensen
ertoe dreef om zo diep te gaan,

18
00:01:05,120 --> 00:01:08,816
om gevaarlijke en nauwe gangen
te trotseren om hun afdruk na te laten?

19
00:01:08,840 --> 00:01:10,056
In dit video fragment,

20
00:01:10,080 --> 00:01:13,456
een halve kilometer
onder de grond opgenomen

21
00:01:13,480 --> 00:01:15,616
in de Cudon grot in Spanje,

22
00:01:15,640 --> 00:01:18,096
vonden we op het plafond
een serie rode tekeningen

23
00:01:18,120 --> 00:01:21,056
in een tot dan toe
onverkend gedeelte van de grot.

24
00:01:21,080 --> 00:01:25,736
Toen we op militaire wijze vooruit kropen
en het plafond steeds lager reikte,

25
00:01:25,760 --> 00:01:28,976
kwamen we uiteindelijk
op een punt waar het plafond zo laag was

26
00:01:29,000 --> 00:01:31,256
dat mijn man en fotograaf Dylan

27
00:01:31,280 --> 00:01:35,416
zijn DSLR-camera niet meer
op het plafond scherp kon stellen.

28
00:01:35,440 --> 00:01:37,096
Terwijl hij me filmde,

29
00:01:37,120 --> 00:01:40,416
bleef ik het rode verfspoor volgen,
slechts geholpen door één zaklamp

30
00:01:40,440 --> 00:01:44,280
en een kleine compacte camera 
die we voor zulke momenten bij ons hadden.

31
00:01:45,680 --> 00:01:47,061
Een halve kilometer diep.

32
00:01:48,480 --> 00:01:49,816
Serieus.

33
00:01:49,840 --> 00:01:52,840
Wat moest iemand daar zo diep
met een fakkel of een stenen lamp?

34
00:01:52,864 --> 00:01:54,056
(Gelach)

35
00:01:54,080 --> 00:01:55,976
Ik bedoel, ik had een doel daar, toch?

36
00:01:56,000 --> 00:01:57,216
Weet je,

37
00:01:57,240 --> 00:02:01,056
dit soort vragen wil ik oplossen
door middel van mijn onderzoek.

38
00:02:01,080 --> 00:02:03,760
Wat ik bestudeer behoort
tot de oudste kunst ter wereld,

39
00:02:04,560 --> 00:02:06,856
gemaakt door primitieve,
Europese kunstenaars,

40
00:02:06,880 --> 00:02:09,960
tussen 10.000 en 40.000 jaar geleden.

41
00:02:11,480 --> 00:02:12,696
Het gaat er ook om

42
00:02:12,720 --> 00:02:15,216
dat ik het niet alleen bestudeer
omdat het mooi is,

43
00:02:15,240 --> 00:02:16,717
al zijn sommige zeker fraai.

44
00:02:17,520 --> 00:02:21,496
Waar ik daarnaast in geïnteresseerd ben,
is de ontwikkeling van de moderne geest,

45
00:02:21,520 --> 00:02:26,456
en de evolutie van creativiteit,
van inbeelding en van abstract denken,

46
00:02:26,480 --> 00:02:28,600
van wat het betekent om mens te zijn.

47
00:02:31,120 --> 00:02:34,296
Alhoewel alle levensvormen
op een of andere manier communiceren,

48
00:02:34,320 --> 00:02:37,766
hebben alleen wij mensen
het echt naar een hoger niveau gebracht.

49
00:02:37,810 --> 00:02:40,496
Onze wens en ons vermogen
om te delen en samen te werken,

50
00:02:40,520 --> 00:02:43,176
is een groot onderdeel
van ons succesverhaal.

51
00:02:43,200 --> 00:02:48,016
Onze moderne wereld steunt op een globaal
netwerk van gedeelde informatie,

52
00:02:48,040 --> 00:02:52,056
voor een groot deel mogelijk gemaakt
door onze communicatievaardigheden.

53
00:02:52,080 --> 00:02:56,080
Meer specifiek, door het gebruik
van afbeeldingen of schrift.

54
00:02:56,520 --> 00:02:57,876
We moeten ons wel realiseren

55
00:02:57,900 --> 00:03:00,336
dat we al zo lang voortbouwen

56
00:03:00,360 --> 00:03:03,416
op de mentale ontwikkelingen
van hen die voor ons kwamen,

57
00:03:03,440 --> 00:03:05,160
dat het gemakkelijk te vergeten is

58
00:03:05,190 --> 00:03:08,420
dat sommige vermogens
nooit eerder bestonden.

59
00:03:08,420 --> 00:03:11,136
Dat is een van de zaken
die ik het meest fascinerend vind

60
00:03:11,160 --> 00:03:13,736
aan het bestuderen
van onze vroege geschiedenis.

61
00:03:13,760 --> 00:03:17,856
Deze mensen konden niet staan
op de brede schouders van hun voorgangers.

62
00:03:17,880 --> 00:03:20,336
Zij wáren de eerste schouders.

63
00:03:20,360 --> 00:03:23,256
Alhoewel een verrassend aantal
belangrijke uitvindingen

64
00:03:23,280 --> 00:03:26,776
uit die vervlogen tijd komt,
wil ik het vandaag hebben

65
00:03:26,796 --> 00:03:29,880
over de uitvinding
van de grafische communicatie.

66
00:03:30,680 --> 00:03:32,856
Er zijn drie hoofdtypes van communicatie:

67
00:03:32,880 --> 00:03:36,256
gesproken, via gebaren

68
00:03:36,280 --> 00:03:38,576
en grafische communicatie.

69
00:03:38,600 --> 00:03:42,256
De gesproken vorm en gebarentaal
zijn van nature vluchtig.

70
00:03:42,280 --> 00:03:46,216
Ontvangen en versturen van een bericht
vereist nauw contact,

71
00:03:46,240 --> 00:03:50,176
en na het moment van overdracht
is het voorgoed verdwenen.

72
00:03:50,200 --> 00:03:54,176
Grafische communicatie, anderzijds,
ontkoppelt die relatie.

73
00:03:54,200 --> 00:03:58,176
Door deze uitvinding
werd het voor het eerst mogelijk

74
00:03:58,200 --> 00:04:01,056
om een bericht
te versturen en te bewaren,

75
00:04:01,080 --> 00:04:04,046
onafhankelijk van tijd en plaats.

76
00:04:04,800 --> 00:04:06,576
Europa is een van de eerste plaatsen

77
00:04:06,600 --> 00:04:09,296
waar we geregeld grafische
aanduidingen zien verschijnen

78
00:04:09,320 --> 00:04:13,560
in grotten en rotsige schuilplaatsen,
zelfs bij enkele resterende open sites.

79
00:04:14,240 --> 00:04:16,776
Maar dat was niet het Europa
van vandaag de dag.

80
00:04:16,800 --> 00:04:19,776
Het was een wereld
gedomineerd door torenhoge ijsvelden,

81
00:04:19,800 --> 00:04:21,776
vaak drie tot vier kilometer hoog,

82
00:04:21,800 --> 00:04:25,056
met uitgestrekte grasvlaktes
en bevroren toendra's.

83
00:04:25,080 --> 00:04:27,120
Dit was de ijstijd.

84
00:04:28,080 --> 00:04:29,376
De afgelopen eeuw

85
00:04:29,400 --> 00:04:34,696
zijn meer dan 350 vondsten gedaan
door heel Europa, van ijstijd-rotskunst

86
00:04:34,720 --> 00:04:39,096
versierd met dieren, abstracte vormen
en zelfs af en toe een mens,

87
00:04:39,120 --> 00:04:42,736
zoals deze gegraveerde figuren
uit de Grotta dell'Addaura in Sicilië.

88
00:04:42,760 --> 00:04:44,816
Ze bieden ons een zeldzame blik

89
00:04:44,840 --> 00:04:48,920
in de creatieve wereld en verbeelding
van deze vroege artiesten.

90
00:04:49,840 --> 00:04:51,216
Sinds hun ontdekking

91
00:04:51,240 --> 00:04:54,640
kregen dieren de meeste aandacht
van de onderzoekers,

92
00:04:55,200 --> 00:04:57,760
zoals dit zwarte paard
uit Cullavera in Spanje,

93
00:04:58,400 --> 00:05:01,680
of deze ongewone paarse bizon
uit La Pasiega.

94
00:05:02,880 --> 00:05:08,256
Voor mij zijn het de abstracte vormen,
ook wel geometrische tekens genoemd,

95
00:05:08,280 --> 00:05:10,610
die mij bewogen deze kunst te bestuderen.

96
00:05:11,240 --> 00:05:13,530
Het grappige is dat bij de meeste sites

97
00:05:13,560 --> 00:05:18,056
er meer geometrische figuren te zien zijn
dan afbeeldingen van mensen en dieren.

98
00:05:18,080 --> 00:05:21,256
Maar toen ik in 2007 begon,

99
00:05:21,280 --> 00:05:25,256
was er nog niet eens een lijst 
met vastgestelde vormen.

100
00:05:25,280 --> 00:05:26,616
Tevens had men nog geen idee

101
00:05:26,640 --> 00:05:31,490
of identieke afbeeldingen vaker opdoken,
verspreid over locaties, of door de tijd.

102
00:05:32,120 --> 00:05:35,216
Voordat ik kon beginnen
met het beantwoorden van mijn vragen,

103
00:05:35,240 --> 00:05:37,336
was het nodig
een database samen te stellen

104
00:05:37,360 --> 00:05:41,256
van alle bekende geometrische vormen
van alle vindplekken.

105
00:05:41,280 --> 00:05:44,856
Het probleem was dat de sites 
met de afbeeldingen van dieren

106
00:05:44,880 --> 00:05:47,176
vaak goed gedocumenteerd waren,

107
00:05:47,200 --> 00:05:50,856
maar dat er ook een groot aantal waren
waarbij dat niet het geval was.

108
00:05:50,880 --> 00:05:53,136
De beschrijving was dan kort
of zonder details.

109
00:05:53,160 --> 00:05:56,496
Sommige waren al een halve eeuw of meer
niet meer bezocht.

110
00:05:56,520 --> 00:05:59,936
Dat waren de plekken
waar ik voor mijn onderzoek heen ging.

111
00:05:59,960 --> 00:06:01,816
Gedurende twee jaar

112
00:06:01,840 --> 00:06:07,056
spendeerden mijn trouwe man Dylan en ik
beiden meer dan 300 uur ondergronds.

113
00:06:07,080 --> 00:06:11,056
We liepen, kropen en wurmden ons
door 52 verschillende sites

114
00:06:11,080 --> 00:06:14,016
in Frankrijk, Spanje,
Portugal en op Sicilië.

115
00:06:14,040 --> 00:06:15,896
Het was absoluut de moeite waard.

116
00:06:15,920 --> 00:06:19,680
We vonden ongedocumenteerde,
nieuwe geometrische tekens

117
00:06:19,680 --> 00:06:22,680
op 75 procent van de sites
die we hebben bezocht.

118
00:06:22,680 --> 00:06:25,496
Dit niveau van nauwkeurigheid was nodig,

119
00:06:25,520 --> 00:06:28,696
als ik de grotere vragen
zou willen beantwoorden.

120
00:06:28,720 --> 00:06:31,296
Laten we dus gaan kijken
naar die antwoorden.

121
00:06:31,320 --> 00:06:35,936
Behalve een klein aantal uitzonderingen,
zijn er slechts 32 geometrische tekens.

122
00:06:35,960 --> 00:06:37,776
Slechts 32 tekens,

123
00:06:37,800 --> 00:06:43,280
over een tijdspanne van 30.000 jaar,
gevonden over heel Europa.

124
00:06:43,720 --> 00:06:45,826
Dat is een erg klein aantal.

125
00:06:46,160 --> 00:06:48,796
Als dit nu willekeurige krabbels 
of versieringen waren,

126
00:06:48,800 --> 00:06:51,456
zou je verwachten
dat er veel meer variatie zou zijn.

127
00:06:51,490 --> 00:06:53,656
In plaats daarvan vinden we
dezelfde tekens,

128
00:06:53,680 --> 00:06:56,120
die zich altijd en overal herhalen.

129
00:06:56,920 --> 00:07:00,816
Sommige tekens komen vaak voor, tot ze
aan populariteit verliezen en verdwijnen,

130
00:07:00,840 --> 00:07:03,176
terwijl andere tekens
pas veel later opduiken.

131
00:07:03,200 --> 00:07:08,816
65 procent van de tekens bleef echter
gedurende de hele periode in gebruik,

132
00:07:08,840 --> 00:07:13,136
tekens zoals lijnen, rechthoeken,
driehoeken, ovalen en cirkels,

133
00:07:13,160 --> 00:07:15,403
zoals hier te zien
aan het einde van de ijstijd,

134
00:07:15,427 --> 00:07:19,256
van een 10.000 jaar oude site
hoog in de Pyreneeën.

135
00:07:19,280 --> 00:07:22,496
Terwijl sommige tekens
door heel Europa gevonden werden,

136
00:07:22,520 --> 00:07:25,586
hadden andere tekens
een veel minder groot verspreidingsgebied,

137
00:07:25,590 --> 00:07:27,516
soms zelfs beperkt tot één streek.

138
00:07:27,650 --> 00:07:30,136
Deze rechthoeken bijvoorbeeld,

139
00:07:30,160 --> 00:07:32,376
werden alleen teruggevonden
in Noord-Spanje.

140
00:07:32,400 --> 00:07:34,986
Sommige wetenschappers denken ervan

141
00:07:35,006 --> 00:07:37,500
dat het een familie-
of stamsymbool voorstelt.

142
00:07:37,880 --> 00:07:39,256
Even terzijde,

143
00:07:39,280 --> 00:07:42,696
er is een verrassende mate
van overeenkomst tussen vroege rotskunst

144
00:07:42,720 --> 00:07:47,296
zoals gevonden van Frankrijk en Spanje
tot Indonesië en Australië.

145
00:07:47,320 --> 00:07:51,616
Met veel vergelijkbare symbolen, 
die verafgelegen van elkaar verschijnen,

146
00:07:51,640 --> 00:07:54,616
specifiek tussen 30.000
en 40.000 jaar geleden.

147
00:07:54,640 --> 00:07:57,496
Het lijkt er steeds meer op

148
00:07:57,520 --> 00:08:01,526
dat deze uitvinding zijn oorsprong heeft
in een gedeelde Afrikaanse herkomst.

149
00:08:01,750 --> 00:08:05,016
Maar ik ben bang dat dit een onderwerp is
voor een toekomstig betoog.

150
00:08:05,040 --> 00:08:06,856
Terug naar de hoofdzaak.

151
00:08:06,880 --> 00:08:10,856
Er is geen twijfel dat deze tekens
betekenisvol waren,

152
00:08:10,880 --> 00:08:13,696
zoals deze 25.000 jaar oude
bas-reliëf sculpturen

153
00:08:13,720 --> 00:08:16,336
uit La Roque de Vézac in Frankrijk.

154
00:08:16,360 --> 00:08:20,760
Wij kennen de betekenis niet,
maar de mensen uit die tijd zeker wel.

155
00:08:21,760 --> 00:08:27,816
Het herhalen van dezelfde tekens,
voor zo lang en op zoveel plaatsen,

156
00:08:27,840 --> 00:08:31,320
vertelt ons dat deze kunstenaars
opzettelijke keuzes maakten.

157
00:08:31,800 --> 00:08:34,176
Als we het hebben
over geometrische patronen

158
00:08:34,200 --> 00:08:38,936
met specifieke, cultureel herkenbare
en afgesproken betekenissen,

159
00:08:38,960 --> 00:08:41,116
dan zou het goed kunnen
dat we het hier hebben

160
00:08:41,120 --> 00:08:45,176
over een van de oudste systemen
van grafische communicatie ter wereld.

161
00:08:45,200 --> 00:08:46,996
Het is nog geen echt schrift.

162
00:08:47,020 --> 00:08:49,456
Op dit punt zijn er gewoon
nog niet genoeg tekens

163
00:08:49,480 --> 00:08:52,336
om alle woorden in de gesproken taal
te representeren,

164
00:08:52,360 --> 00:08:55,000
een vereiste voor een volledig schrift.

165
00:08:55,020 --> 00:08:57,746
Ook zien we de tekens
zich niet vaak genoeg herhalen

166
00:08:57,750 --> 00:09:00,256
om te suggereren
dat het een alfabet zou kunnen zijn.

167
00:09:00,280 --> 00:09:03,096
Wat we wel hebben,
zijn een aantal unieke gevallen,

168
00:09:03,120 --> 00:09:07,696
zoals dit paneel uit La Pasiega in Spanje,
ook wel bekend als 'The Inscription',

169
00:09:07,720 --> 00:09:10,256
met symmetrische markeringen links,

170
00:09:10,280 --> 00:09:13,496
mogelijke handvormige afbeeldingen
in het midden,

171
00:09:13,520 --> 00:09:15,840
en een soort haak aan de rechterkant.

172
00:09:17,080 --> 00:09:19,936
De oudste grafische
communicatievormen ter wereld,

173
00:09:19,960 --> 00:09:22,840
het Sumerische spijkerschrift,
Egyptische hiërogliefen

174
00:09:22,870 --> 00:09:24,890
en het vroegste Chinese schrift,

175
00:09:24,920 --> 00:09:28,496
ontstonden allemaal tussen 4.000
en 5.000 jaar geleden.

176
00:09:28,520 --> 00:09:31,656
Elk schrift ontstond weer
uit een ouder systeem

177
00:09:31,680 --> 00:09:35,216
bestaande uit teleenheden
en pictografische voorstellingen,

178
00:09:35,240 --> 00:09:37,616
waarbij betekenis en afbeelding
hetzelfde waren.

179
00:09:37,640 --> 00:09:41,856
Een afbeelding van een vogel
representeert dan dus echt een vogel.

180
00:09:41,880 --> 00:09:46,616
Pas later beginnen we
meer gestileerde pictogrammen te zien,

181
00:09:46,640 --> 00:09:48,776
totdat ze bijna onherkenbaar worden.

182
00:09:48,780 --> 00:09:51,920
We beginnen dan ook te zien
dat er meer symbolen worden verzonnen,

183
00:09:51,940 --> 00:09:54,936
om al die andere missende woorden
uit de taal te representeren:

184
00:09:54,960 --> 00:09:58,150
dingen zoals voornaamwoorden, bijwoorden,
bijvoeglijke naamwoorden.

185
00:09:58,160 --> 00:09:59,696
Gezien al deze feiten,

186
00:09:59,720 --> 00:10:03,576
lijkt het zeer onwaarschijnlijk
dat de geometrische tekens uit de ijstijd

187
00:10:03,600 --> 00:10:06,296
echt abstract geschreven letters waren.

188
00:10:06,320 --> 00:10:08,536
In plaats daarvan is het aannemelijker

189
00:10:08,560 --> 00:10:12,536
dat deze vroege kunstenaars
ook een vorm van teleenheden creëerden,

190
00:10:12,560 --> 00:10:16,576
wellicht zoals deze rij lijnen
uit Riparo di Za Minic op Sicilië,

191
00:10:16,600 --> 00:10:19,216
en dat ze daarnaast
gestileerde afbeeldingen maakten

192
00:10:19,240 --> 00:10:21,506
van de dingen uit de wereld om zich heen.

193
00:10:21,510 --> 00:10:24,466
Zouden sommige tekens
wellicht huizen of wapens representeren?

194
00:10:24,470 --> 00:10:28,536
Of misschien hemellichamen,
zoals sterrenbeelden?

195
00:10:28,560 --> 00:10:33,176
Of misschien zelfs rivieren, bergen,
bomen -- landschapselementen,

196
00:10:33,200 --> 00:10:37,576
wellicht zoals deze zwarte 'penniform',
omgeven door vreemde belvormige tekens,

197
00:10:37,600 --> 00:10:40,176
afkomstig van El Castillo in Spanje.

198
00:10:40,200 --> 00:10:43,496
Het woord 'penniform'
betekent 'veervormig' in het Latijn,

199
00:10:43,520 --> 00:10:47,360
maar zou dit misschien een afbeelding
van een plant of een boom kunnen zijn?

200
00:10:47,720 --> 00:10:50,696
Sommige onderzoekers
beginnen zich dit nu af te vragen

201
00:10:50,720 --> 00:10:53,616
met betrekking tot bepaalde tekens
van specifieke sites,

202
00:10:53,640 --> 00:10:58,390
maar volgens mij is het tijd
om deze hele categorie te herzien.

203
00:10:58,410 --> 00:11:00,296
Het ironische daarvan is natuurlijk,

204
00:11:00,320 --> 00:11:04,430
dat ik na het zojuist zorgvuldig indelen
van alle tekens in één categorie,

205
00:11:04,450 --> 00:11:08,136
nu vermoed dat het weer opbreken daarvan
deel van mijn volgende stap zal zijn.

206
00:11:08,160 --> 00:11:12,416
Verschillende types afbeeldingen
worden dan herkend en afgescheiden.

207
00:11:12,440 --> 00:11:13,656
Begrijp me niet verkeerd,

208
00:11:13,680 --> 00:11:16,346
de latere uitvinding
van het volledig ontwikkelde schrift

209
00:11:16,360 --> 00:11:18,716
was een indrukwekkende prestatie op zich,

210
00:11:18,730 --> 00:11:20,456
maar het is van belang te onthouden

211
00:11:20,460 --> 00:11:23,736
dat deze vroege systemen
niet uit een vacuüm kwamen.

212
00:11:23,760 --> 00:11:25,736
Dat zelfs 5.000 jaar geleden

213
00:11:25,760 --> 00:11:29,096
mensen al voortbouwden
op iets veel ouders,

214
00:11:29,120 --> 00:11:32,856
waarvan de herkomst
tienduizenden jaren terug gaat:

215
00:11:32,880 --> 00:11:36,976
naar de geometrische tekens
uit Europa's ijstijd en zelfs ouder.

216
00:11:37,000 --> 00:11:40,296
Naar dat punt,
diep in ons collectief verleden,

217
00:11:40,320 --> 00:11:44,376
toen iemand voor het eerst het idee had
om een grafisch teken te maken

218
00:11:44,400 --> 00:11:47,336
en aldus onze wijze van communiceren
voorgoed veranderde.

219
00:11:47,360 --> 00:11:48,576
Dank je wel.

220
00:11:48,600 --> 00:11:52,040
(Applaus)