0:00:00.760,0:00:02.600
Grotten hebben iets speciaals --

0:00:04.560,0:00:08.840
een donkere opening in een kalkstenen klif[br]die je aandacht trekt.

0:00:09.800,0:00:13.456
Wanneer je het portaal[br]tussen licht en donker passeert,

0:00:13.480,0:00:16.015
begeef je je in een ondergrondse wereld:

0:00:16.040,0:00:21.720
een plek van eeuwige duisternis,[br]van aardse geuren, van gedempte stilte.

0:00:22.800,0:00:24.136
Lang geleden in Europa

0:00:24.160,0:00:27.616
betraden oude volkeren[br]deze ondergrondse werelden ook.

0:00:27.640,0:00:29.246
Als getuige van hun aanwezigheid

0:00:29.286,0:00:32.735
lieten ze mysterieuze gravures[br]en schilderingen achter,

0:00:32.759,0:00:39.320
zoals dit paneel met mensen, driehoeken[br]en slingers te Ojo Guareña in Spanje.

0:00:40.000,0:00:43.160
Je beloopt nu hetzelfde pad[br]als deze oude artiesten.

0:00:43.800,0:00:46.816
In deze surreële, wereldvreemde plek

0:00:46.840,0:00:48.736
kan je je bijna inbeelden

0:00:48.760,0:00:53.296
dat je de gedempte voetstappen hoort[br]van huiden schoenen op de zachte aarde,

0:00:53.320,0:00:56.480
of dat je de schittering ziet[br]van een fakkel om de volgende bocht.

0:00:57.600,0:00:58.976
Als ik in een grot ben,

0:00:59.000,0:01:05.096
vraag ik mezelf vaak af wat deze mensen[br]ertoe dreef om zo diep te gaan,

0:01:05.120,0:01:08.816
om gevaarlijke en nauwe gangen[br]te trotseren om hun afdruk na te laten?

0:01:08.840,0:01:10.056
In dit video fragment,

0:01:10.080,0:01:13.456
een halve kilometer[br]onder de grond opgenomen

0:01:13.480,0:01:15.616
in de Cudon grot in Spanje,

0:01:15.640,0:01:18.096
vonden we op het plafond[br]een serie rode tekeningen

0:01:18.120,0:01:21.056
in een tot dan toe[br]onverkend gedeelte van de grot.

0:01:21.080,0:01:25.736
Toen we op militaire wijze vooruit kropen[br]en het plafond steeds lager reikte,

0:01:25.760,0:01:28.976
kwamen we uiteindelijk[br]op een punt waar het plafond zo laag was

0:01:29.000,0:01:31.256
dat mijn man en fotograaf Dylan

0:01:31.280,0:01:35.416
zijn DSLR-camera niet meer[br]op het plafond scherp kon stellen.

0:01:35.440,0:01:37.096
Terwijl hij me filmde,

0:01:37.120,0:01:40.416
bleef ik het rode verfspoor volgen,[br]slechts geholpen door één zaklamp

0:01:40.440,0:01:44.280
en een kleine compacte camera [br]die we voor zulke momenten bij ons hadden.

0:01:45.680,0:01:47.061
Een halve kilometer diep.

0:01:48.480,0:01:49.816
Serieus.

0:01:49.840,0:01:52.840
Wat moest iemand daar zo diep[br]met een fakkel of een stenen lamp?

0:01:52.864,0:01:54.056
(Gelach)

0:01:54.080,0:01:55.976
Ik bedoel, ik had een doel daar, toch?

0:01:56.000,0:01:57.216
Weet je,

0:01:57.240,0:02:01.056
dit soort vragen wil ik oplossen[br]door middel van mijn onderzoek.

0:02:01.080,0:02:03.760
Wat ik bestudeer behoort[br]tot de oudste kunst ter wereld,

0:02:04.560,0:02:06.856
gemaakt door primitieve,[br]Europese kunstenaars,

0:02:06.880,0:02:09.960
tussen 10.000 en 40.000 jaar geleden.

0:02:11.480,0:02:12.696
Het gaat er ook om

0:02:12.720,0:02:15.216
dat ik het niet alleen bestudeer[br]omdat het mooi is,

0:02:15.240,0:02:16.717
al zijn sommige zeker fraai.

0:02:17.520,0:02:21.496
Waar ik daarnaast in geïnteresseerd ben,[br]is de ontwikkeling van de moderne geest,

0:02:21.520,0:02:26.456
en de evolutie van creativiteit,[br]van inbeelding en van abstract denken,

0:02:26.480,0:02:28.600
van wat het betekent om mens te zijn.

0:02:31.120,0:02:34.296
Alhoewel alle levensvormen[br]op een of andere manier communiceren,

0:02:34.320,0:02:37.766
hebben alleen wij mensen[br]het echt naar een hoger niveau gebracht.

0:02:37.810,0:02:40.496
Onze wens en ons vermogen[br]om te delen en samen te werken,

0:02:40.520,0:02:43.176
is een groot onderdeel[br]van ons succesverhaal.

0:02:43.200,0:02:48.016
Onze moderne wereld steunt op een globaal[br]netwerk van gedeelde informatie,

0:02:48.040,0:02:52.056
voor een groot deel mogelijk gemaakt[br]door onze communicatievaardigheden.

0:02:52.080,0:02:56.080
Meer specifiek, door het gebruik[br]van afbeeldingen of schrift.

0:02:56.520,0:02:57.876
We moeten ons wel realiseren

0:02:57.900,0:03:00.336
dat we al zo lang voortbouwen

0:03:00.360,0:03:03.416
op de mentale ontwikkelingen[br]van hen die voor ons kwamen,

0:03:03.440,0:03:05.160
dat het gemakkelijk te vergeten is

0:03:05.190,0:03:08.420
dat sommige vermogens[br]nooit eerder bestonden.

0:03:08.420,0:03:11.136
Dat is een van de zaken[br]die ik het meest fascinerend vind

0:03:11.160,0:03:13.736
aan het bestuderen[br]van onze vroege geschiedenis.

0:03:13.760,0:03:17.856
Deze mensen konden niet staan[br]op de brede schouders van hun voorgangers.

0:03:17.880,0:03:20.336
Zij wáren de eerste schouders.

0:03:20.360,0:03:23.256
Alhoewel een verrassend aantal[br]belangrijke uitvindingen

0:03:23.280,0:03:26.776
uit die vervlogen tijd komt,[br]wil ik het vandaag hebben

0:03:26.796,0:03:29.880
over de uitvinding[br]van de grafische communicatie.

0:03:30.680,0:03:32.856
Er zijn drie hoofdtypes van communicatie:

0:03:32.880,0:03:36.256
gesproken, via gebaren

0:03:36.280,0:03:38.576
en grafische communicatie.

0:03:38.600,0:03:42.256
De gesproken vorm en gebarentaal[br]zijn van nature vluchtig.

0:03:42.280,0:03:46.216
Ontvangen en versturen van een bericht[br]vereist nauw contact,

0:03:46.240,0:03:50.176
en na het moment van overdracht[br]is het voorgoed verdwenen.

0:03:50.200,0:03:54.176
Grafische communicatie, anderzijds,[br]ontkoppelt die relatie.

0:03:54.200,0:03:58.176
Door deze uitvinding[br]werd het voor het eerst mogelijk

0:03:58.200,0:04:01.056
om een bericht[br]te versturen en te bewaren,

0:04:01.080,0:04:04.046
onafhankelijk van tijd en plaats.

0:04:04.800,0:04:06.576
Europa is een van de eerste plaatsen

0:04:06.600,0:04:09.296
waar we geregeld grafische[br]aanduidingen zien verschijnen

0:04:09.320,0:04:13.560
in grotten en rotsige schuilplaatsen,[br]zelfs bij enkele resterende open sites.

0:04:14.240,0:04:16.776
Maar dat was niet het Europa[br]van vandaag de dag.

0:04:16.800,0:04:19.776
Het was een wereld[br]gedomineerd door torenhoge ijsvelden,

0:04:19.800,0:04:21.776
vaak drie tot vier kilometer hoog,

0:04:21.800,0:04:25.056
met uitgestrekte grasvlaktes[br]en bevroren toendra's.

0:04:25.080,0:04:27.120
Dit was de ijstijd.

0:04:28.080,0:04:29.376
De afgelopen eeuw

0:04:29.400,0:04:34.696
zijn meer dan 350 vondsten gedaan[br]door heel Europa, van ijstijd-rotskunst

0:04:34.720,0:04:39.096
versierd met dieren, abstracte vormen[br]en zelfs af en toe een mens,

0:04:39.120,0:04:42.736
zoals deze gegraveerde figuren[br]uit de Grotta dell'Addaura in Sicilië.

0:04:42.760,0:04:44.816
Ze bieden ons een zeldzame blik

0:04:44.840,0:04:48.920
in de creatieve wereld en verbeelding[br]van deze vroege artiesten.

0:04:49.840,0:04:51.216
Sinds hun ontdekking

0:04:51.240,0:04:54.640
kregen dieren de meeste aandacht[br]van de onderzoekers,

0:04:55.200,0:04:57.760
zoals dit zwarte paard[br]uit Cullavera in Spanje,

0:04:58.400,0:05:01.680
of deze ongewone paarse bizon[br]uit La Pasiega.

0:05:02.880,0:05:08.256
Voor mij zijn het de abstracte vormen,[br]ook wel geometrische tekens genoemd,

0:05:08.280,0:05:10.610
die mij bewogen deze kunst te bestuderen.

0:05:11.240,0:05:13.530
Het grappige is dat bij de meeste sites

0:05:13.560,0:05:18.056
er meer geometrische figuren te zien zijn[br]dan afbeeldingen van mensen en dieren.

0:05:18.080,0:05:21.256
Maar toen ik in 2007 begon,

0:05:21.280,0:05:25.256
was er nog niet eens een lijst [br]met vastgestelde vormen.

0:05:25.280,0:05:26.616
Tevens had men nog geen idee

0:05:26.640,0:05:31.490
of identieke afbeeldingen vaker opdoken,[br]verspreid over locaties, of door de tijd.

0:05:32.120,0:05:35.216
Voordat ik kon beginnen[br]met het beantwoorden van mijn vragen,

0:05:35.240,0:05:37.336
was het nodig[br]een database samen te stellen

0:05:37.360,0:05:41.256
van alle bekende geometrische vormen[br]van alle vindplekken.

0:05:41.280,0:05:44.856
Het probleem was dat de sites [br]met de afbeeldingen van dieren

0:05:44.880,0:05:47.176
vaak goed gedocumenteerd waren,

0:05:47.200,0:05:50.856
maar dat er ook een groot aantal waren[br]waarbij dat niet het geval was.

0:05:50.880,0:05:53.136
De beschrijving was dan kort[br]of zonder details.

0:05:53.160,0:05:56.496
Sommige waren al een halve eeuw of meer[br]niet meer bezocht.

0:05:56.520,0:05:59.936
Dat waren de plekken[br]waar ik voor mijn onderzoek heen ging.

0:05:59.960,0:06:01.816
Gedurende twee jaar

0:06:01.840,0:06:07.056
spendeerden mijn trouwe man Dylan en ik[br]beiden meer dan 300 uur ondergronds.

0:06:07.080,0:06:11.056
We liepen, kropen en wurmden ons[br]door 52 verschillende sites

0:06:11.080,0:06:14.016
in Frankrijk, Spanje,[br]Portugal en op Sicilië.

0:06:14.040,0:06:15.896
Het was absoluut de moeite waard.

0:06:15.920,0:06:19.680
We vonden ongedocumenteerde,[br]nieuwe geometrische tekens

0:06:19.680,0:06:22.680
op 75 procent van de sites[br]die we hebben bezocht.

0:06:22.680,0:06:25.496
Dit niveau van nauwkeurigheid was nodig,

0:06:25.520,0:06:28.696
als ik de grotere vragen[br]zou willen beantwoorden.

0:06:28.720,0:06:31.296
Laten we dus gaan kijken[br]naar die antwoorden.

0:06:31.320,0:06:35.936
Behalve een klein aantal uitzonderingen,[br]zijn er slechts 32 geometrische tekens.

0:06:35.960,0:06:37.776
Slechts 32 tekens,

0:06:37.800,0:06:43.280
over een tijdspanne van 30.000 jaar,[br]gevonden over heel Europa.

0:06:43.720,0:06:45.826
Dat is een erg klein aantal.

0:06:46.160,0:06:48.796
Als dit nu willekeurige krabbels [br]of versieringen waren,

0:06:48.800,0:06:51.456
zou je verwachten[br]dat er veel meer variatie zou zijn.

0:06:51.490,0:06:53.656
In plaats daarvan vinden we[br]dezelfde tekens,

0:06:53.680,0:06:56.120
die zich altijd en overal herhalen.

0:06:56.920,0:07:00.816
Sommige tekens komen vaak voor, tot ze[br]aan populariteit verliezen en verdwijnen,

0:07:00.840,0:07:03.176
terwijl andere tekens[br]pas veel later opduiken.

0:07:03.200,0:07:08.816
65 procent van de tekens bleef echter[br]gedurende de hele periode in gebruik,

0:07:08.840,0:07:13.136
tekens zoals lijnen, rechthoeken,[br]driehoeken, ovalen en cirkels,

0:07:13.160,0:07:15.403
zoals hier te zien[br]aan het einde van de ijstijd,

0:07:15.427,0:07:19.256
van een 10.000 jaar oude site[br]hoog in de Pyreneeën.

0:07:19.280,0:07:22.496
Terwijl sommige tekens[br]door heel Europa gevonden werden,

0:07:22.520,0:07:25.586
hadden andere tekens[br]een veel minder groot verspreidingsgebied,

0:07:25.590,0:07:27.516
soms zelfs beperkt tot één streek.

0:07:27.650,0:07:30.136
Deze rechthoeken bijvoorbeeld,

0:07:30.160,0:07:32.376
werden alleen teruggevonden[br]in Noord-Spanje.

0:07:32.400,0:07:34.986
Sommige wetenschappers denken ervan

0:07:35.006,0:07:37.500
dat het een familie-[br]of stamsymbool voorstelt.

0:07:37.880,0:07:39.256
Even terzijde,

0:07:39.280,0:07:42.696
er is een verrassende mate[br]van overeenkomst tussen vroege rotskunst

0:07:42.720,0:07:47.296
zoals gevonden van Frankrijk en Spanje[br]tot Indonesië en Australië.

0:07:47.320,0:07:51.616
Met veel vergelijkbare symbolen, [br]die verafgelegen van elkaar verschijnen,

0:07:51.640,0:07:54.616
specifiek tussen 30.000[br]en 40.000 jaar geleden.

0:07:54.640,0:07:57.496
Het lijkt er steeds meer op

0:07:57.520,0:08:01.526
dat deze uitvinding zijn oorsprong heeft[br]in een gedeelde Afrikaanse herkomst.

0:08:01.750,0:08:05.016
Maar ik ben bang dat dit een onderwerp is[br]voor een toekomstig betoog.

0:08:05.040,0:08:06.856
Terug naar de hoofdzaak.

0:08:06.880,0:08:10.856
Er is geen twijfel dat deze tekens[br]betekenisvol waren,

0:08:10.880,0:08:13.696
zoals deze 25.000 jaar oude[br]bas-reliëf sculpturen

0:08:13.720,0:08:16.336
uit La Roque de Vézac in Frankrijk.

0:08:16.360,0:08:20.760
Wij kennen de betekenis niet,[br]maar de mensen uit die tijd zeker wel.

0:08:21.760,0:08:27.816
Het herhalen van dezelfde tekens,[br]voor zo lang en op zoveel plaatsen,

0:08:27.840,0:08:31.320
vertelt ons dat deze kunstenaars[br]opzettelijke keuzes maakten.

0:08:31.800,0:08:34.176
Als we het hebben[br]over geometrische patronen

0:08:34.200,0:08:38.936
met specifieke, cultureel herkenbare[br]en afgesproken betekenissen,

0:08:38.960,0:08:41.116
dan zou het goed kunnen[br]dat we het hier hebben

0:08:41.120,0:08:45.176
over een van de oudste systemen[br]van grafische communicatie ter wereld.

0:08:45.200,0:08:46.996
Het is nog geen echt schrift.

0:08:47.020,0:08:49.456
Op dit punt zijn er gewoon[br]nog niet genoeg tekens

0:08:49.480,0:08:52.336
om alle woorden in de gesproken taal[br]te representeren,

0:08:52.360,0:08:55.000
een vereiste voor een volledig schrift.

0:08:55.020,0:08:57.746
Ook zien we de tekens[br]zich niet vaak genoeg herhalen

0:08:57.750,0:09:00.256
om te suggereren[br]dat het een alfabet zou kunnen zijn.

0:09:00.280,0:09:03.096
Wat we wel hebben,[br]zijn een aantal unieke gevallen,

0:09:03.120,0:09:07.696
zoals dit paneel uit La Pasiega in Spanje,[br]ook wel bekend als 'The Inscription',

0:09:07.720,0:09:10.256
met symmetrische markeringen links,

0:09:10.280,0:09:13.496
mogelijke handvormige afbeeldingen[br]in het midden,

0:09:13.520,0:09:15.840
en een soort haak aan de rechterkant.

0:09:17.080,0:09:19.936
De oudste grafische[br]communicatievormen ter wereld,

0:09:19.960,0:09:22.840
het Sumerische spijkerschrift,[br]Egyptische hiërogliefen

0:09:22.870,0:09:24.890
en het vroegste Chinese schrift,

0:09:24.920,0:09:28.496
ontstonden allemaal tussen 4.000[br]en 5.000 jaar geleden.

0:09:28.520,0:09:31.656
Elk schrift ontstond weer[br]uit een ouder systeem

0:09:31.680,0:09:35.216
bestaande uit teleenheden[br]en pictografische voorstellingen,

0:09:35.240,0:09:37.616
waarbij betekenis en afbeelding[br]hetzelfde waren.

0:09:37.640,0:09:41.856
Een afbeelding van een vogel[br]representeert dan dus echt een vogel.

0:09:41.880,0:09:46.616
Pas later beginnen we[br]meer gestileerde pictogrammen te zien,

0:09:46.640,0:09:48.776
totdat ze bijna onherkenbaar worden.

0:09:48.780,0:09:51.920
We beginnen dan ook te zien[br]dat er meer symbolen worden verzonnen,

0:09:51.940,0:09:54.936
om al die andere missende woorden[br]uit de taal te representeren:

0:09:54.960,0:09:58.150
dingen zoals voornaamwoorden, bijwoorden,[br]bijvoeglijke naamwoorden.

0:09:58.160,0:09:59.696
Gezien al deze feiten,

0:09:59.720,0:10:03.576
lijkt het zeer onwaarschijnlijk[br]dat de geometrische tekens uit de ijstijd

0:10:03.600,0:10:06.296
echt abstract geschreven letters waren.

0:10:06.320,0:10:08.536
In plaats daarvan is het aannemelijker

0:10:08.560,0:10:12.536
dat deze vroege kunstenaars[br]ook een vorm van teleenheden creëerden,

0:10:12.560,0:10:16.576
wellicht zoals deze rij lijnen[br]uit Riparo di Za Minic op Sicilië,

0:10:16.600,0:10:19.216
en dat ze daarnaast[br]gestileerde afbeeldingen maakten

0:10:19.240,0:10:21.506
van de dingen uit de wereld om zich heen.

0:10:21.510,0:10:24.466
Zouden sommige tekens[br]wellicht huizen of wapens representeren?

0:10:24.470,0:10:28.536
Of misschien hemellichamen,[br]zoals sterrenbeelden?

0:10:28.560,0:10:33.176
Of misschien zelfs rivieren, bergen,[br]bomen -- landschapselementen,

0:10:33.200,0:10:37.576
wellicht zoals deze zwarte 'penniform',[br]omgeven door vreemde belvormige tekens,

0:10:37.600,0:10:40.176
afkomstig van El Castillo in Spanje.

0:10:40.200,0:10:43.496
Het woord 'penniform'[br]betekent 'veervormig' in het Latijn,

0:10:43.520,0:10:47.360
maar zou dit misschien een afbeelding[br]van een plant of een boom kunnen zijn?

0:10:47.720,0:10:50.696
Sommige onderzoekers[br]beginnen zich dit nu af te vragen

0:10:50.720,0:10:53.616
met betrekking tot bepaalde tekens[br]van specifieke sites,

0:10:53.640,0:10:58.390
maar volgens mij is het tijd[br]om deze hele categorie te herzien.

0:10:58.410,0:11:00.296
Het ironische daarvan is natuurlijk,

0:11:00.320,0:11:04.430
dat ik na het zojuist zorgvuldig indelen[br]van alle tekens in één categorie,

0:11:04.450,0:11:08.136
nu vermoed dat het weer opbreken daarvan[br]deel van mijn volgende stap zal zijn.

0:11:08.160,0:11:12.416
Verschillende types afbeeldingen[br]worden dan herkend en afgescheiden.

0:11:12.440,0:11:13.656
Begrijp me niet verkeerd,

0:11:13.680,0:11:16.346
de latere uitvinding[br]van het volledig ontwikkelde schrift

0:11:16.360,0:11:18.716
was een indrukwekkende prestatie op zich,

0:11:18.730,0:11:20.456
maar het is van belang te onthouden

0:11:20.460,0:11:23.736
dat deze vroege systemen[br]niet uit een vacuüm kwamen.

0:11:23.760,0:11:25.736
Dat zelfs 5.000 jaar geleden

0:11:25.760,0:11:29.096
mensen al voortbouwden[br]op iets veel ouders,

0:11:29.120,0:11:32.856
waarvan de herkomst[br]tienduizenden jaren terug gaat:

0:11:32.880,0:11:36.976
naar de geometrische tekens[br]uit Europa's ijstijd en zelfs ouder.

0:11:37.000,0:11:40.296
Naar dat punt,[br]diep in ons collectief verleden,

0:11:40.320,0:11:44.376
toen iemand voor het eerst het idee had[br]om een grafisch teken te maken

0:11:44.400,0:11:47.336
en aldus onze wijze van communiceren[br]voorgoed veranderde.

0:11:47.360,0:11:48.576
Dank je wel.

0:11:48.600,0:11:52.040
(Applaus)