0:00:00.806,0:00:02.306
Ik wil graag iets vertellen[br]

0:00:02.306,0:00:06.370
over een project waardoor ik architectuur[br]anders ben gaan zien en uitoefenen:

0:00:06.371,0:00:09.299
het saneringsproject van de Fez-rivier.

0:00:09.299,0:00:11.640
Mijn geboortestad Fez in Marokko

0:00:11.640,0:00:15.307
is een van de grootste ommuurde[br]middeleeuwse steden ter wereld,

0:00:15.307,0:00:18.036
'medina' geheten. De stad[br]ligt in een riviervallei.

0:00:18.046,0:00:21.634
De stad staat op de UNESCO- [br]werelderfgoedlijst.

0:00:21.634,0:00:25.610
Door de toename van de bevolking[br]in de medina sinds de jaren 50

0:00:25.610,0:00:27.530
is de stedelijke infrastructuur,

0:00:27.530,0:00:30.460
waaronder de groene open ruimtes[br]en de riolering,

0:00:30.460,0:00:34.150
snel veranderd en onder grote druk[br]komen te staan.

0:00:34.820,0:00:38.065
Een van de grootste slachtoffers hiervan

0:00:38.065,0:00:42.028
is de Fez-rivier, die de medina[br]in het midden in tweeën snijdt.

0:00:42.028,0:00:46.880
Al eeuwenlang wordt de Fez-rivier [br]beschouwd als de ware ziel van de stad.

0:00:47.572,0:00:49.990
De rivier verraadt de aanwezigheid

0:00:49.990,0:00:53.170
van zijn uitgebreide waternetwerk,

0:00:53.170,0:00:54.451
dat de hele stad beslaat,

0:00:54.451,0:00:58.072
op plaatsen waar particuliere en[br]openbare fonteinen staan.

0:00:58.072,0:01:01.921
Helaas heeft de vervuiling ervoor gezorgd

0:01:01.921,0:01:04.357
dat de rivier sinds 1952 [br]gaandeweg is bedekt[br]

0:01:04.357,0:01:07.431
met betonnen platen.

0:01:07.431,0:01:10.859
Het wegvagen van de rivier[br]is gepaard gegaan

0:01:10.859,0:01:12.895
met de vernietiging van veel huizen[br]

0:01:12.895,0:01:14.387
langs de rivieroevers,

0:01:14.387,0:01:16.376
waardoor het mogelijk werd[br]dat voertuigen

0:01:16.376,0:01:20.430
het netwerk van nauwe voetpaden[br]in de medina konden binnenrijden.

0:01:21.040,0:01:23.885
Al snel veranderden [br]de lege plekken in de stad

0:01:23.885,0:01:26.291
in illegale parkeer- of vuilstortplaatsen.

0:01:26.291,0:01:31.550
Voordat hij de medina binnenstroomt, [br]is de rivier eigenlijk best gezond.

0:01:31.550,0:01:33.830
Maar dan eist de vervuiling haar tol,

0:01:33.830,0:01:36.249
voornamelijk door onbehandeld rioolwater

0:01:36.249,0:01:39.800
en het lozen van chemische stoffen[br]van bij voorbeeld leerlooierijen.

0:01:39.800,0:01:43.605
Ik kon de ontheiliging van[br]de Fez niet langer verdragen.

0:01:43.605,0:01:46.335
De Fez is een essentieel onderdeel[br]van mijn stad.

0:01:46.335,0:01:47.986
Ik besloot om actie te ondernemen.

0:01:47.986,0:01:50.321
Vooral omdat ik had gehoord dat de stad

0:01:50.321,0:01:53.415
subsidie had gekregen [br]om het rioolwater om te leiden

0:01:53.415,0:01:55.035
en te behandelen.

0:01:55.035,0:01:56.992
Als gevolg van het schone water

0:01:56.992,0:01:59.607
werd het opeens mogelijk[br]om de rivier bloot te leggen.

0:01:59.607,0:02:02.347
Door geluk, en omdat we nogal[br]wat druk hebben uitgeoefend,

0:02:02.347,0:02:04.563
kregen mijn partner Takako Tajima en ik

0:02:04.563,0:02:08.194
van de stad de opdracht om samen[br]met een team ingenieurs

0:02:08.194,0:02:10.302
de rivier bloot te leggen.

0:02:10.302,0:02:12.257
Maar we waren brutaal[br]

0:02:12.257,0:02:13.574
en hadden nog meer plannen:

0:02:13.574,0:02:18.250
het veranderen van de rivieroevers[br]in openbare wandelpaden,

0:02:18.250,0:02:20.210
het aansluiten van de paden

0:02:20.210,0:02:21.853
op het stadsweefsel

0:02:21.853,0:02:26.206
en tenslotte het omvormen [br]van de lege plekken langs de oevers

0:02:26.206,0:02:27.393
tot openbare ruimtes,

0:02:27.393,0:02:30.187
waaraan het in de medina ontbreekt.

0:02:30.187,0:02:31.954
Ik zal jullie nu kort

0:02:31.954,0:02:34.861
twee van deze openbare ruimtes laten zien.

0:02:34.861,0:02:37.771
De eerste is de Rcif Plaza.

0:02:37.771,0:02:40.853
Het plein is boven op de rivier gelegen,

0:02:40.853,0:02:43.890
die je hier op de stippellijnen kunt zien.

0:02:43.890,0:02:47.557
Vroeger was het plein een chaotisch[br]centrum voor voertuigen.

0:02:47.557,0:02:50.821
Het was een smet op de integriteit [br]van de medina,

0:02:50.821,0:02:53.949
die het grootste netwerk[br]van voetpaden ter wereld heeft.

0:02:54.449,0:02:57.553
Vlak achter de historische brug,[br]die je hier kunt zien,

0:02:57.553,0:02:59.364
vlak naast het plein,

0:02:59.364,0:03:01.524
kun je zien dat de rivier er uitzag

0:03:01.524,0:03:03.785
als één grote stroom van vuilnis.

0:03:03.785,0:03:05.697
Wij deden het voorstel

0:03:05.697,0:03:08.375
om van het plein een wandelgebied [br]te maken,

0:03:08.375,0:03:11.278
er gerecycleerde lederen overkappingen[br]op te zetten,

0:03:11.278,0:03:14.850
en het te verbinden met de rivieroevers.

0:03:14.850,0:03:16.914
De tweede plek waar we wilden ingrijpen,

0:03:16.914,0:03:19.920
betrof een andere lege ruimte[br]langs de rivieroevers.

0:03:19.920,0:03:22.267
Het was vroeger [br]een illegale parkeerplaats.

0:03:22.267,0:03:23.722
We wilden die veranderen

0:03:23.722,0:03:26.797
in de eerste speeltuin van de medina.

0:03:26.797,0:03:30.525
Het speelterrein werd met gerecycleerde[br]autobanden aangelegd

0:03:30.525,0:03:33.360
en staat in verbinding met [br]een kunstmatig wetland,

0:03:33.360,0:03:35.790
dat het rivierwater niet alleen schoonhoudt,

0:03:35.790,0:03:39.381
maar ook vasthoudt bij overstromingen.

0:03:39.381,0:03:42.412
Naarmate het project vorderde en [br]het ontwerp werd bekroond,

0:03:42.412,0:03:44.680
bemoeiden zich er meer[br]belanghebbenden mee.

0:03:44.680,0:03:48.458
Ze veranderden de doelstellingen[br]en het ontwerp van het project.

0:03:48.458,0:03:50.750
Er was maar één manier

0:03:50.750,0:03:54.532
waarop we de hoofddoelstellingen[br]van het project konden realiseren,

0:03:54.532,0:03:56.962
namelijk door iets ongebruikelijks te doen,

0:03:56.962,0:03:58.874
iets wat architecten meestal niet doen.

0:03:58.874,0:04:03.646
We moesten ons ego als ontwerpers[br]en het idee dat wij de leiding hadden

0:04:03.646,0:04:05.736
aan de kant zetten

0:04:05.736,0:04:08.245
en ons concentreren [br]op onze rol als activisten.

0:04:08.245,0:04:12.430
We moesten de agenda's van alle [br]belanghebbenden samenvoegen

0:04:12.441,0:04:15.264
en ons op de hoofddoelen van[br]het project concentreren:

0:04:15.264,0:04:17.796
de rivier blootleggen,[br]het rivierwater zuiveren

0:04:17.796,0:04:19.790
en openbare ruimtes[br]voor iedereen creëren.

0:04:19.790,0:04:21.282
We hebben veel geluk gehad.

0:04:21.282,0:04:23.825
Een heleboel doelen zijn gerealiseerd

0:04:23.825,0:04:25.418
of worden nog gerealiseerd.

0:04:25.418,0:04:27.478
Dit is een foto van het Rcif Plaza.

0:04:27.478,0:04:30.169
Zo zag het er zes jaar geleden uit.

0:04:30.169,0:04:32.251
En zo ziet het er tegenwoordig uit.

0:04:32.251,0:04:33.983
Het is nog in aanbouw.

0:04:33.983,0:04:37.020
Het wordt intensief gebruikt[br]door de plaatselijke bevolking.

0:04:37.020,0:04:39.946
En zo zal het Rcif Plaza er uitzien

0:04:39.946,0:04:41.831
na voltooiing van het project.

0:04:41.831,0:04:45.829
Zo zag de rivier eruit toen hij[br]als vuilnisbelt werd gebruikt.

0:04:45.829,0:04:47.651
Na vele jaren van hard werken

0:04:47.651,0:04:50.385
is de rivier opengelegd[br]en is het water schoon.

0:04:50.385,0:04:52.410
Ten slotte zie je hier de rivier

0:04:52.410,0:04:54.851
wanneer het project klaar zal zijn.

0:04:54.851,0:04:57.292
Het saneringsroject van de Fez-rivier

0:04:57.292,0:04:59.710
zal zich blijven aanpassen

0:04:59.710,0:05:01.938
aan het socio-politieke landschap[br]van de stad.

0:05:01.938,0:05:07.168
Door de rol en de werkwijze van [br]architecten anders in te vullen

0:05:07.168,0:05:11.398
zijn we van start gegaan met [br]het kernidee van het project:[br][br]

0:05:11.398,0:05:13.907
het transformeren van de rivier[br]van open riool

0:05:13.907,0:05:15.561
naar openbare ruimte.

0:05:15.561,0:05:18.473
Waarbij we ervoor zullen zorgen[br]dat de stad Fez

0:05:18.473,0:05:20.960
voor alle inwoners [br]een leefbare stad zal blijven

0:05:20.960,0:05:23.120
in plaats van gemummificeerd erfgoed.

0:05:23.120,0:05:24.856
Hartelijke dank.

0:05:24.856,0:05:25.775
(Applaus)