U rrita me binjakun tim identik

i cili ishte një vëlla tepër i dashur

Tani, të qenurit binjak të bën ty ekspert

për me dallu favoritizmin

Nëse biskota e tij ishte pak më e madhe 
se e imja, unë kisha pyetje.

edhe sigurisht nuk isha duke vdekur urie.

(Te qeshura)

Kur u bëra psikolog fillova 
ta shoh favoritizmin ndryshe

edhe kjo është se sa më shumë 
e vlerësojmë trupin se sa mendjen

Shpenzova 9 vjet në universitet 
për ta fituar doktoratën në psikologji

edhe nuk mundem me ju tregu se sa njerëz e
shikojnë kartën e biznesit edhe më thonë

"Oh, psikolog,
Jo doktor i vërtetë"

sikur duhej të thuhej në kartë ajo.

(Te qeshura)

Këtë favoritizëm që i shfaqim trupit më 
shumë se mendjes, e shoh gjithkund

Së fundmi isha në shtëpinë e një miku

edhe fëmija i tyre 5 vjeçar po bëhej
gati për shtrat.

Ai po qëndronte në stol afër lavamanit 
duke larë dhëmbët,

kur rrëshqiti dhe e gërvishti këmbën
në stol kur ra.

Ai qau për një minutë por pastaj u ngrit

u kthye te stoli, edhe kërkoi një kuti me
fasha dhe e vuri në vendin ku u gërvisht.

Tani, ky fëmijë mezi 
mundet te lidh këpucet,

por e dinte se duhesh ta mbulosh prerjen,
në mënyrë që të mos infektohesh,

edhe se duhesh të kujdesësh për dhëmbët
duke i larë dy herë në ditë.

Ne të gjithë e dimë si ta mbajmë 
shëndetin fizik

dhe si me praktiku higjienën dentale,a po?

Ne e kemi ditur qe kur kemi qenë 5 vjeç.

Por çka dimë ne për me 
mbajt shëndetin psikologjik?

Asgjë.

çka i mësojmë fëmijët 
për higjienën emocionale?

Asgjë.

Si është e mundur që ne kalojmë më shumë
kohë duke u kujdes për dhëmbët tonë

se sa për mendjen.

Pse për ne shëndeti fizik është
më i rëndësishëm

se sa shëndeti psikologjik?

Në mbajmë lëndime psikologjike
më shpesh se sa fizike,

lëndime si dështimi, refuzimi ose vetmia.

Këto munden me shku
edhe më keq nëse i injorojmë

dhe mund të na ndikojnë jetën 
në mënyrë dramatike.

Akoma, edhe pse ka teknika shkencërisht
të provuara

që munde te përdorim për t'i trajtuar këto
lloj lëndime psikologjike,

ne s'i përdorim.

As që na shkon në mendje.

"Oh, po ndjehesh i depresionuar? 
Largoje se është e gjitha në kokën tënde".

A imagjinoni t'i thoni kështu dikujt me 
këmbë të thyer;

"Oh, veq ec;
e gjitha është në këmbën tënde."

(Te qeshura)

Është koha ta mbyllim hapësirën mes 
shëndetit tonë mendor dhe atij psikologjik

Është koha t'i bëjmë më të barabartë,

më shumë si binjakë.

Pasi po flasim për binjakë, 
edhe vëllai im është gjithashtu psikolog.

As ai nuk është doktor i vërtetë.

(Te qeshura)

Ne nuk studiuam së bashku,

Në fakt, gjëja më e vështirë 
që kam bëre në jetë

është qe kalova Atlantikun për në 
qytetin e New York-ut

për te marre doktoratën në psikologji.

U ndamë për herë të parë në jetë.

edhe ndarja ishte brutale për të dy ne.

Por derisa ai qëndroi me
familjen dhe shokët,

Unë isha vetëm në një shtet të ri.

Na merte malli tmerrësisht

por thirrjet internacionale ishin
shumë shtrejtë atëherë

edhe ne mund ta përballonim 
të flisnim vetëm 5 minuta në javë.

Kur na erdhi ditëlindja,

Ishte e para që nuk po e kalonim bashkë.

Vendosëm të harxhonim, atë javë do të
flisnim 10 minuta.

E kalova mëngjesin dukë shëtitur në dhomë,
duke e pritur thirrjen e tij --

duke prit e duke prit por 
telefoni nuk binte.

Duke e parë dalimin e kohës supozoja,

"Ai ka dal me shoke, 
do të therrase më vonë".

Nuk kishte telefona celulare atëherë.

Ai nuk thirri.

Edhe fillova ta kuptoj se pasi u bë
10 muaj që u largova,

nuk po i mungoj atij
ashtu si ai po më mungon mua.

E dija se në mëngjes do të më thirrte,

por ajo natë ishte nata më e gjatë dhe 
më e trishtuar e jetës time.

U zgjova mëngjesin tjetër.

Ja lëshova sytë telefonit dhe e pash 
që e kisha lënë hapur

deri sa po shëtitesha në dhomë dje.

U cova nga shtrati,

E vura receptorin në vend dhe
pas një sekonde ra telefoni,

Ishte vëllai im dhe, a ishte i zemëruar?.

(Te qeshura)

Ishte nata më e mërzitshme dhe më e 
gjatë e jetës tij gjithashtu.

Unë u mundova t'ja spjegoj çka ka ndodhur
por ai tha,

"Nuk e kuptoj, pasi e pe që
unë nuk po të thërras,

pse nuk më telefonove ti?"

Ai kishte të drejtë. Pse nuk e thirra?

Atëherë nuk kisha përgjigje por tani kam,

dhe është e thjeshtë: vetmia.

Vetmia krijon një plagë 
të thellë psikologjike,

që shtrembëron përceptimet tona dhe 
që përzien mendimet tona.

Na bën të mendojmë se njerëzit rreth nesh,
kujdesen shumë më pak se sa në të vërtetë.

Na bën të frikësuar për tu lidhur,

sepse pse ta vësh vetën në pozitë 
për refuzim dhe dhimbje të zemrës

kur zemra juaj tashmë po dhemb më shumë
se sa mund ta përballoni?

Unë isha i mbërthyer nga 
vetmia e vërtetë atëherë,

por isha i rrethuar nga njerëzit 
tërë ditën dhe nuk më binte në mend.

Por vetmia është e definuar pastër 
në mënyrë subjektive.

Varet nga ajo nëse ndjeni

emocionalisht apo socialisht 
i shkëputur nga njerëzit rreth jush.

Dhe unë ndjehesha ashtu.

Ka shumë studime për vetminë dhe
të gjitha janë tejet të frikshme

Vetmia jo vetëm të bën të mjerueshëm,
por mund t'ju vrasë.

Nuk bej shaka.

Vetmia kronike i rrit shanset 
për vdekje të hershme

për 14 përçind.

Vetmia shkakton tension të lartë të gjakut
dhe kolesterol të lartë.

Ajo bile dhe e bllokon funksionimin 
e sistemit imunitar,

dhe të bën të dobët 
ndaj çdo lloj sëmundje.

Në fakt shkencëtarët kanë konkluduar 
se kur meren së bashku,

vetmia kronike ofron rrezik signifikant

për shëndetin afatgjatë te njejtë 
si pirja e duhanit.

Paketat e cigarëve vijnë me paralajmërim
që thotë se "Kjo mund t'ju vrasë".

Por vetmia jo.

Për këtë është e rëndësishme ta bëjmë
primar shëndetin psikologjik,

dhe ta praktikojmë higjienën emocionale.

Sepse ju nuk mundeni me trajtu 
një plagë psikologjike

nëse nuk e dini se jeni të dëmtuar.

Vetmia nuk është e vetmja 
plagë psikologjike

që na shtrembëron përceptimet tona
dhe na çorienton.

Dështimi e bën këtë gjithashtu.

Njëherë vizitova një
qendër të kujdesit ditor,

ku pash tre fëmijë që luanin,
me lodra plastike të njejta.

Duhej ta rrëshqisin butonin e kuq dhe një
qen simpatik shfaqej.

Një vajzë e vogël u mundua ta tërhiqte
butonin vjollcë, pastaj ta shtynte,

dhe pas kësaj ajo u ul, shikonte kutinë,
deri sa buza e poshtme i dridhej.

Djali afër saj e pa këtë derisa ndodhte,

u kthye te kutia dhe ia plasi të qarit
pa e prekur fare kutinë.

Ndërkohë, një vajzë tjetër provoi gjithçka
të mundshme

deri sa e rrëshqiti butonin e kuq,

qenushi simpatik u shfaq 
dhe ajo filloi të hidhej me kënaqësi.

Pra tre fëmijë të vegjël
me lodra plastike identike

por me reagime të ndryshme për dështimin.

Dy të parët ishin të aftë
ta rrëshqisin butonin e kuq.

Gjëja e vetme që i ndalonte nga suksesi

ishte mendja e tyre e cila i mashtronte 
duke i bërë të besonin se ata nuk munden.

Tani, të rriturit mashtrohen kështu 
gjatë gjithë kohës.

Në fakt, ne të gjithë kemi një set 
të ndjenjave dhe bindjeve që shkaktohen

kur ballafaqohemi 
me frustrime dhe pengesa.

A jeni të vetëdijshëm si reagon
mendja juaj ndaj dështimit?

Duhet të jeni.

Sepse nëse mendja juaj provon t'ju bindë 
se ju jeni i paaftë për të bërë diçka

dhe ju e besoni atë,

atëherë sikur dy fëmijët e vegjël,
do të filloni të ndjeheni të pazotë

dhe do të ndaloni së provuari shpejt,
ose nuk do të provoni fare.

Dhe pastaj do të bindeni edhe më shumë 
se nuk do të keni sukses.

E shihni, kjo është pse shumë njerëz 
funksionojnë poshtë potencialit që kanë.

Sepse diku rrugës, nganjëherë një dështim

i ka bindur ata se nuk mund të kenë sukses
dhe ata e kanë besuar atë.

Sepse nëse njëherë bindemi për diçka,
është shumë e veshtirë të ndërrosh mendje.

Unë e mësova këtë mësim në mënyrën 
e vështirë kur isha adoleshent me vëllanë.

Ne ishim duke vozitur me shokë 
në një rrugë të errët natën.

kur na ndaloi një polic.

Kishte pasur një grabitje në atë zonë dhe 
ata po kërkonin të dyshuarit.

Oficeri iu afrua veturës, 
dhe e lëshoi dritën tek vozitësi,

pastaj tek vëllai im në ulësen përpara,
dhe pastaj tek une.

I hapi sytë dhe tha,

"Ku e kam parë fytyrën tuaj më përpara?"

(Te qeshura)

Dhe unë thash, "Në ulësen përpara."

(Te qeshura)

Por kjo nuk kishte kuptim për atë,

Kështu që ai mendoi 
se unë kisha marre drogë

(Te qeshura)

Kështu që ai më nxjerr nga makina,
më kontrollon,

me drejton drejt veturës së policisë,

dhe vetëm kur e vërtetoi 
se nuk kisha dosje në polici

munda t'i tregoj që e kisha 
një binjak në ulësen përpara.

Por edhe derisa largoheshim me makinë,
mund ta shihje nga shikimi i tij

se ai ishte i bindur që unë 
po ikja sepse kisha bërë diçka.

Mendja jonë vështirë ndryshohet 
pasi të bindemi për diçka.

Është e natyrshme të ndjeheni të 
demoralizuar e të mposhtur pas dështimit.

Por ju nuk mund ta lejoni vetën 
të bindeni se nuk mund të keni sukses.

Duhet t'i luftoni ndjenjat e pafuqisë.

Duhet të fitoni kontroll mbi situatën.

Dhe ju duhet ta thyeni këtë lloj 
cikli negativ para se të fillojë.

Mendjet dhe ndjenjat tona,

nuk janë shokët e besueshëm 
sic i kemi menduar.

Janë më shumë si një shok 
me humor të ndryshueshëm,

që mund të jetë shumë mbështetës në një 
moment dhe shumë i pakënaqur në tjetrin.

Njëherë kam punuar më një grua

e cila pas 20 vitëve martesë dhe
pas një divorci të shëmtuar,

ishte më në fund gati për takimin e parë.

Ajo kishte hasur online një djalë që dukej
i mirë dhe i suksesshëm,

dhe më e rëndësishmja dukej 
që e pëlqente atë.

Kështu ajo ishte shumë e entuziazmuar,
bleu një fustan të ri,

dhe u takuan në një bar të pasur 
të New York-ut për një pije.

Pas 10 minutave të takimit 
burri ngritet në këmbë dhe i thotë

"Nuk jam i interesuar," dhe ikën.

Refuzimi është tejet i dhimbshëm.

Gruaja ishte aq e lënduar sa nuk lëvizte, 
çka mundi të bëj ishte ta thirrte një mik.

Ja çka i tha miku :
"Eh pra, çfarë prisje?

Ti ke ije të gjera,
ske ndonjë gjë interesante për të thënë,

Pse një burrë i bukur dhe i suksseshëm

si ai do të dilte me një humbëse si ti?"

Shokuese, apo jo, 
se si një mik mund të jetë kaq mizor?

Por do të ishte më pak shokuese

nëse ju them se nuk ishte 
miku që e tha këtë

Ishte çka gruaja i thonte vetës.

Dhe kjo është çka bëjmë ne të gjithë,
sidomos pas një refuzimi.

Ne të gjithë fillojmë të mendojmë 
për fajin dhe mangësitë tona,

çka do të donim të ishim,
dhe të mos ishim,

ne e thërrasim vetën me emra.

Ndoshta jo aq ashpër, por e bëjmë.

Dhe është interesante që e bëjmë këtë, 
sepse vetëbesimi ynë tashmë është lënduar.

Pse do të donim ta dëmtojmë atë më shumë

Ne nuk do ta bënim një plagë fizike 
më keq me qëllim.

Ti nuk do ta kishe pre dorën dhe 
me vendos, "Oh, unë e di!

Do ta mar një thikë dhe ta shoh 
sa të thellë mundem me bë."

Por ne e bëjmë këtë me 
plagë psikologjike gjatë gjithë kohës.

Pse? 
Për shkak higjienës emocionale të dobët.

Sepse ne nuk e bëjmë 
primar shëndetin tonë psikologjik.

Ne e dijmë nga qindra studime 
se kur vetëbesimi është i ulët,

Jeni më të dobët ndaj stresit dhe ankthit,

dështimi dhe refuzimi lëndojnë më shumë, 
mer kohë më të gjatë për ta rimarrë veten.

Pra kur ju refuzojnë,
gjëja e parë që do të duhej të bëni

është ta ngjallni vetëbesimin, 
e jo të bashkoheni me Fight Club.

Kur jeni në dhimbje emocionale,

trajtoje vetën me dhembshurinë e njejtë
që do ta prisje nga një mik i mirë.

Ne duhet t'i kapim shprehitë psikologjike
të pashëndetshme dhe t'i ndryshojmë ato.

Një më e pashëndetshmja dhe 
më e shpeshta quhet rimendim.

Të rimendosh do të thotë ta përsëritësh.

Është kur shefi të bërtet, apo profesori
të bën të dukesh si budalla në klasë,

ose kur grindesh me një shok

dhe nuk mund të ndalesh duke e përsëritur 
këtë skenë në kokën tënde me ditë të tëra

ndonjëherë edhe me javë.

Rimendimi për ngjarje tronditëse 
shumë lehtë mund të kalojë në shprehi

dhe është mjaft e kushtueshme.

Sepse duke kaluar kaq shumë kohë
fokusuar në mendime tronditse dhe negative

ju jeni në fakt duke e vënë 
vetën në rrezik signifikant

për të zhvilluar depresion klinik, 
alkoolizëm, çregullime të ngrënit,

dhe sëmundje kardiovaskulare.

Problemi është se urgjenca për rimendim 
është shumë e fortë dhe e rëndësishme,

pra është e vështirë ta ndalosh.

Unë e di këtë sigurt sepse,
para një viti,

Unë e zhvillova këtë shprehi.

Vëllai im binjak ishte diagnostifikuar 
me Hodgkin Lymphoma në shkallën e tretë.

Kanceri i tij ishte ekstremisht agresiv.

Ai kishte tumorë të dukshëm 
në të gjithë trupin.

Dhe ai u desh të fillonte një cikël
të ashpër të kimioterapisë.

Dhe unë nuk mund të ndalesha së menduari 
nëpër çka po kalonte ai.

Unë nuk mund të ndalesha së menduari 
se sa shumë ai po vuante,

edhe pse ai kurrë nuk u ankua, 
as edhe një herë.

Ai kishte një qëndrim tepër pozitiv.

Shëndeti i tij psikologjik 
ishte i mrekullueshëm.

Unë isha fizikisht mirë, 
por psikologjikisht isha lëmsh.

Por unë e dija çka të bëj.

Studimet tregojnë se edhe vetëm 
dy minuta shpërqëndrim janë të mjaftueshme

për ta thyer urgjencën 
për të rimenduar në atë moment.

Dhe sa herë kisha një mendim 
brengosës, tonditës, negativ,

e detyroja vetën të koncentrohem në
diçka tjetër derisa të kalonte ajo nevoje.

Dhe për një javë, gjithë 
pikëpamja ime ndryshoi

u bë më pozitive dhë më optimiste.

Nëntë javë pasi ai filloi kimioterapinë, 
vëllau im pati nje CAT skan

dhe unë isha me të kur ai mori rezultatet.

Gjithë tumorët ishin zhdukur.

Ai ende kishte edhe tri raunde 
të kimioterapisë.

por ne e dinim se ai do të shërohej.

Kjo fotografi është bërë para dy javesh.

Duke ndërmarrë veprime kur je i vetmuar,

duke ndërruar përgjigjet tua 
ndaj dështimit,

duke mbrojtur vetëbesimin tënd,

duke i mposhtur mendimet negative,

ju nuk do t'i shëroni 
vetëm plagët psikologjike,

ju do të ndërtoni elasticitet emocional,
ju do të rriteni.

Njëqind vjet më parë, njerëzit 
filluan ta praktikonin higjienën personale

dhe norma e jetëgjatësisë u rrit
me mbi 50 për qind

vetëm për një dekadë.

Unë e besoj se cilësia e jetës tonë 
mund të rritet aq dramatikisht

nëse ne fillojmë 
ta praktikojmë higjienën emocionale.

A mund ta imagjinoni si do të ishte bota

nëse çdokush do të ishte 
psikologjikisht më i shëndetshëm?

Nëse do të kishte më pak vetmi 
dhe më pak depresion?

Nëse njerëzit do të dinin 
si ta mundnin dështimin?

Nëse ata do të ndjeheshin 
më mirë për veten dhe më të fuqizuar?

Nëse do të ishin më të lumtur 
dhe më të përmbushur?

Unë mundem, sepse kjo është bota 
në të cilën unë dua të jetoj,

kjo është bota në të cilën 
do të jetojë vëllai im.

Dhe nëse ju informoheni dhe 
i ndërroni disa shprehi të thjeshta,

kjo pra është bota në të cilën 
ne të gjithë mund të jetojmë.

Faleminderit shumë.

(Duartrokitje)