WEBVTT

00:00:00.824 --> 00:00:04.777
Би хүүхэд байхдаа өөрийн эх орныг дэлхийд
хамгийн сайхан нь гэж боддог байлаа.

00:00:05.150 --> 00:00:08.321
Би ''Атаархах зүйл үгүй'' гэдэг
дуу дуулж өссөн.

00:00:08.984 --> 00:00:10.682
Би их л бахархдаг байлаа.

00:00:11.080 --> 00:00:14.985
Сургуульд байхдаа бид Ким Ил Сунгийн
түүхийг сурахад их цаг зарцуулдаг байсан,

00:00:14.985 --> 00:00:17.704
гэхдээ гадаад ертөнцийн талаар
огт сурч байгаагүй.

00:00:18.981 --> 00:00:22.925
Харин Америк, Өмнөд Солонгос, Японыг
манай дайснууд гэдгийг мэддэг байлаа.

00:00:23.806 --> 00:00:27.195
Гадаад ертөнцийн талаар боддог байсан ч,

00:00:27.219 --> 00:00:30.859
бүхий л амьдралаа Хойд Солонгост өнгөрөөнө
гэж боддог байсан.

00:00:30.883 --> 00:00:33.267
Гэнэт бүх зүйл өөрчлөгдсөн.

NOTE Paragraph

00:00:34.587 --> 00:00:39.108
Би 7 настай байхдаа олны нүдэн дээр
цаазаар авахыг хамгийн анх харсан.

00:00:39.484 --> 00:00:42.560
Гэсэн ч Хойд Солонгосын амьдрал маань
энгийн гэж бодсон хэвээр.

00:00:42.779 --> 00:00:44.693
Манай гэр бүл ядуу байгаагүй,

00:00:44.717 --> 00:00:47.946
би хэзээ ч өлсөж
үзээгүй байсан.

NOTE Paragraph

00:00:48.414 --> 00:00:52.955
Гэтэл 1995 оны нэг өдөр ээж маань
хамт ажилладаг хүнийхээ эгчээс

00:00:52.979 --> 00:00:54.979
нэгэн захиа авч ирсэн.

00:00:55.003 --> 00:00:58.014
''Чи энийг унших үед,

00:00:58.038 --> 00:01:02.870
манай гэр бүлийн 5 гишүүн энэ хорвоод
байхгүй байх болно.

00:01:02.894 --> 00:01:06.672
Бид өнгөрсөн гурван долоо хоног 
юу ч идээгүй.

00:01:06.973 --> 00:01:09.409
Бид шалан дээр хамтдаа хэвтэж байна.

00:01:09.433 --> 00:01:15.102
Бие үнэхээр сульдаж,
үхлээ хүлээж байна.''

NOTE Paragraph

00:01:18.616 --> 00:01:20.131
Би үнэхээр их цочирдсон.

00:01:21.608 --> 00:01:26.084
Улсын маань хүмүүс зовж байгааг
анхны удаагаа сонссон нь энэ байлаа.

00:01:27.941 --> 00:01:31.000
Удалгүй галт тэрэгний зогсоолын
хажуугаар өнгөрөхдөө,

00:01:31.024 --> 00:01:35.206
өнөөг хүртэл мартаж чадаагүй
аймшигт дүр зургийг харсан.

00:01:36.381 --> 00:01:39.377
Амьгүй бүсгүй газар хэвтэж,

00:01:39.401 --> 00:01:42.566
түүний тэвэрт турж эцсэн хүүхэд

00:01:42.590 --> 00:01:45.825
ээжийнхээ царай руу 
өрөвдөлтэйгээр ширтэж байв.

00:01:47.516 --> 00:01:49.398
Хэн ч тэдэнд туслаагүй

00:01:49.422 --> 00:01:54.363
учир нь өөрсдийгөө болон гэр бүлээ 
аврахаар хичээж байсан.

NOTE Paragraph

00:01:56.021 --> 00:01:59.616
1990 оны дундуур маш хүнд өлсгөлөн Хойд
Солонгост нүүрлэсэн.

00:02:00.085 --> 00:02:04.766
Эцэст нь сая гаруй хүн
өлсгөлөнгөөр нас барж,

00:02:04.790 --> 00:02:10.356
олон хүмүүс өвс, шавж болон модны
холтос идэж амь гарсан.

00:02:11.683 --> 00:02:14.943
Тог тасрах нь түгээмэл болж,

00:02:14.967 --> 00:02:19.382
шөнөдөө эргэн тойрон хав харанхуй


00:02:19.406 --> 00:02:21.852
зөвхөн Хятадын далайгаас гарах гэрэл

00:02:21.876 --> 00:02:24.382
голын цаанаас харагддаг
байсан.

00:02:24.406 --> 00:02:28.628
Яагаад тэд тогтой байхад
бидэнд байхгүйг гайхдаг байлаа.

00:02:30.251 --> 00:02:33.976
Энэ хиймэл дагуулаас авсан Хойд
Солонгосын шөнийг зураг

00:02:34.000 --> 00:02:35.521
хөрш орнуудтай харьцуулсан нь.

NOTE Paragraph

00:02:37.658 --> 00:02:39.355
Энэ бол Амнок гол.

00:02:39.379 --> 00:02:43.833
Хойд Солонгос болон Хятадын
хилийн нэг хэсэг.

00:02:44.434 --> 00:02:48.549
Харж байгаачлан гол зарим хэсгээрээ 
их нарийн байдаг бөгөөд,

00:02:48.573 --> 00:02:51.444
Хойд Солонгосчууд нууцаар гатлах
боломжтой байдаг.

00:02:53.047 --> 00:02:54.412
Гэвч олон хүн амиа алддаг.

00:02:54.714 --> 00:02:59.204
Заримдаа би цогцос гол даган урсаж
байхыг хардаг байсан.

00:03:02.325 --> 00:03:07.103
Би Хойд Солонгосыг хэрхэн орхисон
талаараа дэлгэрэнгүй ярьж чадахгүй ч

00:03:07.127 --> 00:03:11.265
гэхдээ хэлж чадах ганц зүйл маань
өлсгөлөнгийн муухай жилүүдэд

00:03:11.289 --> 00:03:15.863
би холын хамаатнуудтайгаа амьдрахаар
Хятад руу явсан.

00:03:16.490 --> 00:03:20.983
Би гэхдээ гэр бүлээсээ түр хугацаанд

00:03:21.007 --> 00:03:22.575
салж байна л гэж бодсон.

00:03:22.599 --> 00:03:24.515
Буцаад хамтдаа амьдрах хүртэл

00:03:24.539 --> 00:03:27.784
14 жил болох юм гэж
төсөөлөөгүй.

NOTE Paragraph

00:03:29.038 --> 00:03:33.062
Хятад улсад, гэр бүлгүй жаахан охин
амьдрахад хэцүү байсан.

00:03:33.086 --> 00:03:36.405
Хойд Солонгосын дүрвэгчийн
амьдралын талаар

00:03:36.429 --> 00:03:37.912
огтхон ч төсөөлөл байгаагүй.

00:03:38.476 --> 00:03:42.069
Удалгүй энэ нь зөвхөн хэцүү биш,

00:03:42.093 --> 00:03:44.491
бас үнэхээр аюултай болохыг мэдсэн.

00:03:44.515 --> 00:03:51.228
Учир нь Хойд Солонгосын дүрвэгчид Хятад
улсад хууль бус цагаачид гэж тооцогддог.

00:03:52.162 --> 00:03:56.733
Иймд хэн болох маань илчлэгдэх
вий гэхээс үргэлж айдаг байв.

00:03:56.757 --> 00:04:00.108
Ингэвэл би эх орон руугаа аймшигт
хувь заяатай буцаагдана,

00:04:00.132 --> 00:04:01.826
буцаад л Хойд Солонгос руу.

NOTE Paragraph

00:04:02.969 --> 00:04:05.667
Нэг өдөр миний аймшигт хар дарсан зүүд
биеллээ олсон.

00:04:05.691 --> 00:04:08.414
Хятад цагдаа нарт баригдчихсан.

00:04:08.438 --> 00:04:12.505
Ингээд би цагдаагийн хэлтэст 
байцаагдахаар очсон.

00:04:12.529 --> 00:04:16.187
Хэн хэгэн намайг Хойд Солонгос хүн
хэмээн хардаж,

00:04:16.211 --> 00:04:19.592
тиймээс тэд миний Хятад хэлийг шалган

00:04:19.616 --> 00:04:22.162
маш олон асуултууд асуусан.

00:04:22.910 --> 00:04:24.392
Би үнэхээр айсан байсан.

00:04:25.352 --> 00:04:27.487
Зүрх минь дэлбэрэх нь гэж бодсон.

00:04:28.164 --> 00:04:33.021
Хэрэв аль нэг зүйл буруу байвал,
би шоронд сууж, нутаг буцаагдана.

00:04:33.997 --> 00:04:35.735
Амьдрал минь дууслаа гэж бодсон.

00:04:36.632 --> 00:04:39.508
Гэхдээ сэтгэл хөдлөлөө барьж,

00:04:39.532 --> 00:04:41.277
бүх асуултанд хариулсан.

00:04:41.880 --> 00:04:43.638
Намайг байцааж дууссаны дараа,

00:04:43.662 --> 00:04:45.921
нэг түшмэл нөгөөдөө,

00:04:45.921 --> 00:04:49.277
''Энэ чинь худлаа мэдээлэл байна.
Хойд Солонгос хүн биш байна'' гэсэн.

00:04:50.013 --> 00:04:52.823
Тэгээд л тэд намайг тавьж явуулсан.
Гайхамшиг.

NOTE Paragraph

00:04:54.243 --> 00:04:58.426
Хятадад байдаг зарим Хойд Солонгосчууд
гадаад элчингээс орогнол хүсдэг.

00:04:59.213 --> 00:05:02.681
Гэхдээ ихэнхи нь Хятад цагдаад баригдан

00:05:02.705 --> 00:05:03.965
буцаагдах аюултай.

00:05:04.451 --> 00:05:06.167
Энэ охид үнэхээр азтай.

00:05:06.191 --> 00:05:07.856
Баригдсан ч гэсэн,

00:05:07.880 --> 00:05:11.587
эцэст нь олон улсаас тавьсан 
шаардлагаар суллагдсан.

00:05:12.799 --> 00:05:15.926
Эдгээр Хойд Солонгосчуудад аз таараагүй.

00:05:15.950 --> 00:05:19.948
Жил бүр тоо томшгүй Хойд Солонгосчууд
Хятадад баригдаж

00:05:19.972 --> 00:05:22.543
Хойд Солонгос руу буцаагддаг.

00:05:22.567 --> 00:05:27.746
Тэнд тамлагдаж, хоригдож,
нийтийн нүдэн дээр цаазлагддаг.

NOTE Paragraph

00:05:28.777 --> 00:05:31.857
Би зугтаж гарсан хувьтай ч,

00:05:31.881 --> 00:05:34.713
олон Хойд Солонгосчуудад тийм 
аз тохиогоогүй.

00:05:35.150 --> 00:05:38.716
Хойд Солонгосчууд хэн гэдгээ нууж
амьд үлдэхийн төлөө тэмцдэг нь

00:05:38.740 --> 00:05:41.981
үнэхээр эмгэнэлтэй.

00:05:42.934 --> 00:05:45.948
Шинэ хэл сураад ажил олсон ч гэсэн,

00:05:45.972 --> 00:05:49.591
хорвоо ертөнц хормын дотор л 
орвонгоороо эргэж болно.

00:05:50.107 --> 00:05:53.759
Тиймээс ч 10 жил хэн гэдгээ
нуусны дараа

00:05:53.783 --> 00:05:57.115
би Өмнөд Солонгос руу явах эрсдэлтэй
шийдвэр гаргасан.

00:05:57.964 --> 00:06:00.922
Мөн би дахин шинэ амьдрал эхлүүлсэн.

NOTE Paragraph

00:06:00.946 --> 00:06:02.534
Өмнөд Солонгост суурьших

00:06:02.558 --> 00:06:05.569
миний төсөөлснөөс ч 
хэцүү байсан.

00:06:06.331 --> 00:06:09.664
Өмнөд Солонгост Англи хэл үнэхээр чухал
байсан учир

00:06:09.688 --> 00:06:12.251
би 3 дахь хэлээ сурч эхэлсэн.

00:06:13.434 --> 00:06:17.997
Мөн Хойд болон Өмнөдийн ялгаа маш их
байсныг ойлгосон.

00:06:18.021 --> 00:06:20.174
Бид бүгд Солонгосчууд байсан ч дотроо бол

00:06:20.198 --> 00:06:24.923
67 жилийн хуваагдмал байснаас
маш өөр болсон байсан.

00:06:25.931 --> 00:06:28.911
Би өөрийгөө таних хямралд хүртэл орсон.

00:06:29.669 --> 00:06:32.308
Би Өмнөд Солонгос уу
эсвэл Хойд Солонгос уу?

00:06:32.959 --> 00:06:35.430
Би хаанаас ирсэн юм бэ? 
Хэн юм бэ?

00:06:36.229 --> 00:06:40.955
Гэнэт л миний эх орон гэж 
бахархах зүйл байхгүй болчихсон.

NOTE Paragraph

00:06:43.717 --> 00:06:47.454
Өмнөд Солонгосын амьдралд дасах амар
байгаагүй ч

00:06:47.478 --> 00:06:51.779
би төлөвлөгөө гаргаж, их сургуулийн 
элсэлтийн шалгалтанд бэлдэж эхэлсэн.

NOTE Paragraph

00:06:52.323 --> 00:06:56.061
Шинэ амьдралдаа дөнгөж дасаж байхдаа

00:06:56.085 --> 00:06:58.521
цочирдмоор дуудлага хүлээн авсан.

00:06:58.545 --> 00:07:01.251
Хойд Солонгосын эрх мэдэлтнүүд 
миний гэр бүлдээ явуулсан

00:07:01.275 --> 00:07:02.910
мөнгийг маань хурааж,

00:07:02.934 --> 00:07:07.956
шийтгэлд нь манай гэр бүлийг

00:07:07.980 --> 00:07:10.773
цөллөгт явуулах болсон.

00:07:11.353 --> 00:07:13.324
Тэд яаралтай зугтах хэрэгтэй болсон.

00:07:13.883 --> 00:07:16.726
Ингээд би тэднийг зугтаалгахаар
төлөвлөж эхэлсэн.

NOTE Paragraph

00:07:17.599 --> 00:07:21.105
Хойд Солонгосчууд эрх чөлөөнд 
хүрэхийн тулд

00:07:21.129 --> 00:07:22.883
итгэмээргүй хол зам туулдаг.

00:07:23.669 --> 00:07:26.358
Хойд болон Өмнөд Солонгосын
хил давах нь

00:07:26.382 --> 00:07:29.315
бараг л бүтэшгүй зүйл.

00:07:29.339 --> 00:07:32.682
Ингээд би Хятад руу
буцаж нисээд

00:07:32.706 --> 00:07:35.728
Хойд Солонгосын хил рүү зүглэсэн.

00:07:36.823 --> 00:07:39.521
Гэрийнхэн маань Хятадаар ярьж чадахгүй
учраас

00:07:39.545 --> 00:07:44.394
3200км газар Хятад болон,
зүүн өмнөд Ази руу

00:07:44.418 --> 00:07:47.965
би өөрөө газарчлах хэрэгтэй болсон.

00:07:48.743 --> 00:07:50.837
Автобусаар 7 хоног явж,

00:07:50.861 --> 00:07:53.582
хэд хэдэн удаа баригдах шахсан.

00:07:54.201 --> 00:08:00.336
Нэг удаа автобусыг
Хятад цагдаа зогсоож шалгасан.

00:08:01.355 --> 00:08:03.102
Тэр хүн бүрийн үнэмлэхийг аваад

00:08:03.126 --> 00:08:05.843
асуулт асууж эхэлсэн.

00:08:05.867 --> 00:08:10.645
Гэрийнхэн маань Хятад хэл ойлгохгүй учир,

00:08:10.669 --> 00:08:13.205
баригдах нь дээ гэж бодсон.

00:08:13.832 --> 00:08:16.553
Хятад цагдаа гэрийнхэн рүү 
дөхөж ирэх үед

00:08:16.577 --> 00:08:19.231
би гэнэт босч зогсоод

00:08:19.255 --> 00:08:23.318
эдгээр хүмүүс миний харгалзаж буй
дүлий бас тэнэг хүмүүс гэж хэлсэн.

00:08:24.017 --> 00:08:26.108
Тэр надруу сэжигтэй харсан ч

00:08:26.132 --> 00:08:29.104
азаар надад итгэсэн.

NOTE Paragraph

00:08:30.015 --> 00:08:32.897
Бид Лаос улсын хил хүртэл явж чадсан.

00:08:33.621 --> 00:08:37.968
Гэхдээ би бараг бүх мөнгөө
Лаосын хил хамгаалагчдад

00:08:37.992 --> 00:08:40.206
хахууль болгож өгсөн.

00:08:41.040 --> 00:08:43.327
Хил давж чадсан ч гэсэн,

00:08:43.351 --> 00:08:48.278
гэрийнхэн маань баривчлагдаж, хууль бусаар
хил давсан хэргээр шоронд орсон.

00:08:48.809 --> 00:08:50.957
Бүх төлбөр болон хахуулийг төлсний дараа,

00:08:50.981 --> 00:08:53.950
гэр бүлийнхэн маань 
нэг сарын дараа суллагдсан.

00:08:54.570 --> 00:08:58.552
Гэсэн ч удалгүй Лаосын нийслэлд

00:08:58.576 --> 00:09:00.410
дахин баривчлагдсан.

NOTE Paragraph

00:09:01.568 --> 00:09:04.689
Энэ миний амьдралын хамгийн хэцүү 
үеийн нэг байсан.

00:09:05.571 --> 00:09:10.758
Гэр бүлээ эрх чөлөөнд хүргэхийн тулд би 
бүхнийг хийсэн ч,

00:09:10.782 --> 00:09:13.132
ийм ойрхон ирээд

00:09:13.156 --> 00:09:15.429
Өмнөд Солонгосын элчинтэй тун ойрхон газар

00:09:15.453 --> 00:09:18.424
тэд маань шоронд орсон.

00:09:19.297 --> 00:09:22.053
Цагаачдын оффис болон 
цагдаагийн газрын хооронд

00:09:22.077 --> 00:09:23.955
эргэж буцан их явсан.

00:09:23.979 --> 00:09:26.892
Гэр бүлээ суллуулахын тулд цөхрөлгүй
хичээсэн.

00:09:26.916 --> 00:09:30.599
Гэвч надад торгууль эсвэл хахууль
төлөх хангалттай мөнгө байгаагүй.

00:09:31.099 --> 00:09:32.488
Би хамаг найдвараа алдсан.

NOTE Paragraph

00:09:32.924 --> 00:09:36.420
Тэр үед нэг залуу надаас

00:09:36.420 --> 00:09:37.823
''Юу болоов?'' гэж асуусан.

00:09:37.847 --> 00:09:42.795
Огт танихгүй хүн асуух сэтгэлтэй
байгаад их гайхсан.

00:09:43.502 --> 00:09:45.907
Муухан Англи хэлээрээ толь бичиг 
ашиглан,

00:09:45.931 --> 00:09:49.861
нөхцөл байдыг тайлбарлахад, 
огтхон ч эргэлзэлгүйгээр

00:09:49.885 --> 00:09:52.076
тэр АТМ руу явж

00:09:52.076 --> 00:09:54.909
хэрэгтэй бүх мөнгийг төлөөд
гэр бүлийнхнийг маань болон

00:09:54.933 --> 00:09:58.002
өөр 2 Хойд Солонгосчуудыг
шоронгоос гаргасан.

NOTE Paragraph

00:09:59.192 --> 00:10:02.289
Бүхий л сэтгэлээрээ би түүнд талархсанаа
илэрхийлж,

00:10:02.289 --> 00:10:04.455
''Та яагаад надад тусалж байгаа
юм бэ'' гэхэд

NOTE Paragraph

00:10:05.011 --> 00:10:06.686
''Би чамд туслаагүй ээ''

00:10:07.244 --> 00:10:09.699
''Би Хойд Солонгосын хүмүүст
тусалж байна'' гэсэн.

NOTE Paragraph

00:10:10.321 --> 00:10:14.157
Энэ миний амьдралд их бэлэгдэлтэй мөч 
гэдгийг ойлгосон.

00:10:15.014 --> 00:10:20.039
Сайхан сэтгэлт танихгүй хүн найдварыг
надад мөн Хойд Солонгосчуудад бэлэгдсэн.

00:10:20.063 --> 00:10:21.531
Бидэнд хамгийн хэрэгтэй мөчид.

00:10:22.014 --> 00:10:24.864
Мөн тэр хүний энэрэнгүй сэтгэл

00:10:24.888 --> 00:10:27.868
болон ОУ-ын нийгэмлэгүүдийн дэмжлэг

00:10:27.892 --> 00:10:31.751
Хойд Солонгосчуудад хэрэгтэй
итгэлийн дөл гэдгийг харуулсан.

NOTE Paragraph

00:10:33.077 --> 00:10:35.284
Урт аяллын эцэст

00:10:35.308 --> 00:10:38.482
гэр бүлтэйгээ би Өмнөд Солонгост дахин
уулзсан.

00:10:39.045 --> 00:10:41.990
Гэвч эрх чөлөөнд хүрэх нь зөвхөн
тулааны тал нь.

00:10:42.577 --> 00:10:46.053
Олон Хойд Солонгосчууд гэр бүлээсээ
тусгаарлагдаад

00:10:46.077 --> 00:10:48.637
шинэ улсад ирэхдээ,

00:10:48.661 --> 00:10:51.172
бага эсвэл ямар ч мөнгөгүй эхэлдэг.

00:10:52.340 --> 00:10:55.482
Тиймээс бидэнд ОУ-ын нийгэмлэгээс
боловсрол, Англи хэлний хичээл,

00:10:55.506 --> 00:11:00.298
ажлын дадлага болон өөр
тусламжууд авах нь нэмэртэй.

00:11:01.068 --> 00:11:02.885
Мөн бид Хойд Солонгос дахь хүмүүс ба

00:11:02.909 --> 00:11:06.552
гадаад ертөнцийн хооронд гүүр болж болно.

00:11:07.234 --> 00:11:12.505
Учир нь олон хүмүүс тэндэх гэр бүлтэйгээ
холбоотой байж,

00:11:12.529 --> 00:11:14.673
мэдээлэл болон мөнгө явуулж

00:11:14.697 --> 00:11:17.903
Хойд Солонгосыг дотроосоо
өөрчлөгдөхөд нь нэмэр болдог.

NOTE Paragraph

00:11:19.332 --> 00:11:24.485
Би үнэхээр азтай байж, маш их туслалцаа,
урам зориг авсан учир

00:11:24.509 --> 00:11:27.730
хүсэл эрмэлзэлтэй Хойд Солонгосчуудад

00:11:27.754 --> 00:11:32.411
олон улсын тусламжтайгаар дэвжих 
боломж олгоход тусламаар байна.

00:11:33.561 --> 00:11:36.540
Та нар илүү олон Хойд Солонгосчуудыг

00:11:36.540 --> 00:11:39.017
дэлхий дахинд болон TED тайзан дээр
амжилттай байхыг

00:11:39.041 --> 00:11:40.739
харна гэдэгт итгэлтэй байна.

NOTE Paragraph

00:11:41.223 --> 00:11:42.375
Баярлалаа.

NOTE Paragraph

00:11:42.399 --> 00:11:49.309
(Алга Ташилт)