0:00:00.777,0:00:02.095
Mən balaca olanda

0:00:02.095,0:00:03.753
ölkəmin ən yaxşı yer olduğunu

0:00:03.753,0:00:05.541
düşünmüşdüm.

0:00:05.541,0:00:07.326
Və "Həsəd aparılası bir şey yoxdu"

0:00:07.326,0:00:09.092
adlı mahnını oxuyaraq böyüdüm.

0:00:09.092,0:00:11.080
Fəxr edirdim.

0:00:11.080,0:00:12.868
Məktdəbdə, Kim İl Sen'in tarixini

0:00:12.868,0:00:14.629
öyrənərək çox vaxt xərclədik,

0:00:14.629,0:00:15.899
amma xarici dünya haqqında

0:00:15.899,0:00:18.571
heç bir zaman çox bir şey öyrənmədik.

0:00:18.571,0:00:20.521
Amerika, Cənubi Koreya,

0:00:20.521,0:00:23.171
Yaponiyanın düşmən olması xaric.

0:00:23.401,0:00:26.735
Xarici dünya ilə tez-tez maraqlanmağıma baxmayaraq,

0:00:26.735,0:00:28.403
bütün həyatımı Şimali Koreyada

0:00:28.403,0:00:30.883
keçirəcəyimi düşünmüşdüm,

0:00:30.883,0:00:34.017
hər şey qəfildən dəyişənə qədər.

0:00:34.587,0:00:37.657
İlk ictimai qətl hadisəsini görəndə

0:00:37.657,0:00:39.347
7 yaşındaydım,

0:00:39.347,0:00:40.347
amma Şimali Koreyadakı həyatımın

0:00:40.347,0:00:42.605
normal olduğunu düşünmüşdüm.

0:00:42.605,0:00:44.717
Ailəm kasıb deyildi,

0:00:44.717,0:00:48.250
və mən heç vaxt qıtlıq çəkməmişdim.

0:00:48.250,0:00:52.753
Amma bir gün, 1995-ci ildə, anam evə iş yoldaşının

0:00:52.753,0:00:54.816
bacısından aldığı məktubu gətirdi.

0:00:54.816,0:00:56.320
Belə deyirdi,

0:00:56.320,0:00:57.660
"Bunu oxuyanda ailəmizin

0:00:57.660,0:00:59.950
5 nəfər üzvünün heç biri

0:00:59.950,0:01:02.490
bu dünyada olmayacaq,

0:01:02.490,0:01:04.501
çünki, son 2 həftədir ki,

0:01:04.501,0:01:06.841
heç bir şey yeməmişik.

0:01:06.841,0:01:09.313
Biz yerdə birlikdə uzanmışıq,

0:01:09.313,0:01:13.514
və bədənlərimiz o qədər zəifdi ki,

0:01:13.514,0:01:16.404
ölməyə hazırıq."

0:01:18.924,0:01:21.031
Mən çox sarsılmışdım.

0:01:21.331,0:01:24.417
Ölkəmdəki insanların əzab çəkdiyini

0:01:24.417,0:01:27.444
ilk dəfə idi ki, eşidirdim

0:01:27.714,0:01:28.714
Bir müddət sonra

0:01:28.714,0:01:31.024
qatar stansiyasından keçəndə

0:01:31.024,0:01:33.389
indi də yaddaşımdan silə bilmədiyim

0:01:33.389,0:01:35.583
dəhşətli bir şey gördüm.

0:01:36.233,0:01:38.263
Cansız bir qadın qollarında

0:01:38.263,0:01:40.951
sadəcə aciz şəkildə anasının üzünə baxan,

0:01:40.951,0:01:44.000
bir dəri, bir sümük qalmış uşağıyla

0:01:44.000,0:01:46.300
yerdə uzanmışdı.

0:01:47.000,0:01:49.910
Amma heç kim onlara kömək etmirdi,

0:01:49.910,0:01:51.884
çünki hər kəs özlərinin və ailələrinin

0:01:51.884,0:01:54.884
qeydinə qalmağı düşünürdü.

0:01:55.344,0:01:57.068
1990-cı illərin ortasında

0:01:57.068,0:01:59.982
böyük bir aclıq Şimali Koreyaya zərbə vurdu.

0:01:59.982,0:02:02.717
Nəticədə 1 milyondan çox Şimali Koreyalı

0:02:02.717,0:02:05.126
acından öldü və bir çoxu da

0:02:05.126,0:02:07.535
ancaq ot, həşərat və ağac qabığı

0:02:07.535,0:02:10.012
yeməklə həyatda qaldı.

0:02:11.849,0:02:12.849
Elektriklərin kəsilməsi də daha

0:02:12.849,0:02:14.967
tez-tez hiss olunmağa başlamışdı,

0:02:14.967,0:02:16.419
buna görə də gecələr

0:02:16.419,0:02:17.871
ətrafımdakı hər şey

0:02:17.871,0:02:19.324
tamamilə qaranlıq olurdu,

0:02:19.324,0:02:20.324
evimin qarşısındakı çayın

0:02:20.324,0:02:21.876
qarşı sahilində olan

0:02:21.876,0:02:24.356
Çinin işıqlar dənizindən başqa.

0:02:24.356,0:02:26.680
Hər zaman niyə onların işığı var,

0:02:26.680,0:02:29.290
bizdə isə yoxdu deyə düşünərdim.

0:02:29.680,0:02:34.024
Bu Şimali Koreyanı qonşuları ilə müqayisəsini göstərən

0:02:34.024,0:02:37.086
gecə vaxtı peykdən çəkilmiş şəkildir

0:02:37.436,0:02:39.379
Bu, Şimali Koreya ilə Çin arasındakı

0:02:39.379,0:02:41.750
sərhədin bir hissəsi olan

0:02:41.750,0:02:43.994
Amrok çayıdır.

0:02:44.364,0:02:45.434
Gördüyünüz kimi çay

0:02:45.434,0:02:46.898
müəyyən nöqtələrdə çox dar ola bilir,

0:02:46.898,0:02:49.354
Şimali Koreyalıların gizlicə

0:02:49.354,0:02:52.644
qarşıya keçməsinə imkan verir.

0:02:52.894,0:02:54.518
Amma çoxu ölür.

0:02:54.518,0:02:59.564
Bəzən ölü bədənləri çayın üzərində üzərkən görürdüm.

0:03:01.984,0:03:03.924
Şimali Koreyanı necə tərk etməyimə dair

0:03:03.924,0:03:06.924
bir çox detalı açıqlaya bilmirəm,

0:03:06.924,0:03:08.345
ancaq onu deyə bilərəm ki,

0:03:08.345,0:03:11.166
bu dəhşətli qıtlıq günlərində

0:03:11.187,0:03:16.220
uzaq qohumlarımla Çində yaşamağa göndərildim.

0:03:16.220,0:03:18.190
Yalnız qısa bir dövr üçün

0:03:18.190,0:03:22.477
ailəmdəm uzaq qalacağımı düşünmüşdüm.

0:03:22.477,0:03:24.169
Heç vaxt təsəvvür etməzdim ki,

0:03:24.169,0:03:28.412
qovuşmağımız 14 il sonra baş verəcək.

0:03:28.662,0:03:30.086
Çində ailəsiz bir gənc qız kimi

0:03:30.086,0:03:33.086
yaşamaq çox çətin idi.

0:03:33.086,0:03:35.429
Şimali Koreyalı bir qaçqın kimi

0:03:35.429,0:03:38.866
yaşamağın necə olacağı barədə heç bir fikrim yox idi,

0:03:38.866,0:03:42.082
amma tezliklə bunun təkcə çətin yox,

0:03:42.082,0:03:45.029
eyni zamanda təhlükəli olduğunu öyrəndim,

0:03:45.029,0:03:48.489
çünki, Şimali Koreyalı qaçqınlar

0:03:49.339,0:03:52.178
Çində qanunsuz miqrant hesab edilir.

0:03:52.178,0:03:54.452
Buna görə də kimliyim ortaya çıxa bilər deyə

0:03:54.452,0:03:56.995
daimi qorxu içində yaşayırdım,

0:03:56.995,0:04:00.132
və yenidən Şimali Koreyadakı

0:04:00.132,0:04:02.888
dəhşətli taleyimə geri göndərilə bilərdim.

0:04:02.888,0:04:05.600
Çin polisi tərəfindən tutulduğum gün

0:04:05.600,0:04:08.438
qorxulu yuxum gerçəyə çevrildi

0:04:08.438,0:04:10.138
və mən sorğu-sual üçün

0:04:10.138,0:04:12.437
polis bölməsinə gətirildim.

0:04:12.437,0:04:13.787
Birisi məni Şimali Koreyalı

0:04:13.797,0:04:15.875
olmaqda günahlandırmışdı,

0:04:15.875,0:04:19.560
buna görə də Çin dilindəki bilgimi yoxladılar

0:04:19.560,0:04:22.883
və mənə çoxlu suallar verdilər.

0:04:22.883,0:04:25.156
Çox qorxmuşdum,

0:04:25.156,0:04:28.164
ürəyimin partlayacağını düşünürdüm.

0:04:28.164,0:04:30.852
Hər hansı bir şey haqda şübhə yaransaydı,

0:04:30.852,0:04:33.846
həbs oluna və ölkəmə geri göndərilə bilərdim.

0:04:33.846,0:04:36.293
Həyatımın bitdiyini düşünürdüm,

0:04:36.293,0:04:39.532
amma bütün emosiyalarımı daxilimdə saxlamağı

0:04:39.532,0:04:41.490
və suallara cavab verməyi bacardım.

0:04:41.490,0:04:43.662
Dindirmə bitdikdən sonra

0:04:43.662,0:04:45.787
bir polis işçisi o birinə

0:04:45.787,0:04:47.865
"Yanlış məlumat idi.

0:04:47.865,0:04:49.797
O Şimali Koreyalı deyil" dedi.

0:04:49.797,0:04:52.039
Və onlar mənə getməyə icazə verdilər.

0:04:52.039,0:04:53.679
Bu möcüzə idi.

0:04:54.039,0:04:55.579
Çindəki bəzi Şimali Koreyalılar

0:04:55.579,0:04:56.890
xarici səfirliklərdə

0:04:56.890,0:04:59.213
özlərinə sığınacaq axtarırlar,

0:04:59.213,0:05:02.529
amma çoxu Çin polisi tərəfindən tutula

0:05:02.529,0:05:03.989
və öz ölkələrinə geri göndərilə bilədilər.

0:05:03.989,0:05:06.166
Bu qızlar çox şanslı idilər.

0:05:06.166,0:05:07.782
Tutulmaqlarına baxmayaraq,

0:05:07.782,0:05:10.926
beynəlxalq ictimaiyyətin ağır təzyiqləri nəticəsində

0:05:10.926,0:05:12.484
nəhayət azad olundular.

0:05:12.484,0:05:15.825
Bu Şimali Koreyalılar isə o qədər də şanslı deyildilər.

0:05:15.825,0:05:19.740
Hər il saysız-hesabsız Şimali Koreyalı Çində tutulur

0:05:19.740,0:05:22.452
və Şimali Koreyaya geri göndərilir,

0:05:22.452,0:05:25.986
orda da işgəncələr görür, həbs olunur

0:05:25.986,0:05:28.537
və ya ictimai qətl qurbanı olurlar.

0:05:28.777,0:05:31.881
Baxmayaraq ki, qaça bildiyimçün mən çox şanslı idim,

0:05:31.881,0:05:34.939
bir çox Şimali Koreyalı bu qədər şanslı olmamışdı.

0:05:34.939,0:05:36.206
Şimali Koreyalıların

0:05:36.206,0:05:38.103
öz kimliklərini gizlətmə məcburiyyətləri

0:05:38.103,0:05:40.370
və sadəcə həyatda qalmaq üçün

0:05:40.370,0:05:42.934
bu qədər mübarizə aparmaqları faciəli bir şeydir.

0:05:42.934,0:05:45.972
Yeni bir dil öyrənib, iş əldə etdikdən sonra da

0:05:45.972,0:05:49.853
bütün həyatları bir andaca alt-üst edilə bilərdi.

0:05:49.853,0:05:53.589
Bununçün də 10 il kimliyimi gizlətdikdən sonra

0:05:53.589,0:05:57.871
Cənubi Koreyaya getmək riskini gözə aldım

0:05:57.871,0:06:00.946
və təzədən yeni bir həyata başladım.

0:06:00.946,0:06:03.829
Cənubi Koreyada məskunlaşmaq, yerləşmək

0:06:03.829,0:06:06.149
gözlədiyimdən çox daha çətin idi.

0:06:06.149,0:06:09.578
İngilis dili Cənubi Koreyada çox vacib idi,

0:06:09.578,0:06:12.861
buna görə də 3-cü dilimi öyrənməyə başlamalıydım.

0:06:12.861,0:06:16.038
Bundan əlavə Şimali və Cənubi Koreya arasında

0:06:16.038,0:06:18.021
böyük bir fərq olduğunu anladım.

0:06:18.021,0:06:20.198
Hamımız Koreyalı idik,

0:06:20.198,0:06:23.268
amma 67 illik parçalanmadan, bölünmədən sonra

0:06:23.268,0:06:25.630
daxilən çox fərqli olmuşduq.

0:06:25.630,0:06:29.349
Hətta kimlik böhranı yaşadım.

0:06:29.669,0:06:32.909
Cənubi Koreyalıyam yoxsa Şimali Koreyalı?

0:06:32.909,0:06:35.868
Mən haralıyam? Kiməm?

0:06:35.868,0:06:39.254
Birdən-birə mənim deyə biləcəyim

0:06:39.254,0:06:41.345
bir ölkə yox idi.

0:06:43.315,0:06:47.306
Cənubi Koreyadakı həyata öyrəşmək ağır olsa da

0:06:47.306,0:06:48.482
plan qurdum.

0:06:48.482,0:06:49.482
Universitetin qəbul imtahanlarına

0:06:49.482,0:06:51.935
hazırlaşmağa başladım.

0:06:51.935,0:06:55.950
Yeni həyatıma təzəcə alışmağa başlayırdım ki,

0:06:55.950,0:06:58.493
telefon həyəcanlı şəkildə zəngi çaldı.

0:06:58.493,0:06:59.914
Şimali Koreya rəsmiləri

0:06:59.914,0:07:02.626
ailəmə göndərdiyim pulu ələ keçirmişdilər,

0:07:02.626,0:07:05.038
və cəza kimi də ailəmi

0:07:05.038,0:07:07.695
məcburi şəkildə şəhər kənarındakı

0:07:07.695,0:07:10.933
quraq əraziyə sürgün edəcəkdilər.

0:07:11.163,0:07:13.883
Ordan tezliklə çıxmalı idilər,

0:07:13.883,0:07:17.448
beləliklə onları necə xilas etmək barədə planlara başladım.

0:07:17.448,0:07:20.480
Şimali Koreyalılar azadlıq yolunda

0:07:20.480,0:07:23.199
böyük məsafələr qət etməliydilər.

0:07:23.559,0:07:25.059
Şimali Koreya ilə Cənubi Koreya

0:07:25.059,0:07:26.972
arasındakı sərhədi keçmək

0:07:26.972,0:07:29.240
demək olar ki imkansızdı.

0:07:29.240,0:07:32.706
Qəribə də olsa, bununçün, təyyarə ilə Çinə,

0:07:32.706,0:07:36.328
ordan da Şimali Koreya sərhədinə doğru yola düşdüm.

0:07:36.328,0:07:39.192
Ailəm Çin dilində danışa bilmədiyi üçün

0:07:39.192,0:07:41.408
onlara mən bələdçilik etməli oldumş

0:07:41.408,0:07:45.211
2000 mildən çox Çində,

0:07:45.211,0:07:48.474
sonra isə Cənub Şərqi Asiyaya doğru.

0:07:48.474,0:07:51.016
Avtobusla səyahət bir həftə çəkdi,

0:07:51.016,0:07:54.031
və bir neçə dəfə demək olar ki, tutulurduq.

0:07:54.031,0:07:57.452
Bir dəfə Çinli bir polis işçisi

0:07:57.452,0:08:00.651
avtobusu saxladı və mindi.

0:08:01.131,0:08:03.234
Hər kəsin şəxsiyyət vəsiqəsini aldı

0:08:03.234,0:08:05.867
və onlara suallar verməyə başladı.

0:08:05.867,0:08:09.462
Ailəm Çin dilində başa düşmədiyi üçün

0:08:09.462,0:08:13.596
onların həbs olunacağını düşünürdüm.

0:08:13.596,0:08:16.577
Çinli polis ailəmə yaxınlaşan kimi

0:08:16.577,0:08:19.086
düşünmədən ayağa qalxdım və

0:08:19.086,0:08:21.753
bunlar kar və lal insanlardı dedim,

0:08:21.753,0:08:23.958
buna görə onları mən müşayiət edirəm.

0:08:23.958,0:08:26.532
Şübhəli şəkildə mənə baxdı,

0:08:26.532,0:08:30.016
amma xoşbəxtlikdən mənə inandı.

0:08:30.016,0:08:31.336
Laosla sərhədə qədər

0:08:31.336,0:08:33.127
bunu bütün yol boyu etdik,

0:08:33.127,0:08:35.274
lakin, təqribən bütün pulumu

0:08:35.274,0:08:37.754
Laosdakı sərhəd gözətçilərinə

0:08:37.754,0:08:40.498
rüşvət verməyə xərclədim.

0:08:40.498,0:08:42.328
Bütün bunlara baxmayaraq,

0:08:42.328,0:08:44.341
sərhədi keçdikdən sonra belə

0:08:44.341,0:08:46.726
qanunsuz keçdiyimizə görə

0:08:46.726,0:08:48.765
ailəm tutuldu və həbs edildi.

0:08:48.765,0:08:50.981
Cəriməni və rüşvəti ödədikdən 1 ay sonra

0:08:50.981,0:08:54.380
ailəm sərbəst buraxıldı,

0:08:54.570,0:08:58.386
amma qısa müddət sonra Laosun paytaxtında

0:08:58.386,0:09:00.825
ailəm yenidən tutuldu və həbs olundu.

0:09:00.825,0:09:04.803
Bu həyatımdakı ən pis hadisələrdən biri idi.

0:09:05.393,0:09:10.782
Ailəmi azadlığa çıxarmaq üçün hər şeyi etdim,

0:09:10.782,0:09:13.156
çox yaxınlaşmışdıq,

0:09:13.156,0:09:15.453
amma ailəm Cənubi Koreya səfirliyindən

0:09:15.453,0:09:18.997
qısa məsafədəki həbsə atılmışdı.

0:09:18.997,0:09:22.023
Ailəmin sərbəst buraxılması üçün

0:09:22.023,0:09:23.754
miqrasiya idarəsi və polis bölməsi arasında

0:09:23.754,0:09:25.972
ümidsizcə gedib-gəlirdim,

0:09:25.972,0:09:28.234
amma cəriməni və ya rüşvəti ödəmək üçün

0:09:28.234,0:09:30.861
lazımi qədər pulum artıq yox idi.

0:09:30.861,0:09:32.655
Bütün ümidlərimi itirmişdim.

0:09:32.655,0:09:36.356
Elə bu anda hansısa kişinin mənə səsləndiyini eşitdim,

0:09:36.356,0:09:37.847
"Problem nədir?"

0:09:37.847,0:09:39.444
Heç tanımadığım birinin

0:09:39.444,0:09:43.377
mənimlə maraqlanmağına çox təəccübləndim.

0:09:43.377,0:09:45.931
Zəif İngilis dilim və lüğətin köməyilə

0:09:45.931,0:09:48.915
vəziyyəti izah etdim,

0:09:48.915,0:09:51.938
və kişi tərəddüd etmədən bankomata doğru getdi.

0:09:51.938,0:09:54.933
Ailəmin və daha 2 Şimali Koreyalının

0:09:54.933,0:09:58.757
həbsdən qurtulması üçün qalan pulu ödədi.

0:09:58.997,0:10:02.401
Bütün qəlbimlə ona təşəkkür etdim və soruşdum,

0:10:02.401,0:10:04.775
"Niyə mənə kömək edirsiz?"

0:10:04.775,0:10:07.070
"Mən sənə kömək etmirəm" dedi.

0:10:07.070,0:10:10.321
"Şimali Koreyalı insanlara yardım edirəm."

0:10:10.321,0:10:12.379
Həmin vaxtın həyatımın simvolik

0:10:12.379,0:10:14.819
anı olduğunu başa düşdüm.

0:10:14.819,0:10:18.408
Bu yad mehriban adam mənim və Şimali Koreyalıların

0:10:18.408,0:10:21.806
ən çox ehtiyacı olduğu andakı ümidi təmsil etmişdi.

0:10:21.806,0:10:24.812
O, mənə yadların mərhəmətinin

0:10:24.812,0:10:28.104
və beynəlxalq ictimaiyyətin dəstəyinin həqiqətən də

0:10:28.104,0:10:30.496
bizim - Şimali Koreyalıların ehtiyacı duyduğu

0:10:30.496,0:10:32.888
ümid işığı olduğunu göstərmişdi

0:10:32.888,0:10:35.374
Sonunda uzun bir səfərdən sonra

0:10:35.374,0:10:37.134
mən və ailəm Cənubi Koreyada

0:10:37.134,0:10:38.771
yenidən bir araya gəldik,

0:10:38.771,0:10:42.225
amma azad olmaq bu döyüşün yalnız yarısıdır.

0:10:42.225,0:10:45.848
Bir çox Şimali Koreyalı ailəsindən uzaqlaşdırılır,

0:10:45.848,0:10:48.661
və yeni ölkəyə gəlib çatdıqda

0:10:48.661,0:10:51.965
həyatlarına çox az pulla və ya pulsuz başlayırlar.

0:10:52.305,0:10:56.081
Buna görə də təhsil, İngilis dili tədrisi, peşə təlimi

0:10:56.081,0:10:57.516
və dahası üçün

0:10:57.516,0:11:00.699
beynəlxalq ictimaiyyətdən yardım ala bilərik.

0:11:00.699,0:11:02.813
Həmçinin Şimali Koreyadakı

0:11:02.813,0:11:04.938
və xarici dünyadakı insanlar arasında

0:11:04.938,0:11:06.918
körpü rolunu da oynaya bilərik,

0:11:06.918,0:11:09.642
çünki çoxumuz hələ də orda olan

0:11:09.642,0:11:12.411
ailə üzvlərimizlə əlaqə saxlayır.

0:11:12.411,0:11:16.343
Şimali Koreyanı daxildən dəyişə bilmək üçün

0:11:16.343,0:11:19.161
məlumat və pul göndəririk.

0:11:19.161,0:11:22.198
Həyatımda bu qədər kömək

0:11:22.198,0:11:24.403
və ilham aldığım üçün çox şanslı olmuşam.

0:11:24.403,0:11:27.747
Bunun üçün də beynəlxalq dəstəyin köməyilə

0:11:27.747,0:11:30.203
uğura can atan Şimali Koreyalılara

0:11:30.203,0:11:31.863
buna çatmaq üçün şans verməklə

0:11:31.863,0:11:33.561
kömək etmək istəyirəm.

0:11:33.561,0:11:36.047
Əminəm ki, TED səhnəsi də daxil olmaqla

0:11:36.047,0:11:38.804
bütün dünyada daha da çox Şimali Koreyalıların

0:11:38.804,0:11:41.155
məqsədlərinə çatmaqlarını görəcəksiz.

0:11:41.155,0:11:43.047
Təşəkkürlər.

0:11:43.047,0:11:53.499
(Alqışlar)