WEBVTT

00:00:00.488 --> 00:00:02.738
Dakle, ovo je Džejms Rajzen.

00:00:03.174 --> 00:00:05.924
Možda ga znate kao novinara,
dobitnika Pulicerove nagrade,

00:00:05.948 --> 00:00:07.640
iz "Njujork Tajmsa".

00:00:07.664 --> 00:00:10.418
Mnogo pre nego što je iko čuo
za Edvarda Snoudena,

00:00:10.442 --> 00:00:13.358
Rajzen je napisao knjigu
u kojoj je, kao što znamo, razotkrio

00:00:13.382 --> 00:00:17.318
da je NSA nezakonito prisluškivala
telefonske pozive Amerikanaca.

00:00:17.842 --> 00:00:19.612
No jedno drugo poglavlje iz te knjige

00:00:19.636 --> 00:00:21.651
možda je imalo i trajniji uticaj.

00:00:22.405 --> 00:00:27.223
U njemu on opisuje katastrofalnu
operaciju američkih obaveštajaca

00:00:27.247 --> 00:00:30.336
u kojoj je CIA skoro bukvalno
predala nacrte

00:00:30.360 --> 00:00:32.146
nuklearne bombe Iranu.

00:00:32.662 --> 00:00:34.627
Ako vam to zvuči blesavo,
čitajte o tome.

00:00:34.627 --> 00:00:35.972
To je neverovatna priča.

NOTE Paragraph

00:00:36.456 --> 00:00:38.520
Ali znate kome se
nije svidelo to poglavlje?

00:00:38.893 --> 00:00:40.043
Američkoj vladi.

00:00:40.592 --> 00:00:42.806
Skoro deceniju kasnije,

00:00:42.830 --> 00:00:46.083
Rajzen je bio predmet istrage
američke vlade

00:00:46.107 --> 00:00:48.476
u kojoj su tužioci
zahtevali od njega da svedoči

00:00:48.500 --> 00:00:50.524
protiv jednog od njegovih navodnih izvora.

00:00:50.829 --> 00:00:54.904
A usput je postao oličenje
za skorašnji obrazac američke vlade

00:00:54.928 --> 00:00:57.947
dok proganja uzbunjivače
i špijunira novinare.

NOTE Paragraph

00:00:58.681 --> 00:01:00.349
Vidite, pod Prvim amandmanom,

00:01:00.373 --> 00:01:04.000
štampa ima pravo da objavljuje
tajne informacije od javnog značaja.

00:01:04.024 --> 00:01:09.158
Ali je nemoguće praktikovati to pravo,
ako mediji ne mogu i da sakupljaju vesti

00:01:09.182 --> 00:01:12.438
i da štite identitete
hrabrih muškaraca i žena

00:01:12.462 --> 00:01:13.612
koji im ih dostavljaju.

00:01:14.087 --> 00:01:16.119
Pa, kad je vlada zakucala kod njega,

00:01:16.143 --> 00:01:19.184
Rajzen je uradio isto što i mnogi
hrabri novinari pre njega:

00:01:19.208 --> 00:01:20.393
odbio je

00:01:20.417 --> 00:01:22.138
rekavši da će radije otići u zatvor.

00:01:22.611 --> 00:01:25.594
Te je od 2007. do 2015.

00:01:25.618 --> 00:01:28.412
Rajzen živeo sa sablašću
odlaska u federalni zatvor.

NOTE Paragraph

00:01:28.976 --> 00:01:33.023
To jest sve do samo nekoliko dana pred
suđenje, kad se nešto zanimljivo desilo.

00:01:33.912 --> 00:01:37.713
Iznenada, nakon godina tvrdnje
da je to ključno za njihov slučaj,

00:01:37.737 --> 00:01:40.427
vlada je odbacila sve zahteve od Rajzena.

00:01:40.912 --> 00:01:43.460
Ispostavilo se da u dobu
elektronskog nadzora

00:01:43.484 --> 00:01:46.472
ima veoma malo mesta
na koja se novinari i izvori mogu sakriti.

00:01:46.959 --> 00:01:50.554
I umesto truda i neuspeha
da ubede Rajzena da svedoči,

00:01:50.578 --> 00:01:53.625
mogli su da imaju njegov digitalni trag
da svedoči protiv njega.

00:01:54.585 --> 00:01:57.101
Pa su u potpunoj tajnosti
i bez njegovog pristanka

00:01:57.125 --> 00:01:59.555
tužitelji dobili Rajzenov
spisak telefonskih poziva.

00:01:59.903 --> 00:02:04.419
Dobili su spisak imejlova,
njegove finansijske i bankovne informacije

00:02:04.443 --> 00:02:06.196
i kreditne izveštaje,

00:02:06.220 --> 00:02:08.990
čak i izveštaje o putovanjima
sa spiskom letova.

00:02:09.808 --> 00:02:13.593
I ove informacije su iskoristili
da osude Džefrija Sterlinga,

00:02:13.617 --> 00:02:16.736
Rajzenov navodni izvor
i CIA-inog uzbunjivača.

NOTE Paragraph

00:02:18.035 --> 00:02:20.450
Nažalost, ovo je samo jedan
slučaj od mnogih.

00:02:21.152 --> 00:02:24.759
Predsednik Obama je u kampanji obećao
da će da zaštiti uzbunjivače,

00:02:24.783 --> 00:02:28.045
a umesto toga, njegovo ministarstvo pravde
je tužilo više novinara

00:02:28.069 --> 00:02:30.560
od svih prethodnih
administracija zajedno.

00:02:31.179 --> 00:02:33.283
Sad, vidite kako bi to
moglo da bude problem,

00:02:33.307 --> 00:02:37.774
naročito jer vlada većinu svojih poslova
smatra tajnim.

00:02:38.758 --> 00:02:43.258
Od 11. 9. skoro svaka važna priča
o nacionalnoj sgurnosti

00:02:43.282 --> 00:02:46.202
je bila rezultat prilaska
uzbunjivača novinarima.

00:02:46.670 --> 00:02:49.568
Stoga rizikujemo da gledamo
štampu nesposobnu da radi posao

00:02:49.592 --> 00:02:51.791
koji bi Prvi amandman trebalo da štiti

00:02:51.815 --> 00:02:54.822
zbog vladine sve izraženije
sposobnosti da špijunira svakoga.

NOTE Paragraph

00:02:55.487 --> 00:02:57.940
Ali baš kao što je tehnologija
omogućila vladi

00:02:57.964 --> 00:03:00.671
da izigra prava novinara,

00:03:00.695 --> 00:03:02.869
štampa takođe može da koristi tehnologiju

00:03:02.893 --> 00:03:05.233
da zaštiti njihove izvore
čak i bolje nego pre.

00:03:05.698 --> 00:03:08.810
I mogu da počnu od trenutka
kad započnu razgovor s njima,

00:03:08.834 --> 00:03:11.261
umesto na klupi za svedoke
nakon počinjenog dela.

00:03:12.197 --> 00:03:14.289
Trenutno postoji komunikacijski softver

00:03:14.313 --> 00:03:16.845
koj nije bio dostupan
dok je Rajzen pisao svoju knjigu

00:03:16.869 --> 00:03:20.868
i mnogo je otporniji na nadzor
od običnih mejlova i telefonskih poziva.

00:03:21.789 --> 00:03:26.007
Na primer, jedno od tih oruđa
je SecureDrop,

00:03:26.031 --> 00:03:28.716
sistem otovorenog koda
za podnošenje dokaza uzbunjivača

00:03:28.740 --> 00:03:32.788
koji je prvobitno napravio
prosvetitelj interneta, pokojni Aron Švorc

00:03:32.812 --> 00:03:35.477
i trenutno ga razvijaju
u mojoj neprofitnoj organizaciji,

00:03:35.501 --> 00:03:37.032
fondaciji Sloboda štampe.

00:03:37.824 --> 00:03:39.476
Umesto slanja imejla,

00:03:39.500 --> 00:03:41.541
odete na vebsajt publikacije,

00:03:41.565 --> 00:03:43.565
poput ovog ovde, "Vašington posta".

00:03:44.010 --> 00:03:47.953
Odatle možete da učitate dokument
ili da pošaljete informaciju

00:03:47.977 --> 00:03:50.406
kao što biste
u bilo kom obrascu za kontakte.

00:03:50.715 --> 00:03:53.334
Potom to prolazi enkripciju
i pohranjuje se na serveru

00:03:53.358 --> 00:03:55.906
kome jedino ta publikacija ima pristup.

00:03:56.351 --> 00:03:59.724
Tako vlada više ne može
da u tajnosti zahteva informacije,

00:03:59.748 --> 00:04:01.852
a većina informacija koje bi zahtevali

00:04:01.876 --> 00:04:03.835
ionako ne bi bila dostupna.

NOTE Paragraph

00:04:04.475 --> 00:04:07.439
SecureDrop je ipak
zaista samo delić slagalice

00:04:07.463 --> 00:04:10.410
u zaštiti slobode štampe u XXI veku.

00:04:11.035 --> 00:04:13.408
Nažalost, vlade širom sveta

00:04:13.432 --> 00:04:15.932
stalno razvijaju nove tehnike špijuniranja

00:04:15.956 --> 00:04:17.360
koje su rizične za sve nas.

00:04:18.043 --> 00:04:20.741
A na nama je da se od sad staramo

00:04:20.765 --> 00:04:23.265
da i uzbunjivači
koji nisu tehnički stručnjaci

00:04:23.289 --> 00:04:26.574
poput Edvarda Snoudena, imaju pristup
razotkrivanju nepočinstava.

00:04:27.408 --> 00:04:32.155
Jednako je važno da zaštitimo budućeg
uzbunjivača zdravstvene nege veterana

00:04:32.179 --> 00:04:35.487
koji nam skreće pažnju
na prenatrpane bolnice;

00:04:35.511 --> 00:04:37.838
ili budućeg ekologa

00:04:37.862 --> 00:04:41.060
koji glasno upozorava
o Flintovim zagađenim vodama;

00:04:41.084 --> 00:04:42.764
ili insajdera sa Vol Strita

00:04:42.788 --> 00:04:44.965
koji nas upozorava
na novu finansijsku krizu.

00:04:45.869 --> 00:04:49.997
Konačno, ova oruđa nisu samo napravljena
da zaštite hrabre muškarce i žene

00:04:50.021 --> 00:04:51.559
koji razotkrivaju zločine,

00:04:51.583 --> 00:04:54.817
već su i sredstva zaštite
svih naših ustavnih prava.

NOTE Paragraph

00:04:55.351 --> 00:04:56.606
Hvala vam.

00:04:56.629 --> 00:04:58.872
(Aplauz)