1
00:00:00,488 --> 00:00:02,738
Dakle, ovo je Džejms Rajzen.

2
00:00:03,174 --> 00:00:05,924
Možda ga znate kao novinara,
dobitnika Pulicerove nagrade,

3
00:00:05,948 --> 00:00:07,640
iz "Njujork Tajmsa".

4
00:00:07,664 --> 00:00:10,418
Mnogo pre nego što je iko čuo
za Edvarda Snoudena,

5
00:00:10,442 --> 00:00:13,358
Rajzen je napisao knjigu
u kojoj je, kao što znamo, razotkrio

6
00:00:13,382 --> 00:00:17,318
da je NSA nezakonito prisluškivala
telefonske pozive Amerikanaca.

7
00:00:17,842 --> 00:00:19,612
No jedno drugo poglavlje iz te knjige

8
00:00:19,636 --> 00:00:21,651
možda je imalo i trajniji uticaj.

9
00:00:22,405 --> 00:00:27,223
U njemu on opisuje katastrofalnu
operaciju američkih obaveštajaca

10
00:00:27,247 --> 00:00:30,336
u kojoj je CIA skoro bukvalno
predala nacrte

11
00:00:30,360 --> 00:00:32,146
nuklearne bombe Iranu.

12
00:00:32,662 --> 00:00:34,627
Ako vam to zvuči blesavo,
čitajte o tome.

13
00:00:34,627 --> 00:00:35,972
To je neverovatna priča.

14
00:00:36,456 --> 00:00:38,520
Ali znate kome se
nije svidelo to poglavlje?

15
00:00:38,893 --> 00:00:40,043
Američkoj vladi.

16
00:00:40,592 --> 00:00:42,806
Skoro deceniju kasnije,

17
00:00:42,830 --> 00:00:46,083
Rajzen je bio predmet istrage
američke vlade

18
00:00:46,107 --> 00:00:48,476
u kojoj su tužioci
zahtevali od njega da svedoči

19
00:00:48,500 --> 00:00:50,524
protiv jednog od njegovih navodnih izvora.

20
00:00:50,829 --> 00:00:54,904
A usput je postao oličenje
za skorašnji obrazac američke vlade

21
00:00:54,928 --> 00:00:57,947
dok proganja uzbunjivače
i špijunira novinare.

22
00:00:58,681 --> 00:01:00,349
Vidite, pod Prvim amandmanom,

23
00:01:00,373 --> 00:01:04,000
štampa ima pravo da objavljuje
tajne informacije od javnog značaja.

24
00:01:04,024 --> 00:01:09,158
Ali je nemoguće praktikovati to pravo,
ako mediji ne mogu i da sakupljaju vesti

25
00:01:09,182 --> 00:01:12,438
i da štite identitete
hrabrih muškaraca i žena

26
00:01:12,462 --> 00:01:13,612
koji im ih dostavljaju.

27
00:01:14,087 --> 00:01:16,119
Pa, kad je vlada zakucala kod njega,

28
00:01:16,143 --> 00:01:19,184
Rajzen je uradio isto što i mnogi
hrabri novinari pre njega:

29
00:01:19,208 --> 00:01:20,393
odbio je

30
00:01:20,417 --> 00:01:22,138
rekavši da će radije otići u zatvor.

31
00:01:22,611 --> 00:01:25,594
Te je od 2007. do 2015.

32
00:01:25,618 --> 00:01:28,412
Rajzen živeo sa sablašću
odlaska u federalni zatvor.

33
00:01:28,976 --> 00:01:33,023
To jest sve do samo nekoliko dana pred
suđenje, kad se nešto zanimljivo desilo.

34
00:01:33,912 --> 00:01:37,713
Iznenada, nakon godina tvrdnje
da je to ključno za njihov slučaj,

35
00:01:37,737 --> 00:01:40,427
vlada je odbacila sve zahteve od Rajzena.

36
00:01:40,912 --> 00:01:43,460
Ispostavilo se da u dobu
elektronskog nadzora

37
00:01:43,484 --> 00:01:46,472
ima veoma malo mesta
na koja se novinari i izvori mogu sakriti.

38
00:01:46,959 --> 00:01:50,554
I umesto truda i neuspeha
da ubede Rajzena da svedoči,

39
00:01:50,578 --> 00:01:53,625
mogli su da imaju njegov digitalni trag
da svedoči protiv njega.

40
00:01:54,585 --> 00:01:57,101
Pa su u potpunoj tajnosti
i bez njegovog pristanka

41
00:01:57,125 --> 00:01:59,555
tužitelji dobili Rajzenov
spisak telefonskih poziva.

42
00:01:59,903 --> 00:02:04,419
Dobili su spisak imejlova,
njegove finansijske i bankovne informacije

43
00:02:04,443 --> 00:02:06,196
i kreditne izveštaje,

44
00:02:06,220 --> 00:02:08,990
čak i izveštaje o putovanjima
sa spiskom letova.

45
00:02:09,808 --> 00:02:13,593
I ove informacije su iskoristili
da osude Džefrija Sterlinga,

46
00:02:13,617 --> 00:02:16,736
Rajzenov navodni izvor
i CIA-inog uzbunjivača.

47
00:02:18,035 --> 00:02:20,450
Nažalost, ovo je samo jedan
slučaj od mnogih.

48
00:02:21,152 --> 00:02:24,759
Predsednik Obama je u kampanji obećao
da će da zaštiti uzbunjivače,

49
00:02:24,783 --> 00:02:28,045
a umesto toga, njegovo ministarstvo pravde
je tužilo više novinara

50
00:02:28,069 --> 00:02:30,560
od svih prethodnih
administracija zajedno.

51
00:02:31,179 --> 00:02:33,283
Sad, vidite kako bi to
moglo da bude problem,

52
00:02:33,307 --> 00:02:37,774
naročito jer vlada većinu svojih poslova
smatra tajnim.

53
00:02:38,758 --> 00:02:43,258
Od 11. 9. skoro svaka važna priča
o nacionalnoj sgurnosti

54
00:02:43,282 --> 00:02:46,202
je bila rezultat prilaska
uzbunjivača novinarima.

55
00:02:46,670 --> 00:02:49,568
Stoga rizikujemo da gledamo
štampu nesposobnu da radi posao

56
00:02:49,592 --> 00:02:51,791
koji bi Prvi amandman trebalo da štiti

57
00:02:51,815 --> 00:02:54,822
zbog vladine sve izraženije
sposobnosti da špijunira svakoga.

58
00:02:55,487 --> 00:02:57,940
Ali baš kao što je tehnologija
omogućila vladi

59
00:02:57,964 --> 00:03:00,671
da izigra prava novinara,

60
00:03:00,695 --> 00:03:02,869
štampa takođe može da koristi tehnologiju

61
00:03:02,893 --> 00:03:05,233
da zaštiti njihove izvore
čak i bolje nego pre.

62
00:03:05,698 --> 00:03:08,810
I mogu da počnu od trenutka
kad započnu razgovor s njima,

63
00:03:08,834 --> 00:03:11,261
umesto na klupi za svedoke
nakon počinjenog dela.

64
00:03:12,197 --> 00:03:14,289
Trenutno postoji komunikacijski softver

65
00:03:14,313 --> 00:03:16,845
koj nije bio dostupan
dok je Rajzen pisao svoju knjigu

66
00:03:16,869 --> 00:03:20,868
i mnogo je otporniji na nadzor
od običnih mejlova i telefonskih poziva.

67
00:03:21,789 --> 00:03:26,007
Na primer, jedno od tih oruđa
je SecureDrop,

68
00:03:26,031 --> 00:03:28,716
sistem otovorenog koda
za podnošenje dokaza uzbunjivača

69
00:03:28,740 --> 00:03:32,788
koji je prvobitno napravio
prosvetitelj interneta, pokojni Aron Švorc

70
00:03:32,812 --> 00:03:35,477
i trenutno ga razvijaju
u mojoj neprofitnoj organizaciji,

71
00:03:35,501 --> 00:03:37,032
fondaciji Sloboda štampe.

72
00:03:37,824 --> 00:03:39,476
Umesto slanja imejla,

73
00:03:39,500 --> 00:03:41,541
odete na vebsajt publikacije,

74
00:03:41,565 --> 00:03:43,565
poput ovog ovde, "Vašington posta".

75
00:03:44,010 --> 00:03:47,953
Odatle možete da učitate dokument
ili da pošaljete informaciju

76
00:03:47,977 --> 00:03:50,406
kao što biste
u bilo kom obrascu za kontakte.

77
00:03:50,715 --> 00:03:53,334
Potom to prolazi enkripciju
i pohranjuje se na serveru

78
00:03:53,358 --> 00:03:55,906
kome jedino ta publikacija ima pristup.

79
00:03:56,351 --> 00:03:59,724
Tako vlada više ne može
da u tajnosti zahteva informacije,

80
00:03:59,748 --> 00:04:01,852
a većina informacija koje bi zahtevali

81
00:04:01,876 --> 00:04:03,835
ionako ne bi bila dostupna.

82
00:04:04,475 --> 00:04:07,439
SecureDrop je ipak
zaista samo delić slagalice

83
00:04:07,463 --> 00:04:10,410
u zaštiti slobode štampe u XXI veku.

84
00:04:11,035 --> 00:04:13,408
Nažalost, vlade širom sveta

85
00:04:13,432 --> 00:04:15,932
stalno razvijaju nove tehnike špijuniranja

86
00:04:15,956 --> 00:04:17,360
koje su rizične za sve nas.

87
00:04:18,043 --> 00:04:20,741
A na nama je da se od sad staramo

88
00:04:20,765 --> 00:04:23,265
da i uzbunjivači
koji nisu tehnički stručnjaci

89
00:04:23,289 --> 00:04:26,574
poput Edvarda Snoudena, imaju pristup
razotkrivanju nepočinstava.

90
00:04:27,408 --> 00:04:32,155
Jednako je važno da zaštitimo budućeg
uzbunjivača zdravstvene nege veterana

91
00:04:32,179 --> 00:04:35,487
koji nam skreće pažnju
na prenatrpane bolnice;

92
00:04:35,511 --> 00:04:37,838
ili budućeg ekologa

93
00:04:37,862 --> 00:04:41,060
koji glasno upozorava
o Flintovim zagađenim vodama;

94
00:04:41,084 --> 00:04:42,764
ili insajdera sa Vol Strita

95
00:04:42,788 --> 00:04:44,965
koji nas upozorava
na novu finansijsku krizu.

96
00:04:45,869 --> 00:04:49,997
Konačno, ova oruđa nisu samo napravljena
da zaštite hrabre muškarce i žene

97
00:04:50,021 --> 00:04:51,559
koji razotkrivaju zločine,

98
00:04:51,583 --> 00:04:54,817
već su i sredstva zaštite
svih naših ustavnih prava.

99
00:04:55,351 --> 00:04:56,606
Hvala vam.

100
00:04:56,629 --> 00:04:58,872
(Aplauz)