0:00:00.488,0:00:02.738
Иә, бұл – Джеймс Райзен.

0:00:03.174,0:00:05.924
Оны Пулицер сыйлығын иеленген[br]The New York Times

0:00:05.948,0:00:07.640
журналисті ретінде тануыңыз мүмкін.

0:00:07.664,0:00:10.418
Бұған дейін Эдуард Сноуденнің [br]атын бәрі білетін.

0:00:10.442,0:00:13.358
Райзен NSA Америка халқының[br]телефондағы әңгімелерін

0:00:13.382,0:00:17.318
қалай заңсыз түрде тыңдағандығы[br]жөнінде кітап жазды.

0:00:17.842,0:00:19.612
Алайда кітаптың ішіндегі бір бөлім

0:00:19.636,0:00:21.651
кітаптың өзінен қатты әсер етті.

0:00:22.405,0:00:27.223
Оның ішінде ол америкалық барлау [br]операциясының былықтарын және

0:00:27.247,0:00:30.336
ЦРУ дың Иранға ядролық қарудың [br]сызбасын бергендігі

0:00:30.360,0:00:32.146
жөнінде жазады.

0:00:32.662,0:00:34.457
Сенбесеңіз, кітапты оқып шығыңыз.

0:00:34.481,0:00:35.972
Бұл – керемет оқиға.

0:00:36.456,0:00:38.520
Бірақ бұл бөлім кімге ұнамады білесіз бе?

0:00:38.893,0:00:40.043
АҚШ үкіметіне.

0:00:40.592,0:00:42.806
Кітап жарық көргеннен соң[br]араға он жыл салып

0:00:42.830,0:00:46.083
Райзен Америка үкіметінің [br]тергеуіне тап болды.

0:00:46.107,0:00:48.476
Билік оған кейбір дереккөздерді [br]жоққа шығарып,

0:00:48.500,0:00:50.404
кей бөлімдеріне қарсы шығуын талап етті.

0:00:50.829,0:00:54.904
Осы уақытта ол АҚШ үкіметі тарапынан [br]айыптауға ұшыраған

0:00:54.928,0:00:57.947
журналистерге жасалған жаңа [br]тәжірибенің үлгісі болды.

0:00:58.681,0:01:00.349
Бірінші түзетуге сәйкес

0:01:00.373,0:01:04.000
БАҚ-тың қоғам қалаған құпия ақпаратты[br]таратуға құқығы бар.

0:01:04.024,0:01:09.158
Егер БАҚ қажетті ақпаратты ала[br]алмаса немесе

0:01:09.182,0:01:12.438
ақпаратқа қолы жеткен батыр[br]журналистерді қорғай алмаса, бұл құқықты

0:01:12.462,0:01:13.612
қолдану мүмкін емес

0:01:14.087,0:01:16.119
Биліктен қоңырау түскенде,

0:01:16.143,0:01:19.184
Райзен де көп жаужүрек журналистер жасаған[br]нәрсені жасады.

0:01:19.208,0:01:20.393
Түрмеге түссе де,

0:01:20.417,0:01:22.088
берілмейтінін айтты.

0:01:22.611,0:01:25.594
2007-2015 аралығында

0:01:25.618,0:01:28.412
Райзен федералды түрмеде қауіп-қатер [br]астында болды.

0:01:28.976,0:01:33.023
Аяқ астынан қызықты оқиға орын алды.

0:01:33.912,0:01:37.713
Жылдар бойы Райзеннің соңына түскен билік [br]аяқ астынан

0:01:37.737,0:01:40.427
өз шағымынан бас тартты.

0:01:40.912,0:01:43.460
Электронды із кесу заманында репортерлер[br]

0:01:43.484,0:01:46.372
бас сауғалайтын жер өте аз [br]екендігі анықталды.

0:01:46.959,0:01:50.554
Райзенге куәгерлік жаса деп мәжбүрлеудің[br]орнына

0:01:50.578,0:01:53.625
билік оның электронды жазбаларын өзіне[br]қарсы қолдана алатын еді.

0:01:54.585,0:01:57.101
Құпия түрде әрі оның келісімінсіз

0:01:57.125,0:01:59.395
билік Райзеннің телефон жазбаларын [br]өзіне алады.

0:01:59.903,0:02:04.419
Олар оның электронды поштасына және табысы[br]мен шоты жайында ақпаратты қолға түсіреді.

0:02:04.443,0:02:06.196
Сондай ақ оның несие тарихына

0:02:06.220,0:02:08.990
тіпті әр басқан қадамына дейін [br]бақылауына алады.

0:02:09.808,0:02:13.593
Райзеннің мақалалары негізінде ЦРУ-дың [br]былығы ашылды.

0:02:13.617,0:02:16.736
Джефри Стерлингті кінәлі деп табу үшін [br]жиналған деректің бірі еді

0:02:18.035,0:02:20.450
Өкінішке қарай, [br]бұл көп себептің бірі.

0:02:21.152,0:02:24.759
Президент Обама информаторларды [br]қорғайтынын жеткізген еді.

0:02:24.783,0:02:28.045
Бірақ шындығында Әділет Министрлігі[br]тергеуді

0:02:28.069,0:02:30.560
басқа әкімшіліктермен бірлесіп[br]одан әрі күшейте түсті

0:02:31.179,0:02:33.283
Көріп отырсыздар бұл проблема[br]болуы мүмкін.

0:02:33.307,0:02:37.774
Әсіресе үкімет өз әрекетін құпия түрде [br]жүзеге асыруда.

0:02:38.758,0:02:43.258
Ұлттық қауіпсіздік туралы әрбір мақаланың[br]жарық көруіне

0:02:43.282,0:02:46.202
информатордың журналистке жолығуы[br]себеп болды.

0:02:46.670,0:02:49.568
Себебі медиа өзінің жұмысын атқара[br]алмау қаупі жоғары

0:02:49.592,0:02:51.791
Бірінші түзетуде қорғай[br]алмай отыр

0:02:51.815,0:02:54.822
себебі үкімет барлық адамды[br]аңди бастады.

0:02:55.487,0:02:57.940
Дәл солай технология билікке[br]журналистердің

0:02:57.964,0:03:00.671
құқығын аттап өтуге мүмкіндік берсе

0:03:00.695,0:03:02.869
баспасөз де технологияны өзінің [br]дереккөзін

0:03:02.893,0:03:05.233
бұрынғыдан да жақсы [br]қорғау үшін қолдана алады.

0:03:05.698,0:03:08.810
Оны БАҚ соттың уақытына дейін апармай

0:03:08.834,0:03:11.261
ертерек жасап қоя алады.

0:03:12.197,0:03:14.289
Мұндай коммуникациялық бағдарлама бар.

0:03:14.313,0:03:16.845
Ол Райзен кітап жазып жатқанда[br]жоқ болатын және ол

0:03:16.869,0:03:20.868
электронды пошта мен телефонға қарағанда[br]қадағалауға төзімді.

0:03:21.789,0:03:26.007
Мысалы ондай бағдарламаның бірі [br]Secure Drop

0:03:26.031,0:03:28.716
Информаторлармен байланысатын[br]жалпыға ортақ жүйе.

0:03:28.740,0:03:32.788
Оны интернеттің соңғы жарық жұлдызы [br]Аарон Шварц ойлап тапқан.

0:03:32.812,0:03:35.477
Мен қызмет атқаратын [br]коммерциялық емес ұйым

0:03:35.501,0:03:37.032
Дербес баспа қоры жүзеге асырды.

0:03:37.824,0:03:39.476
Электронды хат жіберудің орнына

0:03:39.500,0:03:41.541
жаңалықтар қызметі сайтына кіріп көріңіз.

0:03:41.565,0:03:43.565
Мысалы "Уашингтон пост" сайты.

0:03:44.010,0:03:47.953
Сол жерден сіз құжатты жүктеп немесе [br]ақпаратты тарата аласыз.

0:03:47.977,0:03:50.406
Дәл солай кез келген платформада.

0:03:50.715,0:03:53.334
Ақпарат шифрланып, серверде [br]сақталып қалады.

0:03:53.358,0:03:55.906
Онда тек жаңалықтар қызметі ғана [br]қосыла алады.

0:03:56.351,0:03:59.724
Бұдан былай билік ақпаратты құпия түрде [br]ала алмайды.

0:03:59.748,0:04:01.852
Оларғы керек ақпарттың басым бөлігі

0:04:01.876,0:04:03.835
бұғатталып тұрады.

0:04:04.475,0:04:07.439
SecureDrop, сонымен қатар - XIX ғасырдағы[br]жазу еркіндігін

0:04:07.463,0:04:10.410
қамтамасыз етудің алғашқы адымы.

0:04:11.035,0:04:13.408
Өкінішке қарай, әлемдегі билік өкілдері

0:04:13.432,0:04:15.932
бізге зиян жаңа бақылау технологияларды

0:04:15.956,0:04:17.360
дамытып отырады.

0:04:18.043,0:04:20.741
Бізге қалғаны тек техникалық білімі бар

0:04:20.765,0:04:23.265
информаторлар ғана емес.

0:04:23.289,0:04:26.574
Әйтпесе Эдуард Сноуденде де қылмыстарды [br]анықтайтын мүмкіндік болды.

0:04:27.408,0:04:32.155
Бізге ауруханалардың толғандығын [br]хабарлайтын

0:04:32.179,0:04:35.487
денсаулық сақтау жүйесінің болашақ [br]жанашырларын,

0:04:35.511,0:04:37.838
Флингтегі судың лайланғандығын айтып [br]шу көтерген

0:04:37.862,0:04:41.060
қоршаған ортаның болашақ сақшыларын, [br]немесе келесі қаржылық

0:04:41.084,0:04:42.764
дағдарыстан хабардар ететін

0:04:42.788,0:04:44.965
Уол Стриттің баспасөзін[br]қорғау өте маңызды.

0:04:45.869,0:04:49.997
Сайып келгенде бұл құралдың мақсаты[br]тек қылмысты әшкерелейтін

0:04:50.021,0:04:51.559
батыр адамдарды [br]қорғау ғана емес

0:04:51.583,0:04:54.817
ол баршамыздың заңды түрде [br]құқығымызды қорғау .

0:04:55.460,0:04:56.611
Рақмет.

0:04:56.635,0:04:59.944
(қол шапалақтау)