Czy mogłam ochronić ojca

przed Zbrojną Grupą Islamską,
za pomocą noża do obierania?

Przed tym pytaniem stanęłam

pewnego wtorkowego poranka,
w lipcu 1993 roku,

gdy byłam studentką prawa.

Wstałam wcześnie rano,

w mieszkaniu taty,

na obrzeżach Algieru, w Algierii,

obudziło mnie niesłabnące walenie
do frontowych drzwi.

W tamtym okresie lokalne gazety podawały,

że każdego wtorku uczony umierał

od kul morderców, fundamentalistów.

To, że mój ojciec uczy
na uniwersytecie o Darwinie

już powodowało wizyty w jego klasie

ze strony szefa, tak zwanego,
Islamskiego Frontu Ocalenia,

który oskarżył tatę
o popieranie biologizmu.

Wcześniej tata wyrzucił mężczyznę

i ten na zewnątrz, teraz,

nie chciał się ani przedstawić, ani odejść.

Więc ojciec próbował zadzwonić na policję,

ale być może przerażeni rosnącą falą

uzbrojonych ekstremistów,
którzy już odebrali

życia tak wielu algierskim oficerom,

że nawet nie odebrali.

I to wtedy poszłam do kuchni,

chwyciłam nóż do obierania

i zajęłam pozycję w sieni.

To było głupie, naprawdę,

ale nie miałam innego pomysłu,

więc tam stałam.

Gdy teraz o tym myślę, to był moment,

który sprowokował mnie
do napisania książki,

pt.: "Twoja fatwa tu nie działa:
(nakaz islam. lidera)

Nieopowiedzine historie walki przeciwko
muzułmańskiemu fundamentalizmowi."

Tytuł pochodzi z pakistańskiej
sztuki teatralnej.

Myślę, że właśnie ten moment

wysłał mnie w podróż,

żeby przesłuchać 300 osób
o muzułmańskim pochodzeniu

z prawie 30 krajów,

od Afganistanu po Mali,

żeby odkryć, jak walczą z fundamentalizmem

w pokojowy sposób, jak mój ojciec

i jak radzą sobie
z towarzyszącym temu ryzykiem.

Na szczęście, wtedy, w lipcu 1993 roku,

nasz nieproszony gość sobie poszedł,

ale inne rodziny nie miały tyle szczęścia

i to była myśl, która
przyświecała moim badaniom.

Tak czy inaczej, ktoś wrócił

po kilku miesiącach i zostawił notkę

na kuchennym stole taty,

która mówiła, po prostu:
"Możesz się uznać za martwego."

Następnie algierskie, uzbrojone
grupy fundamentalistów

zabiły 200 tys. cywilów

podczas określanych,

jako "czarna dekada", lat 90.,

w tym każdą jedną

spośród kobiet, które tu widzicie.

W ostrej odpowiedzi na terroryzm

państwo posunęło się do tortur

i wymuszania zniknięć,

i niezaleźnie od tego,
jak okropne były to wydarzenia,

międzynarodowa społeczność je
w większości zignorowała.

W końcu mój tata, algierski syn chłopa,
który został profesorem,

został zmuszony, by przestać uczyć

i wyprowadzić się ze swojego mieszkania,

ale nigdy nie zapomnę

o Mahfoudzie Bennoune, moim tacie,

że, tak jak wielu
algierskich intelektualistów

odmówił wyjazdu z kraju

i dalej publikował ostrą krytykę,

dotyczacą fundamentalistów,

a czasem także rządu z którym walczyli.

Na przykład w listopadzie 1994, w serii

dla gazety El Watan,

zatytułowanej "Jak fundamentalizm

stworzył terroryzm bez precedensu"

potępiał, jak to nazywał,

odejście radykalnych terrorystów
od zasad prawdziwego islamu,

według których żyli nasi przodkowie.

Przez takie słowa
można było zostać zabitym.

Kraj mojego ojca nauczył mnie

podczas "czarnej dekady" lat 90., że

powszechna walka przeciwko
muzułmańskiemu fundamentalizmowi

jest jedną z najważniejszych

i najbardziej ignorowanych
walk o prawa człowieka

na świecie.

Tak jest nadal, prawie 20 lat później.

Widzicie, w każdym kraju,

w którym są uzbrojeni dżihadziści,

których celem są obywatele,

tam są też nieuzbrojeni ludzie,

stawiający opór bojownikom,
o których nie słyszycie

i ci ludzie potrzebują wsparcia,
żeby osiągnąć sukces.

Na zachodzie często zakłada się,

że muzułmanie w większości
godzą się na terroryzm.

Niektórzy o prawicowych poglądach

myślą tak, bo uważają muzułmańską kulturę

za nieodłącznie brutalną,
a niektórzy o lewicowych

bo widzą muzułmańską przemoc,

przemoc fundamentalistów,

jako wynik uprawnionego żalu.

Oba poglądy są całkowicie błędne.

Naprawdę wiele osób
o muzułmańskim dziedzictwie

z całego świata są stanowczo przeciw

zarówno fundamentalizmowi,
jaki i terroryzmowi

i często mają ku temu dobre powody.

Widzicie, mają dużo większą szansę zostać

ofiarami przemocy, niż jej sprawcami.

Dam wam jeden przykład.

Według badań z 2009 roku

arabskojęzycznych źródeł medialnych

z lat 2004 - 2008,

nie więcej niż 15% ofiar Al-Kaidy

była z zachodu.

To okropne straty, ale znaczna większość

to ludzie o muzułmańskim pochodzeniu,

zabici przez fundamentalistów.

Przez ostatnie 5 minut mówiłam

o fundamentalistach i macie prawo wiedzieć,

co dokładnie mam na myśli.

Zacytuję definicję algierskiej socjolog,

Marieme Helie Lucas,

która mówi, że fundamentalizmy,

zauważcie liczbę mnogą,
czyli we wszystkich wielkich

religijnych tradycjach na świecie,

"fundamentalizmy są politycznymi
ruchami skrajnej prawicy,

które w kontekście globalizacji,

manipulują religią, żeby osiągnąć

cele polityczne."

Sadia Abbas nazwała to
radykalnym upolitycznieniem

teologii.

Nie chcę tworzyć wyobrażenia,

że istnieje jakiś monolit, gdzieś tam,

nazywa się muzułmański fundamentalizm
i wszędzie jest taki sam,

bo te ruchy też się od siebie różnią.

Niektóre używają i popierają przemoc.

Niektóre nie, ale często
są one ze sobą powiązane.

Przybierają różne formy.

Niektóre mogą być
organizacjami pozarządowymi,

nawet tu, w Wlk. Brytanii,
jak Cageprisoners.

Niektóre mogą być partiami politycznymi,

jak Bractwo Muzułmańskie

i mogą być też
grupami zbrojnymi,

jak talibowie.

Ale w każdym przypadku,
są to radykalne projekty.

To nie jest konserwatywne
lub tradycyjne podejście.

Najczęściej chodzi o zmianę
relacji ludzi z islamem,

nie o jej zachowanie.

Mówię o muzułmańskiej skrajnej prawicy,

i to, że jej sympatycy są

lub zapewniają, że są muzułmanami

nie czyni ich mniej groźnymi

od skrajnej prawicy gdziekolwiek indziej.

Więc według mnie, jeśli uważamy się

za liberałów albo lewicę,

kochających prawa człowieka lub feministów,

musimy przeciwdziałać tym ruchom

i wspierać ich prostych przeciwników.

Pozwólcie mi powiedzieć jasno,

że popieram efektywną walką

przeciwko fundamentalizmowi,

ale walkę, która musi też

respektować prawo międzynarodowe,

więc nic, co mówię
nie powinno być traktowane,

jako usprawiedliwienie odmowy,

by stać się demokratycznym

i z tego miejsca wygłaszam poparcie

dla pro-demokratycznego ruchu
w Algierii, Barakatu.

Nic, co mówię nie powinno być wzięte

za usprawiedliwienie łamania
praw człowieka,

jak masowe kary śmierci,

wydane w Egipcie w tym tygodniu.

Chcę za to powiedzieć,

że musimy sprzeciwiać się tym
islamskim, fundamentalistycznym ruchom,

bo zagrażają prawom człowieka

w środowiskach o muzułmańskiej większości

i robią to na wiele sposobów,

najbardziej oczywistym są
bezpośrednie ataki na cywili

przez uzbrojone grupy,
które je przeprowadzają.

Ale ta przemoc,
to tylko czubek góry lodowej,

Te ruchy, jako całość
przekazują dyskryminację

przeciwko mniejszościom
religijnym i seksualnym.

Chcą ograniczyć wolność religijną

każdego, kto chce albo
praktykować ją w inny sposób

albo nie chce praktykować.

I co najwyraźniejsze,
prowadzą otwartą wojnę

z prawami kobiet.

Teraz, w obliczu tych ruchów,

w ostatnich latach zachodni dyskurs

najczęściej oferował

dwie błędne reakcje.

Pierwsza, która czasem
pojawia się wśród prawicy,

sugeruje, że większość
muzułmanów to fundamentaliści

albo w islamie jest coś
nieodłącznie fundamentalistycznego

i to jest zwyczajnie obraźliwe i błędne,

ale niestety wśród lewicy
czasem spotyka się

dyskurs, który jest
zbyt politycznie poprawny,

żeby przyznać, że problem
muzułmańskiego fundamentalizmu istnieje

albo, co gorsza, przepraszają za to,

co też jest nie do przyjęcia.

Więc szukam nowego sposobu

mówienia o tym, wszyscy razem,

w oparciu o doświadczenia życiowe

ludzi z pierwszej ręki i ich nadzieje.

Jestem boleśnie świadoma

wzrostu dyskryminacji przeciwko
muzułmanom w ostatnich latach

w krajach, takich jak
Wlk. Brytania czy USA

i to też jest bardzo niepokojąca sprawa,

ale głęboko wierzę,

że opowiadanie historii wbrew stereotypom

o muzułmanach,

którzy skonfrontowali się
z fundamentalistami

i byli ich podstawowymi ofiarami,

też jest wspaniałym sposobem
by przeciwstawić się dyskryminacji.

Więc pozwólcie mi przedstawić wam

czwórkę, której historie

mam zaszczyt przekazać.

Faizan Peerzada i zakład tetru Rafi Peer,

nazwany na cześć jego ojca

przez lata promowały sztuki sceniczne

w Pakistanie.

Ze wzrostem przemocy dżihadżystów,

zaczęli otrzymywać groźby,

żeby odwołali wydarzenia,
na co się nie zgodzili.

Bombowiec uderzył w 2008 roku,

podczas 8. światowego festiwalu
sztuk scenicznych w Lahore,

tworząc deszcz szkła,

które pospadało,

raniąc 9 osób

i później, tej samej nocy,

Perzadowie podjęli bardzo trudną decyzję:

ogłosili, że ich festiwal

będzie kontynuowany następego dnia
według planu.

Falizan powiedział wtedy,

że jeśli ugniemy się pod islamistami,

będziemy tylko siedzieć w ciemnym kącie.

Ale nie wiedzieli, co dalej.

Czy ktoś przyjdzie?

W rzeczywistości, tysiące
przybyły następnego dnia,

żeby wesprzeć sztuki sceniczne w Lahore

i to równie ekscytowało,

co przerażało Faizana,

który podbiegł do kobiety,

która przyszła z dwójką małych dzieci

i powiedział: "Wiesz, że tu
wczoraj spadła bomba

i dzisiaj też to grozi."

A ona odpowiedziała: "Wiem,

ale przychodziłam na festiwal

z mamą, gdy byłam w ich wieku

i nadal to wspominam.

Musimy tu być."

Z tak oddaną widownią

Peerzada'owie mogli dokończyć

swój festiwal według planu.

A następnego roku

stracili wszystkich swoich sponsorów

z powodu zagrożenia bezpieczeństwa.

Więc, gdy spotkałam ich w 2010,

byli w trakcie kolejnego wydarzenia,

które mogli zorganizować
w tym samym miejscu

i to był dziewiąty młodzieżowy
festiwal sztuk scenicznych

odbywający się w Lahore
w tamtym roku, gdy w mieście

miały miejsce 44 ataki terrorystyczne.

To był czas, gdy pakistańscy talibowie

rozpoczęli systematycznie brać na cel

dziewczęce szkoły, których kulminacją

był atak na Malalę Yousafzai.

Co Peerzadowie zrobili
w takich okolicznościach?

Wystawili teatr żeńskiej szkoły.

Więc miałam przywilej
zobaczenia "Naang Wal",

musical w języku Punjabi

i dziewczęta ze szkoły w Lahore

zagrały wszystkie role.

Śpiewały i tańczyły,

grały myszy i bawoła domowego

i wstrzymywałam oddech myśląc,

czy dotrwamy do końca

tego wspaniałego przedstawienia?

I udało się, cała widownia

razem odetchnęła

i parę osób nawet się rozpłakało

i wtedy salę wypełniły

spokojne, gromkie brawa.

Pamiętam, że myślałam w tym momencie,

że bombowce trafiły tu na nagłówki

dwa lata temu,

ale ta noc i ci ludzie

tworzą równie ważną historię.

Maria Bashir jest pierwszą i jedyną

kobietą, prokuratorem
w Afganistanie.

Była na stanowisku od 2008 roku

i otworzyła biuro po to, by rozpatrywać

sprawy przemocy wobec kobiet,

co jej zdaniem jest
najważniejszą dziedziną

na jej terytorium mandatowym.

Gdy miałam ją spotkać
w jej biurze w Haracie,

weszła otoczona przez

czterech dużych mężczyzn
z czterema wielkimi spluwami.

Prawdę mówiąc, teraz ma 23 ochroniarzy,

przez ataki bombowe,

które o mało nie zabiły jej dzieci

i jeden z jej ochroniarzy
stracił tak nogę.

Dlaczego nie daje za wygraną?

Mówi z uśmiechem, że to pytanie,

które wszyscy jej zadają -

jak ona to ujmuje:
"Dlaczego ryzykujesz nieżyciem?"

I dla niej to tyle,

lepsza przyszłość dla
wszystkich Marii Bashir

jest warta ryzyka

i wie, że jeśli ludzie, jak ona

nie podejmą ryzyka,

lepsza przyszłość nie nadejdzie.

Później, podczas naszego wywiadu

prokurator Bashir mówi mi,
jak bardzo martwi ją

możliwy skutek

negocjacji rządu z talibami,

ludźmi, którzy próbowali ją zabić.

"Jeśli damy im miejsca w rządzie,

kto ochroni prawa kobiet?" zapytała.

I naciska na społeczność międzynarodową,

żeby nie zapomnieli
o swojej obietnicy wobec kobiet,

ze względu na chęć
zawarcia pokoju z talibami.

W kilka tygodni
po moim wyjeździe Afganistanu,

widzę nagłówki w internecie:

Afgański prokurator zostal zabity

Przeszukuję Google

i na szczęście okazało się,

że to nie Maria była ofiarą,

ale niestety, inny afgański prokurator

został zastrzelony w drodze do pracy.

I, gdy teraz widzę takie nagłówki,

myślę, że gdy międzynarodowe oddziały

opuszczą Afganistan
w tym i kolejnych latach,

nie możemy się przestać przejmować

tym, co spotyka tam ludzi

wszystkie Marie Bashir.

Czasem nadal słyszę jej głos

mówiący, bez zuchwałości:

"Sytuacja kobiet w Afganistanie

kiedyś stanie się lepsza.

Musimy przygotować pod to grunt,

nawet jeśli za to zginiemy."

Nie ma odpowiednich słów,

żeby nazwać terrorystów Asz-Szababu,

którzy przeprowadzili atak
na Westgate Mall w Nairobi

w dniu konkursu kucharskiego dla dzieci

we wrześniu 2013 roku.

Zabili 67 osób,
włączając w to poetów i cieżarne.

Daleko w Ameryce Środkowozachodniej

miałam szczęście poznać
Amerykanów z Somalii,

którzy pracowali,
by zniweczyć wysiłki Asz-Szababu,

który chciał zrekrutować młodych ludzi

z ich miasta, Minneapolis,

żeby wzięli udział w takim okropieństwie,
jak to w Westgate.

Dobrze uczący się 17 letni

siostrzeniec Abdirizaka Bihi,
Burhan Hassan

został zrekrutowany w 2008 roku,

wysłany do Somalii

i zabity, gdy próbował wrócić do domu.

Od tego czasu pan Bihi,

który zarządza bez budżetowym
Somalijskim Centrum Edukacji i Rzecznictwa,

otwarcie krytykuje rekrutację

i porażkę rządu,

i somalijsko-amerykańskie instytucje,

jak islamskie centrum, 
Abubakar As-Saddique,

które uczyniło jego bratanka radykałem,

podczas programów młodzieżowych.

Ale on nie krytykuje tylko meczetu.

Także rząd,

za jego porażkę, żeby zrobić więcej,

żeby zapobiec biedzie w jego społeczności.

Biorąc pod uwagę,
że mu też brakuje pieniędzy,

pan Bihi musiał być kreatywny.

Żeby zniweczyć wysiłki Asz-Szababu,

aby zwerbować młodzież bez perspektyw

przed atakiem grupy w 2010 roku

na oglądających mundial, w Ugandzie,

w odpowiedzi zorganizował
rozgrywki koszykówki Ramadan

w Minneapolis.

Tłumy somalissko-amerykańskich
dzieci przyszło,

żeby uprawiać sport,

mimo fatwy przeciwko temu.

Grali w koszykówkę,

czego Burhan Hassan już nigdy nie zrobi.

Za swoje wysiłek,
pan Bihi został odrzucony

przez kierownictwo islamskiego centrum
Abubakar As-Saddique,

z którym wcześniej miał dobre relacje.

Powiedział mi:
"Zobaczyliśmy w telewizji imama,

który nazywał nas niewiernymi i mówił:

"Te rodziny starają się
zniszczyć nasz meczet".

To nie zgadza się ani trochę

z tym, jak Abdirizak Bihi postrzega,

to, co próbuje zrobić,

demaskując rekrutację Asz-Szababu,

czyli uratować religię, którą kocham

od małej grupy ekstremistów.

Teraz chcę opowiedzieć ostatnią historię

o 22-letniej studentce prawa z Algierii,

która nazywała się Amel Zenoune-Zouani

i marzyła o karierze prawniczej,

tak jak ja w latach 90.

Odmówiła porzucenia studiów,

mimo że fundamentaliści

atakujący wtedy Algierię,

grozili wszystkim,
ktorzy kontynuowali edukację.

26 stycznia, 1997 roku
Amel wsiadła do autobusu

w Algierze, gdzie mieszkała,

żeby wrócić do domu na wieczór Ramadamu

do swojej rodziny

i już nigdy nie ukończyła
szkoły prawniczej.

Gdy autobus dotarł na obrzeża

jej rodzinnego miasta, zatrzymali go

w punkcie kontrolnym, kierowanym przez

mężczyzn ze Zbrojnej Grupy Islamskiej.

Ponieważ miała ze sobą podręczniki,

Amel została zabrana z autobusu

i zabita na ulicy.

Po podcięciu jej gardła,

mężczyzna powiedział reszcie:

"Jeśli pójdziecie na uniwersytet,

pewnego dnia wszystkich was zabijemy,

tak jak ją."

Amel umarła dokładnie o 5:17 po południu,

o czym wiemy, bo gdy upadła na ulicę

jej zegarek się zepsuł.

Jej mama pokazała mi zegarek

ze jedną wskazówką nadal uniesioną

optymistycznie do góry,

w stronę 5:18, która nigdy nie nadejdzie.

Niedługo przed śmiercią,

Amel powiedziała swojej mamie o sobie

i jej siostrach:

"Nic nam się nie stanie, Inshallah, jak Bóg pozwoli,

ale jeśli coś się stanie,

musisz wiedzieć, że umarłyśmy za wiedzę.

Ty i tata musicie mieć
wysoko uniesione czoła."

Strata takiej młodej kobiety
jest nie do pojęcia,

więc zaczęłam szukać.

Zaczęłam szukać na nowo nadziei Ameli,

jej imię nawet oznacza
"nadzieja" po arabsku.

Znalazłam ją w dwóch miejscach.

Po pierwsze w sile jej rodziny

i innych rodzin, które kontynuowały
opowiadanie swoich historii,

i szły ze swoim życiem
do przodu, mimo terroryzmu.

Siostra Ameli, Lamia, pokonała żal,

poszła do szkoły prawniczej

i dzisiaj pracuje, jako prawnik w Algierze,

co jest możliwe tylko, bo

uzbrojeni fundamentaliści

zostali w większości pokonani w jej kraju.

Drugie miejsce,
gdzie odnalazłam nadzieję Ameli

było wszedzie, gdzie kobiety i mężczyźni

nadal walczą z dżihadem.

Musimy wspierać wszystkich,
ku pamięci Ameli,

którzy kontynuują
walkę o prawa człowieka,

jak Sieć Kobiet Żyjących
Pod Muzułamańskim Prawem.

To nie wystarcza, jak
wspierająca prawa ofiar

Cherifa Kheddar mówiła mi w Algierze,

nie wystarza walczyć z terroryzmem.

Musimy też kwestionować fundamentalizm,

bo fundamentalizm to ideologia,

która, stanowi podłoże terroryzmu.

Czemu ludzie, jak ona, jak oni wszyscy,

nie są bardziej znani?

Czemu wszyscy wiedzą,
kim był Osama bin Laden

i tak niewielu wie o tych,

którzy postawili się Bin Ladenom,
ze swojego otocznia.

Musimy to zmienić i dlatego proszę was,

żebyście przekazali te historie

przez wasze sieci.

Popatrzcie jeszcze raz na zegarek Ameli,

na zawsze w bezruchu

i proszę spójrzcie teraz na własne zegarki

i zdecydujcie, że to jest moment,
kiedy zaangażujecie się

we wsparcie ludzi takich, jak Amela.

Nie mamy prawa milczeć na ich temat,

ponieważ tak jest prościej

lub ponieważ zachodnia polityka
też ma wady,

bo 5:17 ciągle nadchodzi

dla zbyt wielu Ameli Zenoun

w miejscach, jak północna Nigeria,

gdzie dżihadziści wciąż
zabijają studentów.

Czas, by wesprzeć wszystkich,

którzy pokojowo walczą z fundamentalizmem

i terroryzmem w swoich społecznościach

nadszedł teraz.

Dziękuję.

(Aplauz)