1
00:00:00,621 --> 00:00:01,993
Czy mogłam ochronić ojca

2
00:00:01,993 --> 00:00:05,168
przed Zbrojną Grupą Islamską,
za pomocą noża do obierania?

3
00:00:05,168 --> 00:00:06,729
Przed tym pytaniem stanęłam

4
00:00:06,729 --> 00:00:09,497
pewnego wtorkowego poranka,
w lipcu 1993 roku,

5
00:00:09,497 --> 00:00:11,339
gdy byłam studentką prawa.

6
00:00:11,339 --> 00:00:13,277
Wstałam wcześnie rano,

7
00:00:13,277 --> 00:00:14,397
w mieszkaniu taty,

8
00:00:14,397 --> 00:00:16,695
na obrzeżach Algieru, w Algierii,

9
00:00:16,695 --> 00:00:19,969
obudziło mnie niesłabnące walenie
do frontowych drzwi.

10
00:00:19,969 --> 00:00:22,729
W tamtym okresie lokalne gazety podawały,

11
00:00:22,729 --> 00:00:25,585
że każdego wtorku uczony umierał

12
00:00:25,585 --> 00:00:28,768
od kul morderców, fundamentalistów.

13
00:00:28,768 --> 00:00:31,130
To, że mój ojciec uczy
na uniwersytecie o Darwinie

14
00:00:31,130 --> 00:00:33,130
już powodowało wizyty w jego klasie

15
00:00:33,130 --> 00:00:36,601
ze strony szefa, tak zwanego,
Islamskiego Frontu Ocalenia,

16
00:00:36,601 --> 00:00:39,657
który oskarżył tatę
o popieranie biologizmu.

17
00:00:39,657 --> 00:00:42,323
Wcześniej tata wyrzucił mężczyznę

18
00:00:42,323 --> 00:00:43,810
i ten na zewnątrz, teraz,

19
00:00:43,810 --> 00:00:46,910
nie chciał się ani przedstawić, ani odejść.

20
00:00:46,910 --> 00:00:49,882
Więc ojciec próbował zadzwonić na policję,

21
00:00:49,882 --> 00:00:51,980
ale być może przerażeni rosnącą falą

22
00:00:51,980 --> 00:00:54,404
uzbrojonych ekstremistów,
którzy już odebrali

23
00:00:54,404 --> 00:00:56,937
życia tak wielu algierskim oficerom,

24
00:00:56,937 --> 00:00:59,063
że nawet nie odebrali.

25
00:00:59,063 --> 00:01:01,402
I to wtedy poszłam do kuchni,

26
00:01:01,402 --> 00:01:02,777
chwyciłam nóż do obierania

27
00:01:02,777 --> 00:01:05,755
i zajęłam pozycję w sieni.

28
00:01:05,755 --> 00:01:07,302
To było głupie, naprawdę,

29
00:01:07,302 --> 00:01:09,151
ale nie miałam innego pomysłu,

30
00:01:09,151 --> 00:01:11,740
więc tam stałam.

31
00:01:11,740 --> 00:01:14,247
Gdy teraz o tym myślę, to był moment,

32
00:01:14,247 --> 00:01:16,761
który sprowokował mnie
do napisania książki,

33
00:01:16,761 --> 00:01:19,413
pt.: "Twoja fatwa tu nie działa:
(nakaz islam. lidera)

34
00:01:19,413 --> 00:01:23,450
Nieopowiedzine historie walki przeciwko
muzułmańskiemu fundamentalizmowi."

35
00:01:23,450 --> 00:01:26,416
Tytuł pochodzi z pakistańskiej
sztuki teatralnej.

36
00:01:26,416 --> 00:01:29,266
Myślę, że właśnie ten moment

37
00:01:29,266 --> 00:01:31,010
wysłał mnie w podróż,

38
00:01:31,010 --> 00:01:33,960
żeby przesłuchać 300 osób
o muzułmańskim pochodzeniu

39
00:01:33,960 --> 00:01:35,494
z prawie 30 krajów,

40
00:01:35,494 --> 00:01:37,910
od Afganistanu po Mali,

41
00:01:37,910 --> 00:01:40,251
żeby odkryć, jak walczą z fundamentalizmem

42
00:01:40,251 --> 00:01:42,479
w pokojowy sposób, jak mój ojciec

43
00:01:42,479 --> 00:01:46,214
i jak radzą sobie
z towarzyszącym temu ryzykiem.

44
00:01:46,214 --> 00:01:48,431
Na szczęście, wtedy, w lipcu 1993 roku,

45
00:01:48,431 --> 00:01:51,263
nasz nieproszony gość sobie poszedł,

46
00:01:51,263 --> 00:01:54,308
ale inne rodziny nie miały tyle szczęścia

47
00:01:54,308 --> 00:01:58,161
i to była myśl, która
przyświecała moim badaniom.

48
00:01:58,161 --> 00:01:59,691
Tak czy inaczej, ktoś wrócił

49
00:01:59,691 --> 00:02:01,275
po kilku miesiącach i zostawił notkę

50
00:02:01,275 --> 00:02:02,727
na kuchennym stole taty,

51
00:02:02,727 --> 00:02:06,857
która mówiła, po prostu:
"Możesz się uznać za martwego."

52
00:02:06,857 --> 00:02:09,845
Następnie algierskie, uzbrojone
grupy fundamentalistów

53
00:02:09,845 --> 00:02:12,908
zabiły 200 tys. cywilów

54
00:02:12,908 --> 00:02:14,260
podczas określanych,

55
00:02:14,260 --> 00:02:17,138
jako "czarna dekada", lat 90.,

56
00:02:17,138 --> 00:02:19,010
w tym każdą jedną

57
00:02:19,010 --> 00:02:22,257
spośród kobiet, które tu widzicie.

58
00:02:22,257 --> 00:02:25,130
W ostrej odpowiedzi na terroryzm

59
00:02:25,130 --> 00:02:27,127
państwo posunęło się do tortur

60
00:02:27,127 --> 00:02:28,838
i wymuszania zniknięć,

61
00:02:28,838 --> 00:02:32,200
i niezaleźnie od tego,
jak okropne były to wydarzenia,

62
00:02:32,200 --> 00:02:35,835
międzynarodowa społeczność je
w większości zignorowała.

63
00:02:35,835 --> 00:02:39,558
W końcu mój tata, algierski syn chłopa,
który został profesorem,

64
00:02:39,558 --> 00:02:41,661
został zmuszony, by przestać uczyć

65
00:02:41,661 --> 00:02:43,850
i wyprowadzić się ze swojego mieszkania,

66
00:02:43,850 --> 00:02:45,223
ale nigdy nie zapomnę

67
00:02:45,223 --> 00:02:47,458
o Mahfoudzie Bennoune, moim tacie,

68
00:02:47,458 --> 00:02:50,167
że, tak jak wielu
algierskich intelektualistów

69
00:02:50,167 --> 00:02:51,941
odmówił wyjazdu z kraju

70
00:02:51,941 --> 00:02:54,999
i dalej publikował ostrą krytykę,

71
00:02:54,999 --> 00:02:56,949
dotyczacą fundamentalistów,

72
00:02:56,949 --> 00:02:59,919
a czasem także rządu z którym walczyli.

73
00:02:59,919 --> 00:03:03,041
Na przykład w listopadzie 1994, w serii

74
00:03:03,041 --> 00:03:05,195
dla gazety El Watan,

75
00:03:05,195 --> 00:03:06,704
zatytułowanej "Jak fundamentalizm

76
00:03:06,704 --> 00:03:10,246
stworzył terroryzm bez precedensu"

77
00:03:10,246 --> 00:03:11,483
potępiał, jak to nazywał,

78
00:03:11,483 --> 00:03:14,816
odejście radykalnych terrorystów
od zasad prawdziwego islamu,

79
00:03:14,816 --> 00:03:17,684
według których żyli nasi przodkowie.

80
00:03:17,684 --> 00:03:20,515
Przez takie słowa
można było zostać zabitym.

81
00:03:20,515 --> 00:03:21,992
Kraj mojego ojca nauczył mnie

82
00:03:21,992 --> 00:03:24,546
podczas "czarnej dekady" lat 90., że

83
00:03:24,546 --> 00:03:27,954
powszechna walka przeciwko
muzułmańskiemu fundamentalizmowi

84
00:03:27,954 --> 00:03:29,642
jest jedną z najważniejszych

85
00:03:29,642 --> 00:03:32,173
i najbardziej ignorowanych
walk o prawa człowieka

86
00:03:32,173 --> 00:03:33,928
na świecie.

87
00:03:33,928 --> 00:03:37,539
Tak jest nadal, prawie 20 lat później.

88
00:03:37,539 --> 00:03:39,120
Widzicie, w każdym kraju,

89
00:03:39,120 --> 00:03:40,970
w którym są uzbrojeni dżihadziści,

90
00:03:40,970 --> 00:03:42,726
których celem są obywatele,

91
00:03:42,726 --> 00:03:44,401
tam są też nieuzbrojeni ludzie,

92
00:03:44,401 --> 00:03:47,248
stawiający opór bojownikom,
o których nie słyszycie

93
00:03:47,248 --> 00:03:51,830
i ci ludzie potrzebują wsparcia,
żeby osiągnąć sukces.

94
00:03:51,830 --> 00:03:53,648
Na zachodzie często zakłada się,

95
00:03:53,648 --> 00:03:56,685
że muzułmanie w większości
godzą się na terroryzm.

96
00:03:56,685 --> 00:03:58,687
Niektórzy o prawicowych poglądach

97
00:03:58,687 --> 00:04:00,950
myślą tak, bo uważają muzułmańską kulturę

98
00:04:00,950 --> 00:04:02,535
za nieodłącznie brutalną,
a niektórzy o lewicowych

99
00:04:02,535 --> 00:04:04,323
bo widzą muzułmańską przemoc,

100
00:04:04,323 --> 00:04:05,674
przemoc fundamentalistów,

101
00:04:05,674 --> 00:04:09,307
jako wynik uprawnionego żalu.

102
00:04:09,307 --> 00:04:11,804
Oba poglądy są całkowicie błędne.

103
00:04:11,804 --> 00:04:13,619
Naprawdę wiele osób
o muzułmańskim dziedzictwie

104
00:04:13,619 --> 00:04:16,383
z całego świata są stanowczo przeciw

105
00:04:16,383 --> 00:04:19,644
zarówno fundamentalizmowi,
jaki i terroryzmowi

106
00:04:19,644 --> 00:04:22,110
i często mają ku temu dobre powody.

107
00:04:22,110 --> 00:04:24,150
Widzicie, mają dużo większą szansę zostać

108
00:04:24,150 --> 00:04:27,305
ofiarami przemocy, niż jej sprawcami.

109
00:04:27,305 --> 00:04:29,322
Dam wam jeden przykład.

110
00:04:29,322 --> 00:04:32,165
Według badań z 2009 roku

111
00:04:32,165 --> 00:04:34,505
arabskojęzycznych źródeł medialnych

112
00:04:34,505 --> 00:04:37,756
z lat 2004 - 2008,

113
00:04:37,756 --> 00:04:40,880
nie więcej niż 15% ofiar Al-Kaidy

114
00:04:40,880 --> 00:04:42,461
była z zachodu.

115
00:04:42,461 --> 00:04:45,406
To okropne straty, ale znaczna większość

116
00:04:45,406 --> 00:04:47,175
to ludzie o muzułmańskim pochodzeniu,

117
00:04:47,175 --> 00:04:49,991
zabici przez fundamentalistów.

118
00:04:49,991 --> 00:04:52,819
Przez ostatnie 5 minut mówiłam

119
00:04:52,819 --> 00:04:55,302
o fundamentalistach i macie prawo wiedzieć,

120
00:04:55,302 --> 00:04:56,996
co dokładnie mam na myśli.

121
00:04:56,996 --> 00:05:00,901
Zacytuję definicję algierskiej socjolog,

122
00:05:00,901 --> 00:05:02,940
Marieme Helie Lucas,

123
00:05:02,940 --> 00:05:05,336
która mówi, że fundamentalizmy,

124
00:05:05,336 --> 00:05:07,834
zauważcie liczbę mnogą,
czyli we wszystkich wielkich

125
00:05:07,834 --> 00:05:09,656
religijnych tradycjach na świecie,

126
00:05:09,656 --> 00:05:13,627
"fundamentalizmy są politycznymi
ruchami skrajnej prawicy,

127
00:05:13,627 --> 00:05:15,790
które w kontekście globalizacji,

128
00:05:15,790 --> 00:05:18,284
manipulują religią, żeby osiągnąć

129
00:05:18,284 --> 00:05:19,933
cele polityczne."

130
00:05:19,933 --> 00:05:23,616
Sadia Abbas nazwała to
radykalnym upolitycznieniem

131
00:05:23,616 --> 00:05:25,127
teologii.

132
00:05:25,127 --> 00:05:27,542
Nie chcę tworzyć wyobrażenia,

133
00:05:27,542 --> 00:05:29,328
że istnieje jakiś monolit, gdzieś tam,

134
00:05:29,328 --> 00:05:32,541
nazywa się muzułmański fundamentalizm
i wszędzie jest taki sam,

135
00:05:32,541 --> 00:05:35,257
bo te ruchy też się od siebie różnią.

136
00:05:35,257 --> 00:05:37,720
Niektóre używają i popierają przemoc.

137
00:05:37,720 --> 00:05:40,350
Niektóre nie, ale często
są one ze sobą powiązane.

138
00:05:40,350 --> 00:05:41,920
Przybierają różne formy.

139
00:05:41,920 --> 00:05:44,544
Niektóre mogą być
organizacjami pozarządowymi,

140
00:05:44,544 --> 00:05:47,076
nawet tu, w Wlk. Brytanii,
jak Cageprisoners.

141
00:05:47,076 --> 00:05:49,169
Niektóre mogą być partiami politycznymi,

142
00:05:49,169 --> 00:05:50,740
jak Bractwo Muzułmańskie

143
00:05:50,740 --> 00:05:52,458
i mogą być też
grupami zbrojnymi,

144
00:05:52,458 --> 00:05:54,183
jak talibowie.

145
00:05:54,183 --> 00:05:57,504
Ale w każdym przypadku,
są to radykalne projekty.

146
00:05:57,504 --> 00:06:00,733
To nie jest konserwatywne
lub tradycyjne podejście.

147
00:06:00,733 --> 00:06:03,946
Najczęściej chodzi o zmianę
relacji ludzi z islamem,

148
00:06:03,946 --> 00:06:05,501
nie o jej zachowanie.

149
00:06:05,501 --> 00:06:08,891
Mówię o muzułmańskiej skrajnej prawicy,

150
00:06:08,891 --> 00:06:10,890
i to, że jej sympatycy są

151
00:06:10,890 --> 00:06:12,730
lub zapewniają, że są muzułmanami

152
00:06:12,730 --> 00:06:14,140
nie czyni ich mniej groźnymi

153
00:06:14,140 --> 00:06:16,631
od skrajnej prawicy gdziekolwiek indziej.

154
00:06:16,631 --> 00:06:18,498
Więc według mnie, jeśli uważamy się

155
00:06:18,498 --> 00:06:20,248
za liberałów albo lewicę,

156
00:06:20,248 --> 00:06:22,708
kochających prawa człowieka lub feministów,

157
00:06:22,708 --> 00:06:24,909
musimy przeciwdziałać tym ruchom

158
00:06:24,909 --> 00:06:27,754
i wspierać ich prostych przeciwników.

159
00:06:27,754 --> 00:06:29,370
Pozwólcie mi powiedzieć jasno,

160
00:06:29,370 --> 00:06:31,372
że popieram efektywną walką

161
00:06:31,372 --> 00:06:33,317
przeciwko fundamentalizmowi,

162
00:06:33,317 --> 00:06:35,597
ale walkę, która musi też

163
00:06:35,597 --> 00:06:37,535
respektować prawo międzynarodowe,

164
00:06:37,535 --> 00:06:39,964
więc nic, co mówię
nie powinno być traktowane,

165
00:06:39,964 --> 00:06:41,809
jako usprawiedliwienie odmowy,

166
00:06:41,809 --> 00:06:43,274
by stać się demokratycznym

167
00:06:43,274 --> 00:06:45,949
i z tego miejsca wygłaszam poparcie

168
00:06:45,949 --> 00:06:50,000
dla pro-demokratycznego ruchu
w Algierii, Barakatu.

169
00:06:50,000 --> 00:06:52,282
Nic, co mówię nie powinno być wzięte

170
00:06:52,282 --> 00:06:55,149
za usprawiedliwienie łamania
praw człowieka,

171
00:06:55,149 --> 00:06:56,555
jak masowe kary śmierci,

172
00:06:56,555 --> 00:06:59,475
wydane w Egipcie w tym tygodniu.

173
00:06:59,475 --> 00:07:00,998
Chcę za to powiedzieć,

174
00:07:00,998 --> 00:07:04,305
że musimy sprzeciwiać się tym
islamskim, fundamentalistycznym ruchom,

175
00:07:04,305 --> 00:07:06,123
bo zagrażają prawom człowieka

176
00:07:06,123 --> 00:07:08,706
w środowiskach o muzułmańskiej większości

177
00:07:08,706 --> 00:07:11,087
i robią to na wiele sposobów,

178
00:07:11,087 --> 00:07:14,050
najbardziej oczywistym są
bezpośrednie ataki na cywili

179
00:07:14,050 --> 00:07:16,289
przez uzbrojone grupy,
które je przeprowadzają.

180
00:07:16,289 --> 00:07:19,336
Ale ta przemoc,
to tylko czubek góry lodowej,

181
00:07:19,336 --> 00:07:22,127
Te ruchy, jako całość
przekazują dyskryminację

182
00:07:22,127 --> 00:07:25,448
przeciwko mniejszościom
religijnym i seksualnym.

183
00:07:25,448 --> 00:07:27,528
Chcą ograniczyć wolność religijną

184
00:07:27,528 --> 00:07:30,427
każdego, kto chce albo
praktykować ją w inny sposób

185
00:07:30,427 --> 00:07:32,391
albo nie chce praktykować.

186
00:07:32,391 --> 00:07:35,815
I co najwyraźniejsze,
prowadzą otwartą wojnę

187
00:07:35,815 --> 00:07:37,896
z prawami kobiet.

188
00:07:37,896 --> 00:07:39,692
Teraz, w obliczu tych ruchów,

189
00:07:39,692 --> 00:07:41,264
w ostatnich latach zachodni dyskurs

190
00:07:41,264 --> 00:07:42,899
najczęściej oferował

191
00:07:42,899 --> 00:07:45,156
dwie błędne reakcje.

192
00:07:45,156 --> 00:07:47,719
Pierwsza, która czasem
pojawia się wśród prawicy,

193
00:07:47,719 --> 00:07:50,261
sugeruje, że większość
muzułmanów to fundamentaliści

194
00:07:50,261 --> 00:07:53,607
albo w islamie jest coś
nieodłącznie fundamentalistycznego

195
00:07:53,607 --> 00:07:56,898
i to jest zwyczajnie obraźliwe i błędne,

196
00:07:56,898 --> 00:07:59,306
ale niestety wśród lewicy
czasem spotyka się

197
00:07:59,306 --> 00:08:01,488
dyskurs, który jest
zbyt politycznie poprawny,

198
00:08:01,488 --> 00:08:05,290
żeby przyznać, że problem
muzułmańskiego fundamentalizmu istnieje

199
00:08:05,290 --> 00:08:07,651
albo, co gorsza, przepraszają za to,

200
00:08:07,651 --> 00:08:10,199
co też jest nie do przyjęcia.

201
00:08:10,199 --> 00:08:12,261
Więc szukam nowego sposobu

202
00:08:12,261 --> 00:08:14,382
mówienia o tym, wszyscy razem,

203
00:08:14,382 --> 00:08:17,110
w oparciu o doświadczenia życiowe

204
00:08:17,110 --> 00:08:20,059
ludzi z pierwszej ręki i ich nadzieje.

205
00:08:20,059 --> 00:08:22,010
Jestem boleśnie świadoma

206
00:08:22,010 --> 00:08:25,191
wzrostu dyskryminacji przeciwko
muzułmanom w ostatnich latach

207
00:08:25,191 --> 00:08:27,662
w krajach, takich jak
Wlk. Brytania czy USA

208
00:08:27,662 --> 00:08:30,716
i to też jest bardzo niepokojąca sprawa,

209
00:08:30,716 --> 00:08:31,855
ale głęboko wierzę,

210
00:08:31,855 --> 00:08:34,816
że opowiadanie historii wbrew stereotypom

211
00:08:34,816 --> 00:08:36,142
o muzułmanach,

212
00:08:36,142 --> 00:08:38,314
którzy skonfrontowali się
z fundamentalistami

213
00:08:38,314 --> 00:08:40,329
i byli ich podstawowymi ofiarami,

214
00:08:40,329 --> 00:08:44,906
też jest wspaniałym sposobem
by przeciwstawić się dyskryminacji.

215
00:08:44,906 --> 00:08:46,686
Więc pozwólcie mi przedstawić wam

216
00:08:46,686 --> 00:08:48,342
czwórkę, której historie

217
00:08:48,342 --> 00:08:51,558
mam zaszczyt przekazać.

218
00:08:51,558 --> 00:08:53,791
Faizan Peerzada i zakład tetru Rafi Peer,

219
00:08:53,791 --> 00:08:55,793
nazwany na cześć jego ojca

220
00:08:55,793 --> 00:08:57,931
przez lata promowały sztuki sceniczne

221
00:08:57,931 --> 00:08:59,663
w Pakistanie.

222
00:08:59,663 --> 00:09:01,124
Ze wzrostem przemocy dżihadżystów,

223
00:09:01,124 --> 00:09:02,700
zaczęli otrzymywać groźby,

224
00:09:02,700 --> 00:09:05,950
żeby odwołali wydarzenia,
na co się nie zgodzili.

225
00:09:05,950 --> 00:09:09,220
Bombowiec uderzył w 2008 roku,

226
00:09:09,220 --> 00:09:12,104
podczas 8. światowego festiwalu
sztuk scenicznych w Lahore,

227
00:09:12,104 --> 00:09:13,792
tworząc deszcz szkła,

228
00:09:13,792 --> 00:09:15,457
które pospadało,

229
00:09:15,457 --> 00:09:17,392
raniąc 9 osób

230
00:09:17,392 --> 00:09:18,960
i później, tej samej nocy,

231
00:09:18,960 --> 00:09:21,711
Perzadowie podjęli bardzo trudną decyzję:

232
00:09:21,711 --> 00:09:23,580
ogłosili, że ich festiwal

233
00:09:23,580 --> 00:09:26,987
będzie kontynuowany następego dnia
według planu.

234
00:09:26,987 --> 00:09:28,438
Falizan powiedział wtedy,

235
00:09:28,438 --> 00:09:30,380
że jeśli ugniemy się pod islamistami,

236
00:09:30,380 --> 00:09:33,491
będziemy tylko siedzieć w ciemnym kącie.

237
00:09:33,491 --> 00:09:35,149
Ale nie wiedzieli, co dalej.

238
00:09:35,149 --> 00:09:37,586
Czy ktoś przyjdzie?

239
00:09:37,586 --> 00:09:40,475
W rzeczywistości, tysiące
przybyły następnego dnia,

240
00:09:40,475 --> 00:09:42,877
żeby wesprzeć sztuki sceniczne w Lahore

241
00:09:42,877 --> 00:09:44,722
i to równie ekscytowało,

242
00:09:44,722 --> 00:09:46,544
co przerażało Faizana,

243
00:09:46,544 --> 00:09:47,997
który podbiegł do kobiety,

244
00:09:47,997 --> 00:09:50,214
która przyszła z dwójką małych dzieci

245
00:09:50,214 --> 00:09:53,408
i powiedział: "Wiesz, że tu
wczoraj spadła bomba

246
00:09:53,408 --> 00:09:55,735
i dzisiaj też to grozi."

247
00:09:55,735 --> 00:09:57,618
A ona odpowiedziała: "Wiem,

248
00:09:57,618 --> 00:09:59,182
ale przychodziłam na festiwal

249
00:09:59,182 --> 00:10:01,612
z mamą, gdy byłam w ich wieku

250
00:10:01,612 --> 00:10:04,660
i nadal to wspominam.

251
00:10:04,660 --> 00:10:06,798
Musimy tu być."

252
00:10:06,798 --> 00:10:08,655
Z tak oddaną widownią

253
00:10:08,655 --> 00:10:10,309
Peerzada'owie mogli dokończyć

254
00:10:10,309 --> 00:10:12,769
swój festiwal według planu.

255
00:10:12,769 --> 00:10:14,006
A następnego roku

256
00:10:14,006 --> 00:10:15,889
stracili wszystkich swoich sponsorów

257
00:10:15,889 --> 00:10:18,258
z powodu zagrożenia bezpieczeństwa.

258
00:10:18,258 --> 00:10:20,558
Więc, gdy spotkałam ich w 2010,

259
00:10:20,558 --> 00:10:22,844
byli w trakcie kolejnego wydarzenia,

260
00:10:22,844 --> 00:10:25,910
które mogli zorganizować
w tym samym miejscu

261
00:10:25,910 --> 00:10:29,174
i to był dziewiąty młodzieżowy
festiwal sztuk scenicznych

262
00:10:29,174 --> 00:10:32,149
odbywający się w Lahore
w tamtym roku, gdy w mieście

263
00:10:32,149 --> 00:10:36,219
miały miejsce 44 ataki terrorystyczne.

264
00:10:36,219 --> 00:10:38,322
To był czas, gdy pakistańscy talibowie

265
00:10:38,322 --> 00:10:40,139
rozpoczęli systematycznie brać na cel

266
00:10:40,139 --> 00:10:42,347
dziewczęce szkoły, których kulminacją

267
00:10:42,347 --> 00:10:45,106
był atak na Malalę Yousafzai.

268
00:10:45,106 --> 00:10:49,501
Co Peerzadowie zrobili
w takich okolicznościach?

269
00:10:49,501 --> 00:10:52,674
Wystawili teatr żeńskiej szkoły.

270
00:10:52,674 --> 00:10:55,486
Więc miałam przywilej
zobaczenia "Naang Wal",

271
00:10:55,486 --> 00:10:58,118
musical w języku Punjabi

272
00:10:58,118 --> 00:10:59,880
i dziewczęta ze szkoły w Lahore

273
00:10:59,880 --> 00:11:01,606
zagrały wszystkie role.

274
00:11:01,606 --> 00:11:02,840
Śpiewały i tańczyły,

275
00:11:02,840 --> 00:11:05,498
grały myszy i bawoła domowego

276
00:11:05,498 --> 00:11:07,962
i wstrzymywałam oddech myśląc,

277
00:11:07,962 --> 00:11:09,229
czy dotrwamy do końca

278
00:11:09,229 --> 00:11:11,515
tego wspaniałego przedstawienia?

279
00:11:11,515 --> 00:11:14,071
I udało się, cała widownia

280
00:11:14,071 --> 00:11:15,809
razem odetchnęła

281
00:11:15,809 --> 00:11:18,073
i parę osób nawet się rozpłakało

282
00:11:18,073 --> 00:11:20,596
i wtedy salę wypełniły

283
00:11:20,596 --> 00:11:23,435
spokojne, gromkie brawa.

284
00:11:23,435 --> 00:11:26,422
Pamiętam, że myślałam w tym momencie,

285
00:11:26,422 --> 00:11:28,853
że bombowce trafiły tu na nagłówki

286
00:11:28,853 --> 00:11:30,516
dwa lata temu,

287
00:11:30,516 --> 00:11:32,880
ale ta noc i ci ludzie

288
00:11:32,880 --> 00:11:36,171
tworzą równie ważną historię.

289
00:11:38,488 --> 00:11:40,968
Maria Bashir jest pierwszą i jedyną

290
00:11:40,968 --> 00:11:44,092
kobietą, prokuratorem
w Afganistanie.

291
00:11:44,092 --> 00:11:46,306
Była na stanowisku od 2008 roku

292
00:11:46,306 --> 00:11:48,492
i otworzyła biuro po to, by rozpatrywać

293
00:11:48,492 --> 00:11:50,318
sprawy przemocy wobec kobiet,

294
00:11:50,318 --> 00:11:52,576
co jej zdaniem jest
najważniejszą dziedziną

295
00:11:52,576 --> 00:11:54,310
na jej terytorium mandatowym.

296
00:11:54,310 --> 00:11:57,375
Gdy miałam ją spotkać
w jej biurze w Haracie,

297
00:11:57,375 --> 00:11:59,120
weszła otoczona przez

298
00:11:59,120 --> 00:12:02,486
czterech dużych mężczyzn
z czterema wielkimi spluwami.

299
00:12:02,486 --> 00:12:05,450
Prawdę mówiąc, teraz ma 23 ochroniarzy,

300
00:12:05,450 --> 00:12:06,870
przez ataki bombowe,

301
00:12:06,870 --> 00:12:08,548
które o mało nie zabiły jej dzieci

302
00:12:08,548 --> 00:12:11,899
i jeden z jej ochroniarzy
stracił tak nogę.

303
00:12:11,899 --> 00:12:14,009
Dlaczego nie daje za wygraną?

304
00:12:14,009 --> 00:12:16,663
Mówi z uśmiechem, że to pytanie,

305
00:12:16,663 --> 00:12:18,710
które wszyscy jej zadają -

306
00:12:18,710 --> 00:12:22,535
jak ona to ujmuje:
"Dlaczego ryzykujesz nieżyciem?"

307
00:12:22,535 --> 00:12:24,174
I dla niej to tyle,

308
00:12:24,174 --> 00:12:27,643
lepsza przyszłość dla
wszystkich Marii Bashir

309
00:12:27,643 --> 00:12:29,127
jest warta ryzyka

310
00:12:29,127 --> 00:12:30,837
i wie, że jeśli ludzie, jak ona

311
00:12:30,837 --> 00:12:32,752
nie podejmą ryzyka,

312
00:12:32,752 --> 00:12:35,049
lepsza przyszłość nie nadejdzie.

313
00:12:35,049 --> 00:12:36,776
Później, podczas naszego wywiadu

314
00:12:36,776 --> 00:12:39,139
prokurator Bashir mówi mi,
jak bardzo martwi ją

315
00:12:39,139 --> 00:12:40,658
możliwy skutek

316
00:12:40,658 --> 00:12:43,157
negocjacji rządu z talibami,

317
00:12:43,157 --> 00:12:45,551
ludźmi, którzy próbowali ją zabić.

318
00:12:45,551 --> 00:12:47,303
"Jeśli damy im miejsca w rządzie,

319
00:12:47,303 --> 00:12:50,520
kto ochroni prawa kobiet?" zapytała.

320
00:12:50,520 --> 00:12:52,886
I naciska na społeczność międzynarodową,

321
00:12:52,886 --> 00:12:55,518
żeby nie zapomnieli
o swojej obietnicy wobec kobiet,

322
00:12:55,518 --> 00:12:59,345
ze względu na chęć
zawarcia pokoju z talibami.

323
00:12:59,345 --> 00:13:01,550
W kilka tygodni
po moim wyjeździe Afganistanu,

324
00:13:01,550 --> 00:13:04,425
widzę nagłówki w internecie:

325
00:13:04,425 --> 00:13:08,030
Afgański prokurator zostal zabity

326
00:13:08,030 --> 00:13:10,166
Przeszukuję Google

327
00:13:10,166 --> 00:13:11,840
i na szczęście okazało się,

328
00:13:11,840 --> 00:13:13,926
że to nie Maria była ofiarą,

329
00:13:13,926 --> 00:13:16,149
ale niestety, inny afgański prokurator

330
00:13:16,149 --> 00:13:18,180
został zastrzelony w drodze do pracy.

331
00:13:18,180 --> 00:13:21,175
I, gdy teraz widzę takie nagłówki,

332
00:13:21,175 --> 00:13:23,473
myślę, że gdy międzynarodowe oddziały

333
00:13:23,473 --> 00:13:26,521
opuszczą Afganistan
w tym i kolejnych latach,

334
00:13:26,521 --> 00:13:28,427
nie możemy się przestać przejmować

335
00:13:28,427 --> 00:13:29,860
tym, co spotyka tam ludzi

336
00:13:29,860 --> 00:13:32,886
wszystkie Marie Bashir.

337
00:13:32,886 --> 00:13:35,499
Czasem nadal słyszę jej głos

338
00:13:35,499 --> 00:13:38,580
mówiący, bez zuchwałości:

339
00:13:38,580 --> 00:13:41,185
"Sytuacja kobiet w Afganistanie

340
00:13:41,185 --> 00:13:43,091
kiedyś stanie się lepsza.

341
00:13:43,091 --> 00:13:45,326
Musimy przygotować pod to grunt,

342
00:13:45,326 --> 00:13:48,269
nawet jeśli za to zginiemy."

343
00:13:49,854 --> 00:13:51,502
Nie ma odpowiednich słów,

344
00:13:51,502 --> 00:13:53,478
żeby nazwać terrorystów Asz-Szababu,

345
00:13:53,478 --> 00:13:55,740
którzy przeprowadzili atak
na Westgate Mall w Nairobi

346
00:13:55,740 --> 00:13:59,202
w dniu konkursu kucharskiego dla dzieci

347
00:13:59,202 --> 00:14:01,620
we wrześniu 2013 roku.

348
00:14:01,620 --> 00:14:06,119
Zabili 67 osób,
włączając w to poetów i cieżarne.

349
00:14:06,119 --> 00:14:08,218
Daleko w Ameryce Środkowozachodniej

350
00:14:08,218 --> 00:14:10,565
miałam szczęście poznać
Amerykanów z Somalii,

351
00:14:10,565 --> 00:14:13,413
którzy pracowali,
by zniweczyć wysiłki Asz-Szababu,

352
00:14:13,413 --> 00:14:15,637
który chciał zrekrutować młodych ludzi

353
00:14:15,637 --> 00:14:17,581
z ich miasta, Minneapolis,

354
00:14:17,581 --> 00:14:21,279
żeby wzięli udział w takim okropieństwie,
jak to w Westgate.

355
00:14:21,279 --> 00:14:23,239
Dobrze uczący się 17 letni

356
00:14:23,239 --> 00:14:26,128
siostrzeniec Abdirizaka Bihi,
Burhan Hassan

357
00:14:26,128 --> 00:14:28,776
został zrekrutowany w 2008 roku,

358
00:14:28,776 --> 00:14:30,536
wysłany do Somalii

359
00:14:30,536 --> 00:14:33,906
i zabity, gdy próbował wrócić do domu.

360
00:14:33,906 --> 00:14:35,500
Od tego czasu pan Bihi,

361
00:14:35,500 --> 00:14:39,753
który zarządza bez budżetowym
Somalijskim Centrum Edukacji i Rzecznictwa,

362
00:14:39,753 --> 00:14:42,204
otwarcie krytykuje rekrutację

363
00:14:42,204 --> 00:14:44,060
i porażkę rządu,

364
00:14:44,060 --> 00:14:46,279
i somalijsko-amerykańskie instytucje,

365
00:14:46,279 --> 00:14:49,304
jak islamskie centrum, 
Abubakar As-Saddique,

366
00:14:49,304 --> 00:14:51,535
które uczyniło jego bratanka radykałem,

367
00:14:51,535 --> 00:14:53,641
podczas programów młodzieżowych.

368
00:14:53,641 --> 00:14:55,794
Ale on nie krytykuje tylko meczetu.

369
00:14:55,794 --> 00:14:57,373
Także rząd,

370
00:14:57,373 --> 00:14:59,158
za jego porażkę, żeby zrobić więcej,

371
00:14:59,158 --> 00:15:01,656
żeby zapobiec biedzie w jego społeczności.

372
00:15:01,656 --> 00:15:03,945
Biorąc pod uwagę,
że mu też brakuje pieniędzy,

373
00:15:03,945 --> 00:15:06,256
pan Bihi musiał być kreatywny.

374
00:15:06,256 --> 00:15:08,150
Żeby zniweczyć wysiłki Asz-Szababu,

375
00:15:08,150 --> 00:15:10,535
aby zwerbować młodzież bez perspektyw

376
00:15:10,535 --> 00:15:12,970
przed atakiem grupy w 2010 roku

377
00:15:12,970 --> 00:15:15,564
na oglądających mundial, w Ugandzie,

378
00:15:15,564 --> 00:15:18,904
w odpowiedzi zorganizował
rozgrywki koszykówki Ramadan

379
00:15:18,904 --> 00:15:21,436
w Minneapolis.

380
00:15:21,436 --> 00:15:24,120
Tłumy somalissko-amerykańskich
dzieci przyszło,

381
00:15:24,120 --> 00:15:25,508
żeby uprawiać sport,

382
00:15:25,508 --> 00:15:28,000
mimo fatwy przeciwko temu.

383
00:15:28,000 --> 00:15:29,745
Grali w koszykówkę,

384
00:15:29,745 --> 00:15:33,612
czego Burhan Hassan już nigdy nie zrobi.

385
00:15:33,612 --> 00:15:36,262
Za swoje wysiłek,
pan Bihi został odrzucony

386
00:15:36,262 --> 00:15:39,334
przez kierownictwo islamskiego centrum
Abubakar As-Saddique,

387
00:15:39,334 --> 00:15:41,899
z którym wcześniej miał dobre relacje.

388
00:15:41,899 --> 00:15:44,285
Powiedział mi:
"Zobaczyliśmy w telewizji imama,

389
00:15:44,285 --> 00:15:46,343
który nazywał nas niewiernymi i mówił:

390
00:15:46,343 --> 00:15:49,912
"Te rodziny starają się
zniszczyć nasz meczet".

391
00:15:49,912 --> 00:15:51,323
To nie zgadza się ani trochę

392
00:15:51,323 --> 00:15:53,856
z tym, jak Abdirizak Bihi postrzega,

393
00:15:53,856 --> 00:15:55,656
to, co próbuje zrobić,

394
00:15:55,656 --> 00:15:58,062
demaskując rekrutację Asz-Szababu,

395
00:15:58,062 --> 00:16:00,484
czyli uratować religię, którą kocham

396
00:16:00,484 --> 00:16:03,610
od małej grupy ekstremistów.

397
00:16:04,938 --> 00:16:07,499
Teraz chcę opowiedzieć ostatnią historię

398
00:16:07,499 --> 00:16:10,513
o 22-letniej studentce prawa z Algierii,

399
00:16:10,513 --> 00:16:12,459
która nazywała się Amel Zenoune-Zouani

400
00:16:12,459 --> 00:16:14,338
i marzyła o karierze prawniczej,

401
00:16:14,338 --> 00:16:17,040
tak jak ja w latach 90.

402
00:16:17,040 --> 00:16:18,969
Odmówiła porzucenia studiów,

403
00:16:18,969 --> 00:16:20,938
mimo że fundamentaliści

404
00:16:20,938 --> 00:16:23,468
atakujący wtedy Algierię,

405
00:16:23,468 --> 00:16:27,090
grozili wszystkim,
ktorzy kontynuowali edukację.

406
00:16:27,090 --> 00:16:31,200
26 stycznia, 1997 roku
Amel wsiadła do autobusu

407
00:16:31,200 --> 00:16:33,122
w Algierze, gdzie mieszkała,

408
00:16:33,122 --> 00:16:35,305
żeby wrócić do domu na wieczór Ramadamu

409
00:16:35,305 --> 00:16:36,994
do swojej rodziny

410
00:16:36,994 --> 00:16:39,380
i już nigdy nie ukończyła
szkoły prawniczej.

411
00:16:39,380 --> 00:16:40,840
Gdy autobus dotarł na obrzeża

412
00:16:40,840 --> 00:16:42,615
jej rodzinnego miasta, zatrzymali go

413
00:16:42,615 --> 00:16:44,757
w punkcie kontrolnym, kierowanym przez

414
00:16:44,757 --> 00:16:47,051
mężczyzn ze Zbrojnej Grupy Islamskiej.

415
00:16:47,051 --> 00:16:48,780
Ponieważ miała ze sobą podręczniki,

416
00:16:48,780 --> 00:16:50,766
Amel została zabrana z autobusu

417
00:16:50,766 --> 00:16:53,355
i zabita na ulicy.

418
00:16:53,355 --> 00:16:54,491
Po podcięciu jej gardła,

419
00:16:54,491 --> 00:16:56,341
mężczyzna powiedział reszcie:

420
00:16:56,341 --> 00:16:58,235
"Jeśli pójdziecie na uniwersytet,

421
00:16:58,235 --> 00:17:00,789
pewnego dnia wszystkich was zabijemy,

422
00:17:00,789 --> 00:17:04,020
tak jak ją."

423
00:17:04,020 --> 00:17:06,720
Amel umarła dokładnie o 5:17 po południu,

424
00:17:06,720 --> 00:17:09,568
o czym wiemy, bo gdy upadła na ulicę

425
00:17:09,568 --> 00:17:11,345
jej zegarek się zepsuł.

426
00:17:11,345 --> 00:17:12,574
Jej mama pokazała mi zegarek

427
00:17:12,574 --> 00:17:14,575
ze jedną wskazówką nadal uniesioną

428
00:17:14,575 --> 00:17:16,071
optymistycznie do góry,

429
00:17:16,071 --> 00:17:19,507
w stronę 5:18, która nigdy nie nadejdzie.

430
00:17:19,507 --> 00:17:20,656
Niedługo przed śmiercią,

431
00:17:20,656 --> 00:17:22,511
Amel powiedziała swojej mamie o sobie

432
00:17:22,511 --> 00:17:24,398
i jej siostrach:

433
00:17:24,398 --> 00:17:28,015
"Nic nam się nie stanie, Inshallah, jak Bóg pozwoli,

434
00:17:28,015 --> 00:17:29,885
ale jeśli coś się stanie,

435
00:17:29,885 --> 00:17:32,768
musisz wiedzieć, że umarłyśmy za wiedzę.

436
00:17:32,768 --> 00:17:36,978
Ty i tata musicie mieć
wysoko uniesione czoła."

437
00:17:36,978 --> 00:17:40,960
Strata takiej młodej kobiety
jest nie do pojęcia,

438
00:17:40,960 --> 00:17:42,515
więc zaczęłam szukać.

439
00:17:42,515 --> 00:17:45,769
Zaczęłam szukać na nowo nadziei Ameli,

440
00:17:45,769 --> 00:17:48,706
jej imię nawet oznacza
"nadzieja" po arabsku.

441
00:17:48,706 --> 00:17:51,957
Znalazłam ją w dwóch miejscach.

442
00:17:51,957 --> 00:17:54,252
Po pierwsze w sile jej rodziny

443
00:17:54,252 --> 00:17:57,518
i innych rodzin, które kontynuowały
opowiadanie swoich historii,

444
00:17:57,518 --> 00:18:00,583
i szły ze swoim życiem
do przodu, mimo terroryzmu.

445
00:18:00,583 --> 00:18:03,865
Siostra Ameli, Lamia, pokonała żal,

446
00:18:03,865 --> 00:18:05,236
poszła do szkoły prawniczej

447
00:18:05,236 --> 00:18:07,990
i dzisiaj pracuje, jako prawnik w Algierze,

448
00:18:07,990 --> 00:18:09,591
co jest możliwe tylko, bo

449
00:18:09,591 --> 00:18:10,780
uzbrojeni fundamentaliści

450
00:18:10,780 --> 00:18:13,658
zostali w większości pokonani w jej kraju.

451
00:18:13,658 --> 00:18:16,505
Drugie miejsce,
gdzie odnalazłam nadzieję Ameli

452
00:18:16,505 --> 00:18:18,977
było wszedzie, gdzie kobiety i mężczyźni

453
00:18:18,977 --> 00:18:21,672
nadal walczą z dżihadem.

454
00:18:21,672 --> 00:18:24,930
Musimy wspierać wszystkich,
ku pamięci Ameli,

455
00:18:24,930 --> 00:18:27,563
którzy kontynuują
walkę o prawa człowieka,

456
00:18:27,563 --> 00:18:31,560
jak Sieć Kobiet Żyjących
Pod Muzułamańskim Prawem.

457
00:18:31,560 --> 00:18:34,187
To nie wystarcza, jak
wspierająca prawa ofiar

458
00:18:34,187 --> 00:18:36,074
Cherifa Kheddar mówiła mi w Algierze,

459
00:18:36,074 --> 00:18:39,139
nie wystarza walczyć z terroryzmem.

460
00:18:39,139 --> 00:18:41,683
Musimy też kwestionować fundamentalizm,

461
00:18:41,683 --> 00:18:44,120
bo fundamentalizm to ideologia,

462
00:18:44,120 --> 00:18:46,711
która, stanowi podłoże terroryzmu.

463
00:18:46,711 --> 00:18:50,150
Czemu ludzie, jak ona, jak oni wszyscy,

464
00:18:50,150 --> 00:18:51,844
nie są bardziej znani?

465
00:18:51,844 --> 00:18:55,121
Czemu wszyscy wiedzą,
kim był Osama bin Laden

466
00:18:55,121 --> 00:18:57,054
i tak niewielu wie o tych,

467
00:18:57,054 --> 00:19:00,747
którzy postawili się Bin Ladenom,
ze swojego otocznia.

468
00:19:00,747 --> 00:19:03,404
Musimy to zmienić i dlatego proszę was,

469
00:19:03,404 --> 00:19:05,172
żebyście przekazali te historie

470
00:19:05,172 --> 00:19:06,945
przez wasze sieci.

471
00:19:06,945 --> 00:19:09,044
Popatrzcie jeszcze raz na zegarek Ameli,

472
00:19:09,044 --> 00:19:10,704
na zawsze w bezruchu

473
00:19:10,704 --> 00:19:13,066
i proszę spójrzcie teraz na własne zegarki

474
00:19:13,066 --> 00:19:16,090
i zdecydujcie, że to jest moment,
kiedy zaangażujecie się

475
00:19:16,090 --> 00:19:17,998
we wsparcie ludzi takich, jak Amela.

476
00:19:17,998 --> 00:19:20,379
Nie mamy prawa milczeć na ich temat,

477
00:19:20,379 --> 00:19:21,877
ponieważ tak jest prościej

478
00:19:21,877 --> 00:19:24,738
lub ponieważ zachodnia polityka
też ma wady,

479
00:19:24,738 --> 00:19:27,074
bo 5:17 ciągle nadchodzi

480
00:19:27,074 --> 00:19:28,941
dla zbyt wielu Ameli Zenoun

481
00:19:28,941 --> 00:19:30,911
w miejscach, jak północna Nigeria,

482
00:19:30,911 --> 00:19:33,487
gdzie dżihadziści wciąż
zabijają studentów.

483
00:19:33,487 --> 00:19:36,568
Czas, by wesprzeć wszystkich,

484
00:19:36,568 --> 00:19:38,876
którzy pokojowo walczą z fundamentalizmem

485
00:19:38,876 --> 00:19:41,840
i terroryzmem w swoich społecznościach

486
00:19:41,840 --> 00:19:43,376
nadszedł teraz.

487
00:19:43,376 --> 00:19:45,659
Dziękuję.

488
00:19:45,659 --> 00:19:48,165
(Aplauz)